W PIERWSZĄ ROCZNICĘ           

Minął rok od ukazania się pierwszego numeru  naszego Serwisu. W ciągu tego roku staraliśmy się - według naszej najlepszej wiedzy oraz na podstawie dostępnych nam materiałów i dokumentów - przekazać prawdę o historii Zaolzia. Zwróciliśmy też uwagę na międzynarodowo gwarantowane prawa, przysługujące zaolzianom jako mniejszości narodowej nie z własnego wyboru, które niestety – nadal nie są przestrzegane.

Choć w naszym cyklu rozważań historycznych dotarliśmy zaledwie do końca pierwszej połowy XX wieku, co i raz otrzymujemy z Zaolzia korespondencje pełne żalu i goryczy, zwłaszcza od ludzi starszych, tych co przez całe życie  byli wierni swojemu polskiemu pochodzeniu i starali się te wartości przekazywać młodemu pokoleniu. Jak się okazuje, jest to zadanie coraz trudniejsze nie tylko ze względu na brak  ochrony praw narodowych. Jeszcze bardziej dotkliwe, niż funkcjonowanie mechanizmów wynaradawiających, stosowanych z całą premedytacją, jest osamotnienie duchowe, brak zrozumienia ze strony  Rodaków zamieszkałych w Ojczyźnie.

Zaolzianie przez prawie całe dwudzieste stulecie starali się utrzymać prawo do własnej tożsamości, przypłacając je niejednokrotnie wygnaniem ze stron rodzinnych, zwalnianiem z pracy, a nawet życiem. Zakazane - obłożone wymiernymi sankcjami - słowa patriotyzm, umiłowanie Ojczyzny nie były dla zaolziańskich Polaków pustymi sloganami i nie są nimi dotąd dla tych wszystkich tamtejszych autochtonów,  którzy nie pozwolili sobie wmówić, że ich ojczyzną nie tak dawno jeszcze była komunistyczna Czechosłowacja, a teraz już demokratyczne „Czesko”. Przez dziesiątki lat wierzyli w Polskę i Polaków, zachowując w swoich sercach niestety nieco wyidealizowany obraz Rodaków.

Brak kontaktów na skutek szczelnie przez Czechów zamkniętych granic - nie tylko w latach pięćdziesiątych, ale zwłaszcza osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy obawiano się wpływów Solidarności -  nie pozostał niestety bez następstw. Gdy udawało się komuś z Zaolzian przekroczyć graniczny kordon, częstokroć zamiast zrozumienia spotykał się z   naiwnym pytaniem: „po co obstajecie nadal przy swojej polskości, skoro tam, za Olzą żyje Wam się dostatniej, skoro nie musicie stać w kolejkach przed pustymi sklepami?”

Kiedy wreszcie otwarto granice, luki w świadomości narodowej i wiedzy historycznej wyżłobione przez lata komunistycznego nauczania historii i wpajania internacjonalizmu były już w świadomości wielu przedstawicieli dziś aktywnego zawodowo pokolenia (niestety po jednej i drugiej stronie granicy) tak głębokie, że aż trudno w to uwierzyć. Niewiarygodne jest zwłaszcza to, co stało  się z mentalnością młodych Polaków w kraju. W demokratycznej Polsce, w imię dobrosąsiedzkich polsko-czeskich stosunków, nie wolno głośno powtarzać prawdy historycznej, ani tym bardziej odnosić się krytycznie do współczesności, bo zaczyna się bluzganie na internetowych stronach i to ze strony ludzi, którzy – choć sami czują się polskimi patriotami – zaolzianom odmawiają tego prawa.

W okresie przedświątecznym zbierano w całym kraju  liczne dary dla polskich dzieci za wschodnimi rubieżami Polski, tak samo jak Zaolzie siłą oderwanymi od Macierzy. Zbieraniu słodyczy towarzyszyły ciepłe słowa o potrzebie więzi, potrzebie zapobieżenia osamotnieniu duchowemu polskich dzieci na Litwie, Białorusi i Ukrainie. I my złożyliśmy skromny datek, ale zrobiliśmy to z przekonaniem, że to nie czekolada powinna być tym jedynym środkiem wsparcia.

Rodzice zaolziańskich dzieci nie muszą na szczęście zabiegać  w Polsce o zbiórkę używanych ubrań i słodyczy pod świąteczne choinki. Czy oznacza to jednak, że nie potrzebują wsparcia duchowego? To bardzo przykre, że w miejsce narodowego solidaryzmu tuż za granicą napotykają na mur niechęci i oszczerstw, gdyż młodzi cieszynianie  nazywają ich nacjonalistami za to, że czują się Polakami. To przykre, że w Grodzie Piasta próbuje się z nimi rozmawiać nieudolną czeszczyzną.

Przez ten rok redagowania naszego Biuletynu i my czegoś się nauczyliśmy. Ataki  młodych internautów ugruntowały w nas przeświadczenie, że warto naszą pracę kontynuować i to tym bardziej, że dotarliśmy w naszych rozważaniach zaledwie do początków  najczarniejszego okresu zaolziańskiej historii, historii prześladowań, antypolskich prowokacji  oraz zamierzonego i  konsekwentnego wynaradawiania tamtejszej ludności polskiej.

Redakcja

 do góry

 

ZNÓW POD ZABOREM

W naszym listopadowym numerze pisaliśmy już o prześladowaniach stosowanych wobec zaolziańskich Polaków w pierwszych latach po II wojnie światowej, szczególnie zaciekłych ze strony czeskich narodowych socjalistów, pozornie – ale tylko pozornie - wyciszonych po komunistycznym puczu 1948. Z pracy prof. dr hab. Marka K. Kamińskiego, zatytułowanej „Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne przed konferencją trzech mocarstw w Poczdamie” (maj-czerwiec 1945), którą zamieściliśmy w trzech kolejnych numerach naszego serwisu (8,9,10–2004), można się było dowiedzieć o czeskich zakulisowych rozgrywkach i potajemnych antypolskich pertraktacjach reprezentantów praskich władz z przedstawicielami wielkich mocarstw, a zwłaszcza o układach Beneša ze Stalinem. Była w niej również mowa o czeskich zakusach na część znajdujących się pod polską administracją Ziem Odzyskanych w rejonie Kłodzka, Głubczyc i Raciborza i o czeskiej agresji zbrojnej na te ziemie w dniu 10 czerwca 1945 w rejonie Raciborza. Ta inwazja czeskich czołgów na polską ziemię - choć również podstępna - nie była na szczęście krwawa, jak czeska agresja na Śląsk Cieszyński w styczniu 1919. Nie pisaliśmy natomiast dotąd o czeskich działaniach dywersyjnych w Kłodzkiem, Głubczyckiem i Raciborskiem, a warto o nich wspomnieć w kontekście tego co działo się na Zaolziu i o ówczesnej obronie ze strony władz PRL.

We wspomnieniach Stanisława Mrowczyka bezpośredniego uczestnika powojennych wydarzeń na polsko-czechosłowackim pograniczu, zawartych w artykule Sztab Zaolziański, opublikowanym w Przeglądzie Historycznym  nr 2/2002 czytamy: „Punktami zapalnymi prócz Zaolzia były przede wszystkim okolice Raciborza i Kłodzka. Okolice te były penetrowane przez czeskich agitatorów działających na rzecz oderwania tych terenów od Polski i przyłączenia do Czechosłowacji. Agitatorzy, nierzadko w przebraniu, jako zakonnicy, nawiedzali mieszkańców, usiłując zbierać podpisy pod apelem o zmianę granic na korzyść Czechosłowacji”. Wiadomo też skądinąd, że czescy agenci na tych terenach, prowadzili nie tylko odpowiednią propagandę ustną, lecz równocześnie rozdawali ulotki i co ważniejsze .. kartki żywnościowe, których wydawania odmawiano w tym samym czasie zaolziańskim Polakom.

Działania te były niczym innym, niż chęcią uszczknięcia przez czechosłowackich polityków jak największej części terytorium Ziem Odzyskanych przyznanych przez wielkie mocarstwa Polsce, jako krajowi zwycięskiej koalicji niejako ramach rekompensaty za jej Kresy Wschodnie, zagarnięte przez Związek Sowiecki. Tereny te zostały zresztą w czasie okupacji doszczętnie ograbione przez hitlerowców z maszyn i urządzeń przemysłowych, wywiezionych nota bene na terytorium „neutralnego” Protektoratu Czech i Moraw, gdzie służyły m.in. do produkcji broni dla potrzeb hitlerowskiej Rzeszy. Podobnie zresztą jak Ostrawsko-Karwińskie Zagłębie Węglowe na Zaolziu, na Dolnym Śląsku celem czeskich zakusów był m.in. węgiel wałbrzyski i prąd z wałbrzyskiej elektrowni. 

Podstępne działania czeskich agentów nie były uzasadnione etnicznie, gdyż tamtejsi - niezbyt zresztą liczni - mieszkańcy pochodzenia czeskiego, byli całkowicie zniemczeni. Jeden z wysłanych na te tereny czeskich księży pisał na łamach tygodnika „Svobodný zítřek”: „Myślałem, że będziemy tutaj tymi, którzy budzą (czeskie poczucie narodowe), ale musimy je wskrzeszać” (tłumaczenie za prof. M. K. Kamińskim „Polsko-Czechosłowackie stosunki polityczne 1945-1948, PWN Warszawa 1990).

Wobec szeroko zakrojonych - oficjalnych i nieoficjalnych – antypolskich działań polityków czeskich, strona polska zdecydowała się na wszczęcie, obok akcji dyplomatycznej, również własnych nieoficjalnych posunięć, powołując m.in. - opisany przez Stanisława Mrowczyka - Sztab Zaolziański. To prawdopodobnie  skargi na wręcz brutalne traktowanie Zaolzian przez Czechów, płynące zwłaszcza do wojewody śląsko-dąbrowskiego Aleksandra Zawadzkiego oraz  wicewojewody  Stefana Wengierowa, późniejszego konsula generalnego w Ostrawie, zaowocowały powołaniem tego Sztabu, którego zadaniem było koordynowanie działań na rzecz powrotu Zaolzia do Polski.

Na Zaolziu trwały bowiem nieustające prześladowania Polaków. Czesi znów, jak po 1 wojnie światowej,  postawili na podstęp i politykę faktów dokonanych. Pod osłoną Armii Czerwonej zaprowadzili na Zaolziu czeską administrację, sprowadzając uprzednio z głębi Czech tysiące swoich urzędników i milicjantów. Zaolziańscy Polacy nie posiadający obywatelstwa czechosłowackiego z międzywojennego dwudziestolecia zaczęli otrzymywać wezwania do wyjazdu z granic republiki w terminie nawet do dwu tygodni. Usunięcia wielu tysięcy polskich obywateli, będących w większości wypędzonymi po 1 wojnie światowej zaolziańskimi autochtonami, którzy po 2.10.1938 wrócili w rodzinne strony - domagał się m.in.  w czeskim parlamencie poseł Pavlík z partii ludowej, argumentując, jak podaje w cytowanej książce prof. M.K.Kamiński, iż można w ten sposób uzyskać wiele mieszkań dla czechosłowackich urzędników”.

Wręcz paradoksalną formą prześladowania zaolziańskich Polaków stała się tzw. rehabilitacja. Czesi, korzystający przez cały okres drugiej wojny światowej z parasola ochronnego Protektoratu Czech i Moraw, uzurpowali sobie prawo osądzania i prześladowania Polaków, którzy walczyli z hitlerowskim najeźdźcą. Odmawiano częstokroć „rehabilitacji” tym mieszkańcom Zaolzia, których nie było powodu rehabilitować, gdyż do końca zachowali czystą kartę: nie przyjęli niemieckiej volkslisty, byli przez hitlerowców więzieni w obozach koncentracyjnych lub zesłani na roboty przymusowe do Niemiec (niejednokrotnie zresztą za przyczynieniem czeskich sąsiadów). Chętnie natomiast rehabilitowano tych, którzy volkslistę podpisali, pod tym jednak warunkiem, że zadeklarują czeską narodowość i będą posyłać dzieci do czeskiej szkoły. Oczywisty absurd polegał na tym, że prawdziwi Czesi nie byli przez Niemców skłaniani do podpisywania volkslisty, gdyż - jak już pisaliśmy - zbiorową volkslistę, upoważniającą ich do korzystania z wszelkich przywilejów przysługujących rodowitym Niemcom, podpisał za nich 15 marca 1939 ich legalnie wybrany prezydent  Emil Hácha.

Już w czerwcu 1945 rozpoczęły się też na Zaolziu masowe aresztowania polskich patriotów. Nie zezwalano na otwarcie polskich szkół. Odmawiano Polakom wydawania kartek żywnościowych, konfiskowano przychodzące paczki UNRR-y, skonfiskowano też żywność ze zorganizowanej przez PCK przesyłki dla zaolziańskich Polaków, sprzedając ją wyłącznie Czechom. O tych faktach już pisaliśmy. Pisaliśmy też o skonfiskowanym mieniu polskich organizacji zaolziańskich i pozbawieniu tym samym tamtejszych Polaków samowystarczalności finansowej. Wspominaliśmy o zakazie wznowienia działalności przedwojennych polskich organizacji, o tym że wspomagająca polskie szkolnictwo Macierz Szkolna uznana została przez Czechów, podobnie jak inne polskie organizacje społeczne za „faszystowską organizację beckowską”. Za „beckowskich faszystów” uznana zresztą została przeważająca większość tych zaolziańskich autochtonów, którzy postanowili pozostać przy swojej polskości.

Dopiero w r. 1947 zezwolono na założenie Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego (PZKO) i Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej (SMP). SMP zresztą bardzo szybko wcielono do Zjednoczonego Związku Młodzieży Czechosłowackiej. Polski Związek Kulturalno-Oświatowy pozostał więc przez całe dziesięciolecia jedyną organizacją zrzeszającą zaolziańskich Polaków, nie do końca jednak samodzielną, gdyż już od roku 1948, kiedy to po lutowym puczu doszli do władzy komuniści, główne słowo we władzach tej organizacji mieli  komunistyczni komisarze różnej proweniencji, nierzadko z niechlubną przeszłością 

 Wobec jawnych prześladowań, zwłaszcza ze strony czeskich narodowych socjalistów i ludowców, wielu czołowych polskich działaczy zaufało komunistom głoszącym szumne hasła internacjonalizmu i wstępowało w szeregi Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz). Dzięki polskim głosom komuniści zwyciężyli na szczeblu województwa ostrawskiego już w wyborach r. 1946. Tymczasem (jak za raportem O. Lange podaje w cyt. książce prof. M. K. Kamiński) przywódca czeskich komunistów Klement Gottwald  opowiadając się oficjalnie za nadaniem zaolziańskim Polakom niewielkich praw, nieoficjalnie, za ich plecami  - podobnie jak inni czescy politycy, popierał  lansowany przez narodowych socjalistów postulat wysiedlenia polskiej ludności zaolziańskiej do Polski. Przykładem może tu być jego wypowiedź na spotkaniu z Oskarem Lange w listopadzie 1945, że „liczba Polaków na tych ziemiach jest tak mała, iż sprawa nie powinna być z punktu widzenia polskiego tak ważna, podczas gdy z punktu widzenia czeskiego jest to sprawa żywotna ze względu na węgiel i ośrodki komunikacyjne”.

Nie bez wpływu na sytuację zaolzian było to, że jedyną polskojęzyczną gazetą był  - ukazujący się trzy razy w tygodniu - komunistyczny Głos Ludu, założony w r. 1945 m.in. przez Henryka Jasiczka piastującego w tym czasie funkcję drugiego sekretarza  Komunistycznej Partii Czechosłowacji  w Czeskim Cieszynie, redaktora naczelnego tej gazety od r. 1950.

Oto co głosił Henryk Jasiczek - pisząc swoje ideologiczne komentarze pod własnym nazwiskiem, lub pod pseudonimem Wiktor Raban, zamieszczane m.in. w miesięczniku „Zwrot”. Np. w nr. 6 (19) z czerwca 1951, w jego artykule „O nasz wkład w dzieło pokoju i socjalizmu” czytamy:

„Dzisiaj, podchodząc do spraw narodowościowych, należy sobie uprzytomnić zmiany, jakie zaszły u nas w Czechosłowacji  i w Polsce Ludowej po roku 1945, a zwłaszcza 1948;  nie należy ani na chwilę zapominać, że klasą rządzącą jest po raz pierwszy w życiu obu narodów klasa robotnicza. A uświadamiając sobie powyższe należy wychodzić z podstawowej zasady. Nie ma wyłącznie czeskich, ani polskich interesów na Śląsku Cieszyńskim. Jest jedynie interes jednolitej klasy robotniczej, której członkowie rekrutują się z obu bratnich narodowości”.

    Pół roku później w jego artykule „Kosmopolityzm jako idea nihilizmu narodowego” zamieszczonym w Zwrocie nr 1 (26) ze stycznia 1952 czytamy: „Republika czechosłowacka, zmierzająca do socjalizmu, jest ojczyzną wszystkich jej obywateli bez względu na narodowość.  (a więc wg Jasiczka – to nie  Polska jest ojczyzną Polaków zaolziańskich - tak oto podtrzymywał poczucie tożsamości narodowej Zaolzian redaktor Głosu Ludu – Henryk Jasiczek ! - uwaga redakcji). Nie znaczy to jednak, że można wyciągać  z lamusa burżuazyjnych przeżytków jakiejś nowej odmiany hodżowskiej koncepcji „narodu czechosłowackiego”, czy jak się to u nas zdarza, wywoływać ducha kosmopolitycznego tworu „polskich czechosłowaków”, którzy są niby Polakami, a jednak w istocie rzeczy nie są, bo będąc za granicami nie mogą być cząstką narodu polskiego.

Nieco zaś wcześniej, w nr. 4 (17) z kwietnia 1951 w artykule „Kosmopolityczne sekciarstwo czy duma narodowa”  napisał: „Oto spotykamy się z częstym zjawiskiem obojętności narodowej, kiedy obywatele narodowości polskiej obawiają się przemawiać w języku ojczystym [...] Przyzwyczajają się do ustawicznego zginania karku [...] Być może, że kierują się chęcią zademonstrowania swej lojalności i uniknięcia niepożądanych zarzutów nacjonalizmu”. Szkoda, że i on prawdopodobnie uległ tej chęci zademonstrowania swej lojalności, kiedy na Uniwersytecie Karola w Pradze, oskarżał Pawła Kubisza, o czym piszemy na następnych stronach w artykule „Historia lubi się powtarzać”. 

 

Wspomniany już wyżej Stanisław Mrowczyk zdążył przed śmiercią spisać  wspomnienia związane ze swoją działalnością w Sztabie Zaolziańskim. Nie żyją już ci, co współpracowali z tym sztabem spośród Zaolzian. Nie żyje też Andrzej Kubisz, syn Jana – autora hymnu zaolzianskiego – Płyniesz Olzo... , współtwórca wymienionego wyżej Głosu Ludu, redaktor naczelny tej gazety do r. 1950, który m.in. o całej komunistycznej obłudzie powiedział w osobistej rozmowie w latach dziewięćdziesiątych:  „Ja o wielu rzeczach po prostu nie wiedziałem ...” .

Jego wspomnienia, które zanotowałam, wiążą się jednak  jednoznacznie z tym co napisał Stanisław Mrowczyk. Choćby takie oto zdanie: „Był taki człowiek – zdaje się kapitan – Mazurek vel. Kwiatkowski. Był wydelegowany przez Warszawę i miał nad nami patronat”.  Z tych wspomnień Andrzeja Kubisza wynika, że wraz  z innymi działaczami, których nazwisk nie wymienił, imał się różnych działań na rzecz powrotu Zaolzia do Polski, bądź co najmniej zapewnienia ludności zaolziańskiej przysługujących jej praw w ramach Republiki Czechosłowackiej. Jako członkowie KPCz działali po linii tej partii, ale zarazem kontaktowali się z Polską Ambasadą w Pradze i osobiście stojącym na jej czele ambasadorem Wierbłowskim, a także z konsulatem w Ostrawie, zwłaszcza kiedy na jego czele stanął bardzo zaolzianom przychylny konsul Stefan Wengierow. Podobnie jak Stanisław Mrowczyk, również i Andrzej Kubisz wspomniał o Komitecie Zaolziańskim, założonym jeszcze podczas okupacji w Krakowie przez inż. Karola Musioła, prof. Franciszka Popiołka i Pawła Kubisza, przeniesionym  po zakończeniu działań wojennych do Cieszyna. Znalazłam też w tych notatkach zdanie dotyczące Pawła Kubisza, o którym jego daleki kuzyn Andrzej powiedział: „on był od samego początku pod wielkim ostrzałem. Jemu cały czas deptano po piętach”. Zanotowałam też, że do stałych współpracowników Głosu Ludu należał w tym bezpośrednio powojennym okresie mieszkający już wówczas w Polsce zaolzianin Gustaw Morcinek  a częstym gościem w redakcji był biskup Śląskiego Kościoła Ewangelickiego, ksiądz Józef Berger, którego na początku lat pięćdziesiątych  – pod pozorem „awansu”, wydalono z Zaolzia wraz z rodziną do Bratysławy. Z moich zapisków rozmowy z Andrzejem Kubiszem wynika również, że polscy działacze po obu brzegach Olzy przygotowali szereg postulatów, spodziewając się iż zostaną zawarte w podpisanym 10 marca 1947 „Układzie o przyjaźni i wzajemnej pomocy”. Oczekiwali, że wraz z polską delegacją pojedzie do Pragi jako ekspert wspomniany już wyżej inż. Karol Musioł. Spotkało ich jednak duże rozczarowanie, gdyż „Układ” był już wcześniej przygotowany i skonsultowany z Moskwą.

Sytuacja zaolziańskich Polaków tylko na pozór unormowała się nieco po przewrocie komunistycznym w lutym 1948, gdyż komuniści w miejsce jawnych prześladowań zastosowali przemyślane, skuteczne metody powolnego wynaradawiania, zwanego szumnie asymilacją. Działo się to już niestety za cichym przyzwoleniem - podporządkowanych Moskwie - warszawskich elit komunistycznych, czego wynikiem był opisany przez S. Mrowczyka rozkaz zakończenia działalności Sztabu Zaolziańskiego i zniszczenia wszelkich śladów jego istnienia. Z przypisów do książki prof. Marka Kazimierza Kamińskiego „Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne 1945-1948” wynika, że w archiwum warszawskiego MSZ zachowały się pewne  raporty mjr Mazurka vel. Kwiatkowskiego. Zachowały się też nieliczne egzemplarze wydawanych wówczas ulotek. Tekst jednej z nich „Odezwę polskich stronnictw politycznych na Zaolziu” przytaczamy w całości, gdyż wiernie obrazuje ówczesną sytuację zaolzian:

To, że Polska przestała się po roku 1948 interesować Zaolziem potwierdza również w epilogu ww. książki prof. M.K. Kamiński pisząc: „Po przejęciu przez KPCz pełni władzy w Czechosłowacji w lutym 1948 [...] stanowisko strony polskiej wobec problemów nurtujących ludność polską na Zaolziu uległo zmianie. W myśl dyrektywy przyjętej przez Biuro Polityczne PPR, stanowiącej, że w nowej sytuacji międzynarodowej strona polska winna zrezygnować z roli „wyłącznego” obrońcy praw Polaków zaolziańskich, nowy ambasador w Pradze Józef Olszewski (od 9 marca 1948 roku) wystąpił na konferencji w KC KPCz w dniu 30 października z odpowiednią propozycją skwapliwie przyjętą przez czechosłowackich przywódców partyjnych. Ambasada polska miała więc odtąd tylko w sposób pośredni ustosunkowywać się do spraw Polaków na Zaolziu „zapewniając KPCz kierownictwo w realizacji postulatów polskich i interweniując jedynie w najbardziej jaskrawych wypadkach”. Olszewski zgłosił też projekt „sprzęgnięcia polskich organizacji z tutejszą partią”, a więc ścisłego podporządkowania PZKO i SMP  Komunistycznej Partii Czechosłowacji. W tych warunkach niewiele mogli sobie obiecywać Polacy zaolziańscy po takich uzgodnieniach osiągniętych na konferencji w KC KPCz ...” .

Od tamtej pory Zaolzie stało się w Polsce tematem tabu, zaś w końcu doprowadzono do całkowitego przeinaczenia jego historii. Nie ma w Polsce naukowców, którzy przedstawiają ją do końca tak rzetelnie jak prof. Marek K. Kamiński.

Natomiast na Zaolziu, kiedy stracono już wszelkie nadzieje na powrót tej Ziemi do Polski, swoisty program zapewnienia zaolzianom prawa do bycia Polakami w Republice Czechosłowackiej, nazwany potocznie Platformą Cieślara, przedstawił wymieniony już wyżej Paweł Cieślar, przedwojenny komunista, działacz związkowy w hucie trzynieckiej, absolwent przedwojennego, moskiewskiego „Uniwersytetu Mniejszości Narodowych Zachodu”. Temu programowi poświęcimy w następnym numerze naszego serwisu oddzielny artykuł  .

Alicja  Sęk

do góry 

HISTORIA LUBI SIĘ POWTARZAĆ

(NA MARGINESIE  ZAWIŁYCH,  ZAOLZIAŃSKICH  ZDERZEŃ...)

 

Z cyklu: W 15 rocznicę „aksamitnej rewolucji“ na Zaolziu“

Stanisław Gawlik

W CZYIM INTERESIE?