POLSKO-CZECHOSŁOWACKIE STOSUNKI POLITYCZNE PRZED KONFERENCJĄ TRZECH MOCARSTW W POCZDAMIE
(maj-czerwiec 1945)  cz. 1

                Artykuł ten trzykrotnie był zatrzymywany przez cenzurę PRL, kolejno w następujących periodykach historycznych: „Studiach z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” (w 1982 r.),  „Przeglądzie  Historycznym” (w 1983 r.) oraz „Kwartalniku Historycznym”  (w 1984 r.). Obecna jego wersja została wzbogacona o kilka dodatkowych informacji.

Trwająca od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku konferencja przywódców trzech zwycięskich mocarstw  koalicji  antyhitlerowskiej: Związku Sowieckiego, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w Poczdamie zakończyła się dużym sukcesem z punktu widzenia polskich interesów terytorialnych. Jak wynikało z jej końcowego komunikatu mocarstwa wyraziły zgodę na przekazanie polskiej administracji terenów między  przedwojenną zachodnią granicą Polski a rzekami Odrą i Nysą Łużycką do chwili ostatecznego uregulowania zachodniej granicy Polski na konferencji pokojowej  ¹. To ostatnie zastrzeżenie z biegiem czasu  nabierało coraz bardziej formalnego charakteru, choć w pierwszych latach powojennych stanowiło dogodny punkt zaczepienia dla tych wszystkich sił politycznych w Europie i na kontynencie amerykańskim, które z różnych powodów nie życzyły sobie powiększenia obszarów Polski na zachodzie, mimo iż wschodnia granica Polski uległa przecież przesunięciu w tym samym kierunku. Można wszelako przyjąć, że postanowienia poczdamskie stanowiły istotną cezurę dzielącą świeżo zapoczątkowaną erę powojenną na dwa jakościowo różne okresy. Miesiące od maja do czerwca odznaczały się spontanicznością działań podejmowanych przez polskie władze państwowe podobnie zresztą jak i przez kierownictwo sąsiedniej Czechosłowacji. Wszelkie warianty rozwiązań terytorialnych  wydawały się wówczas Warszawie i Pradze możliwe do wykonania, gdyż w obu stolicach rozumowano kategoriami tworzenia faktów dokonanych, wychodząc z prawidłowego założenia, że podobne postępowanie jest koniecznością w niewyjaśnionej do końca  sytuacji, gdy na mapie europejskiej nie zostały jeszcze wyraźnie zarysowane kontury odradzających się państw Europy Środkowo-Wschodniej. Po konferencji poczdamskiej szereg wątpliwości i nadziei jeśli nie zostało wyeliminowanych z umysłów polityków polskich i czechosłowackich, to musieli oni sobie uzmysłowić, że zostały na nich nałożone poważne ograniczenia, co do metod realizacji stawianych celów politycznych. Dla badacza dziejów najnowszych okres pierwszy, nazwijmy go przedpoczdamskim, wydaje się szczególnie frapujący ze względu na swój niepowtarzalny charakter.

            Stosunki polsko-czechosłowackie były zaś zdeterminowane dwoma sporami terytorialnymi: strona polska pragnęła przyłączenia do Polski Zaolzia, które niespodziewanie dla polskich czynników kierowniczych znalazło się w rękach czechosłowackiej administracji, strona czechosłowacka zaś usiłowała rozciągnąć swoją władzę na północ od Sudetów, napotykając tam na nowych, polskich gospodarzy. Szczegółowe prześledzenie stosunków polsko-czechosłowackich pozwoli nam na zapoznanie się z dotychczas mało znanymi wydarzeniami historycznymi ułatwiającymi zrozumienie w ogóle specyfiki okresów, w których wszystko jest dopiero in statu nascendi.

            W dniach od 3 do 5 maja Armia Czerwona oczyściła Zaolzie  z wojsk niemieckich  ². W chwili wypędzenia oddziałów hitlerowskich Polacy zaolziańscy zamieszkujący ten obszar w liczbie około 100 tysięcy osób ³ nie wiedzieli jeszcze, że niedługo będą mogli cieszyć  się uzyskaną wolnością. Uroczysty rozkaz premiera Josifa Stalina dla wojsk sowieckich, w którym była mowa o wstąpieniu Armii Czerwonej na terytorium Czechosłowacji i oswobodzeniu miasta Cieszyna został odpowiednio zinterpretowany przez stronę czechosłowacką ⁴. Spontanicznie tworzona polska administracja została w ciągu sześciu dni od momentu wyzwolenia zlikwidowana przez konkurencyjne czeskie władze mające poparcie miejscowego komendanta sowieckiego. Czeska powiatowa rada narodowa zainstalowała się w Cieszynie Zachodnim  ⁵.

            Nieoczekiwany zupełnie obrót spraw na Śląsku Zaolziańskim zaskoczył najwyższe czynniki polskie. Polacy zaolziańscy dodatkowo zrozpaczeni szykanami czeskiej administracji, takimi jak zwalnianie z pracy, wyrzucanie z mieszkań, traktowanie na równi z Niemcami, jeśli chodzi o kolejność nabywania w sklepach produktów żywnościowych, wysłali delegację do Katowic do wicewojewody Wengierowa. Wengierow udał się do Warszawy, gdzie 16 maja zapoznał prezydenta KRN Bolesława Bieruta ze złożonymi na jego ręce skargami. Otrzymał następnie polecenie zbadania sprawy na miejscu. Informacje zdobyte przez wicewojewodę z jego podróży w dniach od 16 do 18 maja uświadomiły w pełni rządowi polskiemu, iż został on postawiony przez stronę czechosłowacką przed faktem dokonanym.

           Granica sprzed roku 1938 oddzielająca Zaolzie od reszty Śląska Cieszyńskiego była obsadzona przez straż czeską. Właśnie 18 maja dotarło do miejscowych władz sowieckich rozporządzenie gen. Nikołaja Bułganina, aby zachować administrację czeską na Śląsku Zaolziańskim. Sowieckie wojska pograniczne dostały również rozkaz szczelnego zamknięcia granicy. Pozostawało to w związku z kursującą plotką, że wojsko polskie szykuje się do zajęcia Zaolzia przemocą  ⁶. W rzeczywistości na Śląsku Cieszyńskim nie było nawet jeszcze polskich jednostek. Rozpowszechnianie mylnych pogłosek było bardzo na rękę władzom czeskim, którym udało się zresztą osiągnąć zamierzony efekt. Oddzieliły się dodatkowo od północnego sąsiada sowieckim kordonem.

            Rząd polski znalazł się w sytuacji wymagającej podjęcia natychmiastowej decyzji. 22 maja został wysłany do rządu sowieckiego aide-mémoire, w którym strona polska przedstawiła swoje stanowisko wobec faktów zaistniałych na Śląsku Zaolziańskim. Przeczyły one, zdaniem polskiego rządu, przyjętym ustaleniom podczas wizyty w Moskwie polskiej delegacji rządowej w kwietniu 1945 roku. Uzgodniono wówczas, że wobec wyraźnej kolizji interesów czechosłowackich i polskich Śląsk Zaolziański nie będzie podporządkowany ani polskiej, ani czechosłowackiej administracji. Do momentu ostatecznego rozwiązania problemu cała władza miała spoczywać w rękach sowieckich komendantów wojennych współpracujących z miejscowymi komitetami narodowymi jako ciałami przedstawicielskimi miejscowej ludności. Zastrzeżono, że prawa polskich mieszkańców Śląska Zaolziańskiego nie mogą być w żadnym wypadku uszczuplone. Zapowiedziano, że ochrona granicy będzie spoczywać wyłącznie w gestii wojsk sowieckich. Nie sprecyzowano jednak wyraźnie, czy Śląsk Zaolziański zostanie podobnie jak od strony polskiej oddzielony granicą od strony czechosłowackiej. Ustne uzgodnienie przyjęte w Moskwie potwierdził wobec władz polskich przebywający w Warszawie generał armii Bułganin.

            W nocie podnoszono, iż wbrew zasadzie niepodporządkowywania Śląska Zaolziańskiego którejkolwiek ze stron ubiegających się o to terytorium, władzę przejęła administracja czeska, głosząc otwarcie,  że Zaolzie stanowi integralną część Czechosłowacji i że problem został już rozstrzygnięty na korzyść republiki. Wraz z administracją zjawiły się tam wojska czechosłowackie i straż graniczna  ⁷. Strona polska proponowała, by wojskowe władze sowieckie po otrzymaniu odpowiednich dyrektyw spowodowały odwołanie przysłanej z Morawskiej Ostrawy administracji czeskiej oraz wyprowadzenie wojska czechosłowackiego, straży pogranicznej i milicji. Wówczas zaistniałyby warunki do rozwiązania nabrzmiałego problemu.

            Rząd polski wystąpił też z koncepcją zorganizowania do 1 lipca mieszanej polsko-czechosłowackiej komisji, która zajęłaby się rozstrzygnięciem sporu. Rozmowy bilateralne między Czechosłowacją a Polską wydawały się rządowi polskiemu koniecznością ze względu na większość polską zamieszkującą Śląsk Zaolziański  ⁸. W nocie zastrzegano się przy tym, że rząd polski nadal zajmuje stanowisko negatywne wobec zajęcia Zaolzia w roku 1938  ⁹.

            25 maja kwestia Zaolzia stała się przedmiotem narady na posiedzeniu Prezydium KRN. Po zreferowaniu sytuacji przez prezydenta KRN Bieruta, zabrałi głos marszałek Michał Rola-Żymierski  oraz Roman Zambrowski. Minister obrony narodowej domagał się postawienia sprawy w „sposób zasadniczy”, by „skłonić Czechosłowację do bardziej demokratycznego postępowania”. Zambrowski zgłosił wniosek konkretnego sprecyzowania stanowiska polskiego w kwestii zaolziańskiej oraz postawienia problemu na forum publicznym. Propozycje obu mówców zostały zaakceptowane przez Prezydium  ¹⁰. Najszybciej należało  uporać się z wypracowaniem różnych wariantów rozwiązań problemu granicznego, by móc przygotowany materiał przedłożyć stronie czechosłowackiej.

            28 maja został wypracowany przez komisję rzeczoznawców: dr. Lutmana, dr. Stanisława Leszczyckiego i dr. Romana Staniewicza, szkic propozycji dla rządu czechosłowackiego w sprawie rozgraniczenia terytoriów na Śląsku Cieszyńskim.

            Autorzy sugerowali, iż po drugiej wojnie światowej zaistnieją dotychczas nie spotykane warunki współpracy gospodarczej między państwami. W związku z tym stare jeszcze przedwojenne argumenty strony czechosłowackiej za utrzymaniem Zaolzia w granicach republiki ze względu na pokłady wysoko koksującego węgla, huty żelaza oraz kolej łączącą Czechy i Morawy ze Słowacją traciły zdaniem polskich ekspertów na aktualności.

            Rzeczoznawcy proponowali również obiecać, że rząd polski gotów byłby zawrzeć „trwałe porozumienie” z rządem czechosłowackim, na mocy którego przedsiębiorstwa czechosłowackie otrzymywałyby węgiel koksujący. Również podpisano by „trwałą umowę” zapewniającą stronie czechosłowackiej możliwość „pełnego wykorzystania i współużywania”  tego odcinka kolei koszycko-bogumińskiej, który znajdowałby się na terytorium Polski. Autorzy mówili o możliwościach dalszych koncesji gospodarczych.

            Ubolewając nad tym, że rozgraniczenie z 5 listopada 1918 roku na Śląsku Cieszyńskim nie stało się  punktem wyjścia dla ostatecznego ustalenia granicy, proponowali natychmiastowe wyznaczenie prowizorycznej linii demarkacyjnej oddzielającej administrację czechosłowacką od polskiej. Zakładali bowiem, że załatwienie problemu granicy „nawet w najbardziej przyjaznej atmosferze i przy największym pośpiechu będzie wymagało pewnego czasu”.

            Eksperci brali pod uwagę cztery możliwe warianty linii demarkacyjnej. Przyjęcie któregokolwiek z nich oznaczałoby dla Czechosłowacji wycofanie się z Zaolzia i pozostawienie inicjatywy stronie polskiej. Wszystkie warianty były jednak bardziej korzystne dla Czechosłowacji niż granica z 1 października 1938 roku. Oddawały też Czechosłowacji w porównaniu z rozgraniczeniem z 5 listopada 1918 roku sześć gmin w swoim „środkowym biegu  ¹¹”. Jedna z linii demarkacyjnych w pozostałym swoim „biegu” pokrywała się z linią z 1918 roku. Przy trzech innych wariantach Polska w północnym odcinku linii demarkacyjnej zyskiwała i traciła w porównaniu z rokiem 1918: w pierwszym przypadku zyskiwała cztery gminy, a traciła dwie, w drugim przypadku zyskiwała tylko dwie gminy i traciła te same dwie co poprzednio, a w ostatnim przypadku zyskiwała dwie wspomniane gminy, tracąc natomiast jedenaście  ¹².

            Oprócz pierwszej propozycji rozgraniczenia wszystkie pozostałe linie demarkacyjne przecinały na mniejszym lub większym odcinku linię kolejową Bogumin - Cieszyn Zachodni – Czadca. Ostatni wariant przewidywał nawet oddanie Bogumina z okolicą w ręce czechosłowackie. Byłoby to związane z odstąpieniem Czechosłowacji zakładów metalurgicznych w Boguminie. We wszystkich wypadkach Polska posiadałaby huty żelaza w Trzyńcu oraz Karwinę – centrum zagłębia węglowego. Największy obszar zagłębia węglowego większy niż w roku 1918 odpowiadający bowiem nabytkom z roku 1938 przypadłby Polsce w wypadku drugiego rozwiązania  ¹³.

            Cele nakreślone w poprzednim projekcie ekspertów wybiegały jednak znacznie dalej niż polskie postulaty sformułowane w nocie do rządu sowieckiego. O ile bowiem rządowi polskiemu chodziło o usunięcie czeskiej administracji z Zaolzia i powołanie komisji mieszanej złożonej z przedstawicieli obu państw w celu ustalenia granicy, o tyle rzeczoznawcy zakładali, że wojsko polskie obsadzi sporny teren, do którejś z czterech proponowanych linii i dopiero wtedy rozpoczną się pertraktacje na temat ostatecznego przebiegu granicy. Wówczas jednak praktycznie biorąc problem byłby już rozwiązany po myśli polskiej, a wszelkie dalsze dyskusje miałyby charakter pro forma. Takie ujęcie sprawy było w istniejących warunkach zupełnie nierealne. Toteż gdy zdecydowano się na wariant drugi tzw. linię z 4 czerwca 1945 roku była ona brana pod uwagę nie jako linia demarkacyjna, ale jako konkretna propozycja ostatecznej granicy między Polską a Czechosłowacją na Śląsku Cieszyńskim  ¹⁴.

            Już więc na przełomie maja i czerwca strona polska przygotowała się do wystąpienia ze sprecyzowanymi bliżej postulatami. Potrzebna była jeszcze tylko akcja dyplomatyczna przeprowadzona w „sposób zasadniczy” i zorganizowana kampania prasowa, by wprowadzić w życie wnioski zatwierdzone przez Prezydium KRN.

            Zanim jednak do tego doszło strona czechosłowacka wszczęła na drodze dyplomatycznej działanie mające na celu przyłączenie do republiki niektórych terenów byłej Rzeszy Niemieckiej, które znalazły się już pod polską administracją. Tymczasem miesiąc maj zdawał się nie zapowiadać przeciętnie poinformowanemu czytelnikowi gazet w Polsce zbliżającej się burzy w stosunkach polsko-czechosłowackich.

            Rząd polski  mógł nawet na swoim koncie odnotować pewne osiągnięcie. Strona czechosłowacka zdecydowała się w myśl jego postulatu na zwrot Górnego Spiszu i Orawy przed wojną należących do państwa polskiego. 20 maja nastąpiło w Trstenej na Słowacji podpisanie odpowiedniego protokołu przez przedstawicieli władz polskich z Nowego Targu oraz zastępcę przewodniczącego Słowackiej Rady Narodowej mjr. Milana Polaka. Po tym akcie tego samego dnia słowacka straż została wycofana na granicę sprzed roku 1938  ¹⁵.

            Moment rezygnacji z Górnego Spiszu i Orawy na rzecz Polski był związany z umocnieniem  się administracji czeskiej na Zaolziu. Śląsk Zaolziański miał dla Czechosłowacji ze względów gospodarczych priorytetowe znaczenie. Czynniki czechosłowackie przeszły więc do porządku dziennego nad manifestacją urządzoną w Jabłonce na Górnej Orawie przez trzy tysiące osób przeciw przyłączeniu tej ziemi do Polski. Władze czechosłowackie pragnęły bowiem wzmocnić swój tytuł do  Zaolzia. Mogły głosić, iż poniosły ofiarę na rzecz zasady utrzymania granic przedmonachijskich republiki i tego samego spodziewają się od strony polskiej. Zdawały też sobie sprawę z tego, że administracji polskiej nie będzie łatwo zacząć urzędowanie w warunkach fermentu wśród miejscowej ludności Górnego Spiszu i Orawy. Wicestarosta nowotarski Witek  musiał już w trzy dni po podpisaniu protokołu w Trstenej zwrócić się do wojewody krakowskiego z prośbą o przysłanie wojska ze względu na bardzo napiętą sytuację  ¹⁶. W rezultacie polska administracja została wprowadzona na Górnym Spiszu i Orawie dopiero w lipcu, po fiasku czerwcowych rozmów polsko-czechosłowackich w Moskwie.

            Pod koniec maja dało się już zauważyć, że kwestia Kłodzka zaprząta uwagę czynników  czechosłowackich. Oficjalny organ partii narodowych socjalistów Svobodné slovo z 28 maja wydrukował niewielki artykuł pt. „Nie zapominamy o Łużycach i Kłodzku”. Autor dochodził do wniosku, że wszystko co czeskie musi wrócić do Czechosłowacji, a więc między innymi Śląsk Zaolziański i Kłodzko. Svobodné slovo zresztą nie rozpoczynało żadnej kampanii prasowej. Rząd czechosłowacki widocznie uważał, iż należy zacząć od akcji dyplomatycznej, tym bardziej że atmosfera polityczna wydawała się,  jeśli nie sprzyjająca realizacji celów czechosłowackich, to przynajmniej niedogodna z punktu widzenia zamierzeń rządu polskiego w sprawie ziem na zachód od przedwojennej granicy Polski.

            Począwszy od końca marca, gdy prasa polska ogłosiła powrót Śląska Opolskiego do Macierzy, mocarstwa anglosaskie wkroczyły na drogę interwencji dyplomatycznych u najwyższych czynników sowieckich. Przedstawiciele Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych występowali przeciwko przyłączeniu do Polski ziem śląskich. W odpowiedziach strona sowiecka zwracała uwagę, że decyzje krymskie nie tylko nie wykluczały, ale raczej implikowały możliwość istnienia polskiej administracji na terenach byłej Rzeszy hitlerowskiej, co jednak nie przesądzało z góry przyszłego załatwienia kwestii granicznych, które miały być rozstrzygnięte podczas konferencji pokojowej  ¹⁷.

            Do czynników czechosłowackich docierały prawdopodobnie echa ciągnącej się przez kwiecień i maj polemiki anglosasko-sowieckiej. Wnioski mogły być jednoznaczne: należy działać zanim zapadną jakiekolwiek wiążące decyzje uznawane przez wszystkie mocarstwa. Już 5 maja komunistyczny minister informacji Václav Kopecký, proponując na posiedzeniu rządu „abyśmy również my jak najszybciej wystąpili ze swymi postulatami uregulowania kwestii granic, szczególnie jeśli idzie o Kłodzkie, Głubczyckie i Raciborskie”, spotkał się z aprobatą wicepremiera Gottwalda i innych ministrów. Zdaniem Kopecký’ego w wypadku zwlekania z zajęciem stanowiska przez Czechosłowację w sprawie wyżej wspomnianych ziem, Polska powiększy znacznie swój stan posiadania kosztem Niemiec. W dwa tygodnie później 19 maja rząd w Pradze po otrzymaniu petycji dwunastu gmin kłodzkich odnośnie obsadzenia ich obszaru przez wojska czechosłowackie, podjął z inicjatywy Fierlingera decyzję wysłania do władz sowieckich noty z odpowiednią prośbą  ^17a. Interwencja prezydenta Beneša sprawiła, że władze czechosłowackie objęły akcją dyplomatyczną również mocarstwa anglosaskie i Francję  ^17b.

            31 maja podsekretarz stanu w czechosłowackim MSZ Vladimír Clementis złożyl amerykańskiemu chargé d’ affaires w Pradze Alfredowi Klieforthowi notę (wraz z dołączoną do niej mapą), w której wyrażony był „zamiar” rządu czechosłowackiego przejęcia „bezzwłocznie” kontroli nad terytorium okręgu kłodzkiego. Nota zawierała zastrzeżenie, że „roztoczenia opieki” nad Kłodzkiem rząd nie traktuje jako rozwiązania ostatecznego, bowiem zdaje sobie sprawę, że nastąpi ono na konferencji pokojowej. Ponieważ regulacja północno-wschodnich granic Czechosłowacji na jej korzyść mogła mieć zdaniem rządu związek z przyszłymi granicami Polski, deklarował on w tej kwestii gotowość „przyjaznego porozumienia” z Polską. Podkreślał przy tym, że nie uważa obecnej noty za zaspokajającą wszystkie żądania w sprawie rektyfikacji granic. Informował również czynniki amerykańskie, że podobne noty zostaną wręczone przedstawicielom Wielkiej Brytanii, ZSSR, Francji i Polski.

            Punktem wyjścia dla sformułowania roszczeń była kwietniowa proklamacja pełnomocnika rządu polskiego Stanisława Piaskowskiego, adresowana do ludności Dolnego Śląska. Rząd czechosłowacki podjął w nocie polemikę z polskim stanowiskiem w sprawie przeszłości tego regionu. Utrzymywał, że słowiańscy mieszkańcy tego terytorium są z pochodzenia Czechami. W nocie twierdzono ponadto, że rząd czechosłowacki, domagając się odnowienia przedmonachijskich granic republiki, nigdy nie zapomniał podkreślać wobec kompetentnych czynników, że ten punkt  widzenia nie przesądza wystąpienia w odpowiednim czasie „w pełnej zgodzie z rządami alianckimi” z postulatami rektyfikacji granic na swoją korzyść – kosztem wrogich państw. W nocie celowo z dużym naciskiem podkreślono wolę   porozumienia z państwami sprzymierzonymi i gotowość podporządkowania  się postanowieniom konferencji pokojowej. Akcentując swój legalizm strona czechosłowacka pragnęła widocznie wywołać u mocarstw anglosaskich wrażenie, że byłaby kontrahentem „solidniejszym” niż Polska, posługująca się metodą faktów dokonanych  ¹⁸. Zanim jednak rząd czechosłowacki doczekał się amerykańskiej odpowiedzi, strona polska przystąpiła do realizacji uprzednio przyjętych postanowień w kwestii Śląska Zaolziańskiego.

            W nocie z 6 czerwca adresowanej przez ministra spraw zagranicznych Wincentego Rzymowskiego  na ręce posła Josefa Hejreta Rząd Tymczasowy RP proponował powołanie w najbliższym czasie komisji mieszanej polsko-czechosłowackiej, która opracowałaby projekt polubownego  rozwiązania sporu terytorialnego o ziemie Śląska Cieszyńskiego. Strona polska zaznaczała, że chodzi jej o usunięcie przeszkód dla politycznego, gospodarczego i kulturalnego zbliżenia między obu sąsiadami. Tradycyjnie już potępiała akt wcielenia Zaolzia z roku 1938. Dodawała jednak wyraźnie to, o czym dotychczas tylko w sposób zakamuflowany i bardzo rzadko wspominała prasa polska  ¹⁹, że „podobnie potępia jednocześnie akt przyłączenia Śląska Zaolziańskiego do Czechosłowacji, dokonany w roku 1919 przez ówczesny rząd czechosłowacki”.  Akcentowała konieczność rozwiązania sprawy w duchu poszanowania zasady narodowościowej i stwierdzała, że „Rząd Tymczasowy RP nie może pominąć oczywistego faktu, że Śląsk Cieszyński stanowi w swej przeważającej części obszar zamieszkały przez Polaków”. Nota stanowiła realizację polskiej zapowiedzi zawartej w majowym aide-mémoire do rządu sowieckiego.

            Rząd polski wystosował tego samego dnia również drugą notę, w której domagał się zaniechania dyskryminacji Polaków na Zaolziu, twierdząc, że jest ona wynikiem  „oddziaływania skrajnych żywiołów nacjonalistycznych na administrację czechosłowacką powołaną jednostronnie na Śląsku Zaolziańskim”. Jako przykład przytoczono nakaz wysiedlenia wielu Polaków, określając go jako „akt bezprawny i nie dający się niczym usprawiedliwić”. Agencja Polpress podała w trzy dni później oficjalną informację, że minister Rzymowski przyjął 6 czerwca posła czechosłowackiego Hejreta  ²⁰. W oczekiwaniu na odpowiedź prasa polska milczała na razie.

            Praskie MSZ nie spieszyło się jednak z odpowiedzią, mimo że jej treść została już ustalona na posiedzeniu rządu czechosłowackiego 8 czerwca. Przyjęta została wówczas propozycja Clementisa nie uznawania kwestii Śląska Zaolziańskiego za sporną oraz odrzucenia możliwości powołania komisji mieszanej. Premier Fierlinger zwrócił przy okazji uwagę, że „Polacy skarżyli się organom radzieckim na postępowanie czechosłowackie wobec polskiej mniejszości”. Kopecký powrócił natomiast do tematu ziem byłego Śląska niemieckiego, domagając  się wystąpienia z postulatami nie ograniczającymi się wyłącznie do Kłodzkiego. Wydaje się, że pod jego wpływem rząd czechosłowacki zdecydował się wystosować notę w sprawie swoich roszczeń terytorialnych  do władz w Warszawie  ^20a.

                                                                               Marek Kazimierz  KAMIŃSKI

(ciąg dalszy w następnym numerze Polskiego Biuletynu Informacyjnego Zaolzie, 23 września 2004)