Nieustraszony zaolziański  Winkelried

Był rzecznikiem polskości Zaolzia. Za wielką niesprawiedliwość, zwłaszcza wobec tych, którzy oddali swe życie za wyzwolenie Kraju, a szczególnie zaolziańskich stron rodzinnych spod niemieckiej okupacji, uznał w r. 1945 wytyczenie granicy między Polską i Czechosłowacją według podziału z r. 1920  W r. 1946 napisał w tej sprawie dwa listy otwarte do prezydenta Edvarda Beneša. Nigdy na nie od demokratycznych, niekomunistycznych władz czeskich nie dostał odpowiedzi, został natomiast w związku z tym postawiony w r. 1947  w stan oskarżenia o działalność antypaństwową.

Prawie całkowicie sparaliżowany, przykuty do łóżka, władając w ograniczonym stopniu tylko lewą ręką, nie mógł oczywiście uczestniczyć w procesie.Stukając jednym palcem w klawisze maszyny  specjalnie przymocowanej do łóżka, tak jak tworzył uznawane prace naukowe – np.: „Rola języka polskiego na Śląsku Cieszyńskim w wiekach XVI-XVII”, „O źródła poznawcze do studiów nad ludową i historyczną kulturą Śląska Cieszyńskiego”, „Powieści ludu śląskiego w przybranej szacie mieszczańskiej”, „Płaźnik, studium z dziejów górniczej Karwiny”, „Prawidłowość w budowie dialektu cieszyńskiego” oraz inne liczne artykuły prasowe, tak napisał ponad dziewięćdziesięciostronicową „Odpowiedź w kwestii cieszyńskiej”, która miała być odczytana w sądzie.

Leon Derlich – pochodzący z Karwiny, bo o nim tu mowa, pisał pod pseudonimem Andrzej Sowa. 28 listopada br. obchodziłby stulecie urodzin. Zmarł w r. 1965, po ponad 40 latach  unieruchomienia w łóżku – otoczony opieką matki i siostry Herminy, która poświęciła dla niego swe życie osobiste. Był odwiedzany przez licznych przyjaciół - w czasie okupacji, co wydaje się wprost niewiarygodne, kierował podziemną organizacją zajmującą się pomocą dla więźniów.

Uważamy ze wszech miar za wskazane, aby – dla przykładu hartu ducha i osobistej nieugiętej postawy - opublikować w internecie przynajmniej fragment wymienionej odpowiedzi, świadczącej o tym, że Leon Derlich nawet jako oskarżony nigdy  nie poddał się psychicznemu terrorowi ówczesnych władz czeskich. Oto tekst fragmentu (wytłuszczenia . red.):

„Twierdzę otwarcie, że dekret prezydenta CSR z dnia 2.8.1945 o uregulowaniu czechosłowackiego obywatelstwa (č. 33/45 Sb.) wykazał zupełną nieznajomość zagadnienia tzw. volkslisty u prawodawców czeskich i że jego zastosowanie na obszarze narodowościowego sporu polsko-czeskiego było (i pozostaje) wręcz skandaliczne.

Jest dawną już tajemnicą publiczną, że na obszarze tzw. Kreis Teschen działało „prawo” ludobójców, które przymuszało  nie-Niemców do wnoszenia podań o przyjęcie na listę niemiecko-narodową, a wywłaszczało i wysiedlało  z hipotecznego majątku tych, co bądź to się nie zgłosili, bądź to okazali się niegodnymi. Przepisy i zarządzenia, zarówno volkslisty, jak wywłaszczenia itd., korespondowały ze sobą ściśle. Stanowiły całość obliczoną na wytępienie narodu polskiego.  I nie dotyczyły Czechów. Kto udowodnił władzom niemieckim, że jest pochodzenia czeskiego i uważa się za Czecha, ten wymykał się spod rygoru volkslisty bez narażenia swego majątku i położenia socjalnego. A zakaz służenia w wojsku niemieckim, występowania w formacjach i uczestnictwa w przeróżnych imprezach patriotycznych przyjmował jako cenną gratyfikację niemieckiego prawa i czasu wojny. Był nawet „Bienenhonig für tschechische Kinder”. W przeciwieństwie do tego, komu hitlerowskie władze udowodniły, że nie zgłosił się należycie na volkslistę z powodu przekonań polskich, ten jako oczywisty „Untermensch” płacił „Polensteuer”, tracił prawo do urlopów, do zwykłych norm aprowizacyjnych i świadczeń socjalnych w chorobie i inwalidztwie, był z majątku swego wywłaszczany, wysiedlany, w ostatniej instancji  stawiany pod  ścianę. Za naprawdę niebezpiecznych dla „Weltherrschaftu” uważani byli tylko Polacy. Wyłącznie tych także spędzano pod szubienice golgoty – Ziemi Cieszyńskiej  [np. w czasie publicznych egzekucji dziesiątków Polaków, wieszanych w Cieszynie, Jabłonkowie ...., na oczach spędzonych - przyp. red.]. W gestapowskich łapankach i masakrach dokumenty osobiste podające „tschechisch” na równi z „deutsch” wyprowadzały właściciela na drogę życia, gdy papiery z oznaczeniem „polnisch” były wyrokiem śmierci. Nad Olzą Polacy, jak wszędzie, dawali przykład walki i poświęcenia. Odpowiednio ciężkich też doznała polskość tutejsza strat.

Powojenne likwidowanie szatańskiego dzieła nazizmu miało być godne straszliwych doznań, bezmiernych cierpień i ofiar. Powinno było pójść najtroskliwiej po linii moralnych zasad prawa, tudzież zadośćuczynienia dla tych, co walczyli i cierpieli dla narodu polskiego tedy w pierwszym rzędzie. Niestety Ziemię Cieszyńską nawiedziło nowe nieszczęście: lud polski Nadolzia, ofiarny i zwycięski, znienacka spętany został na nowo drutem kolczastym zakłamania. Tym, co wytrwali w jawnym oporze, przyszyto perfidne „beckovec”  [wyzwisko „beckowiec” od nazwiska przedwojennego ministra spraw zagranicznych RP Józefa Becka – red.], tych z volkslistą strąciło się gwałtem do rzędu niemieckich bankrutów i zbrodniarzy.

Ustanowienie niemieckiej listy narodowej dla ogółu ludności na „inkorporowanych obszarach wschodnich” nazwało prawo międzynarodowe zbrodnią wojenną, zbrodnią na narodzie polskim. Jak tedy należy konkretnie nazywać przyjęcie  volkslistowego status quo z końca okupacji niemieckiej za podstawę do zaaplikowania czechosłowackiego dekretu o obywatelstwie (č. 33/45 Sb.) narodowi polskiemu na obszarze powiatów frysztackiego i cieszyńskiego? Wszak przygotowaniem naszego kraju  [tutaj to znaczy – Zaolzia, przyp. red.]  do akcji volkslisty było urzędowe narzucenie mu „narodowości śląskiej”, a to dla pięknych oczu wrogów narodu polskiego uczyniła administracja państwowa CSR w roku 1921! Naprzód dało się Niemcom broń do ręki, a teraz poczęto ścigać surowo tych, co po bohaterskim stawieniu oporu, ranni, padli do okrutnej niewoli. Naprzód zaoszczędzonymi podczas wojny siłami zajęto powiaty, a potem na drastyczną równię pochyłą, obok Niemców i Madziarów, postawiło się tutejszy lud polski. Aby zagłuszyć sumienia ludzkie wszczęto piekielny wrzask na temat  utrpení  1938 roku.  [Uwaga redakcji: zainteresowanych rzeczywistym tłem tych wydarzeń  z roku 1938 odsyłamy do archiwum naszego serwisu Zaolzie.org  - do nr biuletynu  1/2004  PBI Zaolzie]. Panowie z ekspozytury ZNV  [Zemského národního výboru v Ostravě – Wojewódzkiej Rady Narodowej w Ostrawie – przyp. red.] dobrze się orientowali w całej machinacji, bo któż był jej autorem, jeśli nie oni.

Ciężko dotknięto i obrażono naród polski cynicznym użyciem przeciwko niemu na Śląsku Cieszyńskim dekretu, który pozbawiał około 80 procent ludności polskiej Nadolzia praw obywatelskich, politycznych i kulturalnych. Bezwzględne traktowanie „volksliściarzy”  można było owszem usprawiedliwiać, tłumaczyć tym życzliwszym ustosunkowaniem się do Polaków bez volkslisty, tudzież pietyzmem wobec kultury polskiej, która w bezkompromisowej walce z krzyżactwem tak bardzo ucierpiała. Atoli rzeczywistość okazała się i tu okrutna. Wyraźna jest wymowa zuchwałych dwóch lat „národní správy”  [zarządu komisarycznego – przyp. red.]  nad polskim majątkiem kulturalno-społecznym, wymowa zakazu wszelkich  organizacji o charakterze narodowym [odsyłamydo niżej załączonego artykułu „Bilans kwestii cieszyńskiej po 60 latach” - od ustanowienia przez władze czeskie zarządu komisarycznego nad mieniem organizacji polskich i ich zakazu - przyp. red]. - zakaz posługiwania się językiem polskim, usuwania ostatnich Polaków ze stanowisk urzędniczych, ścigania wyzwolonych więźniów ideowo-politycznych za rok 1938  [powyżej była już wzmianka o faktycznych  kontekstach z tym rokiem 1938– przyp. red.], szerokiego korzystania z pomocy byłych hitlerowców (sic!) w akcji przeciw Polakom  itd.  Szyderstwem z zasady praworządności  było, gdy władze ONV  (Okresního národního výboru  - Powiatowej Rady Narodowej – przyp. red] publicznie przypominały polskim ofiarom wojny przymus  uciążliwego i kosztownego  wnoszenia o unieważnienie   zapisów    hipotecznych, poczynionych z mocy Himmlera, i zbrodni wojennej, która nazywala się  „Festigung deutschen Volkstums”.  Wytrwałeś,  Polaku, w oporze przeciw Hitlerowi, za co cię wywłaszczyli i zamęczyli na śmierć, to sieroty twoje mogą utracić prawo do majątku po ojcu, jeśli nie wniosą  w terminie  prośby z tuzinem załączników, a po drodze nie pokłonią się rozsiadłym po urzędach kolaborantom. A ustąpiłeś wobec terroru i podpisałeś się na niemieckim papierze, toś zbrodzień, zdrajca i trza ci pokutować, bo przecie, jak się to mówi, musisz być bity ... Dopóki cię łaskawie nie oczyszczą z volkslisty  (za grubą opłatą) i nie wystawią ci „Vysvědčení o národní spolehlivosti” – [Świadectwa spolegliwości narodowej – przyp. red.], dopóty pozbawionyś praw obywatelskich w gminie i kraju, nie wypłacą ci emerytury, nie dostaniesz świadectwa w szkole, ślubu w kościele, zaliczki na szkodę wojenną, odnowienia karty przemysłowej, zaświadczenia urzędu pracy i stu różnych, do życia najkonieczniejszych rzeczy. Jesteś niby trędowaty, podobno jak nim byłeś przed podpisaniem volkslisty.

[przyp. red.: i pomyśleć, kim byli ci, co tak naigrywali się z ludności polskiej Zaolzia, gnębionej przez Niemców, jeszcze wtedy nie tak dawno temu?!  Do jakiego narodu należeli? Jak ten naród walczył z okupantem niemieckim?  Przypomina się „błękitna dywizja” czeskich ochotników, wspomagająca niemiecki Wehrmacht. Należy podkreślić, że w stosunku obecnych władz czeskich do Polaków zaolziańskich,  w skali tych 60 lat od 2 wojny światowej, bardzo niewiele się  zmieniło in plus . Wystarczy  przeczytać w oryginale pismo z 5 kwietnia 1993 ówczesnego premiera a obecnego prezydenta Republiki Czeskiej na str. 8 biuletynu PBI-Zaolzie nr 5/2004 – dostępnego w archiwum serwisu zaolzie.org  oraz  dygresję do tego pisma na str. 4 tegoż numeru PBI.  Ówczesny premier RC próbuje usprawiedliwić nieooddanie polskiego mienia. To bezpodstawnie zagrabione przez czeskie władze mienie do dnia dzisiejszego nie zostało zwrócone  polskiemu społeczeństwu na Zaolziu. Dodatkowe informacje – jak w takich sprawach  w RC prawo działa wstecz – można przeczytać  w nr 4/1004 PBI-Zaolzie, dostępnym również w wymienionym archiwum- koniec przypisu].

Ciąg dalszy „Odpowiedzi ...: „  Derlicha:

A jacy ludzie zasiedli do sądu nad polskimi „volksliściarzami”? Pewną członkinię polskiego ruchu oporu, volksliściarkę, wezwał MNV  [Místní národní výbor - Miejscowa Rada Narodowa  - przyp. red.] we Frysztacie jesienią 1945 do stawienia się przed komisją rehabilitacyjną.  Na to wezwana odpisała, że czuje się od roku 1938  [rok zwrotu Zaolzia  Polsce – przyp. red.]  obywatelką polską, ale że swoje postanowienie niepójścia do czechosłowackiej rehabilitacji gotowa by była ewentualnie zmienić w wypadku, gdyby którykolwiek z P.T. członków „národního výboru”  [rady narodowej – przyp. red.]  potrafił jej udowodnić, że podczas okupacji niemieckiej nie pozdrawiał „Heil Hitler”, a ona, że uczyniła to choć jedyny raz. I nie znalazł się sędzia ani oskarżyciel, co by miał ochotę włożyć własną rękę do ognia, jak to uczyniła z uśmiechem oskarżona. Ładne to odbicie dekretu č. 33/45 w zwierciadle Nadolzia ... Wprawdzie przewodniczący  ONV, p. Ševčík, wezwał knąbrną  obywatelkę, aby jej z wysokości urzędu wytłumaczyć, że obraziła republikę, że  „na výboře byla velká bouře“  [w Radzie wywołało to ogromne oburzenie – przyp. red.]  itd. Kiedy jednak obywatelka ponowila swoje twierdzenia (o kolaborantach nawet w oczy obecnemu prezesowi MNV  K. Šmausowi) wszystko okazało się w porządku. Jedynie urząd MNV, traktując oporną jako niby Niemkę i zauważywszy, że czeski druk zgłoszenia policyjnego wypełniła po polsku, odrzucił „přihláškę”  [zgłoszenie – przyp. red.] i kartki żywnościowe kazał wstrzymać.

W sytuacji pełnej surowych zarządzeń, chaosu, zastraszania narodowościowego i ... nieodpowiedzialności administracji  tylko bardzo nieliczne jednostki mogły zaryzykować opór wobec praktyki czechosłowackiego dekretu  č. 33/45 Sb. Zresztą i wspomnianej członkini polskiego ruchu oporu grożono urzędowo wywiezieniem do obozu dla Niemców, a nawet wezwano do protokołu wysiedleniowego; sprawa jest właściwie do dziś niezałatwiona. Dekret czechosłowacki o uregulowaniu obywatelstwa objął swym działaniem, licząc powiązania rodzinne, całość 150-tysięcznej ludności polskiej w powiecie frysztackim i cieszyńskim. Był on zaś tylko jednym z kilkunastu dekretów czechosłowackich, które powierzały całą prawie egzekutywę nad krajem [tzn. Zaolziem – przyp. red.] i ludnością organom „národních výborów”. W krajach [t.zn. w województwach – przyp. red.] na zachód od naszych powiatów mogło to być imponującym wyrazem rewolucji narodowej oraz rewizją tysiąca lat historii, tu jednak przeobraziło się w parodię prawa i gwałt polityczny, czasem niby w jakąś namiastkę niemieckiego prawa i niemieckiej administracji. Tak. Wyczyny Ekspozytury ZNV, tudzież podległych jej organów, pomimo usiłowań ludzi dobrej woli wykazały w zakresie ustalania sytuacji prawnej, politycznej, kulturalnej i socjalnej ludu polskiego w kraju nad Olzą dziwne pokrewieństwo ideowe z wytycznymi i wnioskami pracy wojennej prof. dra  Fr. Šlachty, broszury  „Těšínsko“  [odpowiednik określenia Zaolzie – przyp. red.]  oraz jej wielkoniemieckiego natchnienia.        

Dekretowane prawo czechosłowackie, realizujące zasadę narodowego państwa Czechów i Słowaków, a zawdzięczające swoją rację bytu faktowi  wspólnego zwycięstwa narodów sprzymierzonych  nad Trzecią Rzeszą, dostało się na spornym obszarze Śląska   Cieszyńskiego w ręce  wprost niepoczytalnych  zaślepieńców, dyszących pragnieniem pospiesznego zlikwidowania tego życia polskiego, którego tu nie zdążyli wytępić szaleńcy spod znaku swastyki. Na widok niespodziewanego bezprawia i odczuwanej krzywdy oburzeniem wezbrała cała Polska. Ale, co do Polski i spraw cieszyńskich, przez Ostrawę uprzedzana czeska opinia publiczna przybrała pozę gentlemana, urażonego „štvaním katovického rozhlasu“ [judzeniem ze strony radia katowickiego – tłum. red.]. Sami zaś likwidatorzy, przestawiając się z konieczności na dłuższą falę, stali się trochę mniej gwałtowni, ale za to bardziej wyrachowani i podstępni.

Dekrety i normy prawne Czechosłowacji, narzucone powiatom Nadolzia, przemieniły się w kamień młyński u szyi tutejszego polskiego życia. W momentach zaś, dla których nie starczyło paragrafów, jęły dopomagać zmowa patriotyczna, spryt i fakt posiadanej władzy.“

Wspomniany na początku proces Leona Derlicha w końcu się nie odbył. W lipcu 1948, a więc już po komunistycznym puczu, te same władze czechosłowackie uelastycznily się, uznając przewód sądowy  za zbyt kompromitujący i ryzykowny dla siebie i wstrzymały dalsze postępowanie! 

          Ecce .... !