*************************************************************************************************************

WIADOMOŚCI – TUDÓSÍTÁSOK – ZPRÁVY

Gazeta członków ruchu politycznego COEXISTENTIA-WSPÓLNOTA

A COEXISTENTIA-EGYÜTTÉLÉS politikai mozgalom tagjainak lapja

Noviny členů politického hnutí COEXISTENTIA-SOUŽITÍ

www.coexistentia.cz

nr 82 (2/2017) 7.3.2017 r.

*************************************************************************************************************

NEGROLOG

Józef Chmiel (5.1.1937-28.2.2017)

Nie żyje Józef Chmiel z Karwiny-Darkowa. Z zawodu ratownik górniczy, z zamiłowania historyk, dokumentalista i publicysta. Autor wielu publikacji o Zaolziu. Zbierał i przechowywał stare zdjęcia i przedmioty mówiące o górniczej Karwinie. Zajmował się wyrobem ludowych instrumentów muzycznych. Inicjator imprezy folklorystycznej „Maj nad Olzą”. Obecny w polityce komunalnej, działał w ruchu politycznym COEXISTENTA-WSPÓLNOTA. Składamy Rodzinie Zmarłego wyrazy współczucia.

Polska Sekcja Narodowa COEXISTENTII

Zemřel Josef Chmiel z Karviné-Darkova. Povoláním byl havířským záchranářem, z vášní se věnoval historii, dokumentaristice a publicistice. Sbíral a snažil se zachránit staré fotografie a předměty spjaté s hornickými dějinami Karviné. Byl autorem několika publikací o Zaolzí. Vyráběl hudební lidové nástroje. Stal u zrodu folklorních slavností „Máj nad Olzou”. Byl přítomen v komunální politice, působil v politickém hnutí COEXISTENTIA-SOUŽITÍ. Vyslovujeme Rodině Zemřelého upřímnou soustrast.

Polská národní sekce COEXISTENTIE

List doręczono nie do tego Bukowca / Dopis byl doručen do nesprávného Bukovce

List ruchu politycznego COEXISTENTIA, adresowany Komitetowi do Spraw Mniejszości Narodowych, poczta doręczyła do Bukowca, ale nie do naszego zaolziańskiego, a do Bukowca w północnej Polsce. Dowiadujemy się o tym z odpowiedzi wójta tej Gminy mgr Adama Licznerskiego. W związku z Państwa pismem kierowanym do Komitetu do Spraw Mniejszości Narodowych przy Samorządzie Gminy Bukowiec informujemy, że w strukturach Gminy Bukowiec (województwo kujawsko-pomorskie) nie funkcjonuje instytucja o nazwie „Komitet do Spraw Mniejszości Narodowych”, a Państwa pismo prawdopodobnie omyłkowo zostało przekazane przez operatora pocztowego do naszej jednostki samorządu terytorialnego. Za znaczek pocztowy zapłaciliśmy 16 Kč, natomiast odpowiedź z Polski ofrankowana była znaczkiem o wartości 16 Zł (cca 100 Kcz).

Dopis politického hnutí COEXISTENTIA, adresovaný Výboru pro národnostní menšiny, pošta doručila do Bukovce, avšak nikoliv do našeho zaolzanského, a do Bukovce v severním Polsku. Dozvěděli jsme se o tom z odpovědi starosty této Obce, Adama Licznerského. S ohledem na Váš dopis pro Výbor pro národnostní menšiny při Samosprávě obce Bukovec sdělujeme, že v strukturách obce Bukovec (kujavsko-pomorské vojvodství) není instituce o názvu „Výbor pro národnostní menšiny”, a Váš dopis pravděpodobně byl omylem zaslán poštovním doručovatelem naší samosprávné územní jednotce. Za poštovní známku jsme zaplatili 16 Kč, naopak odpověď z Polska byla ofrankována známkou hodnoty 16 Zł (cca 100 Kč).

500-lecie Reformacji / 500. výročí Reformace

Referat Międzygeneracyjnego Uniwersytetu Regionalnego PZKO / Referát Mezigenerační regionální univerzity PZKO

Tematem wykładu Międzygeneracyjnego Uniwersytetu Regionalnego PZKO, który odbył się w Czeskim Cieszynie 9.2.2017 r. było 500-lecie Reformacji. Referat wygłosił biskup Śląskiego Kościoła Ewangelickiego A. W., Jan Wacławek.

– To zaszczyt dla mnie, że mogę ten referat wygłosić w mieście reformacji, ponieważ do tych miast Czeski Cieszyn należy. Oprócz Czeskiego Cieszyna taki miastem w Republice Czeskiej jest już tylko Praga a w Polsce Cieszyn i Wrocław – powiedział na wstępie. Idea sieci miast reformacyjnych zrodziła się w Niemczech. Kościoły Protestanckie przygotowując się do obchodów Jubileuszowego Roku Reformacji, wyraziły chęć świętować to wydarzenie nie tylko na płaszczyźnie narodowej, ale też europejskiej. Reformację zapoczątkowało wydarzenie z 31.3.1517 r. Wtedy to Marcin Luter, augustiański mnich, ksiądz i równocześnie profesor Wydziału Teologicznego uniwersytetu w Wittenberdze wysłał list z załączonymi 95 tezami do biskupa Moguncji, księcia Abrechta. Tezy zostały przybite także na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze – tam, gdzie przybijane były wszystkie ogłoszenia uniwersyteckie. Luter wcale nie myślał o podziale Kościoła, jego tezy były sformułowaniami tematów przeznaczonych do akademickiej dyskusji – przypomniał biskup Wacławek. Lutrowi chodziło przede wszystkim o odnowę życia według Ewangelii, którą był w takim stopniu zafascynowany, że jego zwolenników nazwano ewangelikami. Wyznanie to, sformułowane przez Filipa Melanchtona, po raz pierwszy zostało przedstawione w 1530 roku w Augsburgu, dlatego dziś mówimy o Kościele Ewangelickim Augsburskiego Wyznania. Wykładowca przedstawił niektóre fragmenty z życiorysu Lutra. Poświęcił uwagę także jego obrazowi w Kościele Rzymskokatolickim, zmieniającemu się na przestrzeni dziejów. W XVI wieku Sobór Trydencki nazwał reformatora księciem heretyków i instrumentem diabła, natomiast w 1967 roku, po II Soborze Watykańskim, powołano w Kościele komisję ds. jedności, która rozpoczęła dialog ekumeniczny ze Światową Federacją Luterańską. Pierwszym papieżem, który powiedział, że obraz Lutra „wymaga renowacji” był Jan Paweł II. Natomiast papież Franciszek osobiście celebruje nabożeństwo podczas obchodów Roku Reformacji w Szwecji. Historycznym wydarzeniem w Polsce było nabożeństwo inaugurujące Rok Reformacji, które odbyło się 31.10.2016 r. w Kościele Jezusowym w Cieszynie, z udziałem prymasa Polski, arcybiskupa Wojciecha Polaka.

Tématem přednášky Mezigenerační regionální univerzity PZKO, která se konala 9.2.2017 v Českém Těšíně bylo 500. výročí Reformace. Referát přednesl biskup Slezské církve evangelické A. V. Jan Wacławek.

– To je pro mne čest, že mohu přednést referát ve městě reformace, protože do takových měst Český Těšín patří. Kromě Českého Těšína je takovým městem v České republice už pouze Praha, a v Polsku Těšín a Vratislav – řekl na úvod. Idea sítě Reformačních měst se zrodila v Německu. Protestantské církve při přípravách oslav Jubilejního roku reformace, projevily zájem slavit tuto událost nejen na úrovni národní, ale také evropské. Reformaci zahájila událost ze dne 31.3.1517. Tehdy Martin Luther, augustiáňský mnich, kněz a současně profesor Teologické oddělení univerzity ve Witenbergu zaslal dopis s připojenými v příloze 95 tezemi biskupovi Moguncka Albrechtovi. Teze byly přibity také na dveřích zámeckého kostela ve Wittenbergu – tam, kde byla přibíjena všechna univerzitní oznámení. Luther vůbec nemyslel na rozdělení církve, jeho teze byly formulací témat věnovaných k akademické diskusi – připomněl biskup Wacławek. Lutherovi šlo především o obnovu života podle Evangelia, kterým byl tak fascinován, že jeho příznivci byli pojmenování evangelíky. Toto vyznání, zformulováno Filipem Melanchtonem, poprvé bylo předvedeno v roce 1530 v Augsburgu, proto dnes mluvíme o Církvi evangelické augsburského vyznání. Přednášející uvedl některé úryvky ze životopisu Luthera. Věnoval pozornost také jeho obrazu v Římskokatolické církvi, měnící se v průběhu dějin. V XVI století Tridencký církevní sněm pojmenoval reformátora knížetem heretiků a nástrojem ďábla, naopak v roce 1967, po II Vatikánském církevním sněmu, byla zřízena v Církvi komise pro sjednocení, která zahájila ekumenický dialog ze Světovou Luteránskou Federací. Prvním papežem, který řekl, že obraz Luthera „je nutno renovovat” byl Jan Pavel II. Naopak papež František osobně sloužil mši svatou při slavnostech Roku reformace ve Švédsku. Historickou událostí v Polsku byla ekumenická mše svatá, která zahájila Rok reformace a která se konala, za účastí polského primase, arcibiskupa Wojciecha Polaka, 31.10.2016 v Kostele Ježíšovým v Těšíně.

Marcin Luter – teolog i reformator / Martin Luther – teolog a reformátor

Marcin Luter – życiorys / Martin Luther – životopis

Marcin Luter – niemiecki reformator religijny, teolog, kaznodzieja i inicjator reformacji, mnich augustiański, doktor teologii, współtwórca luteranizmu. Autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów, w których odrzucał możliwość kupienia łaski Bożej. Pomimo tego, że nie brał czynnego udziału w wystąpieniach religijnych i społeczno-politycznych, a jedynie pisał polemiki i katechezy, skupił wokół swojej idei całą opozycję Kościoła katolickiego. Przełożył Biblię na język niemiecki, był autorem Pastylii Domowej, Małego i Dużego Katechizmu, Artykułów Szmalkaldzkich, dzieł pedagogicznych i tłumaczeń oraz wielu pieśni kościelnych, w tym ewangelickiego hymnu: Warownym grodem jest nasz Bóg. Podstawę jego nauki stanowią hasła: sola scriptura – jedynie Pismo, sola fide – jedynie wiara, sola gratia – jedynie łaska, solus Christus – jedynie Chrystus, solum Verbum – jedynie Słowo. Kościoły protestanckie uznają Lutra za bohatera wiary, reformatora i odnowiciela Kościoła. Kościoły anglikańskie zaliczają Lutra do grona świętych. Jego wspomnienie obchodzone jest w rocznicę śmierci 18 lutego. Kościół katolicki widzi w nim teologa sprzeciwu wobec starego porządku wiary katolickiej, prowadzącego do anarchii kościelnej, którego nauczanie zawierało wiele słusznych postulatów, uznanych przez Sobór Watykański II, ale także wiele poważnych błędów dogmatycznych.

Rodzice Marcina, Hans Luther wraz z małżonką Małgorzatą, musieli opuścić ze względów ekonomicznych rodzinną wieś. Udali się do Eisleben w Turyngii, ośrodka górnictwa i hutnictwa. Tu urodził się 10.10.1483 r. przyszły reformator, jako jedno z dziewięciu dzieci górnika i hutnika. Z czasem rodzice przeprowadzili się do Mansfeld, gdzie Hans Luther stał się właścicielem pieca hutniczego, dzięki czemu sytuacja materialna umożliwiła mu kształcenie syna. Luter wspomina o dużej surowości swych rodziców. 12.3.1488 r. prawdopodobnie zaczął chodzić do szkoły kiedy ukończył 4 i pół roku, czego nigdy nie wspominał miło. Po odbyciu edukacji w szkole miejskiej w Mansfeld i szkoły parafialnej w Eisenach, na przełomie kwietnia i maja 1501 roku, w wieku osiemnastu lat, rozpoczął studia na uniwersytecie w Erfurcie, początkowo na wydziale nauk wyzwolonych, który ukończył w styczniu 1505 roku jako magister filozofii, a następnie kontynuował je, zgodnie z życzeniem ojca, na wydziale prawa. 17.7.1505 r. Marcin Luter wstąpił do zakonu augustianów w Erfurcie. 4.4.1507 r. w katedrze w Erfurcie przyjął święcenia kapłańskie, a uroczystość prymicji odbyła się 2.5.1507 r. W 1508 roku przeniesiony został na uniwersytet w Wittenberdze, gdzie objął stanowisko wykładowcy filozofii moralnej i jednocześnie kontynuował studia teologiczne. W październiku 1510 roku Luter wyjechał do Rzymu by odwołać się do papieża Juliusza II, od decyzji saskiej kongregacji. Wrócił zdruzgotany obrazem jaki zastał. Papież poświęcający wiele czasu wojnom, bezceremonialne zachowanie księży, czy odprawianie w pośpiechu siedmiu mszy przy jednym ołtarzu. Podróż do Rzymu nie miała większego wpływu na rozwój poglądów teologicznych Lutra, jednak wyniesione z niej doświadczenia wpłynęły na jego późniejszą postawę w walce z papiestwem. Po powrocie z Rzymu Luter udał się do Wittenbergi, by objąć profesurę biblistyki. W 1512 roku jako doktor Pisma Świętego złożył przysięgę, że będzie ze wszystkich sił bronił prawdy ewangelicznej. W tym czasie uczył się języka greckiego i hebrajskiego, co później okazało się bardzo przydatne przy tłumaczeniu Biblii.

Do pierwszego otwartego sporu z Kościołem katolickim dały Lutrowi powód odpusty, które w 1516 roku ustanowił papież Leon X. Dochód pochodzący z ich sprzedaży przeznaczony był w jednej połowie na budowę nowej Bazyliki św. Piotra w Rzymie, w drugiej zaś na zaległe długi zaciągnięte w banku przez komisarza odpustowego w Niemczech, arcybiskupa Moguncji i Magdeburga, Albrechta Hohenzollera. Sprzeciw Lutra, wzbudzało to, że odpust otrzymywało się za pieniądze przez co uzyskane w ten sposób odpuszczenie kar za grzechy dalekie było od uczucia prawdziwej pokuty, a miejsce wiary zajmowała opłata pieniężna. 31.10.1517 r., nie przeciwko samym odpustom, ale nadużyciom z nimi związanymi, ogłosił swoich 95 tez, wzywając do dysputy nad nimi. Najistotniejsze dla przyszłej reformacji stwierdzenia zawarte były w poniższych tezach: Teza 1 – Gdy Pan i Mistrz nasz Jezus Chrystus rzecze „pokutujcie”, to chce, aby całe życie wiernych było nieustanną pokutą. Teza 36 – Każdy chrześcijanin, który za grzechy żałuje prawdziwie, ma i bez listu odpustowego zupełne odpuszczenie kary i winy. Teza 62 – Istotny, prawdziwy skarb kościoła to święta ewangelia chwały i łaski Bożej. Teza 71 – Kto przeciw prawdzie apostolskiego odpustu mówi, niech będzie przeklęty.

Początkowo papież Leon X nie zwracał uwagi na wystąpienie Lutra, widząc w nim tylko zatarg mnichów, ale gdy spór zaczął przybierać coraz ostrzejsze formy, wezwał Lutra by stawił się w Rzymie i usprawiedliwił z czynionych mu zarzutów. Protektor Lutra, elektor saski, bijąc się o jego życie, zrobił wszystko, by do przesłuchania doszło w Augsburgu. W 1518 roku Luter stanął przed legatem papieskim kardynałem Kajetanem, który zażądał od niego bezwarunkowego odwołania błędów, co spotkało się z odmową ze strony Lutra. W czerwcu 1519 roku w Lipsku, w zorganizowanym przez legata papieskiego Jana Ecka dyspucie, Luter doszedł do przekonania, że konieczna jest gruntowna naprawa Kościoła. Czynnie wspierał go niemiecki humanista Filip Melanchton. W trakcie dysputy Luter stwierdził, że sobory mogą się mylić, a tylko Biblia jest nieomylna. Takie stanowisko spowodowało, że Eck przerwał dysputę, pojechał do Rzymu i przywiózł stamtąd ostrzegawczą bullę papieską przeciw Lutrowi. Pisma Lutra miały być spalone a on sam i jego zwolennicy mieli pojednać się z papieżem. W odpowiedzi Luter ogłosił swoje trzy pisma: O naprawie stanu chrześcijańskiego, O niewoli babilońskiej, O wolności chrześcijanina, a 10.12.1520 r. na przedmieściach Wittenbergii spalił na stosie papieskie księgi prawnicze wraz z bullą. Wkrótce potem 3.1.1521 r. papież Leon X ekskomunikował Lutra na zawsze. Cesarz Karol V ogłosił 26.5.1521 r. edykt wormacki, uznający Marcina Lutra za heretyka i skazujący go oraz jego zwolenników na banicję. Od tej chwili, każdy, kto schwytał Lutra lub któregoś z jego zwolenników, mógł bezkarnie ich zabić.

Aby ocalić Marcina Lutra od prześladowań Fryderyk Mądry, pod przybranym imieniem rycerza Jerzego, ukrył go na zamku w Wartburgu. Tu w 1522 roku Luter dokonał tłumaczenia na język niemiecki Nowego Testamentu. Do opuszczenia kryjówki zmusiły go rozruchy, jakie wybuchły w Wittenberdze. Częściowo pod wpływem błędnie rozumianej nauki Lutra o wolności chrześcijańskiej w 1525 roku wybuchła w Niemczech wojna chłopska, podczas której zginęło ok. 150 tys. osób. Luter początkowo wstawiał się za umiarkowanymi żądaniami chłopów, później jednak wezwał, gdy chłopi dopuszczali się zbrodni, aby w sprawę wdała się władza państwowa. W 1526 roku dla obrony wiary zawarte zostało przymierze torgawskie książąt i miast ewangelickich, co wywołało obawy katolików. W 1528 roku wizytował parafie, podczas których przekonał się o duchowym zacofaniu. Na obradach sejmu Rzeszy w Spirze w 1529 roku stany katolickie uchwaliły wiernie trwać przy edykcie wormackim i zabroniły w krajach katolickich wprowadzania reformacji. W 1530 roku na sejmie w Augsburgu ewangelicy przedłożyli cesarzowi Wyznanie augsburskie, będące wykładem nauki reformatorów. Ponieważ ze względu na banicję w 1521 roku Luter nie mógł być obecny na sejmie, główny ciężar w jej opracowaniu spoczął na Melanchtonie, który kolejne projekty swej pracy wysyłał do Lutra w celu konsultacji. Wprawdzie sejm konfesji nie przyjął, ale już w roku następnym w Schmalkalden książęta protestanccy zawarli między sobą przymierze ochronne. Cesarz widząc, że nie jest w stanie rozbić jedności luteran, zawarł z nimi w 1532 roku pokój religijny, na mocy którego nie otrzymali oni wprawdzie zupełnej wolności religijnej, ale uzyskali względne poczucie spokoju i bezpieczeństwa. Umożliwiło to dalsze szerzenie się reformacji. W 1537 roku powstały napisane w ostrym tonie Artykuły Szmalkaldzkie, w których jeszcze raz podkreślono, że ewangelicy odrzucają władzę papieską, jako niepotwierdzoną w Piśmie Świętym. Konfesja Augsburska oraz pierwsza część artykułów szmalkaldzkich, mówiąca o Bożym majestacie, są zgodne w ogólnym zarysie z teologią katolicką. Sformułowania w drugiej i trzeciej części artykułów, dotyczące urzędu i dzieła Chrystusa, dzielą Kościół ewangelicki od Kościoła katolickiego.

13.6.1525 r. Marcin Luter ożenił się z byłą zakonnicą Katarzyną von Bora. Była ona jedną z 12 sióstr, które pod wpływem nauk Lutra, uciekły z klasztoru w Nimbschen. Luter miał kilkoro dzieci, m.in. Jana, Elżbietę, Magdalenę, Marcina, Pawła, Małgorzatę. Kilkoro dzieci zmarło zaraz po urodzeniu. Małżeństwo mieszkało w „czarnym klasztorze” w Wittenberdze. Obecnie żyje około 2800 potomków Marcina Lutra. Marcin Luter przed śmiercią cierpiał z powodu przepracowania. Zmarł 18.2.1546 r. w wieku 62 lat w Eisbeben.

Martin Luther – německý církevní reformátor, teolog, kazatel a iniciátor protestantismu, augustiánský mnich, doktor teologie, spoluzakladatel luteranismu. Autor 95 tezí odsuzujících praxi prodeje odpustků, ve kterých odmítal možnost kupování si Boží milosti. Přestože se aktivně neúčastnil církevních a společensko-politických vystoupení, pouze psal polemické a náboženské články, soustředil kolem své ideje celou opozici Katolické církve Jeho nejznámějším dílem je překlad Bible do němčiny, je autorem Domácí pastylly, Malého a Velkého katechismu, Šmalkaldských článků a také mnoha pedagogických spisů, církevních písní a překladů, včetně evangelické hymny: Pevností je náš Bůh. Základ jeho učení tvoří hesla: sola scriptura – autorita Písma je vyšší než autorita církve, sola fide – člověka ospravedlňuje jeho víra, nikoli dobré skutky, sola gratia – Boží milost je dar, není možné si ji koupit, solus Christus – pouze Ježíš Kristus, solum Verbum – pouze Boží slovo. Protestanstské církve považují Lutra za hrdinu víry, reformátora a obnovitele církve, Anglikánské církve řadí Lutra do skupiny svatých. Jeho vzpomínka je oslavována u příležitosti výročí jeho smrti 18. února. Katolická církev v něm spatřuje teologa odporu vůči starým pořádkům katolické víry, která vede k církevní anarchii a kterého učení obsahovalo mnoho oprávněných požadavků, uznaných II. vatikánským koncilem, ale rovněž mnoho vážných dogmatických chyb.

Rodiče Martina, Hans Luther spolu s manželkou Markétou, museli odejít z ekonomických důvodů z rodné vesnice. Vypravili se do Eisleben v Turynsku, střediska hornictví a hutnictví. Zde se narodil 10.10.1483 budoucí reformátor, jako jedno z devíti dětí horníka a hutníka. Vyrůstal v chudých poměrech, spojených s tvrdým výcvikem. Časem se rodiče přestěhovali do Mansfeld. Jeho otec se postupně vypracoval na úspěšného podnikatele, majitele hutnické pece, což mu umožnilo financovat studia svého syna. 12.3.1488 pravděpodobně ve věku 4 a půl roku zahájil školní docházku, na kterou nikdy nevzpomínal rád. Byl žákem měšťanské školy v Mansfeld a církevní školy v Eisenach, na přelomu dubna a května 1501, ve věku osmnácti let, zahájil studia na univerzitě v Erfurtu, nejdřív na filosofické fakultě, kterou ukončil v roce 1505 jako magistr filosofie, a potom se zapsal, podle přání otce, na práva. 17.7.1505 se Martin Luther rozhodl vstoupit do augustiánského kláštera v Erfurtu. Ač byl vzorný mnich, pobyt v klášteře v něm od začátku vyvolával pochybnosti o možnosti spasení z vlastní moci. 4.4.1507 byl v katedrále v Erfurtu vysvěcen na katolického kněze a primiční slavnost se konala 2.5.1507. V roce 1508 přešel na univerzitu ve Wittenbergu, kde s krátkými přestávkami přednášel etickou filosofií a později teologií. V říjnu 1510 Luther odjel do Říma, aby se odvolal na rozhodnutí saské kongregace do papeže Juliana II. Vrátil se zdrcen obrazem, který tam viděl. Papež věnující se především válkám, bezceremoniálni chování kněží, nebo sloužení narychlo sedm mši svatých u jednoho oltáře. Cesta do Říma neměla větší vliv na vývoj teologických názorů Luthera, avšak získané během ní zkušenosti měly vliv na jeho následný postoj v boji s papežstvím. Po návratu z Říma odcestoval do Wittenberga. V roce 1512 se stal doktorem teologie – získal doživotní biblickou profesuru a od roku 1513 započal ve Wittengergu kazatelskou činnost. V tomto období se učil řecký a hebrejský jazyk, které později využil při překladu Bible.

Příčinou prvního otevřeného sporu s Katolickou církví byla papežská bula o prodeji odpustků, kterou vydal papež Lev XV. v 1516 roce. Zisk z prodeje odpustků byl věnován z jedné poloviny na stavbu svátopetrského chrámu v Římě, z druhé poloviny zase na nezaplacené bankovní dluhy odpustkového komisaře v Německu, arcibiskupa Moguncka a Magdeburga, Albrechta Hohenzollera. Odpor Luthera způsobovalo to, že odpustek, jako odpuštění trestu za hříchy měl daleko k pocitu opravdového pokání, a místo víry zaujal peněžní poplatek. To vedlo 31.10.1517 Luthera k uveřejnění 95 tezí, určených pro akademickou diskusi, které zejména kriticky reagovaly, nikoliv na samotné odpustky, ale na praxi jejich prodeje. Nejpodstatnější zjištění pro budoucí reformaci byla obsažena v těchto tezích: Teze 1 – Když Pán a Mistr náš Ježíš Kristus říká „kájejte se”, potom chce, aby celý život věřících byl neustálým pokáním. Teze 36 – Každý křesťan, který za hříchy upřímně lituje, má i bez odpustku mít celkové odpuštění trestu a viny. Teze 62 – Zásadní, opravdový poklad církve to je svaté evangelium chvály a Boží lásky. Teze 71 – Kdo proti pravdě apoštolského odpuštění mluví, ať bude prokletý.

Oficiální místa zprvu přes obviňování s kacířství ze strany dominikánů reagovala velmi zdrženlivě, Luther byl totiž chráněncem saského kurfiřta Fridricha III Moudrého. Místo aby šel do Říma, kam byl předvolán, prosadil kurfiřt, aby Luthera vyslechl v roce 1518 kardinál Kajetán v Augsburgu. Ten Lutherovi pohrozil kletbou. V roce 1519 se Luther účastnil disputace s Eckem v Lipsku, ve které popřel neomylnost papeže a koncilů. Řím v roce 1520 oficiálně vydal bulu s hrozbou klatby. Luther vydal reformační spisy, ve kterých své názory dále obhajoval. Když po jejich veřejném spálení sám reagoval spálením papežské buly, navrhl Lev X v roce 1521 jeho exkomunikaci. Když své teze neodvolal ani na říšském sněmu ve Wormsu, vydal císař Karel V. proti Lutherovi wormský edikt, který ho prohlásil kacířem a odsoudil ho a jeho příznivce do vyhnanství. Od této chvíle mohl každý, kdo zadržel Luthera nebo některého z jeho příznivců, bez právních důsledku ho zavraždit.

Fridrich II Moudrý nechal Luthera bezprostředně poté unést do azylu na hrad Wartburg, kde reformátor pobýval jako rytíř Jiří v letech 1521-1522. Zde překládal Nový zákon. Lutherovy myšlenky se mezitím lavinovitě šířily a vyvolávaly v celé zemi bouřlivé přijetí. Od radikálních projevů příznivců nového učení se Luther od počátku ostře distancoval. V roce 1524 začal opět přednášet, vystupoval proti Tomáši Müntzerovi, který svým kázáním podněcoval sedláky k nepokojům. V 1525 roce v Německu vypukla selská válka, při které zahynulo 150 tis. lidí. Luther zpočátku podporoval umírněné požadavky sedláků, později však odsoudil jejich zločiny. V roce 1526 bylo podepsáno torgavské příměří evangelických knížat a měst, což způsobilo obavy katolíků. Na jednání sněmu Říše ve Spiru v roce 1529 katolické stavy se usnesly věrně trvat na wormackém ediktu a zakázaly v katolických zemích zavádět reformaci. Roku 1528 se reformátor účastnil vizitací na farnostech, při kterých se přesvědčil o jejich duchovně zaostalém stavu. Marburské náboženské rozhovory v roce 1529, na kterých diskutoval mj. s Zwinglim, s cílem vytvořit teologickou jednotu evangelické strany proti katolikům, ztroskotaly. V roce 1530 na sněmu v Augsburgu evangelíci předložili císaři Augsburské vyznání, které bylo výkladem učení reformátorů. Protože s ohledem na vyhnanství v roce 1521, Luther nemohl být přítomen na sněmu, hlavní břemeno ve zpracování základů institucializované nové evangelické církve bylo na jeho spolupracovníku Philippu Melanchtonu, který jednotlivé své návrhy zasílal postupně Lutherovi ke konzultaci. Přestože sněm konfesi nepřijal, už v následujícím roce v Schmalkalden uzavřeli protestantští knížata mezi sebou ochranné příměří. Císař když zjistil, že nemůže zlomit jednotu luteránů, uzavřel s nimi v roce 1532 náboženský smír, na základě kterého, přestože nezískali úplnou náboženskou svobodu, mohli v pocitu klidu a relativního bezpečí šířit reformaci. V roce 1537 roce vznikly napsané v přísném odstínu Šmalkaldské články, ve kterých ještě jednou bylo zdůrazněno, že evangelíci odmítají papežskou vládu, jako nepotvrzenou v Písmu Svatém. Augsburská konfese a také první část Šmalkaldských článků, která se týká Božího majestátu, je totožná v obecném nástinu s katolickou teologií. Formulace ve druhé a třetí částí článků, týkající se úřadu a díla Krista, rozděluje Evangelickou církev a Církve katolickou.

Dne 13.6.1525 uzavřel Luther manželství s bývalou jeptiškou Kateřinou von Bora. Byla jednou z 12 sester, které vlivem učení Luthera, utekly z kláštera v Nimbschen. Luther měl několik dětí, mj. Jana, Alžbětu, Magdalénu, Martina, Pavla, Markétu. Několik jeho dětí zemřelo ihned po narození. Manželství bydlelo v „černém klášteře” ve Wittenbergu. Dnes žije asi 2800 potomků Martina Luthera. Martin Luther před svou smrtí trpěl přepracováním. Umírá v Eislebenu 18.2.1546 ve věku 62 let.

Źródło / zdroj: WIKIPEDIA

Kościół Jezusowy w Cieszynie bez nominacji / Kostel Ježíše v Cieszyně bez nominace

Kościół Jezusowy w Cieszynie nie zdobył nominacji Komitetu ds. Znaku Dziedzictwa Europejskiego, który ostatecznie rekomenduje dwa obiekty, które jego zdaniem, w największym stopniu odpowiadają kryteriom określonym przez Unię Europejską – miasto Łódź i Półwysep Westerplatte. I to pomimo, że Kościół Jezusowy wygrał internetowy plebiscyt Znaku Dziedzictwa Europejskiego. Ostateczny wybór zostanie dokonany przez Komisję Europejską. Znak Dziedzictwa Europejskiego jest wyróżnieniem, przyznawanym obiektom dziedzictwa kulturowego, które odegrały szczególną rolę w kształtowaniu historii i kultury Europy lub rozwoju wartości stanowiących fundament integracji europejskiej. W Znaku Dziedzictwa Europejskiego mogą uczestniczyć, na zasadzie dobrowolności, wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. W tegorocznej edycji uczestniczą 24 państwa.

Kostel Ježíšův v Cieszyně nebyl nominován Výborem pro Značku evropského dědictví, který definitivně doporučuje dvě budovy, které podle jeho mínění v nejvyšší míře odpovídají kritériím určeným Evropskou unií – město Lodž a Poloostrov Westerplatte. A to přesto, že Kostel Ježíšův zvítězil v internetové soutěži Značky evropského dědictví. Konečná volba bude provedena Evropskou komisí. Značka evropského dědictví je čestným uznáním udělovaným budovám kulturního dědictví, které odehrály významnou roli v utváření dějin a kultury Evropy nebo rozvoje hodnot určujících základy evropské integrace. Značky evropského dědictví se mohou účastnit, na dobrovolném principu, všechny členské státy Evropské unie. V letošní edici se účastní 24 státy.

Uroczystość w Teatrze im. Adama Mickiewicza / Slavnost v Divadle Adama Mickiewicze

W Teatrze im. Adama Mickiewicza w Cieszynie odbyła się 8.2.2017 r. uroczysta sesja Rady Miejskiej Cieszyna, Rady Powiatu Cieszyńskiego oraz Sejmiku Województwa Śląskiego. Wydarzenie zatytułowane „Cieszyn miastem Reformacji” urządzono w ramach obchodów jubileuszu 500 lat Reformacji.

Jego kulminacyjnym momentem było wręczenie rezolucji w sprawie 500 lat Reformacji. Witając zebranych burmistrz Cieszyna, Ryszard Macura, przypomniał, że 15.10.2016 r. w cieszyńskim teatrze zebrały się synody Kościołów Ewangelicko-Augsburskiego i Ewangelicko-Reformowanego. Podkreślił, że Cieszyn jest miastem, które od wieków kultywuje tradycje wielokulturowości i szacunku dla drugiego człowieka. Wojciech Saguła, marszałek Województwa Śląskiego, przypomniał, że radni wojewódzcy dali wyraz, jak ważną jest społeczność ewangelicka, ustanawiając 2017 Rokiem Reformacji. O randze jubileuszu 500-lecia Reformacji mówił również Janusz Król, starosta cieszyński. Jego zdaniem ruch reformacyjny wywarł istotny wpływ na losy Księstwa Cieszyńskiego. Biskup Adrian Korczago, zwierzchnik diecezji cieszyńskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, stwierdził, że pięciu wieków ewangelickich śladów na śląskiej ziemi nie da się przeoczyć. – Żyjemy na Śląsku jako ewangelicy z dziada, pradziada. Jesteśmy obecni w różnych sferach życia społecznego, gospodarczego i naukowego. Jesteśmy też dumni, że wspólnie możemy kreować dzieje tej ziemi – powiedział. Podczas wspólnej sesji trzech rad odbyła się także projekcja filmu promocyjnego o Cieszynie, na scenie teatru wystąpili uczniowie i nauczyciele Liceum Ogólnokształcącego Towarzystwa Ewangelickiego w Cieszynie oraz Wyższnobramski Chór Kameralny. Przyjęto rezolucję, która podkreśla zasługi ks. Jerzego Trzanowskiego, Walentego Roździenskiego, rodziny Hochbergów, von Donnersmarcków, Dietlów, siostrę Ewę Thiele-Winkler, ród Michejdów, ks. Andrzeja Buzka, Jana Kubisza, męczenników reżimu nazistowskiego – ks. Karola Kulisza i Jana Sztwiertnię, a także Jana Gawlasa i Stanisława Hadynę. Tekst rezolucji odczytał biskup Kościoła Ewangelickiego A. W. w Polsce, Jan Samiec. Wśród gości obecni byli zwierzchnik Śląskiego Kościoła Ewangelickiego A. W. w Republice Czeskiej, biskup Jan Wacławek, prezes PZKO Jan Ryłko i zastępca burmistrza Czeskiego Cieszyna, Stanisław Folwarczny.

V divadle Adama Mickiewicze v Cieszyně se 8.2.2017 konalo slavnostní zasedání Zastupitelstva Města Cieszyn, Okresního zastupitelství Těšínského okresu a Zastupitelstva Slezského vojvodství. Událost pojmenovaná „Cieszyn městem Reformace” se konala v rámci oslav výročí 500 let Reformace.

Jeho kulminačním bodem bylo předání rezoluce ve věci 500 let Reformace. Ve zdravici shromážděným, starosta Cieszyna Ryszard Macura připomněl, že 15.10.2016 v těšínském divadle se sešly synody církví Evangelicko-augsburské a Evangelicko reformované. Zdůraznil, že Cieszyn je městem, které po staletí kultivuje multikulturní tradice a úctu ke druhému člověku. Wojciech Saguła, maršálek Slezského vojvodství, připomněl, že členové zastupitelstva Slezského vojvodství tímto projevili význam evangelické společnosti, když určili rok 2017 Rokem reformace. O významu oslav 500. výročí Reformace mluvil rovněž Janusz Król, starosta Cieszyńského okresu. Ten se domnívá, že reformační hnutí podstatně ovlivnilo osudy Těšínského knížectví. Biskup Adrian Korczago, nadřízený těšínské diecéze Církve evangelicko-augsburské, prohlásil, že pět století evangelických stop na slezské zemi není možno přehlédnout. – Žijeme ve Slezsku jako evangelíci z děda-praděda. Jsme přítomní v různých oblastech společenského, hospodářského a vědeckého života. Jsme také hrdí, že společně může utvářet dějiny této země – řekl. Při společné schůzi třech zastupitelstev se rovněž promítal reklamní film o Cieszyně, na jevišti divadla vystoupili žáci a učitelé Všeobecného lycea Evangelického sdružení (Towarzystwo Ewangelickie) v Cieszyně a také Vyższobramský komorní sbor. Byla přijata rezoluce, která zdůrazňuje zásluhy kněží Jiřího Třanovského, Walentého Roździenského, rodiny Hochbergů, von Donnersmarcků, Dietlů, sestry Ewy Thiele-Winkler, rod Michejdů, kn. Andrzeje Buzka, Jana Kubisze, martýrů nacistického režimu – kn. Karola Kulisze a Jana Sztwiertni, a také Jana Gawlase a Stanisława Hadyny. Text rezoluce přečetl biskup Církve evangelické A. V. v Polsku Jan Samiec. Mezi hosty byli přítomni nadřízený Slezské církve evangelické A. V. v České republice biskup Jan Wacławek, předseda PZKO Jan Ryłko a místostarosta Českého Těšína Stanisław Folwarczny.

Szkolnictwo: Zapisy do klas pierwszych w maju / Školství: Zápisy do prvních tříd v dubnu

Według znowelizowanej ustawy o szkolnictwie numer 561/2004 Dz. U. (Ustawa Szkolna), która weszła w życie od 1.1.2017 r., zapisy do pierwszych klas szkół podstawowych przebiegać będą dopiero w kwietniu (a nie jak dotąd od 15 stycznia do 15 lutego). Wyniki zapisów do polskich szkół w Republice Czeskiej będziemy śledzić na portalu „Polskie szkoły na Zaolziu”.

Na základě novely zákona o vzdělávání číslo 561/2004 Sb. (Školský zákon), která platí od 1.1.2017, zápisy do prvních tříd základních škol se budou konat teprve v dubnu (a nikoli jako dosud od 15. ledna do 15. února). Výsledky zápisů do polských škol v České republice budeme sledovat do portále „Polskie szkoły na Zaolziu”.

Świadectwa podsumowano na lodowisku / Vysvědčení byly rekapitulovány na kluzišti

Uczniowie PSP im. Gustawa Przeczka w Trzyńcu spędzili popołudnie 1.2.2017 r. na lodowisku Mini Werk Areny – pisze „Głos Ludu” z 2.2.2017 r. W południe, już w szkole, młodzież odebrała świadectwa za pierwsze półrocze. Trzyniecka szkoła stara się promować aktywny styl życia. Roman Grycz, nauczyciel wychowania fizycznego, przekonywał, że wypad na lodowisko stanowi nagrodę za kilka miesięcy systematycznej pracy i nauki. Z okazji do pojeżdżenia na łyżwach skorzystało ponad 90 uczniów z klas pierwszego stopnia, także z filii trzynieckiej szkoły na Tarasie i w Oldrzychowicach, oraz ponad 50 uczniów klas drugiego stopnia.

Rodiče PZŠ Gustawa Przeczka Třinec strávili odpoledne 1.2.2017 na kluzišti Mini Werk Arény – čteme v „Glosu Ludu” z 2.2.2017. V poledne, už ve škole, mládež převzala vysvědčení za první pololetí. Třinecká škola se snaží reklamovat aktivní životní styl. Roman Grycz, učitel tělesné výchovy, přesvědčoval, že výlet na kluziště je odměnou za několik měsíců systematické práce a výuky. Příležitost zajezdit si na kluzišti využilo více jak 90 žáků tříd prvního stupně, také z alokovaných tříd na Terase a v Oldřichovicích, a také více jak 50 žáků tříd druhého stupně.

Uczniowie na lodowisku / Žáci na kluzišti („Głos Ludu”, 2.2.2017 r.)

Obchody Dnia Babci i Dziadka w przedszkolu / Den babičky a dědečka byl slaven v mateřské škole

– My wcześniej urodzeni, zostaliśmy 2.2.2017 r. zaproszeni na obchody Dnia Babci i Dziadka do przedszkola w Wędryni. Byłem, widziałem i podziwiałem – napisał dziadek Bogdan w „Głosie Ludu” z 11.2.2017 r. Obejrzeliśmy bardzo miły spektakl, wnikliwie, z sercem przygotowany przez zespół przedszkolanek z panią dyrektor Ireną Lasota na czele oraz przez panie Irenę Cieślar i Halinę Konderla (…). My seniorzy, mamy następców, jest tak nam potrzebny i obiecujący narybek. Nie zmarnujmy więc istniejącej szansy, pomnażajmy nasze polskie wartości, uczmy patriotyzmu już nawet naszych przedszkolaków.

– My dříve narození, jsme byli pozvání 2.2.2017 do mateřské školy Vendryně na slavnost Dne babičky a dědečka. Byl jsem, viděl jsem a obdivoval jsem – napsal dědeček Bogdan v „Glosu Ludu” z 11.2.2017. Zhlédli jsme velmi milou hru, podrobně, ze srdce připravenou skupinou učitelek mateřské školy v čele s ředitelkou Irenou Lasota a také paní Irenu Cieślar a Halinou Konderla (…). My senioři, máme nástupce, tak potřebný a nadějný dorost. Nepromrhejme tuto příležitost, rozmnožujme naše polské hodnoty, učme vlastenectví už dokonce naše předškoláky.

Zdjęcie przedszkolaków z Wędryni / Snímek předškoláků z Vendryně („Głos Ludu”, 11.2.2017 r.)

Balik w Stonawie / Dětský ples ve Stonavě

W niedzielę 4.2.2017 r. odbył się w Stonawie balik polskiej szkoły i przedszkola, połączony z obchodami Dnia Babci i Dziadka. Przedszkolaki odegrały bajkowe przedstawienie.

V neděli 4.2.2017 se konal ve Stonavě dětský ples polské školy a mateřské školy, spojený se slavnosti Dne babičky a dědečka. Předškoláci sehráli pohádkovou hru.

Bajkowy balik / Pohádkový dětský ples („Głos Ludu”, 11.2.2017 r.)

Tadeusz Gołębiewski – hotelarz i cukiernik / Tadeusz Gołębiewski – hoteliér a cukrář

Tadeusz Gołębiewski, 74-letni właściciel megahoteli na Mazurach (Mikołajki), w Beskidach (Wisła), Sudetach (Karpacz) i w Białymstoku, będzie miał kolejny hotel, tym razem w Pobierowie nad Bałtykiem.

Każda hotelowa inwestycja Gołębiewskiego, to historia na powieść sensacyjną, boje z urzędnikami i ekologami, nierzadko z lokalną społecznością, potyczki sądowe, zmiany w projektach, grzywny a nawet oskarżenia o łapówki. Karierę przedsiębiorcy Gołębiewski zaczynał w 1966 r., jako student handlu zagranicznego w warszawskiej Szkole Głównej Handlowej. Wcześniej skończył technikum cukiernicze i do końca PRL związany był z tą właśnie branżą. Na przedmieściach Wołomina uruchomił produkcję wafli na ściągniętych ze złomu i własnoręcznie pospawanych maszynach. Mąkę przywoził na rowerze, wafle piekł na koksie i sam rozwoził do sklepów w okolicy. Był pracowity, więc firma TaGo (od pierwszych liter imienia i nazwiska) szybko się rozwijała. Jako pierwszy w regionie wypiekał słone paluszki. Po kilku latach rozwoził już swoje smakołyki dostawczym żukiem po kraju. W połowie lat siedemdziesiątych nie musiał nawet jeździć – pod bramą zatrudniającej ponad sto osób fabryki czekały na towar ciężarówki sklepikarzy. Z czasem postawił głównie na kruche ciastka sprzedawane na wagę. Około 60 proc. produkcji eksportuje do ponad 50 krajów. Firmę codziennie opuszcza 200-300 ton ciastek, wafli i biszkoptów. Inwestuje w nowoczesne roboty do produkcji ciastek brazylijskich i francuskich. Szacuje się, że roczne obroty firmy oscylują wokół 200 mln zł. O biznesie hotelowym marzył już w głębokim PRL. Jednak w tej branży dla prywaciarzy nie było miejsca. Po przemianach gospodarczych w 1991 roku rozwinął biznes hotelowy, najpierw rozbudował hotel Gołębiewski w Mikołajkach, który od razu zaczął ściągać tłumy gości, najpierw z Niemiec i Rosji, a potem także zamożniejszych Polaków. Co kilka lat otwierał nowy hotel, hotel w Wiśle pochłonął prawie 200 mln złotych. Luksus w postaci aquaparków i basenów, restauracji, marmur, granit, żyrandole musi kosztować. Często w banku zastawiał cały swój majątek. Jednak wszystko oparte miał na solidnej kalkulacji biznesowej. Nie da się ukryć, że cukiernik z Wołomina odcisnął piętno na rodzimej turystyce, budując hotele przypominające te ulubione niegdyś przez Polaków ośrodki wczasowe w Egipcie, Turcji czy Tunezji, do których trudniej się wybrać na urlop w niespokojnych czasach.

Tadeusz Gołębiewski, 74letý majitel magahotelů na Mazurských jezerech (Mikołajki), v Beskydech (Wisła), Sudetech (Karpacz) a v Bialystoku, bude mít další hotel, tentokrát v Pobierově nad Baltským mořem.

Každá hotelové investice Gołębiewského, to je historie pro dobrodružný román, boj s úředníky a ekology, nezřídka s lokální společnosti, soudní pře, změny v projektech, pokuty a dokonce pomluvy o úplatcích. Podnikatelskou kariéru Gołębiewski zahájil v roce 1966, jako student zahraničního obchodu na varšavské Hlavní obchodní škole. Dříve ukončil cukrářskou průmyslovku a do konce PLR byl spojen s tímto odvětvím. Na předměstí Wolomina rozjel výrobu oplatků na strojích ze šrotu a vlastnoručně svařovaných. Mouku dovážel na jízdním kole, oplatky pekl na koksu a sám je rozvážel do okolních obchodů. Byl pracovitý, proto firma TaGo (od prvních písmen jména a příjmení) se rychle rozvíjela. Jako první v regionu vypékal slané tyčinky. Po několika letech už rozvářel své dobrotky dodávkovým žukem po zemi. V polovině sedmdesátých let už dokonce nemusel jezdit – před bránou závodu, s více jak sto zaměstnanci, čekaly na zboží nákladní auta obchodníků. Časem se rozhodl věnovat hlavně výrobě lineckých těstovin prodávaných na váhu. Asi 60 proc. výroby exportuje do více jak 60 zemí. Firmu denně opouští 200-300 tun zákusků, oplatků a piškotů. Investuje do moderních robotů pro výrobu brazilských a francouzských zákusků. Odhaduje se, že roční obrat firmy osciluje kolem 200 mln zł. O hoteliérském podnikání snil už v hlubokém PLR. Avšak v tomto odvětví nebylo pro soukromníky místo. Po hospodářských přeměnách v roce 1991 rozvinul hoteliérské podnikání, nejdříve rozestavěl hotel Gołębiewski w Mikolajkách, který ihned začal přitahovat davy hostů, nejdříve z Německa a Ruska, a potom také bohatší Poláky. V intervalu několik let otevíral vždy nový hotel, hotel ve Wisle pohltil právě 200 mln zlatých. Luxus v podobě aquaparků a koupališť, restaurací, mramoru, žuly, lustrů musí něco stát. Často v bance zastavil celý svůj majetek. Avšak všechno měl opřeno na solidní podnikatelské kalkulaci. Nemůžeme přehlédnout, že cukrář z Wolomina otisknul pečeť na domácí turistice, když stavěl hotely připomínající kdysi oblíbené pro Poláky rekreační střediska v Egyptě, Turecku nebo Tunisku, do kterých lze složitěji jet na dovolenou v neklidných dobách.

Źródło / zdroj: „NEWSWEEK” 8/2017

Tadeusz Gołębiewski

Eshref Merdjani kupił hotel PIAST / Eshref Merdjani koupil hotel PIAST

Właścicielami czesko cieszyńskiego hotelu PIAST są od 15.8.2016 r. Eshref Merdjani i jego żona Anife. Albański przedsiębiorca powiedział redakcji „Głosu Ludu” („Czy zabrzmi tu jeszcze polonez?”, 23.2.2017 r.), że obiekt ten zasługuje na to, żeby odzyskać swe dobre imię, dodając, że w perspektywie dwóch, trzech lat w sali PIASTA będzie można znowu zatańczyć.

– PIAST powinien być bobrze widziany już z daleka. Podświetlany szyld i reflektory mają wabić gości także o zmroku, a wetknięte nad wejściem chorągiewki podkreślać jego światowość. Zależy mi na tym, żeby każdy czuł się tutaj jak w domu. Dlatego jadłospis musi być w trzech językach – po czesku, polsku i angielsku. E. Merzjani chociaż pochodzi z Macedonii, mówi po polsku, a z historią hotelu jest dobrze obeznany. Wywodzi się z rodziny, która z dziada pradziada działała w branży gastronomicznej. Dziadek i ojciec prowadzili cukiernie i bary szybkiej obsługi w Rumunii i na terenie byłej Jugosławii. Ich syn zdobył wykształcenie gastronomiczno-hotelarskie i w 1995 roku otworzył w Czeskim Cieszynie pierwszą budkę z lodami, wkrótce potem kupił cukiernię w centrum miasta. – W 1994 roku razem z kolegą wieźliśmy do Polski włoskie maszyny do produkcji lodów. Niestety zatrzymali nas celnicy, ponieważ nie mieliśmy odpowiednio zaplombowanego auta. Zostałem więc w Czeskim Cieszynie – wspomina początki w mieście nad Olzą. Potem otwierał kolejne punkty gastronomiczne w Czeskim Cieszynie, Frydku i Ostrawie. Kiedy dowiedziałem się, że hotel PIAST jest na sprzedaż zrozumiałem, że nadszedł czas, by spełnić swoje życiowe marzenie. Wiem, że pieniądze, które w niego zainwestuję, nigdy mi się nie zwrócą, ale ja realizuję swój sen. Wygląda na to, że hotel zbudowany w 1931 roku czekają lepsze czasy.

Majiteli českotěšínského hotelu PIAST jsou od 15.8.2016 Eshref Merdjani a jeho žena Anife. Albánský podnikatel řekl redakci „Głosu Ludu” („Zazní zde ještě polonéza?”, 23.2.2017), že tento objekt zasluhuje, aby opět získal své dobré jméno a dodal, že v perspektivě dvou, tří let v sále PIASTA bude možno tančit.

– PIAST musí být dobře viditelný už z dálky. Podsvětlené logo a reflektory mají vábit hosty také po setmění, a vetknuté nad vchodem vlajky mají podtrhovat světovost hotelu. Záleží mi na tom, aby se každý zde cítil jako doma. Proto jídelní lístek musí být trojjazyčný – český, polský a anglický. Eshref Merdjani i když pochází z Makedonie, mluví polsky, a s dějinami hotelu je dobře obeznámen. Pochází z rodiny, která z děda-praděda působila v hotelierském odvětví. Děda a otec měli cukrárny a bary rychlého občerstvení v Rumunsku a na území bývalé Jugoslávie. Jejich syn získal gastronomicko-hoteliérské vzdělání a v roce 1995 otevřel v Českém Těšíně první budku se zmrzlinou, krátce potom koupil cukrárnu v centru města. – V roce 1994 spolu s kolegou jsme vezli do Polska italské stroje na výrobu zmrzliny. Bohužel nás zadrželi celníci, protože jsme neměli správně zaplombované auto. Zůstal jsem proto v Českém Těšíně – vzpomíná své začátky ve městě nad Olzou. Potom otevíral další gastronomické podniky v Českém Těšně, Frýdku a Ostravě. Když jsem se dozvěděl, že hotel PIAST je na prodej pochopil jsem, že přišel ten správný čas pro uskutečnění svých životních tužeb. Uvědomuji si, že peníze, které do něho investuji, se mi nikdy nevrátí, ale uskutečňuji svůj životní sen. Vypadá, že hotel postaven v 1931 roce čekají lepší časy.

Eshref Merdjani

W budowie autostrad Polacy miażdżą Czechów / Ve stavbě dálnic drtí Čechy Poláci

„W budowie autostrad Polacy miażdżą Czechów” – pisze „Deník”. – Z wielką pompą był oddany do użytku ostatni odcinek autostrady D8 – szesnaście kilometrów. W porównaniu z tym, jak szybko poszerza się sieć autostrad w Polsce, chodzi raczej o wstyd niż o powód do chwały. Nasi północni sąsiedzi w ostatnich latach osiągają aż czterokrotnie wyższe tempo budowy (i po uwzględnieniu wielkości obu krajów). Jeśli to pójdzie tak dalej, Polacy budowę swej sieci autostrad dokończą mniej więcej za 15 lat, tymczasem Czesi za 45 – pisze Jiří Pšenička. W 2000 roku było w Polsce około 500 kilometrów autostrad, na końcu 2016 roku to było już ponad 3200 kilometrów, więcej jak sześciokrotność poprzedniego stanu. Rocznie oddawano do użytku niemal 170 kilometrów. W ostatnich latach budowa wyraźnie przyspieszała, i tak po 2010 roku oddaje się do użytku około 280 kilometrów nowych polskich autostrad. Czesko notuje zupełnie odwrotną tendencję. W 2000 roku miało trochę więcej autostrad niż „biedni” Polacy – 800 kilometrów. Za 16 lat do tej liczby wiele nie dodano – nieco ponad 400 kilometrów. Po otwarciu D8 koło Lowosic ma czeska sieć autostrad 1227 kilometrów. Po 2010 roku na ziemiach czeskich rocznie jest oddawanych do użytku mniej więcej 20 kilometrów autostrad.

„Ve stavbě dálnic drtí Čechy Poláci” – píše „Deník”. – S velkou pompou byl zprovozněn poslední úsek dálnice D8 – šestnáct kilometrů. V porovnání s tím, jak rychle se rozšiřuje dálniční síť v Polsku, jde ale spíše o ostudu než o důvod k chlubení. Naší severní sousedé v posledních letech dosahují až čtyřnásobně rychlejšího tempa výstavby (i po zohlednění velikosti obou zemí). Když to tak půjde dál, Poláci svou dálniční siť dokončí zhruba za 15 let, kdežto Češi za 45 – píše Jiří Pšenička. V roce 2000 bylo v Polsku kolem 500 kilometrů dálnic, na konci 2016 roku to bylo již přes 3200 kilometrů, více než šestinásobek původního stavu. Ročně se v průměru zprovoznilo téměř 170 kilometrů. V posledních letech ale výstavba výrazně akcelerovala, a tak se po roce 2010 zprovozňuje v průměru už kolem 280 kilometrů nových polských autostrád. Česko zaznamenává zcela opačný trend. V roce 2000 mělo o poznání více dálnic než „chudí” Poláci – 800 kilometrů. Za 16 let k tomu moc nepřidalo – něco málo přes 400 kilometrů. Po otevření D8 u Lovosic má česká dálniční síť 1227 kilometrů. Po roce 2010 se v českých zemích ročně zprovozňuje v průměru asi 20 kilometrů dálnic.

Tabela przedstawiająca poszerzanie się sieci autostrad w Republice Czeskiej

i w Polsce / Tabulka ukazující, jak se rozrůstá dálniční síť

v České republice a Polsku („Deník”, 16.12.2016 r.)

Ukraińcy w Czechach / Ukrajinci v Česku

Obecność ukraińska na ziemiach Korony Czeskiej jest długa. Już w czasach Austro-Węgier działała tu filia ukraińskiej organizacji kształcącej Proswita z centralą w austriackim wtedy Lwowie. Proswita chroniła interesy Ukraińców galicyjskich, którzy przychodzili za pracą, wielki wpływ miała na górników galicyjskich w Ostrawskiem, których kształciła kulturalnie, a wiemy, że 20.4.1913 r. zorganizowała dla nich koncert na cześć ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki. Po pierwszej wojnie światowej Proswita współpracowała również z innymi organizacjami ukraińskimi, ponieważ emigracja ukraińska była w znacznym stopniu wzmocniona przez uchodźców z Rosji Sowieckiej i napływ obywateli z Rusi Podkarpackiej, która wtedy należała do Czechosłowacji. Po drugiej wojnie światowej dużo Ukraińców żyjących na północnowschodniej i wschodniej Słowacji poszukiwało pracy w Czechach i na Morawach, jednak największa fala migracyjna wybuchła po rozpadzie Związku Radzieckiego i powstaniu samodzielnej Ukrainy w 1991 roku. Szacuje się, że w 1999 roku w Republice Czeskiej przebywało 150 tysięcy legalnych i nielegalnych emigrantów z Ukrainy.

Status socjalny Ukraińców w Czechach zmienił się znacznie. Już nie tylko harują na budowach, ale również leczą w szpitalach albo uczą na uniwersytetach. Pomimo, że uzyskanie wizy przez Ukraińców to droga krzyżowa. Czeskie Centrum w Kijowie powołane przez ministerstwo spraw zagranicznych stara się nauczyć po czesku jak najwięcej zainteresowanych o wysoko wykwalifikowaną pracę w Republice Czeskiej. W 2016 roku wykształcenie uzyskało około tysiąca osób. Stale rośnie liczba absolwentów ukraińskich szkół wyższych w średnim wieku, którzy w Czechach pragną zdobyć pracę w swoim zawodzie.

Struktura ukraińskiej komuny w Republice Czeskiej w ostatnich latach zmieniła się radykalnie. Jeszcze w 1999 roku Ukraińców postrzegaliśmy przede wszystkim jako hordę niewykształconych i permanentnie pijanych gastarbeiterów. Dziś między wspomnianymi absolwentami kursów języka czeskiego, którym udało się uzyskać pracę w wyśnionej środkowej Europie, to elita społeczeństwa ukraińskiego. Liczni świeży maturzyści osiągnęli sukces i studiują na wyższych uczelniach najbardziej prestiżowe kierunki. Na praskiej medycynie, na Akademii Sztuk Muzycznych. Pomimo to nadal jeszcze nauczycielki ukraińskie myją w czeskich szkołach podłogi, a inżynierowie nadal harują na budowach jako murarze. Jednak stale częściej znajdują pracę w swoich specjalnościach. Szpitale w Województwie Kralowohradeckim zatrudniają sześćdziesięciu lekarzy z zagranicy, z tego piętnastu z Ukrainy. Przy czym większość ukraińskich lekarzy pracuje w czeskich zakładach służby zdrowia dopiero od czterech lat.

Wszystko ma jednak swoje ciemne strony. Czescy lekarze odchodzą do Austrii, Niemiec i innych krajów Unii Europejskiej. Lekarze ukraińscy udają się nad Odrę, Łabę i Wełtawę a służba zdrowia potrzebować ich będzie coraz więcej. Paradoksalnie pogarsza się tym samym opieka lekarska na Ukrainie. Dziś w szpitalach pozostają tam wyłącznie mało uzdolnieni lekarze, często z kupionym dyplomem. Ukraina jest stale państwem korupcji.

Ukraińcy oczywiście udają się nie tylko na wyższe uczelnie lub do szpitali i są wdzięczni za każde stanowisko pracy, które uzyskają. Oficjalnie zatrudnionych jest ich w Republice Czeskiej około 55 tysięcy a inni prowadzą przedsiębiorstwa i z rodzinami tworzą ponad stutysięczną komunę. A setki lub nawet tysiące kolejnych utrzymują gospodarkę przy życiu jako nielegalni gastarbeiterzy. Rodzimy rynek pracy tymczasem mógłby wchłonąć legalnie nawet 150 tysięcy nowych obcokrajowców na pozycjach, w których Czesi już nie mogą lub nie chcą pracować. Szpitale, przemysł samochodowy, ale również hotelarze ponownie patrzą przede wszystkim na Ukrainę. Tamtejsi zainteresowani jednak bezskutecznie walczą z przeszkodami biurokratycznymi. Liczne agentury ukraińskie pośrednictwo wizowe pojmują jako geszeft. Zainteresowani, o ile nie zapłacą różnym pośrednikom mniej więcej tysiąca dolarów, nie mają właściwie szans. Dlatego Województwo Kralowohradeckie organizuje werbunek lekarzy wprost na Ukrainie, wygrane ale nie mają. Rozpoczęcie przez nich pracy w szpitalu komplikuje państwo. Często lekarze ukraińscy bezskutecznie starają się uzyskać miejsce w kolejce po czeskie wizum pracownicze. Fizycznie nie mogą dostać się na ambasadę, aby tam oddać potrzebne dokumenty. Republika Czeska w ubiegłym roku na jesieni wprowadziła novum, wprowadziło program Reżym Ukraina, który umożliwia ominąć problematyczną kolejkę elektroniczną w systemie zamówieniowym i wizum pracownicze załatwić sobie wprost w okienku na urzędzie w ambasadzie. Jednak system jest dostosowany maksymalnie dla 400 zainteresowanych miesięcznie, dlatego jest beznadziejnie zablokowany na długo do przodu. A firmy potrzebują pracowników zaraz, nie za pół roku.

Niekiedy pogardliwe spojrzenie Pragi w kierunku Lwowa, Odessy i Kijowa jest trochę niesprawiedliwe w porównaniu z entuzjastycznym oczekiwaniem wykształconych Ukraińców, którzy wybierają się do nas. – Udają się tu z widokiem lepszej przyszłości, co jest głównym powodem, dlaczego opuszczają dotkniętą przez biedę i wojnę ojczyznę. Istnieje porównanie, które używają młodzi Ukraińcy. Dla nich są Czesi jakimiś elfami między Słowianami – powiedziała Lucie Rehoříkowa z Czeskiego Centrum w Kijowie. – Ukraińcy widzą w nas łaskawe istoty, które są z niezrozumiałych powodów ateistami, jednak dzięki magicznym zdolnościom powodzi się nam w środkowej Europie wspaniale – dodała.

Ukrajinská přítomnost v zemích Koruny české je dlouhá. Už za Rakousko-Uherska tady působily pobočky ukrajinské vzdělávací organizace Prosvita s ústředím v tehdy rakouském Lvově. Prosvita chránila zájmy haličských Ukrajinců přicházejících za prací, velký vliv měla na haličské horníky na Ostravsku, které kulturně vzdělávala, a je známo, že pro ně 20.4.1913 uspořádala koncert na počest ukrajinského básníka Tarase Ševčenka. Po první světové válce Prosvita spolupracovala i s dalšími ukrajinskými organizacemi, neboť ukrajinská emigrace byla značně posílená uprchlíky ze sovětského Ruska a přílivem obyvatel z Podkarpatské Rusi, tehdy náležející Československu. Po druhé světové válce přicházelo do Čech a na Moravu za prací mnoho Ukrajinců žijících na severovýchodním a východním Slovensku, největší migrační vlna však propukla po rozpadu Sovětského svazu a vzniku samostatné Ukrajiny v roce 1991. V roce 1999 se odhadovalo, že v Česku pobývá 150 tisíc legálních i nelegálních migrantů z Ukrajiny.

Sociální status Ukrajinců v Česku se výrazně mění. Už nepřicházejí pouze dřít na stavbách, ale i léčit v nemocnicích nebo učit na univerzitách. Ačkoli je pro Ukrajince získání víza křížovou cestou, České centrum v Kyjevě zřízené ministerstvem zahraničí se snaží naučit česky co nejvíce zájemců o vysoce kvalifikované práce v České republice. V roce 2016 výukou prošlo na tisíc lidí. Pořád stoupá počet absolventů ukrajinských vysokých škol ve středních letech, kteří v Česku touží po profesním uplatnění.

Struktura ukrajinské komunity v České republice se v posledních letech radikálně proměnila. Ještě v roce 1999 jsme Ukrajince viděli hlavně jako hordu nevzdělaných a věčně opilých gastarbaiterů. Dnes je mezi zmiňovanými absolventy kursů češtiny, kterým se do vysněné střední Evropy podařilo dostat, výkvět ukrajinské společnosti. Mnozí čerství maturanti uspěli v nejžádanějších vysokoškolských oborech. Na pražské medicíně, na Filmové akademii muzických umění. Stále ještě ukrajinské učitelky myjí v českých školách podlahy, a inženýři stále makají na stavbách jako zedníci. Avšak pořád častěji se uplatňují ve svých profesích. Nemocnice v Královohradeckém kraji zaměstnávají šedesát lékařů ze zahraničí, z toho patnáct z Ukrajiny. Většina z ukrajinských lékařů přitom pracuje v českých zdravotnických zařízeních v posledních čtyřech letech.

Všechno má své stinné stránky. Čeští doktoři odcházejí do Rakouska, Německa a dalších zemí Evropské unie. Ukrajinští lékaři míří k Odře, Labi a Vltavě a zdravotnictví je bude potřebovat stále více. Paradoxně se tím zhoršuje už tak ubohá lékařská péče na Ukrajině. V nemocnicích tam dnes zůstavají jen málo schopní lékaři, často s koupeným diplomem. Ukrajina je stále zkorumpovaný stát.

Ukrajinci samozřejmě nemíří jen do akademického prostředí či nemocnic a jsou vděční za každé pracovní místo, které získají. Oficiálně je jich v České republice zaměstnáno asi 55 tisíc, další podnikají a i s rodinami tvoří více než stotisícovou komunitu. A stovky nebo dokonce tisíce dalších udržují ekonomiku při životě i z pozice nelegálních gastarbaiterů. Domácí trh by přitom nyní mohl legálně absorbovat až 150 tisíc nových cizinců na pozice, které už Češi nedokážou či nechtějí zastat. Nemocnice, automobilový průmysl, ale i hoteliéři opět vzhlížejí především k Ukrajině. Tamní zájemci však marně bojují s byrokratickými překážkami. Mnohé ukrajinské agentury zprostředkovávání víz pojímají jako kšeft. Zájemci, pokud nezaplatí různým zprostředkovatelům zhruba tisíc dolarů, nemají vlastně šanci. Královohradecký kraj proto organizuje verbování lékařů přímo na Ukrajině, vyhráno tím ale nemá. Jejich nástup do práce nemocnici komplikuje stát. Mnohdy ukrajinští lékaři se marně snaží získat místo ve frontě na české pracovní vízum. Fyzicky se nemohou dostat na ambasádu, aby tam mohli odevzdat potřebné doklady. Česko loni na podzim zavedlo novinku, spustilo program Režim Ukrajina, který umožňuje obejít problematickou elektronickou frontu v objednávkovém systému a pracovní vízum si vyřídit přímo u okénka na zastupitelském úřadu. Avšak systém je nastaven maximálně pro 400 zájemců měsíčně, takže je beznadějně zablokován na dlouhou dobu dopředu. A firmy potřebují zaměstnance hned, ne za půl roku.

Někdy přezíravý pohled Prahy směrem ke Lvovu, Oděse a Kyjevu je trochu nespravedlivý ve srovnání a nadšeným očekáváním vzdělaných Ukrajinců, kteří se k nám chystají. – Míří sem s vidinou lepší budoucnosti, což je hlavní důvod, proč opouštějí bídou a válkou postiženou vlast. Existuje přirovnání, které používají mladí Ukrajinci. Pro ně jsou Češi jakýmisi elfy mezi Slovany – řekla Lucie Rehoříková z Českého centra v Kyjevě. – Ukrajinci nás vidí jako dobrotivé bytosti, které jsou z nepochopitelných důvodů ateisty, ovšem díky magickým schopnostem se nám ve středu Evropy náramně daří – dodala.

Źródło / zdroj: „TÝDEN” 9/2017

Na zdjęciu z 2016 roku lekarze i pisarze z Ukrainy podczas spotkania literackiego w kawiarni Lajka w Pradze, nazwanego „Kawiarnia użgorodzska nad Wełtawą” / Na snímku z roku 2016 lékaři a spisovatelé z Ukrajiny na literárním setkání v kavárně Lajka v Praze, nazvaném „Užhorodská kavárna nad Vltavou”

Przedstawiamy Judit Bárdos, węgierską aktorkę ze Słowacji / Představujeme Judit Bárdos, maďarskou herečku ze Slovenska

W nowym serialu Telewizji Czeskiej Bohéma możemy podziwiać aktorkę z Bratysławy, narodowości węgierskiej, Judit Bárdos. W sześcioodcinkowej serii przedstawia jedną z głównych ról kobiecych, fikcyjną gwiazdę filmową pochodzenia niemieckiego z okresu lat trzydziestych i czterdziestych, Lilli Králową, której inspiracją są losy Nataszy Gollowej.

– Coś sobie dla inspiracji przeczytałam, zobaczyłam jakieś jej filmy. Przyznaję, że nie znałam wszystkich pierwszorepublikowych aktorów, którzy są głównymi postaciami serialu, tylko Zdenka Štěpánka i Vlastę Buriana. Mieszkam na Słowacji, ale uczęszczałam do węgierskiej szkoły podstawowej. Z powodu Bohémy uczyłam się po czesku u doradcy głosowej, choć mówiłam po czesku już wcześniej, ale w zwykłej rozmowie. Prowadzić rozmowę po czesku do kamery, to coś innego. Kręcenie Bohémy było całkowicie wymagające – powiedziała Bardos.

Skończyła studia gry na fortepianie. Na konserwatorium była w klasie z muzykami, ale również z aktorami. W ramach szkoły miała możliwość niemal za darmo uczęszczać do teatrów, i stwierdziła, że ją świat aktorski pociąga. Potem skończyła Wyższą Szkołę Artystyczną, kierunek gry na fortepianie i śpiew. Grę na fortepianie wykorzystuje w bajce w Słowackim Teatrze Narodowym. Śpiew zaś w Teatrze Węgierskim w Komarnie, gdzie występuje w jednym z muzykali. Rodzice mieszkają trzydzieści kilometrów od Bratysławy, w mieście Senec. Jej mama skończyła studia na fakultecie filozoficznym, kierunek język węgierski i język słowacki. Tata, Gyula Bardos, przez długi czas był dziennikarzem, później został rzecznikiem, a później zaczął się poświęcać polityce. Dziś jest członkiem i wiceprzewodniczącym Partii Koalicji Węgierskiej, która popiera mniejszość węgierską na Słowacji. Pracuje również w żupie bratysławskiej i w organizacji Csemadok, jest to związek popierający kulturę węgierską na Słowacji. Mamusię przyjęto do Teatru Węgierskiego, ale już wtedy równolegle pracowała w radiu, dlatego wybrała sobie właśnie radio.

Judit Bádros udzieliła wywiad dla magazynu telewizyjnego („TV magazín” nr 9), z którego cytujemy: – Ostatni rok spędziłam przede wszystkim w podróżach, właściwie mieszkam zawsze tam, gdzie mam pracę. Jako członek mniejszości narodowej, która wyrastała w połączeniu dwóch kultur, mam w sobie trochę sprzeczności, niekiedy nie wiem, gdzie należę. Na Węgrzech nigdy nie żyłam. Ze Słowacją również się nie utożsamiam, dlatego ponieważ w domu mówimy po węgiersku. Lubię Czechów, są spokojniejsi i tylko coś tak nie wyprowadzi ich z równowagi. W odróżnieniu od Węgrów, którzy są wybuchowi i zaraz obrażają się. Słowacy są bardziej leniwi, mają w sobie trochę lekkomyślności, ale znów są bardziej weseli od Węgrów. Ze wszystkich trzech narodowości coś lubię. Niekiedy czuję się jak Lilly z Bohémy, ona ma również podwójną tożsamość. Cieszę się, że mogę chodzić do teatrów czeskich i że rozumiem, ponieważ gdybym żyła na Węgrzech, prawdopodobnie nie umiałabym po czesku. Postrzegam różne powiązania w ramach procesów przebiegających wokół, które tak w pełni mnie nie dotyczą, ponieważ jestem kimś z zewnątrz. Umożliwia mi to wszędzie czuć się trochę jak w domu, tylko nie wiem, gdzie więcej i gdzie najwięcej.

V novém seriálu České televize Bohéma můžeme vidět herečku z Bratislavy, maďarské národnosti, Judit Bardos V šestidílné sérii ztělesňuje jednu z hlavních ženských postav, fiktivní filmovou hvězdu německého původu z období třicátých a čtyřicátých let Lilli Královou, která je inspirována osudem Nataši Gollové.

– Něco jsem si pro inspiraci přečetla a podívala se na nějaké její filmy. Přiznám, že jsem neznala všechny prvorepublikové herce, o kterých seriál je, jen Zdeňka Štěpánka a Vlastu Buriana. Žiji na Slovensku, ale chodila jsem na maďarskou základní školu. Kvůli Bohémě jsem se učila česky u hlasové poradkyně i když mluvila jsem už dřív, avšak v běžném hovoru. Dělat v češtině rozhovor na kameru to je něco jiného. Natáčení Bohémy bylo docela náročné – řekla Bárdos.

Vystudovala hru na klavír. Na konzervatoři byla ve třídě s hudebníky, ale taky s herci. V rámci školy měla možnost chodit skoro zadarmo do divadel a zjistila, že ji herecký svět baví. Potom absolvovala Vysokou školu muzických umění, obor hra na klavír a zpěv. Hru na klavír využívá v pohádce ve Slovenském národní divadle, zpěv zase v Maďarském divadle v Komárně, kde vystupuje v jednom muzikálu. Rodiče bydli třicet kilometrů od Bratislavy, ve městě Senec. Její matka ukončila filosofickou fakultu obor maďarština a slovenština. Otec, Gyula Bárdos, byl dlouhou dobu novinář, pak se stal mluvčím, později se začal věnovat politice. Dnes je členem a místopředsedou Strany maďarské koalice, která podporuje maďarskou menšinu na Slovensku. Pracuje i na bratislavské župě a v organizaci Csemadok, což je svaz, který podporuje maďarskou kulturu na Slovensku. Maminka byla přijata do Maďarského divadla, ale už tehdy souběžně pracovala v rozhlase, proto si zvolila rozhlas.

Pro televizní magazín („TV Magazín”, č. 5) Judit Bardos poskytla rozhovor, z něhož citujeme: – Poslední rok jsem strávila hodně na cestách, vlastně žiji vždycky zrovna tam, kde mám práci. Jako příslušník národnostní menšiny, která vyrůstala ve spojení dvou kultur, mám v sobě trochu rozpor, občas nevím, kam patřím. V Maďarsku jsem nikdy nežila. Na Slovensko taky nepatřím, protože doma mluvíme maďarsky. Mám ráda Čechy, jsou chladnější a jen tak něco je nerozhodí. Na rozdíl od Maďarů, kteří jsou výbušní a hned se urážejí. Slováci jsou línější, mají v sobě trochu ležérnosti, ale zase jsou veselejší než Maďaři. Na všech třech národnostech mám něco moc ráda. Občas se cítím jako Lilly z Bohémy, ona má taky dvojí identitu. Baví mě třeba, že můžu chodit do českých divadel a že rozumím, kdybych žila v Maďarsku, asi bych česky neuměla. Vnímám různé souvislosti v rámci dění kolem sebe, ale tak plně se mě netýkají, protože jsem někdo zvenčí. Umožňuje mi to všude se cítit trošku doma, jen nevím kde víc a kde nejvíc.

Judit Bárdos w sześcioodcinkowym serialu Telewizji Czeskiej „Bohéma” i w nowym serialu kryminalnym „Świat pod głową” / Judit Bárdos v šestidílné sérii České televize „Bohéma” a v novém krimiseriálu „Svět pod hlavou”

Szczytowy okres kariery politycznej Jánosa Esterházyego / Vrcholné období politické kariéry Jánose Esterházyho

János Esterházy prošel dlouhou cestu, než se stal uznávaným politikem. Tato jeho cesta vedla od otevřené irredentistické činnosti ze začátku dvacátých let, až k takovému uznání Prahy, kdy mu Edvard Beneš v 1936 roce nabídl post ministra. V 1932 roce, kdy byl zvolen do čela KKS, nepatřil mezi nejoblíbenější politiky dokonce ani ve své straně, někteří mu nevěřili, a bez jednoznačné podpory Budapešti by takové pozice ani nemohl dosáhnout. Naopak v 1938 roce měl už mezi Maďary na Slovensku autoritu, jako žádný jiný politik v tomto období, a také se zasloužil, že 1938 rok na jižním Slovensku proběhl bez vážnějších incidentů. Avšak vrcholu své politické kariéry dosáhl teprve v období po vídeňské arbitráži, během existence autonomního, a potom samostatného Slovenského štátu.

Chci zdůraznit, že když mluvím o vrcholu jeho kariéry, nemyslím tím místo v mocenské hierarchii, ale především, že byl schopný přehodnotit své názory a kroky (ať už se jedná o německé vojenské cíle nebo o židovskou otázku), a povznést se nad své předsudky. Částečně přemýšlím o tom, co spisovatel maďarské národnosti, komunista Zoltán Fábry formuloval následovně: „János Esterházy byl našim břemenem, kdo by uvěřil, že jednou bude i naší omluvou”. Pro Esterházyho, který byl zastáncem obnovení Svátošpánského Uherska, podzimní události 1938 roku přinesly zklamání, vlivem kterých musel přehodnotit některé své postoje. Uvědomil si za prvé, že dominantní zemí v prostoru Karpatské kotliny se stalo Německo, které nemá zájem na znovuobnovení velkého Uherska a vznik společných polsko-maďarských státních hranic, a za druhé, že slovenská společnost, až na malé výjimky, se nechce vrátit do náruče Maďarska. Pochopil také, že na Slováky musíme nahlížet, jako na rovnocenné politické aktéry, a i když se mu to nelíbilo, musel souhlasit i s tím, že úplná revize hranic a znovupřipojení celého Slovenska k Maďarsku jsou nereálné. Toto poznání se odrazilo v jeho činnosti při vzniku Slovenské republiky, když nereagoval na německé podněty zatáhnout maďarskou menšinu do tehdejších události. Maďarská strana působící ve Slovenském štátě byla z vícerých hledisek rozporuplnou organizací. Z jedné strany navazovala na dědictví demokratické první republiky, na druhou stranu se postupně přizpůsobovala autoritářskému režimu Slovenského štátu.

Politika, kterou uskutečňovala Maďarská strana na Slovensku a její předseda, byla podmíněna vícerými faktory: kontextem politické reality Slovenska, zájmem Budapešti a v nemalé míře i aktuálním stavem maďarsko-slovenských mezistátních vztahů. V rámci těch posledních musíme zmínit i Bratislavou preferovaný princip reciprocity. Toto nedemokratické a destruktivní pravidlo totiž vůbec nenapomáhalo řešení národnostní otázky a udělalo z maďarské menšiny na Slovensku, ale i ze slovenské menšiny v Maďarsku rukojmí. I když po vídeňské arbitráži strana provedla obrat doprava, což je vidět z projevů jejich představitelů, o schvalování nacistické ideologie ve vedení strany nemůže být řeč.

Na přelomu let 1944/45 následoval pokus o odstranění Esterházyho z vedení strany. 15.10.1944 se udaly v Maďarsku důležité změny. Po oznámení Milklósem Horthym v rozhlase občanům, že Maďarsko vystupuje z války, německé a k nim přidružené maďarské vojenské jednotky zajistily Horthyho a do čela země dosadily hnutí Šípových křížů (nilašovců) Ference Szálasyho. Na obsazení Maďarska Němci a následně převzetí moci stranou Šípových křížů opozice v Maďarské straně na Slovensku využila k prosazení svých cílů. Uvěřila, že nové budapešťské vládnoucí kruhy už dále nebudou podporovat Esterházyho a členové Maďarské strany na Slovensku pochopí nutnost změn. Budapesťské události z 15.10.1944 znovu nastolily otázku, co dále z Maďarskou stranou a jejím konzervativním vedením. Tímto problém se začala zabývat rovněž bratislavská pobočka německého Sicherheitsdienstu, která právě v těchto dnech zaslala hlášení o stavu Maďarské strany do Berlína.

Hlášení Sicherheitsdienstu, která se často aktuálně zajímala problematikou Maďarské strany na Slovensku, nejednou zmínila otázku možného nástupce Esterházyho, protože vhodných adeptů bylo málo. I nadále jediným vážným kandidátem na post předsedy strany byl Mihály Csáky, kterého Němci pokládali jak z mravního tak i z charakterového hlediska za hodnověrnou osobu. Avšak o jeho vztahu ke hnutí Šípových křížů neměli žádné informace ani oni. Zdůrazňovali pouze, že Csáky je velmi citlivý na sociální otázky, za což ho v jistých maďarských kruzích nazývají „červeným grófem”. Avšak německá strana byla v těchto otázkách velmi opatrná a chtěla se vyhnout přímo vstoupit do těchto procesů. Byla názoru, že sesazení Esterházyho se musí uskutečnit bez německého zásahu, na přímý popud Budapešti. Nová budapesťská vláda ze začala zabývat touto otázkou někdy koncem listopadu, kdy na post kulturního atašé velvyslanectví v Bratislavě byl jmenován Viktor Ferber. Vláda Šípových křížů ho do slovenského hlavního města vyslala zejména s cílem, aby připravil půdu pro personální reorganizaci velvyslanectví a aby současně pomohl přebudovat Maďarskou stranu na bázi nilašských idejí. Jak sám řekl v průběhu procesu, který proti němu vedl v roce 1945 budapešťský lidový soud, jeho úkolem bylo rovněž, aby za Esterháyho byl dosazen na předsedu Maďarské strany Mihály Csáky, který – podle Ferbera – nebyl zastáncem nilašovců, ale pro novou budapešťskou vládu byl přesto přijatelnější než Esterházy. 15.12.1945 Ferber informoval bratislavskou pobočku SD, že rozhodnutí Szálasyhy v této otázce je definitivní a Esterházy bude odvolán z funkce předsedy strany. Následující den. 16.12.1945 navštívili Esterházyho, který se zdržoval ve svém bytě v Budapešti, dva detektivové a na rozkaz nilašského stranického důvěrníka na Ministerstvu zahraničních věcí Maďarska Zotána Bagossiho, ho odvedli do budovy policejního ředitelství a následně do budovy MZV. Podle výpovědi Esterházyho z 24.4.1945, ho Bagossy chtěl přinutit, aby se zřekl funkce předsedy strany a aby sám jmenoval nového předsedu. Bagossy jako možné adepty zmínil Brogániho, Duka-Zóĺyomiho a Jenöa Pécsyho. Avšak Esterházy to odmítl, přičemž se odvolal na skutečnost, že levicová minulost těchto osob, mu to nedovoluje. Bagossy jako další možnost jmenoval Csákyho, avšak Esterházy odmítl i tuto možnost a vyjádřil se v tom smyslu, že Csáky by navrženou funkci v této formě stejně nepřijal. Nakonec se dohodli na kompromisním řešení, podle kterého mohl Esterházy svobodně odejít, avšak musel slíbit, že odstoupí ihned po návratu domů na Slovensko.

První kroky Esterházyho po návratu do Bratislavy vedly na maďarské velvyslanectví, kde vlivem Ferberových vyhrůžek slíbil, že do 1.1.1945 odstoupí z čela Maďarské strany na Slovensku. Ředitel strany Lajos Stelzer svolal vedení strany na 27.12.1945. Esterházy na zasedání podal demisi. Volbu nového předsedy vypsalo předsednictvo na 11.1.1945 a rozhodlo, že do tohoto termínu bude stranu řídit L. Stelzer. Esterházy svou abdikaci oznámil široké veřejnosti v posledním čísle týdeníku Mygyar Néplap, který vyšel 30.12.1944. Ve zveřejněném prohlášení svůj krok zdůvodnil mezi jinými, že v změněných podmínkách (zde narážel na události v Maďarsku) už nemůže sloužit svému národu, jako dosud a jak by to sám chtěl. Ve stejném čísle týdeníku informoval také čtenáře, že se nemíní zříci svého poslaneckého mandátu a že sám sebe považuje i nadále za legálního zástupce maďarské menšiny. Tato informace samozřejmě nebyla adresována pouze čtenářům, ale také jeho odpůrcům, kteří z této informace mohli usoudit, že odstupující předseda chce i nadále udržovat svůj vliv na maďarskou politiku na Slovensku. I když na první pohled se může zdát, že v mocenském boji o post předsedy Maďarské strany zvítězila vnitrostranická opozice, opak byl pravdou. Esterhýzymu se totiž podařilo vyhnout se, aby sám jmenoval svého nástupce a tím legalizoval změnu ve vedení. Místo toho volba nového předsedy byla ponechána na předsednictvu strany, ve kterém příznivci Esterházyho měli zřetelnou převahu. Nehledě na to, že opozice i nadále neměla vhodného kandidáta, který by byl přijatelný jak pro Budapešť a Berlín, tak pro stranu. Takovým kandidátem nebyl už ani Csáky, pro kterého se stal osudový nearijský původ manželky. Navíc ústřední kancelář strany byla trvale pod kontrolou Esterházyho, z čehož i SD vyvodila závěr, že ta bude i nadále centrem anglofilských a protiněmeckých sil a Esterházy bude pravděpodobně zvolen předsedou strany.

Znovuzvolení Esterházyho definitivně uzavřelo mocenský boj o post předsedy strany. Dílo nilašské vlády bylo v tomto boji poražené. Vedení Maďarské strany i nadále zůstalo v rukou původní stranické špičky. Avšak staronové vedení už nemělo čas na konsolidaci vnitřních poměrů – osvobozením Bratislavy nezanikl pouze režim Slovenského štátu, ale i Maďarská strana na Slovensku, která byla jeho součástí. Jak je známo, vedoucí činitelé maďarského veřejného života, mezi nimi i příslušníci stranické špičky, např. J. Neumann, J. Czikók, F. Garzuly a další, podepsali 19.4.1945 memorandum Maďarů adresované Slovenské národní radě, ve kterém zdůrazňovali demokratický postoj Maďarů během Slovenského štátu. Avšak na memorandum, které bylo odevzdané Gustávu Husákovi a Tomáši Tvarožkovi, žádnou odpověď neobdrželi. Slovenské bezpečnostní síly v následujících dnech dokonce zadržely vedoucí činitelé Maďarské strany, z nichž deset, mezi nimi i Esterházyho, odevzdali Sovětům, kteří je odvlekli do SSSR.

Přednesená studie se zabývá pouze některými stránkami činnosti Jánose Esterházyho. Ke komplexnímu hodnocení jeho osoby bude nutno objasnit rovněž další aspekty, jako jeho postoj k židovské otázce. Avšak z hlediska současné vědy můžeme prohlásit, že Esterházy jako vůdce Maďarské strany má největší zásluhu, že v letech 1939 a 1945 zabránil fašizaci nejen Maďarské strany na Slovensku, ale rovněž maďarské společnosti na Slovensku.

János Esterházy przeszedł długą drogę nim został uznawanym politykiem. Droga ta prowadziła od jego otwartej działalności irredentystycznej z początku lat dwudziestych aż do takiego uznania Pragi, że mu Edward Beneš w roku 1936 zaproponował tekę ministra. W roku 1932, kiedy wybrano go do czoła KKS, nie należał do najpopularniejszych polityków ani w swej partii, niektórzy mu nie wierzyli, i bez jednoznacznego wsparcia Budapesztu by takiej pozycji ani nie mógł osiągnąć. Na odwrót w roku 1938 miał już wśród Węgrów na Słowacji taki autorytet, jak żaden inny polityk w tym okresie, i zasłużył się również o to, że rok 1838 na południowej Słowacji przebiegał bez poważniejszych incydentów. Pomimo to szczyt swej kariery politycznej osiągnął dopiero w okresie po arbitrażu wiedeńskim, podczas egzystencji autonomicznego, a później niezależnego Państwa Słowackiego.

Chcę podkreślić, że kiedy mówię o szczytowym etapie jego kariery, nie mam na myśli pozycji w hierarchii władzy, ale przede wszystkim, że mógł przewartościować swoje poglądy i działania (czy chodzi o niemieckie cele wojskowe albo problematykę żydowską), i podnieść się nad swoje uprzedzenia. Częściowo myślę i na to, co pisarz narodowości węgierskiej, komunista Zoltán Fábry formułował następująco: „János Esterházy był naszym ciężarem, kto by uwierzył, że będzie również naszym usprawiedliwieniem”. Dla Esterházyego, który był zwolennikiem odnowienia Węgier św. Szczepana, jesienne wydarzenia w 1938 roku przyniosły zawód, pod wpływem których musiał przewartościować niektóre swoje poglądy. Uświadomił sobie po pierwsze, że dominującym krajem na obszarze Doliny Karpackiej są już Niemcy, które nie są zainteresowane na przywrócenie wielkich Węgier i powstanie wspólnych polsko-węgierskich granic państwowych, i po drugie, że społeczeństwo słowackie, aż na małe wyjątki, nie chce powrócić na łono Węgier. Zrozumiał również, że na Słowaków musimy patrzeć jak na równorzędnych aktorów politycznych, i pomimo że mu się to nie podobało, musiał zgodzić się i z tym, że całkowita rewizja i znowu przyłączenie całej Słowacji do Węgier nie są realne. Poznanie to odbiło się w jego działalności w okresie powstania Republiki Słowackiej, kiedy nie zareagował na impulsy niemieckie wciągnąć mniejszość węgierską do aktualnych wydarzeń. Partia Węgierska działająca w Państwie Słowackim była z wielu względów sprzeczną organizacją. Z jednej strony nawiązywała do dziedzictwa demokratycznej pierwszej republiki, z drugiej strony stopniowo dostosowywała się do reżymu autorytarnego Państwa Słowackiego.

Jaką politykę prowadziła Partia Węgierska i jej przewodniczący, było uwarunkowane wieloma faktami: kontekstem realnej polityki Słowacji, interesem Budapesztu i w niemałej mierze również aktualnym stanem węgiersko-słowackich stosunków międzypaństwowych. W ramach tych ostatnich nie można nie wspomnieć ani przez Bratysławę preferowaną zasadę wzajemności. Ta niedemokratyczna i destrukcyjna zasada bowiem w ogóle nie pomagała rozwiązywać problemów narodowościowych i uczyniła z mniejszości węgierskiej na Słowacji, ale i z mniejszości słowackiej na Węgrzech zakładników. Pomimo, że po arbitrażu wiedeńskim poczyniła partia zwrot wprawo, co widać z przemówień jej przedstawicieli, o zaakceptowaniu ideologii nazistowskiej w kierownictwie partii nie może być mowy.

Na przełomie lat 1944/45 wydarzyła się próba odwołania Esterházego z kierownictwa partii. 15.10.1944 r. na Węgrzech przebiegły ważnie zmiany. Milklós Horthy oznajmił w radio obywatelom, że Węgry występują z wojny. Niemieckie i przyłączone do nich węgierskie oddziały wojskowe zatrzymały Horthygo i do czoła kraju powołały ruch Krzyży Dzikiej Róży (nilaszowcy) Ferenca Szálasego. W fakcie zajęcia Węgier przez Niemcy a potem przejęcie władzy przez partię Krzyży Dzikiej Róży opozycja w Partii Węgierskiej na Słowacji widziała szansę przeforsowania swoich celów. Jej zdaniem nowe budapeszteńskie kręgi kierownicze nie będą już dalej popierać Esterházego a członkowie Partii Węgierskiej na Słowacji zrozumieją konieczność zmian. Wydarzenia budapeszteńskie z 15.10.1944 r. ponownie postawiły pytanie, co dalej z Partią Węgierską i jej konserwatywnym kierownictwem. Problemem tym zaczęła zajmować się również bratysławska filia niemieckiego Sicherheitsdienstu, która właśnie w tych dniach przesłała do Berlina raport o stanie Partii Węgierskiej.

Raporty Sicherheitsdienstu, które często zajmowały się aktualnie problematyką Partii Węgierskiej na Słowacji, nieraz zajęły się pytaniem ewentualnego następcy Esterházyego, bo odpowiednich adeptów było mało. I nadal jedynym poważnym kandydatem na stanowisko przewodniczącego partii był Mihály Csáky, którego Niemcy uważali za odpowiednią osobę jak punktu widzenia z moralnego, tak charakterowego. Niemniej informacji na temat stanowiska wobec ruchu Krzyży Dzikiej Róży nie mieli nawet oni. Podkreślali tylko, że Csáky jest bardzo wrażliwy na problematykę socjalną, za co go w pewnych kręgach węgierskich nazywano „czerwonym grófem”. Jednak strona niemiecka była w tej kwestii bardzo ostrożna i chciała uniknąć bezpośredniego zaangażowania się w tej sprawie. Jej zdaniem usunięcie Esterházyego musi odbyć się bez ingerencji niemieckiej, na bezpośredni impuls Budapesztu. Nowy rząd w Budapeszcie zaczął zajmować się tym pytaniem kiedyś w końcu listopada, kiedy na stanowisko ataché kulturalnego ambasady w Bratysławie mianowany był Viktor Ferber. Rząd Krzyży Dzikiej Róży wysłał go do słowackiej stolicy przede wszystkim w celu, aby przygotował przedpole do reorganizacji personalnej ambasady i aby jednocześnie pomógł przebudować Partię Węgierską na bazie ideologii nilaszskiej. Jak sam powiedział w czasie procesu, który prowadził przeciw niemu w 1945 roku budapeszteński sąd ludowy, którego zadaniem było również, aby zamiast Esterházyego był powołany na stanowisko przewodniczącego Partii Węgierskiej Mihály Csáky, który – według Ferbera – nie był zwolennikiem nilaszowców, ale pomimo to dla nowego rządu w Budapeszcie był bardziej do przyjęcia niż Esterházy. 15.12.1945 r. Ferber poinformował bratysławską filię SD, że decyzja Szálasyhyego w tej kwestii jest ostateczna i Esterházy będzie odwołany ze stanowiska przewodniczącego partii następnego dnia. 16.12.1945 r. odwiedzili Esterházyego, który przebywał w swoim mieszkaniu w Budapeszcie, dwaj detektywi i na rozkaz nilaszskiego powiernika partyjnego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Węgier, Zotána Bagossygo, odprowadzili go do budynku dyrekcji policji a następnie do budynku MSZ. Według zeznania Esterházyego z 24.4.1945 r., Bagossy chciał go zmusić, aby zrezygnował ze stanowiska przewodniczącego partii i aby sam powołał nowego przewodniczącego. Bagossy jako możliwych adeptów wspomniał Brogániego, Duka-Zóĺyomiego i Jenöa Pécsygo. Jednak Esterházy propozycje te odrzucił, przy czym powołał się na fakt, że lewicowy życiorys tych osób mu na to nie pozwala. Bagossy jako dalszą możliwość wymienił Csákygo, jednak Esterházy odrzucił również tą propozycję i wyraził się w tym sensie, że Csáky zaproponowaną funkcję tak czy tak by nie przyjął. W końcu uzgodnili kompromisowe rozwiązanie, według którego mógł Esterházy wolno odejść, jednak musiał obiecać, że zrezygnuje zaraz po powrocie do domu na Słowację.

Pierwsze kroki Esterházywego po powrocie do Bratysławy prowadziły na ambasadę węgierską, gdzie pod wpływem pogróżek Ferbera obiecał, że do 1.1.1945 r. zrezygnuje z kierowniczego stanowiska w Partii Węgierskiej na Słowacji. Dyrektor partii, Lajos Stelzer, zwołał kierownictwo partii na 27.12.1945 r. Esterházy na posiedzeniu podał się do dymisji. Wybory nowego przewodniczącego rozpisano na 11.1.1945 r. i zadecydowano, że do tego terminu będzie kierować partią L. Stelzer. Esterházy swoją abdykację oznajmił szerokiej opinii publicznej w ostatnim numerze tygodnika Mygyar Néplap, który wyszedł 30.12.1944 r. W opublikowanym oświadczeniu krok swój uzasadnił między innymi tym, że w zmienionych warunkach (tu uderzał na wydarzenia na Węgrzech) już nie może służyć swojemu narodowi, jak dotychczas i jak by to sam chciał. W tym samym numerze tygodnika poinformował również czytelników, że nie ma zamiaru zrzec się swego mandatu poselskiego i że sam siebie nadal uważa za legalnego reprezentanta mniejszości węgierskiej. Informacja ta była oczywiście adresowana nie tylko czytelnikom, ale również jego przeciwnikom, którzy z informacji tej mogli wywnioskować, że odstępujący przewodniczący chce nadal utrzymywać swój wpływ na politykę węgierską na Słowacji. Pomimo tego, że na pierwszy rzut oka może wydawać się, że w walce o stanowisko przewodniczącego Partii Węgierskiej zwyciężyła opozycja wewnątrzpartyjna, przeciwieństwo było prawdą. Esterhýzemu bowiem udało się uniknąć, aby sam powołał swego następcę a tym samym zalegalizował zmianę w kierownictwie. Wybór nowego przewodniczącego był więc pozostawiony do decyzji prezydium partii, w którym sympatycy Esterházego mieli zdecydowaną przewagę. Nie zważając na to, że opozycja nadal nie miała odpowiedniego kandydata, który by był do przyjęcia jak dla Budapesztu i Berlina, tak dla partii. Takim kandydatem nie był już nawet Csáky, dla którego fatalne było niearyjskie pochodzenie żony. Dodatkowo centralne biuro partii było pod stałą kontrolą Esterházyego, z czego również SD wywnioskowała, że ta będzie nadal centrum sił anglofilskich i antyniemieckich i Esterházy będzie prawdopodobnie wybrany przewodniczącym partii.

Ponowny wybór Esterházego definitywnie zamknął walkę o stanowisko przewodniczącego partii. Dorobek rządu nilaszskiego był w tej walce pokonany. Kierownictwo Partii Węgierskiej pozostało nadal w rękach poprzedniej góry partyjnej. Jednak staro nowe kierownictwo nie miało już czasu na konsolidację wewnętrznych stosunków – po wyzwoleniu Bratysławy przestał istnieć nie tylko reżym Państwa Słowackiego, ale również Partia Węgierska na Słowacji, która była jego częścią. Jak wiadomo, czołowi działacze węgierskiego życia publicznego, między innymi również reprezentanci góry partyjnej, np. J. Neumann, J. Czikók, F. Garzuly i inni, podpisali 19.4.1945 r. memorandum Węgrów adresowane Słowackiej Radzie Narodowej, w którym podkreślali demokratyczną postawę Węgrów podczas Państwa Słowackiego. Jednak na memorandum, które było przekazane Gustávu Husákowi i Tomáši Tvarožkowi, nie otrzymali odpowiedzi. Słowackie organy bezpieczeństwa w następnych dniach nawet zatrzymały czołowych działaczy Partii Węgierskiej, z których dziesięciu, między innymi również Esterázyego, oddali Sowietom, którzy ich odwlekli do ZSSR.

Wygłoszone studium zajmuje się tylko niektórymi stronami działalności Jánosa Esterházyego. Aby kompleksowo ocenić jego osobę będzie potrzebne wyjaśnić również inne aspekty, jego stosunek do problematyki żydowskiej. Jednak z punktu widzenia aktualnej wiedzy możemy oświadczyć, że Esterházy jako przywódca Partii Węgierskiej ma największą zasługę, że uniemożliwił w latach 1939 i 1945 faszyzację nie tylko Partii Węgierskiej na Słowacji, ale również społeczeństwa węgierskiego na Słowacji.

Přednáška Attily Simona, ředitele Fórum Institutu pro výzkum dějin, z mezinárodní konference „Návrátit čest Jánosi Esterházymu”, která se uskutečnila 27.6.2015 a byla uveřejněna ve stejnojmenné publikaci v jazyce maďarském a jazyce slovenském / Referat Attily Simona, dyrektora Forum Instytutu Badania Historii, wygłoszony w ramach konferencji międzynarodowej „Przywrócić honor Jánosowi Esterházyemu”, która odbyła się 27.6.2015 r. i był zamieszczony w publikacji o tymsamym tytule w języku węgierskim i języku słowackim

Emeryt z Mostów koło Jabłonkowa śledzi pogodę od roku 1988 / Důchodce z Mostů u Jablunkova sleduje počasí od 1988 roku

Józef Szotkowski, emeryt z Mostów koło Jabłonkowa, śledzi pogodę regularnie od 1988 roku. W swoim archiwum ma dokładne dane o przeciętnych dziennych, tygodniowych i rocznych temperaturach z dokładnymi notatkami i podkreślonymi rekordami. Notuje dane o temperaturze rano, w południe, wieczorem i w nocy, kierunek wiatru, ewentualnie wielkość opadów deszczu lub śniegu Z notatek wynika, że najchłodniejszy był rok 1996, kiedy przeciętna temperatura osiągnęła tylko 5,84 ^OC, natomiast najcieplejszy rok 2014 z przeciętną temperaturą 9,59 ^OC. Tabele z jego archiwum zamieścił tygodnik „Horizont” w numerze z 16.2.2016 r. Najmniej śniegu było w roku 2014, kiedy napadało go tylko 58 cm. Najwięcej opadów było w maju 2010 roku – 409 l/m². Józef Szotkowski wspomina również lata dzieciństwa, kiedy obserwował o wiele mocniejsze burze niż obecnie. Wtedy po takiej burzy potok zmieniał się w rzekę. Przypomina sobie również ekstremalną suszę w roku 1947.

Josef Szotkowski, důchodce z Mostů u Jablunkova, sleduje počasí pravidelně od roku 1988. Ve svém archívu má přesné údaje o průměrných denních, týdenních i ročních hodnotách s podrobnými poznámkami a zvýrazněnými rekordy. Zaznamenává ranní, polední, večerní i noční teploty, směr větru, případně kolik napršelo nebo nasněžilo. Stojí v nich třeba, že nejchladněji za dobu měření bylo v 1996 roce, kdy průměrná teplota dosáhla pouze 5,84 ^OC, naopak nejtepleji v 2014 roce s průměrnou teplotou 9,57 ^OC. Tabulky z jeho archívu zveřejnil týdeník „Horizont” v čísle z 16.2.2016. Na sníh nejchudší byl 2014 rok, kdy napadlo pouhých 58 centimetrů. Nejvíce srážek během jednoho měsíce – 409 l/m² bylo v květnu 2015 – 409 l/m². Josef Szotkowski vzpomíná na dětství, kdy pozoroval mnohem silnější bouřky, než jsou teď. Tehdy se po nich potok měnil v řeku. Vybavuje si také extrémní sucho v 1947 roce.

Przeciętne temperatury w poszczególnych latach w ^OC / Průměrné teploty

za jednotlivé roky v ^OC („Horizont”, 16.2.2016 r.)

Przeciętne opady w poszczególnych latach w litrach / m² / Průměr srážek

za jednotlivé roky v literech / m² („Horizont”, 16.2.2016 r.)

Przeciętne opady śniegu w poszczególnych latach w cm / Průměr sněhových srážek

za jednotlivé roky v cm („Horizont”, 16.2.2016 r.)

Bałwany na ostrawskich przystankach tramwajowych / Sněhuláci na ostravských tramvajových zastávkách

Gatunek chroniony – tak mówi się o bałwanach, ponieważ pojawiają się zawsze o określonym czasie, zwykle w zimie pod warunkiem opadów śniegu. W lutym bieżącego roku w Ostrawie powiodło się bałwanom wyśmienicie, ponieważ warunki były doskonałe, śniegu masa i temperatura pod ujemna. Akcję bałwanową organizowali przede wszystkim studenci szkół średnich. W gimnazjum w Ostrawie-Hrabówce urządzono konkurs o najoryginalniejszego bałwana, opłata startowa były dobrowolne, a dochód przekazano na zakup rowerów dla afrykańskich dzieci.

Chráněný druh – tak se hovoří o sněhulácích, jelikož se objevují pouze na určitý čas, obvykle v zimě za podmínky sněhových přeháněk. Letos v únoru se sněhulákům v Ostravě zadařilo, jelikož podmínky byly výborné, sněhu hodně a teplota pod bodem mrazu. Sněhulákovou akci pořádali zejména studenti středních škol. Na gymnáziu v Ostravě-Hrabůvce se soutěžilo o nejoriginálnějšího sněhuláka, startovné bylo dobrovolné, a výtěžek šel na pořízení jízdních kol pro africké děti.

Bałwany na przystanku tramwajowym w Ostrawie-Porubie / Sněhuláci na tramvajové zastávce v Ostravě-Porubě

„Wiadomości-Tudósítások-Zprávy“, wydawca / kiadó / vydavatel: Organizacja Pożytku Publicznego Koexistencia opp. / Koexistencia o.p.s. Közhasznú társaság / Obecně prospěšná společnost Koexistencia o.p.s., IČO: 68899289, adres wydawcy / a kiadó címe / adresa vydavatele: 737 01 Český Těšín / Czeski Cieszyn, Střelniční / ul. Strzelnicza 209/28, rada redakcyjna / szerkesztőbizottság / redakční rada: Tadeusz Toman (redaktor naczelny / főszerkesztő / šéfredaktor), Zoltán Domonkos, Władysław Drong, Stanisław Gawlik, Bogusław Kaleta, zamknięcie numeru / lapzárta / uzávěrka čísla: 3.3.2017, treść numeru zamieszczona na stronach internetowych www.coexistentia.cz, w formie drukowanego zeszytu gazeta jest przekazywana instytucjom i archiwom, czytelnikom wyłącznie na zamówienie / a kiadvány nyilvánosan elérhető a www.coexistentia.cz honlapon, nyomtatott formában újságunkat intézmények és archívumok számára készítjük, olvasók számára csak megrendelésre / obsah čísla zveřejněn na webových stránkách www.coexistentia.cz, v tištěné podobě jsou noviny poskytovány institucím a archivům, čtenářům pouze na objednávku