Marcin Luter - życiorys
|
Marcin
Luter – niemiecki reformator religijny, teolog, kaznodzieja i inicjator
reformacji, mnich augustiański, doktor teologii, współtwórca luteranizmu.
Autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów, w których odrzucał możliwość
kupienia łaski Bożej. Pomimo tego, że nie brał czynnego udziału w wystąpieniach
religijnych i społeczno-politycznych, a jedynie pisał polemiki i katechezy,
skupił wokół swojej idei całą opozycję Kościoła katolickiego. Przełożył Biblię
na język niemiecki, był autorem Pastylii Domowej, Małego i Dużego Katechizmu,
Artykułów Szmalkaldzkich, dzieł pedagogicznych i tłumaczeń oraz wielu
pieśni kościelnych, w tym ewangelickiego hymnu: Warownym grodem jest nasz Bóg.
Podstawę jego nauki stanowią hasła: sola scriptura – jedynie Pismo, sola fide –
jedynie wiara, sola gratia – jedynie łaska, solus Christus – jedynie Chrystus,
solum Verbum – jedynie Słowo. Kościoły protestanckie uznają Lutra za bohatera
wiary, reformatora i odnowiciela Kościoła. Kościoły anglikańskie zaliczają
Lutra do grona świętych. Jego wspomnienie obchodzone jest w rocznicę śmierci 18
lutego. Kościół katolicki widzi w nim teologa sprzeciwu wobec starego porządku
wiary katolickiej, prowadzącego do anarchii kościelnej, którego nauczanie
zawierało wiele słusznych postulatów, uznanych przez Sobór Watykański II, ale
także wiele poważnych błędów dogmatycznych.
Rodzice
Marcina, Hans Luther wraz z małżonką Małgorzatą, musieli opuścić ze względów
ekonomicznych rodzinną wieś. Udali się do Eisleben w Turyngii, ośrodka
górnictwa i hutnictwa. Tu urodził się 10.10.1483 r. przyszły reformator, jako
jedno z dziewięciu dzieci górnika i hutnika. Z czasem rodzice przeprowadzili
się do Mansfeld, gdzie Hans Luther stał się właścicielem pieca hutniczego,
dzięki czemu sytuacja materialna umożliwiła mu kształcenie syna. Luter wspomina
o dużej surowości swych rodziców. 12.3.1488 r. prawdopodobnie zaczął chodzić do
szkoły kiedy ukończył 4 i pół roku, czego nigdy nie wspominał miło. Po odbyciu
edukacji w szkole miejskiej w Mansfeld i szkoły parafialnej w Eisenach, na
przełomie kwietnia i maja 1501 roku, w wieku osiemnastu lat, rozpoczął studia
na uniwersytecie w Erfurcie, początkowo na wydziale nauk wyzwolonych, który
ukończył w styczniu 1505 roku jako magister filozofii, a następnie kontynuował
je, zgodnie z życzeniem ojca, na wydziale prawa. 17.7.1505 r. Marcin Luter
wstąpił do zakonu augustianów w Erfurcie. 4.4.1507 r. w katedrze w Erfurcie
przyjął święcenia kapłańskie, a uroczystość prymicji odbyła się 2.5.1507 r. W 1508
roku przeniesiony został na uniwersytet w Wittenberdze, gdzie objął stanowisko
wykładowcy filozofii moralnej i jednocześnie kontynuował studia teologiczne. W
październiku 1510 roku Luter wyjechał do Rzymu by odwołać się do papieża
Juliusza II, od decyzji saskiej kongregacji. Wrócił zdruzgotany obrazem jaki
zastał. Papież poświęcający wiele czasu wojnom, bezceremonialne zachowanie
księży, czy odprawianie w pośpiechu siedmiu mszy przy jednym ołtarzu. Podróż do
Rzymu nie miała większego wpływu na rozwój poglądów teologicznych Lutra, jednak
wyniesione z niej doświadczenia wpłynęły na jego późniejszą postawę w walce z
papiestwem. Po powrocie z Rzymu Luter udał się do Wittenbergi, by objąć
profesurę biblistyki. W 1512 roku jako doktor Pisma Świętego złożył przysięgę,
że będzie ze wszystkich sił bronił prawdy ewangelicznej. W tym czasie uczył się
języka greckiego i hebrajskiego, co później okazało się bardzo przydatne przy
tłumaczeniu Biblii.
Do
pierwszego otwartego sporu z Kościołem katolickim dały Lutrowi powód odpusty,
które w 1516 roku ustanowił papież Leon X. Dochód pochodzący z ich sprzedaży
przeznaczony był w jednej połowie na budowę nowej Bazyliki św. Piotra w Rzymie,
w drugiej zaś na zaległe długi zaciągnięte w banku przez komisarza odpustowego
w Niemczech, arcybiskupa Moguncji i Magdeburga, Albrechta Hohenzollera.
Sprzeciw Lutra, wzbudzało to, że odpust otrzymywało się za pieniądze przez co
uzyskane w ten sposób odpuszczenie kar za grzechy dalekie było od uczucia
prawdziwej pokuty, a miejsce wiary zajmowała opłata pieniężna. 31.10.1517 r.,
nie przeciwko samym odpustom, ale nadużyciom z nimi związanymi, ogłosił swoich
95 tez, wzywając do dysputy nad nimi. Najistotniejsze dla przyszłej reformacji
stwierdzenia zawarte były w poniższych tezach: Teza 1 – Gdy Pan i Mistrz nasz
Jezus Chrystus rzecze „pokutujcie”, to chce, aby całe życie wiernych było
nieustanną pokutą. Teza 36 – Każdy chrześcijanin, który za grzechy żałuje
prawdziwie, ma i bez listu odpustowego zupełne odpuszczenie kary i winy. Teza
62 – Istotny, prawdziwy skarb kościoła to święta ewangelia chwały i łaski
Bożej. Teza 71 – Kto przeciw prawdzie apostolskiego odpustu mówi, niech będzie
przeklęty.
Początkowo
papież Leon X nie zwracał uwagi na wystąpienie Lutra, widząc w nim tylko zatarg
mnichów, ale gdy spór zaczął przybierać coraz ostrzejsze formy, wezwał Lutra by
stawił się w Rzymie i usprawiedliwił z czynionych mu zarzutów. Protektor Lutra,
elektor saski, bijąc się o jego życie, zrobił wszystko, by do przesłuchania
doszło w Augsburgu. W 1518 roku Luter stanął przed legatem papieskim kardynałem
Kajetanem, który zażądał od niego bezwarunkowego odwołania błędów, co spotkało
się z odmową ze strony Lutra. W czerwcu 1519 roku w Lipsku, w zorganizowanym
przez legata papieskiego Jana Ecka dyspucie, Luter doszedł do przekonania, że
konieczna jest gruntowna naprawa Kościoła. Czynnie wspierał go niemiecki
humanista Filip Melanchton. W trakcie dysputy Luter stwierdził, że sobory mogą
się mylić, a tylko Biblia jest nieomylna. Takie stanowisko spowodowało, że Eck
przerwał dysputę, pojechał do Rzymu i przywiózł stamtąd ostrzegawczą bullę
papieską przeciw Lutrowi. Pisma Lutra miały być spalone a on sam i jego
zwolennicy mieli pojednać się z papieżem. W odpowiedzi Luter ogłosił swoje trzy
pisma: O naprawie stanu chrześcijańskiego, O niewoli babilońskiej, O wolności
chrześcijanina, a 10.12.1520 r. na przedmieściach Wittenbergii spalił na stosie
papieskie księgi prawnicze wraz z bullą. Wkrótce potem 3.1.1521 r. papież Leon
X ekskomunikował Lutra na zawsze. Cesarz Karol V ogłosił 26.5.1521 r. edykt
wormacki, uznający Marcina Lutra za heretyka i skazujący go oraz jego
zwolenników na banicję. Od tej chwili, każdy, kto schwytał Lutra lub któregoś z
jego zwolenników, mógł bezkarnie ich zabić.
Aby
ocalić Marcina Lutra od prześladowań Fryderyk Mądry, pod przybranym imieniem
rycerza Jerzego, ukrył go na zamku w Wartburgu. Tu w 1522 roku Luter dokonał
tłumaczenia na język niemiecki Nowego Testamentu. Do opuszczenia kryjówki zmusiły go rozruchy, jakie wybuchły w
Wittenberdze. Częściowo pod wpływem błędnie rozumianej nauki Lutra o wolności
chrześcijańskiej w 1525 roku wybuchła w Niemczech wojna chłopska, podczas
której zginęło ok. 150 tys. osób. Luter początkowo wstawiał się za
umiarkowanymi żądaniami chłopów, później jednak wezwał, gdy chłopi dopuszczali
się zbrodni, aby w sprawę wdała się władza państwowa. W 1526 roku dla obrony
wiary zawarte zostało przymierze torgawskie książąt i miast ewangelickich, co
wywołało obawy katolików. W 1528 roku wizytował parafie,
podczas których przekonał się o duchowym zacofaniu. Na obradach sejmu
Rzeszy w Spirze w 1529 roku stany katolickie uchwaliły wiernie trwać przy
edykcie wormackim i zabroniły w krajach katolickich wprowadzania reformacji. W
1530 roku na sejmie w Augsburgu ewangelicy przedłożyli cesarzowi Wyznanie augsburskie,
będące wykładem nauki reformatorów. Ponieważ ze
względu na banicję w 1521 roku Luter nie mógł być obecny na sejmie, główny
ciężar w jej opracowaniu spoczął na Melanchtonie, który kolejne projekty swej
pracy wysyłał do Lutra w celu konsultacji. Wprawdzie sejm konfesji nie przyjął,
ale już w roku następnym w Schmalkalden książęta protestanccy zawarli między
sobą przymierze ochronne. Cesarz widząc, że nie jest w stanie rozbić jedności
luteran, zawarł z nimi w 1532 roku pokój religijny, na mocy którego nie
otrzymali oni wprawdzie zupełnej wolności religijnej, ale uzyskali względne
poczucie spokoju i bezpieczeństwa. Umożliwiło to dalsze szerzenie się
reformacji. W 1537 roku powstały napisane w ostrym tonie Artykuły Szmalkaldzkie,
w których jeszcze raz podkreślono, że ewangelicy odrzucają władzę papieską,
jako niepotwierdzoną w Piśmie Świętym. Konfesja Augsburska oraz pierwsza część
artykułów szmalkaldzkich, mówiąca o Bożym majestacie, są zgodne w ogólnym
zarysie z teologią katolicką. Sformułowania w drugiej i trzeciej części
artykułów, dotyczące urzędu i dzieła Chrystusa, dzielą Kościół ewangelicki od
Kościoła katolickiego.
13.6.1525
r. Marcin Luter ożenił się z byłą zakonnicą Katarzyną von Bora. Była ona jedną
z 12 sióstr, które pod wpływem nauk Lutra, uciekły z klasztoru w Nimbschen.
Luter miał kilkoro dzieci, m.in. Jana, Elżbietę, Magdalenę, Marcina, Pawła,
Małgorzatę. Kilkoro dzieci zmarło zaraz po urodzeniu. Małżeństwo mieszkało w
„czarnym klasztorze” w Wittenberdze. Obecnie żyje około 2800 potomków Marcina
Lutra. Marcin
Luter przed śmiercią cierpiał z powodu przepracowania. Zmarł 18.2.1546 r. w
wieku 62 lat w Eisbeben. Źródło: WIKIPEDIA
Zapraszamy w sobotę 25.3.2017 r. o godz. 10.00 na konferencję
naukową „Wpływ reformacji na obecny stan chrześcijaństwa” na farę w Nawsiu. Są
jeszcze wolne miejsca. Koexistencia
o.p.s.
Martin Luther - životopis
Martin Luther – německý církevní
reformátor, teolog, kazatel a iniciátor protestantismu, augustiánský mnich,
doktor teologie, spoluzakladatel luteranismu. Autor 95 tezí odsuzujících praxi
prodeje odpustků, ve kterých odmítal možnost kupování si Boží milosti. Přestože
se aktivně neúčastnil církevních a společensko-politických vystoupení, pouze
psal polemické a náboženské články, soustředil kolem své ideje celou opozici
Katolické církve Jeho nejznámějším dílem je překlad Bible do němčiny, je
autorem Domácí pastylly, Malého a Velkého katechismu, Šmalkaldských článků a
také mnoha pedagogických spisů, církevních písní a překladů, včetně evangelické
hymny: Pevností je náš Bůh. Základ jeho učení tvoří hesla: sola scriptura –
autorita Písma je vyšší než autorita církve, sola fide – člověka ospravedlňuje
jeho víra, nikoli dobré skutky, sola gratia – Boží milost je dar, není možné si
ji koupit, solus Christus – pouze Ježíš Kristus, solum Verbum – pouze Boží
slovo. Protestanstské církve považují Lutra za hrdinu víry, reformátora a
obnovitele církve, Anglikánské církve řadí Lutra do skupiny svatých. Jeho
vzpomínka je oslavována u příležitosti výročí jeho smrti 18. února. Katolická
církev v něm spatřuje teologa odporu vůči starým pořádkům katolické víry, která
vede k církevní anarchii a kterého učení obsahovalo mnoho oprávněných
požadavků, uznaných II. vatikánským koncilem, ale rovněž mnoho vážných
dogmatických chyb.
Rodiče Martina, Hans Luther spolu s manželkou
Markétou, museli odejít z ekonomických důvodů z rodné vesnice. Vypravili se do
Eisleben v Turynsku, střediska hornictví a hutnictví. Zde se narodil 10.10.1483
budoucí reformátor, jako jedno z devíti dětí horníka a hutníka.
Vyrůstal v chudých poměrech, spojených s tvrdým výcvikem. Časem se rodiče
přestěhovali do Mansfeld. Jeho otec se postupně vypracoval na úspěšného
podnikatele, majitele hutnické pece, což mu umožnilo financovat studia svého
syna. 12.3.1488 pravděpodobně ve věku 4 a půl roku zahájil školní docházku, na
kterou nikdy nevzpomínal rád. Byl žákem měšťanské školy v Mansfeld a církevní
školy v Eisenach, na přelomu dubna a května 1501, ve věku osmnácti let, zahájil
studia na univerzitě v Erfurtu, nejdřív na filosofické fakultě, kterou ukončil
v roce 1505 jako magistr filosofie, a potom se zapsal, podle přání otce, na
práva. 17.7.1505 se Martin Luther rozhodl vstoupit do augustiánského kláštera v
Erfurtu. Ač byl vzorný mnich, pobyt v klášteře v něm od začátku vyvolával
pochybnosti o možnosti spasení z vlastní moci. 4.4.1507 byl v katedrále v
Erfurtu vysvěcen na katolického kněze a primiční slavnost se konala 2.5.1507. V
roce 1508 přešel na univerzitu ve Wittenbergu, kde s krátkými přestávkami
přednášel etickou filosofií a později teologií. V říjnu 1510 Luther odjel do
Říma, aby se odvolal na rozhodnutí saské kongregace do papeže Juliana II.
Vrátil se zdrcen obrazem, který tam viděl. Papež věnující se především válkám,
bezceremoniálni chování kněží, nebo sloužení narychlo sedm mši svatých u
jednoho oltáře. Cesta do Říma neměla větší vliv na vývoj teologických názorů
Luthera, avšak získané během ní zkušenosti měly vliv na jeho následný postoj v
boji s papežstvím. Po návratu z Říma odcestoval do Wittenberga. V
roce 1512 se stal doktorem teologie – získal doživotní biblickou profesuru a od
roku 1513 započal ve Wittengergu kazatelskou činnost. V tomto období se učil
řecký a hebrejský jazyk, které později využil při překladu Bible.
Příčinou
prvního otevřeného sporu s Katolickou církví byla papežská bula o prodeji
odpustků, kterou vydal papež Lev XV. v 1516 roce. Zisk z prodeje odpustků byl
věnován z jedné poloviny na stavbu svátopetrského chrámu v Rímě,
z druhé poloviny zase na nezaplacené bankovní dluhy odpustkového komisaře v
Německu, arcibiskupa Moguncka a Magdeburga, Albrechta Hohenzollera. Odpor
Luthera způsobovalo to, že odpustek, jako odpuštění trestu za hříchy měl daleko
k pocitu opravdového pokání, a místo víry zaujal peněžní poplatek. To vedlo
31.10.1517 Luthera k uveřejnění 95 tezí, určených pro akademickou diskuzi,
které zejména kriticky reagovaly, nikoliv na samotné odpustky, ale na praxi
jejich prodeje. Nejpodstatnější zjištění pro budoucí reformaci byla obsažena v
těchto tezích: Teze 1 – Když Pán a Mistr náš Ježíš Kristus říká „kájejte se”,
potom chce, aby celý život věřících byl neustálým pokáním. Teze 36 – Každý
křesťan, který za hříchy upřímně lituje, má i bez odpustku mít celkové
odpuštění trestu a viny. Teze 62 – Zásadní, opravdový poklad církve to je svaté
evangelium chvály a Boží lásky. Teze 71 – Kdo proti pravdě apoštolského
odpuštění mluví, ať bude prokletý.
Oficiální místa zprvu přes
obviňování s kacířství ze strany dominikánů
reagovala velmi zdrženlivě, Luther byl totiž chráněncem saského kurfiřta
Fridricha III Moudrého. Místo aby šel do Říma, kam byl předvolán, prosadil
kurfiřt, aby Luthera vyslechl v roce 1518 kardinál Kajetán v Augsburgu. Ten
Lutherovi pohrozil kletbou. V roce 1519 se Luther účastnil disputace s Eckem v
Lipsku, ve které popřel neomylnost papeže a koncilů. Řím v roce 1520 oficiálně
vydal bulu s hrozbou klatby. Luther vydal reformační spisy, ve kterých své
názory dále obhajoval. Když po jejich veřejném spálení sám reagoval spálením
papežské buly, navrhl Lev X v roce 1521 jeho exkomunikaci. Když své teze
neodvolal ani na říšském sněmu ve Wormsu, vydal císař Karel V. proti Lutherovi
wormský edikt, který ho prohlásil kacířem a odsoudil ho a jeho příznivce do
vyhnanství. Od této chvíle mohl každý, kdo zadržel Luthera nebo některého z
jeho příznivců, bez právních důsledku ho zavraždit.
Fridrich II Moudrý nechal
Luthera bezprostředně poté unést do azylu na hrad Wartburg, kde reformátor
pobýval jako rytíř Jiří v letech 1521-1522. Zde překládal Nový zákon. Lutherovy
myšlenky se mezitím lavinovitě šířily a vyvolávaly v celé zemi bouřlivé
přijetí. Od radikálních projevů příznivců nového učení se Luther od počátku
ostře distancoval. V roce 1524 začal opět přednášet, vystupoval proti Tomáši
Müntzerovi, který svým kázáním podněcoval sedláky k nepokojům. V 1525 roce v
Německu vypukla selská válka, při které zahynulo 150 tis. lidí. Luther zpočátku
podporoval umírněné požadavky sedláků, později však odsoudil jejich zločiny. V
roce 1526 bylo podepsáno torgavské příměří evangelických knížat a měst, což
způsobilo obavy katolíků. Na jednání sněmu Říše ve Spiru v roce 1529 katolické
stavy se usnesly věrně trvat na wormackém ediktu a zakázaly v katolických
zemích zavádět reformaci. Roku 1528 se reformátor účastnil vizitací na
farnostech, při kterých se přesvědčil o jejich duchovně zaostalém stavu.
Marburské náboženské rozhovory v roce 1529, na kterých diskutoval mj. s Zwinglim, s cílem vytvořit teologickou jednotu evangelické strany
proti katolikům, ztroskotaly. V roce 1530 na sněmu v
Augsburgu evangelíci předložili císaři Augsburské vyznání, které bylo výkladem
učení reformátorů. Protože s ohledem na vyhnanství v roce 1521, Luther nemohl
být přítomen na sněmu, hlavní břemeno ve zpracování základů
institucializované nové evangelické církve bylo na jeho spolupracovníku Philippu Melanchtonu, který
jednotlivé své návrhy zasílal postupně Lutherovi ke konzultaci. Přestože sněm
konfesi nepřijal, už v následujícím roce v Schmalkalden
uzavřeli protestantští knížata mezi sebou ochranné příměří. Císař když zjistil,
že nemůže zlomit jednotu luteránů, uzavřel s nimi v roce 1532 náboženský smír,
na základě kterého, přestože nezískali úplnou náboženskou svobodu, mohli v
pocitu klidu a relativního bezpečí šířit reformaci. V roce 1537 roce vznikly
napsané v přísném odstínu Šmalkaldské články, ve kterých ještě jednou bylo
zdůrazněno, že evangelíci odmítají papežskou vládu, jako nepotvrzenou v Písmu
Svatém. Augsburská konfese a také první část Šmalkaldských článků, která se
týká Božího majestátu, je totožná v obecném nástinu s katolickou teologií.
Formulace ve druhé a třetí částí článků, týkající se úřadu a díla Krista,
rozděluje Evangelickou církev a Církve katolickou.
Dne 13.6.1525 uzavřel Luther
manželství s bývalou jeptiškou Kateřinou von Bora. Byla
jednou z 12 sester, které vlivem učení Luthera, utekly z
kláštera v Nimbschen. Luther měl několik dětí, mj. Jana, Alžbětu, Magdalénu,
Martina, Pavla, Markétu. Několik jeho dětí zemřelo ihned po narození.
Manželství bydlelo v „černém klášteře” ve Wittenbergu. Dnes žije asi 2800
potomků Martina Luthera. Martin Luther před svou smrtí trpěl přepracováním.
Umírá v Eislebenu 18.2.1546 ve věku 62 let. Zdroj: WIKIPEDIA
Zveme v sobotu 25.3.2017 v 10.00 h na vědeckou konferenci „Vliv
reformace na soudobé křesťanství” na faru v Návsí. Jsou ještě volná místa. Koexisterncia
o.p.s.