Stowarzyszenie
Elektrotechników Polskich
w Republice Czeskiej
„BIULETYN SEP“ –
rocznik 2004 (numer 13 + 14 + 15)
http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html
Szanowni Czytelnicy!
Tradycyjnie na łamach
naszego Biuletynu prezentujemy działalność Stowarzyszenia Elektrotechników
Polskich w RC. Również aktualny numer naszego pisma zamieszcza informacje i
odnotowuje imprezy, jakie odbyły się w br. – lutowa prelekcja pt. „Przyrząd
numeryczny do sondy neutronowej dla pomiaru wilgotności materiałów sypkich,
zwłaszcza koksu”, czerwcowe spotkanie członkowskie, udział członków naszego
stowarzyszenia w imprezie SEP Gliwice. Są też informacje opisujące działalność
SEP w Macierzy.
W kilku ostatnich latach
jesteśmy świadkami szczególnie szybkiego rozwoju telekomunikacji, informatyki,
multimediów i Internetu. Są to dziedziny, które na obecnym etapie rozwoju
stanowią obszar cyfrowych technik komunikacyjnych. Dlatego, by przybliżyć tą
problematykę czytelnikom, przedstawiamy 1. część artykułu na temat Unii Europejskiej
i budowie społeczeństwa informacyjnego. Chodzi o skrót materiału „Polska w
drodze do społeczeństwa informacyjnego” jaki ukazał się w magazynie
informacyjnym SEP „Spektrum”. Dalej przedstawiamy krótkie biografie wybitnych
uczonych, których wysiłek twórczy i praca badawcza przyczyniły się do rozwoju
elektryki.
Podstawowym zadaniem
„Biuletynu SEP” jest, oprócz informowania czytelników o działalności SEP,
umożliwienie naszym członkom publikować artykuły fachowe związane bezpośrednio
lub pośrednio z elektryką. Ważne jest też prezentowanie dorobku naszych
członków oraz artykuły związane z Zaolziem. Dlatego proszę naszych elektryków,
by korzystali z tej możliwości.
inż. Tadeusz Toman,
przewodniczący SEP
Zapotrzebowania i możliwości
działań SEP w RC
Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC powinno spełniać na
Zaolziu podwójne zadanie. Po pierwsze: jest jednym z niewielu zagranicznych kół
terenowych polskiego stowarzyszenia o identycznej nazwie – SEP (Stowarzyszenie
Elektryków Polskich). Po drugie: jest organizacją branżową społeczności
polskiej Zaolzia.
W Polsce ma SEP w
społeczeństwie i społeczności fachowej pozycję prestiżową. Jest doradcą władzy,
ma uprawnienia rzeczoznawcy, popularyzuje osiągnięcia techniki polskiej,
dokształca fachowo kadry oraz stwarza dla swoich członków możliwości współżycia
towarzyskiego. Pominąwszy uprawnienia państwowe, które są w warunkach Republiki
Czeskiej w innej pozycji prawnej, powinno nasze stowarzyszenie zapewniać nie
tylko pozostałe zadania, ale do nich włączyć jeszcze działania na rzecz
zachowania naszej polskiej tożsamości narodowej. Zakres jest to ogromny ze
względu na znikomą liczbę naszych członków.
W planie przyszłorocznej
działalności powinniśmy wziąć pod uwagę wyżej podane sposoby i zastanowić się
jak je realizować. W tym celu proponuję: a) przeprowadzić rekrutację nowych
członków spośród studentów i absolwentów szkół wyższych, średnich i zawodowych
o profilu elektrycznym, względnie elektronicznym lub energetycznym, b)
zainteresować lepiej właścicieli firm branżowych możliwością spotkań w celu
wymiany doświadczeń oraz informacji o możliwej współpracy i zleceniach, c)
wznowić przygotowania do otwarcia sobotniej uzupełniającej szkoły zawodowej dla
uczących się zawodowo elektryków, d) zorganizować czytelnię czasopism i
literatury fachowej, dojście do Internetu, ew. miejsce spotkań towarzyskich, e)
wystosować do odnośnych firm branżowych list z prośbą o sponsoring działalności
stowarzyszenia.
opracował inż. Zygmunt
Stopa, 29.10.2004 r.
Zaproszenia
Stowarzyszenie
Elektrotechników Polskich w RC organizuje we wtorek 28.9.2004 r. wycieczkę
autobusową do elektrowni szczytowo pompowej Dluhé Stráně. Dlouhé
Stráně – największa elektrownia wodna w RC, znajduje się w rezerwacie przyrody
w Jesionnikach. Technologia umieszczona jest w podziemiach a obiekty naziemne
są stosownie wkomponowane do przyrody. Elektrownia oddana była do użytku w 1996
r. Górny zbiornik jest na wysokości 1350 m npm. Woda ze zbiornika jest
wyprowadzona do dwu turbin kanałem o średnicy 3,6 m i długości 1,5 km. Turbiny
Francisa (każda o mocy 325 MW) są zainstalowane na wspólnym wale
z generatorem.
Na spotkanie elektryków
polskich w Republice Czeskiej, które odbędzie się w środę 17.11.2004 r. w
Domu PZKO w Cierlicku-Kościelcu. Program: a) prezentacja, zagajenie i
przywitanie gości, b) „Rewizje urządzeń elektrycznych“ – inż. Tadeusz Toman, c)
„Elektrownie wiatrowe“ – inż. Karol Guńka, d) „Produkcja kształtek szamotowych
przy pomocy wibroprasowania“ – inż. Stanisław Feber, e) „Studia na kierunkach
elektrycznych Politechniki Gliwickiej“ – prelegent SEP Gliwice, f) „Perspektywy
elektryki po 1.5.2004 r. – poszerzenie Unii Europejskiej – rozwój
przedsiębiorczości, możliwości podejmowania pracy w krajach UE“ – dyskusja przy
kawie, g) zakończenie obrad.
Na spotkanie
członkowskie Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej,
które odbędzie się w czwartek 2.2.2004 r. o godz. 15.30 w Czeskim Cieszynie,
ul.Strzelnicza 28 (salka posiedzeń ZG PZKO, 1.piętro). W programie: prelekcja
inż. Stanisława Febera pt. „Przyrząd numeryczny do sondy neutronowej dla
pomiaru wilgotności materiałów sypkich, zwłaszcza koksu“.
Do elektrowni „Dlouhé Stráně” w
przyszłym roku
Zaplanowana na 28.9. br. wycieczka techniczno turystyczna do Elektrowni
Szczytowo-Pompowej „Dlouhé Stráně” w Jesionikach, z powodu mniejszego niż
oczekiwano zainteresowania, nie doszła do skutku. Wycieczkę włączymy do planu
pracy na rok następny. O jej terminie poinformujemy członków
SEP. Nie zdało się też zorganizować ekskursji dla studentów i uczniów szkół
zawodowych do Elektrociepłowni Cieszyn.
Gratulacje
Pod koniec
ubiegłego roku jubileusz Abrahamowin obchodził pan Władysław Drong
z Jabłonkowa, aktywny członek Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w
Republice Czeskiej, działacz ZG PZKO i Ruchu Politycznego
Coexistentia-Wspólnota. Dużo szczęścia, zdrowia i pomyślności jak w życiu
prywatnym, tak i społecznikowskim życzy zarząd SEP.
Uroczystość noworoczna w
Gliwicach
Końcem stycznia bieżącego roku nasi członkowie inż.Tomasz Stopa,
inż.Zygmunt Stopa i Władysław Drong wzięli udział w uroczystym posiedzeniu
noworocznym gliwickiego oddziału SEP. Poświęcone było zakończeniu obchodów
50-lecia Stowarzyszenia w Gliwicach. Byli obecni prezesowie i delegaci prawie
wszystkich kół tego oddziału. Jak zwykle oceniono najlepsze prace dyplomowe na
Politechnice Śląskiej na kierunku elektrycznym i przekazano trzem absolwentom,
których prace zostały wyróżnione, dyplomy uznania. Uroczystość wykorzystano
również na przekazanie odznaczeń i wyróżnień SEP tym członkom, którzy takowe w
ramach obchodów 50-lecia nie mogli odebrać. Między nimi był nasz członek,
inż.Tomasz Stopa. Po uroczystości odbyło się spotkanie towarzyskie i prowadzono
rozmowy na tematy fachowe. Ze strony władz Oddziału Gliwickiego SEP wyrażono
chęć wspomagania naszego stowarzyszenia oraz rozwijania współpracy na tematy,
obie strony interesujące. (Z.S.)
Czerwcowe spotkanie członków
Zarząd SEP zorganizował spotkanie członkowskie naszego stowarzyszenia w
piątek 25.6. br.. Termin nie był prawdopodobnie odpowiedni, obecność była mała,
pomimo to odbyła się dyskusja nad planem pracy na przyszłość. Uzgodniono
zorganizowanie spotkania z prelekcjami pod koniec roku w Cierlicku-Kościelcu.
Odbędzie się też wycieczka do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé Stráně w
Jesionnikach. O ile będzie zainteresowanie studentów zawodowych szkół
elektrotechnicznych – absolwentów polskich podstawówek, zorganizujemy dla nich
ekskursję do elektrociepłowni w Cieszynie. (T.T.)
Polskie SEP w statystyce
Stowarzyszenie Elektryków Polskich obchodziło niedawno 85-lecie
istnienia. Zjazd założycielski odbył się 7-9 czerwca 1919 r. w Warszawie
(organizacja przyjęła nazwę Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich, przemianowana
na Stowarzyszenie Elektryków Polskich była 1 czerwca 1928 r.). Na początku
bieżącego roku SEP liczyło 22 410 członków zwyczajnych, w tym 12 969
inżynierów, 7 902 techników i 1 570 pozostałych. Zarejestrowanych
jest około 50 oddziałów i 736 kół. (S.)
Spotkanie członkowskie
W czwartek 26.2. br. odbyło
się w salce posiedzeń ZG PZKO w Czeskim Cieszynie spotkanie członkowskie
Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej. Głównym punktem
programu była prelekcja pt. „Przyrząd numeryczny do sondy neutronowej dla
pomiaru wilgotności materiałów sypkich, zwłaszcza koksu”, którą wygłosił
członek zarządu naszego stowarzyszenia, inż.Stanisław Feber.
Prelegent przez długi okres
czasu pracował w wydziale automatyzacji Huty Trzynieckiej i jest autorem pracy
na omawiany temat, którą we wrześniu 1982 roku zamieścił w miesięczniku
„Hutnické listy”. Inż.Stanisław Feber w wyczerpujący sposób omówił temat,
przedstawił m.in. opis urządzenia, jego funkcję, dane techniczne i możliwości
wykorzystania w praktyce.
Po wygłoszeniu odczytu
rozpoczęto dyskusję. Pod adresem prelegenta zgłoszono wiele pytań, niektórzy z
obecnych członków SEP podzielili się swoimi doświadczeniami w tej dziedzinie
techniki. Głos zabrali m.in. inż.Karol Guńka, inż.Tadeusz Kiedroń. inż.Bogusław
Michałek, Edward Kajfosz. Na koniec, już w nieformalnej dyskusji, zastanawiano
się w jaki sposób zaktywizować młodzież – absolwentów polskich szkół
podstawowych na Zaolziu, uczącej się w technikach elektrotechnicznych. Nasi
absolwenci, potencjalni elektrycy po opuszczeniu murów szkolnych niestety tracą
kontakt z polskim środowiskiem. Taki stan nie można akceptować i dlatego trzeba
przedstawić takie działania, które przyciągną młodzież do naszych szeregów. Wysunięto
pomysł zorganizowania ekskursji dla studentów do Elektrociepłowni Cieszyn.
Następne kwartalne
spotkanie członkowskie SEP odbędzie się w czerwcu. Na jesień zaplanowano
prelekcję, na którą chcemy zaprosić prelegenta z Oddziału SEP w Gliwicach.
(T.T.)
Przyrząd numeryczny do sondy
neutronowej dla pomiaru wilgotności i materiałów sypkich, zwłaszcza koksu
Przyrząd powstał przed
trzydziestu laty, w listopadzie 1974 roku. W 1975 roku był zrealizowany.
Najpierw powstała wersja dwulicznikowa, a w kilka miesięcy później wersja
jednolicznikowa. Obwód (jako w całości nowy) jest chroniony dziewięcioma
świadectwami autorstwa.
Urządzenie – sonda
wyprodukowana była w Zakładzie Doświadczalnym Materiałów Budowlanych w Brnie (Výzkumný ústav stavebních hmot v Brně).
Umożliwia pomiar zawartości wody w materiałach sypkich, w naszym wypadku w
koksie. Przyrząd analizuje sygnał kanału mierzącego sondy. Kanał kompensujący
sondy ze względu na dostateczną stabilność radioizotopów (ich okres
połowicznego zaniku wynosi 50 lat) nie jest wykorzystywany. Tok prędkich
elektronów z radioizotopu generuje powrotny tok powolnych neutronów termicznych
(ich okres połowicznego zaniku wynosi 12 minut), który jest wprost
proporcjonalny do wilgotności materiału mierzonego materiału sypkiego.
Cechowanie przyrządu polega na:
a) nastawieniu czasu pomiaru, b) nastawieniu zerowej wartości wilgotności, c)
nastawieniu zakresu wzmacniacza przetwornika cyfrowo analogowego
Wyjścia sygnału przetwornika
to: a) dwójkowa wartość wilgotności, b) analogowa wartość wilgotności w
zakresie 1 – 10 V lub 0 – 5 V, c) dwupoziomowy sygnał awarii, d) dwupoziomowy
sygnał przepełnienia pojemności licznika mierzącego, e) dwupoziomowy sygnał
włożenia wartości wilgotności do pamięci przyrządu.
Numeryczny przyrząd umożliwia: a) mierzenie wilgotności w postaci
schodkowatej krzywej, b) przez zmianę obwodu uzyskanie zerowania wartości
wilgotności na początku jednego cyklu mierzenia, c) w czasie awarii przejście
na nastawioną wartość stabilną wilgotności w celu zapewnienia ciągłości procesu
wytopu surówki wielkiego pieca.
Numeryczny przyrząd do sondy
neutronowej – to zdalnie sterowany licznik sygnałem od napełnienia bunkra
koksu, który odlicza nastawioną liczbę zerowej wilgotności, z nastawieniem
czasu pomiaru, z nastawieniem wartości analogowej wilgotności, ze sygnalizacją
zaniku, spadku i dopuszczalnej wartości przekroczeń sygnału sondy z możliwością
kontroli funkcji przyrządu. Przyrząd zawiera obwód zapewniający właściwy start
mierzenia, wykluczający stany niepożądane, z możliwością przejścia na
nastawioną wartość wilgotności. Obwód złączający i obwód sumujący przetwarza
wartości numeryczne wilgotności na wartości analogowe. Są one transformowane
przy pomocy blachy kadmiu i analizowane przez tzw. G-M rurki. Częstotliwość impulsów jest wprost proporcjonalna
do wilgotności wyjściowej mierzonego materiału (wartość w % zawartości wody). Z
rosnącym czasem mierzenia spada rozrzut sygnałów i wzrasta dokładność wyniku.
Obudowa parafinowa służy do kontroli mierzenia, testowania sondy i jej
transportu. inż. Stanisław Feber
Sprostowanie: W artykule redakcyjnym „Przyrząd numeryczny do sondy
neutronowej dla pomiaru wilgotności materiałów sypkich, zwłaszcza koksu” wkradł
się błąd. W akapicie trzecim od końca zdanie „Są one transformowane przy pomocy blachy z kadmiu i analizowane przez
tzw. G-M rurki.” powinno być: „Powrotny
tok powolnych neutronów termicznych jest transformowany na promieniowanie gama
przy pomocy blachy z kadmiu i analizowany przez tzw. G-M rurki.”. Czytelników i autora
materiału, inż. Stanisława Febera, przepraszamy.
W skrócie z Polski
Nowy
statut SEP uchwaliło
Stowarzyszenie Elektryków Polskich, jedenasty z kolei. Potrzeba opracowania
nowego statutu pojawia się zawsze jako skutek zmiany stosunków politycznych,
społecznych, gospodarczych i prawnych. W statucie wyraźnie podkreślono, że SEP
jest organizacją pozarządową, działającą na rzecz użyteczności publicznej.
Prowadzi swoją działalność na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej oraz za
granicą. Do powołania oddziału wymagane jest zgrupowanie co najmniej 100
członków i zapewnienie samo finansowania działalności. W sposób otwarty na
przyszłość wyszczególniono jednostki organizacyjne działające w oddziałach,
uporządkowano nazewnictwo. Zarząd Główny SEP w Warszawie przyjął projekt
statutu 15.3. br.
Działania
prawne na polskim rynku przemysłu wydobywczego w związku z przystąpieniem do
Unii Europejskiej – to temat
seminarium, jaki odbył się 22.4. br. w Piekarach Śląskich. Organizatorem było
Centralne Kolegium Sekcji Elektrotechniki i Automatyki Górniczej SEP i
Bytomskie Koło Terenowe SEP. Podczas seminarium wygłoszono referaty: 1) sposób
realizacji zadania prowadzenia nadzoru nad wyrobami wprowadzanymi do obrotu przez
prezesa Wyższego Urzędu Górniczego, 2) wymagane działania prawne producenta
sprzętu elektrycznego dla umieszczania wyrobu na rynkach Unii Europejskiej i
polskiego przemysłu wydobywczego, w związku z dyrektywami UE i odpowiednimi
polskimi aktami prawnymi, 3) zasady wprowadzonego w Polsce systemu oceny
zgodności sprzętu elektrycznego wynikające z postanowień zawartych w dyrektywie
ATEX i w odpowiednich polskich aktach prawnych.
Porozumienie
o współpracy z największym na świecie stowarzyszeniem elektryków IEEE (The
Institute of Electrical and Electronics Engineers) podpisali 20.4. br. w Warszawie prezesi IEEE i SEP.
Porozumienie m.in. daje członkom SEP dostęp do publikacji IEEE, stwarza
możliwość udziału w konferencjach i sympozjach oraz ułatwia wzajemne kontakty.
IEEE wystąpiło z propozycją zorganizowania corocznej nagrody SEP-IEEE za
wybitne osiągnięcia polskich elektryków.
Centrum Komunikacji
Medialnej – Media Trend rozpoczęło całoroczny cykl debat o energetyce.
SEP jest jednym z partnerów przy organizowaniu debat. Miejscem debat jest
Centrum Multimedialne w Warszawie, a prowadzi je znany redaktor Andrzej Jonas.
Temat pierwszej debaty: strategia rozwoju rynku i paliw w związku
z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Kolejne debaty dotyczyły nowego
prawa nt. zamówień publicznych (17.3. br.) i ochronie środowiska i odnawialnym
źródłom energii (26.5. br.).
Seminarium nt. pomiarów
elektrycznych jako elementu oceny stanu technicznego instalacji i urządzeń
elektrycznych zorganizował 25.3. br. Ośrodek Rzeczoznawstwa SEP w
Krakowie oraz Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Oddziału Krakowskiego
SEP. W ramach seminarium przedstawiono następujące referaty: 1) regulacje
prawne dotyczące badań oraz pomiarów eksploatacyjnych instalacji i urządzeń
elektrycznych, 2) badanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej w obwodach
zabezpieczonych bezpiecznikami, wyłącznikami nadprądowymi i różnicowoprądowymi,
3) badania eksploatacyjne ograniczników przepięciowych niskiego napięcia, 4)
pomiary rezystancji izolacji jako element oceny instalacji i urządzeń
elektrycznych.
Plebiscyt o tytuł
Złotego Inżyniera już po raz dziesiąty rozstrzygnęła
redakcja warszawskiego „Przeglądu Technicznego“. Wśród pięciu Złotych
Inżynierów 2003 jest aż dwóch elektryków: Roman Walkowiak, dyrektor techniczny
Elektrowni Turów (kategoria: ekologia) i Józef Wiechowski, dyrektor
Przemysłowego Instytutu Elektroniki (kategoria: nauka – innowacje). Złotym
Inżynierem dziesięciolecia 1994-2003 został Paweł Olechnowicz, pierwszy polski
inżynier, który zrobił międzynarodową karierę jako menadżer. Był on
wiceprezydentem Segmentu Energetycznego w ABB. Tytuł „Honorowego Złotego
Inżyniera Technicznego“ przyznano tym inżynierom, którzy osiągnęli sukces w
innych zawodach. Wśród pięciu nagrodzonych trzech legitymuje się dyplomem
elektronika lub elektryka. Są to Waldemar Dąbrowski (minister kultury w rządzie
Leszka Millera), Tadeusz Sznuk (powszechnie znany dziennikarz radiowy i
telewizyjny) i Tadeusz Drozda (artysta satyryk, twórca takich programów jak
„Śmiechu warte“ i „Herbatka u Tadka“, blisko związany z SEP).
W olimpiadzie
elektrycznej i elektronicznej „Euroelektra“ wzięło
udział w br. 1400 uczniów ze 103 szkół z całej Polski. Do drugiego etapu
awansowało 370 uczniów (150 w grupie elektrycznej, 220 w grupie elektronicznej).
Drugi etap odbył się, podobnie jak w latach ubiegłych, w dziewięciu okręgach,
m.in. w Katowicach. Finał olimpiady (III etap) został zorganizowany przez
Politechnikę Szczecińską, Oddziały Bydgoski i Szczeciński SEP oraz Zespół Szkół
Elektryczno elektronicznych w Szczecinie. Finał olimpiady (z udziałem 11
elektryków i 15 elektroników) polegał na rozwiązaniu kilku zadań tekstowych.
Laureaci olimpiady otrzymali nagrody rzeczowe oraz zaświadczenia upoważniające
do przyjęcia nauki na studia z pominięciem postępowania kwalifikacyjnego
na większość wyższych uczelni
technicznych.
(opracował T.T.)
Śląsk Zaolziański pod
względem elektryfikacji
Pod takim
tytułem ukazał się w roku 1939 w zeszycie 10 „Przeglądu Elektrotechnicznego“
artykuł inż. Pawła Dombke, ówczesnego dyrektora Elektrowni Cieszyn. Podaje w
nim podstawowe informacje o systemie elektroenergetycznym obszaru Zaolzia i
problemach z chwilą jego włączenia w roku 1938 do Polski. Odbitka tego
artykułu jest u nas do dyspozycji, dlatego warto zapoznać się z jej
treścią. Chcąc zachęcić polskich elektryków do przeczytania oryginału podaję w
skrócie niektóre ciekawostki podkreślając, jak wypływa z artykułu, jest
historycznie udowodnione znaczenie energetyki dla rozwoju gospodarczego naszego
regionu. Warto więc podkreślić jej znaczenie i w czasach współczesnych.
Ciekawostką rozwojową regionu jest
stosunkowo wczesne staranie o stworzenie warunków dla współpracy elektrowni w
wspólnej sieci przesyłowej. Rokiem przełomowym był w tym kierunku rok 1926,
kiedy rozbudowa sieci energetycznych nabrała rozmachu dzięki działalności
spółki akcyjnej „Morawsko-Śląskie Elektrownie“ (SME) w Morawskiej Ostrawie. Do
tego czasu istniały tylko lokalne zakłady energetyczne i to prawie wyłącznie
przy zakładach górniczych czy hutniczych. Zakłady te pokrywały potrzeby własne
oraz zaopatrywały w energię elektryczną miejscowości na terenie których się
znajdowały. Wspólna sieć energetyczna opierała się na połączeniach lokalnych
sieci o znormalizowanym napięciu 6 kV i 22 kV oraz nadrzędnej sieci przesyłowej
100 kV. Punktem centralnym sieci była wtedy nowa elektrownia SME w Trzebowicach
z rozbudowaną rozdzielnią 100 kV. Oprócz 60 MW mocy własnej była
elektrownia połączona liniami 22 kV z ówczesnymi większymi elektrowniami
takimi jak „Karolina“ (42 MW) i „Ignacy“ (40 MW), „Franciszek“ (42 MW).
Elektrownię Trzebowice łączyły równocześnie linie przesyłowe z rozdzielnią
110 kV w Hucie Trzynieckiej (z udziałem mocy własnej 26,6 MW) oraz
z elektrownią wodną w Puchowie przez Żylinę. Bezpośrednio były Trzebowice
połączone z elektrownią parową w Przerowie, która stała się również
własnością spółki. Linie 100 kV miały według ówczesnych założeń połączyć w
przyszłości wszystkie większe elektrownie w republice. Oprócz tego istniały
jeszcze wspólne linie kopalniane Witkowickich Kopalń i Górniczo Hutniczej
Sp.Akc., które były połączone na kopalni Barbara z siecią 22 kV oraz
z linią dalekonośną 100 kV.
W 11 elektrowniach zakładowych zakładów
przemysłowych Zaolzia wyprodukowano w roku 1937 dla potrzeb własnych przez
jednostki prądotwórcze instalowanej mocy jednostkowej od 0,4 MW do 5 MW 228,05
mil. KWh. Równocześnie pobrano ze wspólnej sieci 30,2 mil. KWh. Prąd
elektryczny pobierały: Huta Trzyniec (w szczycie 8 MW), karwińska kopalnia
Barbara, Hohenegger (w szczycie 3,5 MW), kopalnia Eleonora w Dąbrowie, Bettina
(w szczycie 0,7 MW), fabryka drutu w Boguminie (w szczycie 2,8 MW). Zaolzie
było w tym okresie jeszcze połączone z elektrownią w Trzebowicach również
siecią o napięciu 22 kV a to trzema liniami jednotorowymi przez Frydek-Mistek,
przez Frysztat oraz przez Cierlicko. Punktem zbiorczym tych sieci była wówczas
rozdzielnia w Cieszynie Zachodnim. Na ogólną liczbę 85 miejscowości Zaolzia 45
gmin było zelektryfikowanych przez MSE, 5 gmin pobierało energię
z Morawskiej Ostrawy, 10 gmin z elektrowni kopalnianych, a 24 gminy
jeszcze nie zostało zelektryfikowanych, tj. w stosunku do całkowitej liczby
mieszkańców Zaolzia jest to tylko 7,5 % bez dostępu do elektryczności.
Włączeniem Zaolzia zyskała ówczesna
Polska znaczny potencjał przemysłowy. W związku z tym należało opracować
program odnośnych zmian koncepcji energetyki tego regionu do tej pory
z centrum w Morawskiej Ostrawie. Był mianowany komisarz rządowy nad
sieciami SME. Rozważano stworzenie spółki polskiej przez wykupienie SME polską
elektrownią i przejście z poboru energii z zagranicy na produkcję
własną. Przeszkodził w tym jednak wybuch wojny w roku 1939.
(opracował inż. Zygmunt Stopa, według odbitki publikacji
inż. Pawła Dembke z roku 1939)
9.12.2003 r.: Zebranie
członkowskie
W dniu 9.12.
ub.r. odbyło się w Czeskim Cieszynie zebranie członkowskie SEP. Wzięło w nim
udział 9 (spośród 20) członków stowarzyszenia. Sprawozdanie z działalności
w 2002 r. przedstawił przewodniczący, Tadeusz Toman. Podkreślił znaczący i
widoczny dorobek organizacji w ubiegłym roku. Organizowano tradycyjne spotkania
kwartalne, ukazały się dwa numery „Biuletynu SEP“, kontynuowana jest współpraca
z oddziałami SEP w Polsce (Gliwice, Bielsko-Biała). Przy Zarządzie Głównym
SEP w Warszawie zarejestrowana była Czeska Grupa Zagraniczna SEP. Sprawozdanie
kasowe i projekt budżetu przedstawił skarbnik, Andrzej Macura. Nowym zadaniem
będzie konieczność (od 1.1.2004 r.) prowadzenia podwójnej księgowości, czego
wymaga ustawa. Zaakceptowano, z niewielkimi poprawkami, projekt regulaminu
zarządu SEP, który m.in. reguluje kompetencje działaczy stowarzyszenia.
Zdecydowano, że nie będzie na razie prowadzona kronika – zadanie to spełnia
Biuletyn SEP (w związku z tym nie będą zbierane materiały do kroniki).
Wybrano zarząd SEP w składzie: Tadeusz Toman (przewodniczący), Tomasz Stopa (1.
wiceprzewodniczący, ds. organizacyjno szkoleniowych), Tadeusz Parzyk (1.
wiceprzewodniczący, ds. naukowo technicznych), Andrzej Macura (skarbnik) i
Stanisław Feber (sekretarz). Komisja rewizyjna będzie działać w dwuosobowym
składzie: Władysław Drong i Zygmunt Stopa.
Zebranie wytyczyło plan pracy na rok bieżący. Zorganizowane będą cztery
spotkania kwartalne, zaplanowano zorganizowanie wycieczki tematycznej (w planie
jest elektrownia szczytowo pompowa Dlouhé Str.ě), kontynuowana będzie
działalność wydawnicza (wydane będą 2 numery „Biuletynu SEP“, zaktualizowane
będą strony internetowe SEP). Będziemy brać udział w obchodach 50-lecia
oddziału gliwickiego SEP. W dyskusji głos zabrali Franciszek Jeżowicz,
Stanisław Feber, Karol Guńka i Tadeusz Parzyk. Poruszono m.in. problematykę
przepisów technicznych po wstąpieniu RP i RC do Unii Europejskiej, aktywności
bazy członkowskiej oraz działalności klubowej. (Red.)
Regulamin zarządu SEP
zaakceptowany na zebraniu członkowskim 9.12.2003
Zarząd
Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej jest 5-osobowy.
Zarząd SEP kieruje działalnością stowarzyszenia w okresie pomiędzy zebraniami
członkowskimi. Kompetencje członków zarządu są następujące:
Przewodniczący: reprezentuje
stowarzyszenie na zewnątrz, kieruje pracami zarządu SEP, a w okresie pomiędzy
zebraniami podejmuje decyzje stosownie do przysługujących mu uprawnień, na
posiedzeniach zarządu SEP ma głos stanowiący we wszystkich sprawach, nie
objętych uchwałami zarządu SEP, podejmuje samodzielnie decyzje w zakresie
inwestycji w kwocie nie przekraczającej 30 EURO, dekretuje do realizacji
korespondencję stowarzyszenia, przedstawia do zatwierdzenia zarządowi bilans,
rachunek wyników i rachunek przepływów finansowych.
1. wiceprzewodniczący
(ds. organizacyjno szkoleniowych): kieruje działalnością
organizacyjną stowarzyszenia, w tym zapewnia lokal na imprezy stowarzyszenia,
jest odpowiedzialny za współpracę z innymi stowarzyszeniami, odpowiada za
działalność wydawniczą (Biuletyn SEP, Internet), zgodnie z udzielonym
pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz.
1. wiceprzewodniczący
(ds. naukowo technicznych): kieruje działalnością naukowo
techniczną stowarzyszenia, jest odpowiedzialny za przygotowanie planu pracy
stowarzyszenia, zatwierdza tematy spotkań członkowskich, zgodnie
z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie
na zewnątrz.
Skarbnik: prowadzi
księgę kasową, nadzoruje sprawy finansowe stowarzyszenia, podejmuje inicjatywy
w zakresie kierunków działalności finansowej i inwestycyjnej, zgodnie
z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie
na zewnątrz.
Sekretarz: prowadzi
ewidencję bazy członkowskiej stowarzyszenia, prowadzi księgę poczty doręczonej
i odesłanej, protokołuje zebrania zarządu SEP, dokonuje okresowej kontroli
stanu realizacji uchwał i wniosków i zdaje sprawozdanie zarządowi SEP, zgodnie
z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie
na zewnątrz.
Prelekcja: Nowe technologie w
elektrotechnice
We wtorek 21.9. br. odbyło
się w Czeskim Cieszynie spotkanie członków Stowarzyszenia Elektrotechników
Polskich w RC. W programie prof. Tadeusz Skubis, dyrektor Instytutu Metrologii
i Automatyki Elektrotechnicznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach wygłosił
prelekcję pt. „Rozwój i aplikacje mikrosystemów krzemowych”. Pan profesor
przekazał podczas wykładu słuchaczom wiele ciekawych informacji. Przedstawił
sposoby obróbki monokrystalicznej płytki krzemu, potem przykłady wytwarzania
różnych mikromechanizmów, a na koniec przykłady zastosowania mikrosystemów.
Mikrosystem krzemowy – to
miniaturowe urządzenie z integrowanych podzespołów mikromechanicznych lub elektrycznych. Coraz częstszy jest udział
oprogramowania. Od układu scalonego różni się przede wszystkim tym, że jest to
konstrukcja przestrzenna, tj. bryła (układ scalony to płaszczyzna z elementami
jeden obok drugiego). Stosowany materiał, krzem, jest materiałem krystalicznym,
trwałym, da się szlifować, polerować, występuje pod różnymi postaciami. W
mikrosystemach stosuje się krzem monokrystaliczny, bez zanieczyszczeń
(dopuszczalne jest zanieczyszczenie 1 atom na 10 mln atomów). Krzem
monokrystaliczny jest materiałem sprężystym o doskonałych właściwościach
mechanicznych, jest mocniejszy i lżejszy od stali. Podczas obróbki
mikromechanicznej wytwarza się z krzemu mikrosystemy, które mają postać czipu
jedno- lub dwu-warstwowego, najczęściej stosowane są połączenia krzemu ze
szkłem. Mikrosystemy krzemowe znalazły zastosowanie w medycynie, na przykład
jako stymulatory lub sondy wprowadzane do układu krążenia krwi. Mnóstwo
zastosowań jest w dziedzinie militarnej, w aparatach podsłuchowych,
niewidocznych mikrosamolocikach. W urządzeniach domowych znane są mikroczujniki
do pomiaru temperatury, ciśnienia w lodówkach, pralkach, piecach gazowych,
silnikach, pompach itp. Wymienione mechanizmy charakteryzują się tym, że mają małe
wymiary (mniejsze niż 1 mikrometr). Elementy te są tańsze od tradycyjnych,
można je produkować w ogromnych ilościach.
Artykuł „To nie do wiary”
na łamach „Głosu Ludu” z 25.9. br. zamieścił Karol Guńka. „Jako uczestnik spotkania uświadomiłem sobie, że w trosce o codzienność
często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak bardzo zmienia się świat techniki
wokół nas i dopiero takie spotkanie z osobą, która jest współtwórcą tych zmian,
uzmysławia nam ich wielkość i znaczenie (...). Najlepiej wyraził chyba atmosferę
spotkania jeden z uczestników, kiedy w trakcie wykładu profesora głośno
powiedział: „To jest nie do uwierzenia”. Elektrycy zapraszają na następne
spotkania. (T.T.)
Srebrne odznaki honorowe dla
naszych członków
„Śląskie Wiadomości Elektryczne” nr 6/2003 –
dwumiesięcznik naukowo-techniczny oddziałów SEP województwa śląskiego i
opolskiego w artykule mgr. inż. Andrzeja Sielskiego, sekretarza Oddziału
Gliwickiego SEP, informuje m.in. o odznaczeniach członków SEP w RC srebrnym
odznakiem honorowym SEP, przyznawanym przez Zarząd Główny SEP w Warszawie.
Odznaczenia otrzymali Zygmunt Stopa, Tomasz Stopa i Tadeusz Toman. Wyróżnienia
stowarzyszeniowe SEP przyznano na uroczystym spotkaniu z okazji 50-lecia
Oddziału Gliwickiego SEP w dniu 27.10.2013 roku, o którym autor artykułu pisze.
Brakuje, naszym zdaniem, informacji o przynależności stowarzyszeniowej
odznaczonych, czy przynajmniej wzmianki o udziale w spotkaniu członków SEP z
Republiki Czeskiej.
5-LECIE SEP w Republice
Czeskiej: PRZEGLĄD – INFORMATOR
1/1999
– Tadeusz Toman, Edwin Macura i Henryk Toman powołali komitet przygotowawczy
nowej organizacji o nazwie: Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w
Republice Czeskiej (SEP) i opracowali jej statut.
1.2.1999
– Komitet przygotowawczy SEP, zgodnie z wymogami ustawy, przesłał
Ministerstwu Spraw Wewnętrznych RC (MSW) statut i zażądał zarejestrowanie
stowarzyszenia.
10.2.1999
– MSW zwraca uwagę na konieczność uzupełnienia statutu o osobę, która
reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz (uzupełnienie przesłano pisemnie).
16.2.1999
– MSW żąda uzupełnić w statucie adres siedziby (uregulowano telefonicznie).
19.2.1999
– MSW zarejestrowało SEP.
24.2.1999
– Czeski Urząd Statystyczny, dywizja Ostrawa przydzielił stowarzyszeniu numer
identyfikacyjny organizacji (tzw. IČO).
27.2.1999
– O rejestracji SEP informuje „Głos Ludu“ – gazeta Polaków w Republice
Czeskiej, artykuł „Nowe stowarzyszenie“.
19.3.1999
– Pierwsze zebranie członkowskie SEP u udziałem 10 osób, wprowadzono kilka
poprawek do statutu, wybrano zarząd SEP w składzie: Tadeusz Toman, Tadeusz
Parzyk, Tomasz Stopa, Andrzej Macura, Tadeusz Kwolek i komisję rewizyjną w
składzie: Edwin Macura, Tadeusz Kiedroń. Zebranie odbyło się w Czeskim
Cieszynie, ul. Štefánika 8.
27.3.1999
– O zebraniu członkowskim informuje „Głos Ludu“, artykuł „Elektrotechnicy
wybrali zarząd“.
16.4.1999
– Pierwsze zebranie zarządu i komisji rewizyjnej, na którym zdecydowano o
podziale funkcji: Tadeusz Toman (prezes), Tadeusz Parzyk (zastępca prezesa),
Tomasz Stopa (sekretarz), Andrzej Macura (skarbnik), Tadeusz Kwolek (członek).
22.4.1999
– MSW zarejestrowało znowelizowany statut SEP.
4.5.1999
– „Głos Ludu“ zaprasza na imprezę SEP (artykuł „SEP zaprasza“).
6.5.1999
– W Czeskim Cieszynie odbyła się prelekcja „Rewizje urządzeń elektrycznych“
(wygłosił Tadeusz Toman) i „Wykorzystanie Internetu w pracy elektrotechnika“
(wygłosił Tomasz Stopa).
6/1999
– Ukazał się pierwszy numer „Biuletynu SEP“.
11.6.1999
– SEP przygotował spotkanie elektrotechników, zaproszeni goście
z Instytutu Ispekcji Technicznej (ITI) Ostrawa i Oddziału Gliwickiego SEP
usprawiedliwili się.
16.9.1999
– Zebranie zarządu i komisji rewizyjnej, podjęto decyzję o wydaniu legitymacji
członkowskich.
22.10.1999
– Ekskursja do Elektrowni Dziećmorowice, udział wzięli Tadeusz Toman, Andrzej Macura,
Franciszek Jeżowicz i Henryk Toman.
11/1999
– Ukazał się drugi numer „Biuletynu SEP“.
10.11.1999
– W wieku 59 lat zmarł tragicznie członek – założyciel SEP w Republice
Czeskiej, śp. inż. Edwin Macura.
12.11.1999
– Po raz pierwszy na spotkanie członkowskie SEP przybył przedstawiciel Oddziału
Gliwickiego SEP – był nim Kazimierz Nabzdyk, omawiano konkretne plany
współpracy.
16.11.1999
– „Głos Ludu“ zamieszcza artykuł „Elektrotechnicy bilansowali“.
18.11.1999
– W seminarium naukowym w Gliwicach pt. „Konsekwencje dla Polski konferencji
klimatycznej w japońskim Kioto“ wziął udział Tomasz Stopa.
23.11.1999
– „Głos Ludu“ opublikował artykuł Franciszka Jeżowicza „Z wizytą w
dziećmorowickiej siłowni“.
16.12.1999
– Zebranie zarządu i komisji rewizyjnej z udziałem przewodniczącego ZG
PZKO, Zygmunta Stopy
23.12.1999
– Urząd Powiatowy w Karwinie, zgodnie z ustawą, zarejestrował „Biuletyn
SEP“ i przydzielił wydawcy znak registracyjny (będzie się ukazywać 2-4 razy
rocznie, w nakładzie 50 egzemplarzy, o objętości 50 stron). Warunkiem
rejestracji jest przekazywanie egzemplarzy obowiązkowych wyszczególnionym
instytucjom.
2/2000
– Ukazał się trzeci numer „Biuletynu SEP“.
25.2.2000
– Zebranie członkowskie, do zarządu był dokooptowany Władysław Drong, do
komisji rewizyjnej Franciszek Jeżowicz, w zebraniu brał udział Kazimierz
Nabzdyk z SEP Gliwice. Zebranie odbyło się w Czeskim Cieszynie, ul.
Střelniční 28.
24.3.2000
– Zebranie zarządu i komisji rewizyjnej
30.3.2000
– Urząd Powiatowy w Karwinie
poinformował o wejściu w życie nowej ustawy prasowej. Na żądanie UP
przesłaliśmy wypełniony kwestionariusz dotyczący „Biuletynu SEP“.
4/2000
– Ukazał się czwarty numer „Biuletynu SEP“.
5.4.2000
– Podpisaliśmy umowę z wydawnictwem OLZA o sprzedaży „Biuletynu SEP“ w
księgarni wydawnictwa.
28.4.2000
– Zebranie członkowskie zaakceptowało zmiany w statucie.
12.5.2000
– MSW zarejestrowało znowelizowany statut SEP.
18.5.2000
– Tadeusz Toman wziął udział w seminarium pt. „Wspieranie eksportu i
przedsiębiorczości“ w Piotrowicach koło Karwiny.
6/2000
– Ukazał się piąty numer „Biuletynu SEP“.
7.6.2000
– W Czeskim Cieszynie odbyła się prelekcja pt. „Elektrownia Dlouhé Str.ě“
(wygłosił Franciszek Jeżowicz), w spotkaniu wziął udział Vladimír Zejda
z ostrawskiej firmy AKUMA.
10.6.2000
– „Głos Ludu“ opublikował artykuł „Spotkanie elektrotechników“.
6.10.2000
– W Czeskim Cieszynie odbyło się spotkanie członkowskie, na które przybył
Jindřich Babárik, redaktor naczelny pisma „Elektrotechnika
v praxi“.
10/2000
– Miesięcznik PZKO-wski „Zwrot“ zamieścił rozmowę z prezesem SEP, Tadeuszem
Tomanem.
11/2000
– Ukazał się szósty numer „Biuletynu SEP“.
12.11.2000
– Członkowie SEP kandydują na liście Ruchu Politycznego Coexistentia do
przedstawicielstwa Okręgu Ostrawskiego.
24.11.2000
– Otrzymaliśmy pisemne stanowisko Sekcji Elektrotechniki i Automatyki Górniczej
SEP Gliwice dotyczące porównania czeskich i polskich norm o ochronie
przeciwporażeniowej.
30.11.2000
– W Czeskim Cieszynie odbyło się zebranie członkowskie, z udziałem członka
Rady Polaków, Bronisława Walickiego oraz Kazimierza Nabzdyka, który
reprezentował SEP Gliwice.
12.12.2000
– Głos Ludu“ opublikował artykuł „Elektrotechnicy bilansowali“.
10.1.2001
– Tadeusz Toman i Zygmunt Stopa wzięli udział w spotkaniu noworocznym w
Gliwicach.
15.1.2001
– Urząd Powiatowy w Karwinie nie zaakceptował projekt „Polskie centrum
elektrotechniczne w RC“ argumentując, że nie odpowiada on zakresom tematycznym
ogłoszonym przez Ministerstwo Kultury RC na 2001 rok.
15.3.2001
– Projekt „Polskie centrum elektrotechniczne w RC“ nie był ze względów
formalnych przez MK zaakceptowany.
10.5.2001
– W Czeskim Cieszynie odbyła się prelekcja „Budowa Elektrowni Dziećmorowice“
(wygłosił Franciszek Jeżowicz) i „Nowelizacja Kodeksu Pracy“ (wygłosił Tadeusz
Toman).
6/2001
– Ukazał się siódmy numer „Biuletynu SEP“.
7/2001
– List z podziękowaniem Andrzeja Cholewy, prezesa Sekcji Elektrotechniki i
Automatyki Górniczej SEP Gliwice za życzliwe przyjęcie w Czeskim Cieszynie.
10/2001
– Ukazał się ósmy numer „Biuletynu SEP“.
17.10.2001
– W Czeskim Cieszynie odbyło się spotkanie członkowskie SEP.
20.10.2001
– „Głos Ludu“ opublikował artykuł „Spotkanie elektrotechników“.
7.12.2001
– Bogusław Michałek wziął udział w zebraniu członkowskim SEP w Kętach.
Zaproszenie wystosował Oddział Bielski SEP.
13.12.2001
– SEP zgłosił akces do Kongresu Polaków, uwarunkowany podpisaniem umowy o
współpracy.
9.1.2002
– Zygmunt Stopa i Władysław Drong wzięli udział w spotkaniu noworocznym w
Gliwicach.
6.2.2002
– W Czeskim Cieszynie odbyło się zebranie członkowskie, z udziałem
Kazimierza Nabzdyka z SEP Gliwice. Wybrano zarząd (Tadeusz Toman – prezes,
Tadeusz Parzyk, Andrzej Macura, Tomasz Stopa, Władysław Drong) i komisję
rewizyjną (Franciszek Jeżowicz, Tadeusz Kiedroń, Zygmunt Stopa).
12.3.2002
– „Głos Ludu“ opublikował obszerną rozmowę z prezesem SEP, Tadeuszem
Tomanem pt. „Młodzież to nasz priorytet“.
3/2002
– „Zwrot“ opublikował artykuł „Elektrycy bilansowali“.
3/2002
– „Elektro“ (Praga) opublikował artykuł „Nové
elektrotechnické sdružení“.
7.4.2002
– Obradowała Rada Przedstawicieli Kongresu Polaków, akces SEP nie był
większością głosów przyjęty.
15.4.2002
– Wizyta w Elektrociepłowni Cieszyn, udział wzięli Tadeusz Toman, Andrzej
Macura, Bogusław Michałek, Zygmunt Stopa i Władysław Niedoba. Delegację przyjął
dyrektor naczelny, Andrzej Surzycki.
18.4.2002
– „Głos Ludu“ opublikował artykuł „Po nowe doświadczenia“.
18.4.2002
– Odbyła się prelekcja ntr. 70. rocznicy tragicznej śmierci polskich lotników
Żwirki i Wigury (wygłosił Józef Przywara).
5/2002
– Ukazał się dziewiąty numer „Biuletynu SEP“.
14.5.2002
– Tadeusz Toman wziął udział w Pradze-Żiżkowie w spotkaniu przewodniczących
cechów, związków i stowarzyszeń elektrotechnicznych. Uzgodniono m.in. wymianę
czasopism z pismem „Elektrotechnický
magazín“ (Brno).
13.6.2002
– Zarząd Główny SEP w Warszawie zarejestrował czeską Grupę Zagraniczną i
zaproponował zakres współpracy. Grupa czeska liczy 11 członków.
6/2002
– „Zwrot“ opublikował artykuł „Wycieczka i prelekcja“.
30.7.2002
– Przekazano nam list sekretarza generalnego ZG SEP w Warszawie, Bogusława
Muszyńskiego informujący o rejestracji Czeskiej Grupy Zagranicznej SEP.
11.10.2002
– SEP upoważnił Moravskoslezský
elektrotechnický svaz działać w sprawie jednoczenia elektryków w Republice
Czeskiej. W spotkaniach bierze udział Edward Kajfosz.
11/2002
– Ukazał się dziesiąty numer „Biuletynu SEP“.
12.11.2002
– W Czeskim Cieszynie odbyło się spotkanie członkowskie.
22.1.2003
– W Czeskim Cieszynie odbyło się zebranie członkowskie (w nieogrzanym lokalu – bez
wyposażenia – przekazano reklamację do ZG PZKO), wybrano zarząd w składzie:
Tadeusz Toman (przewodniczący), Tadeusz Parzyk, Andrzej Macura, Tomasz Stopa,
Władysław Drong i komisję rewizyjną w składzie: Franciszek Jeżowicz, Tadeusz
Kiedroń, Zygmunt Stopa.
28.4.2002
– W Cierlicku Kościelcu odbyło się spotkanie towarzyskie z pogoszczeniem,
udział wzięli goście z Gliwic: Tadeusz Lipiński, Ludwik Pinko i Kazimierz
Nabzdyk
6/2003
– Ukazał się jedenasty numer „Biuletynu SEP“.
26.9.2003
– Odbyła się prelekcja „Audyty energetyczne“, którą wygłosił Tomasz Stopa.
27.10.2003
– Tadeusz Toman i Zygmunt Stopa wzięli udział w uroczystym jubileuszowym
spotkaniu w Gliwicach, z okazji 50-lecia Oddziału SEP.
11/2003
– Ukazał się dwunasty numer „Biuletynu SEP“.
6.12.2003
– „Głos Ludu“ opublikował artykuł „Elektrycy bilansują“.
12/2003
– Tadeusz Toman opracował artykuł do wykorzystania w polskiej prasie
elektrotechnicznej.
9.12.2003
– W Czeskim Cieszynie odbyło się zebranie członkowskie, nowy zarząd SEP będzie
działać w składzie: Tadeusz Toman (przewodniczący), Tomasz Stopa, Tadeusz
Parzyk, Andrzej Macura, Stanisław Feber, komisja rewizyjna: Władysław Drong i
Zygmunt Stopa.
(opracował Tadeusz Toman)
Unia
Europejska: Budowa społeczeństwa informacyjnego
Aktualnym tematem prasowym jest obecnie integracja w ramach Unii Europejskiej. Ważnym czynnikiem integracji i rozwoju zjednoczonej Europy jest budowa społeczeństwa informacyjnego. Do dyskusji na ten temat włączył się również Gliwicki Oddział SEP. Magazyn informacyjny SEP „Spektrum”(nr.4-5/2004) zamieścił obszerny skrót materiału „Polska w drodze do społeczeństwa informacyjnego”, którego autorem jest Andrzej M.Wilk.
Po dwóch podstawowych dla dyskusji o kształcie nadchodzących przemian pracach Alvina Tofflera „Szok przyszłości” (1970 r.) oraz „Trzeciej fali” (1980 r.) John Naisbitt opublikował pracę „Megatrend” (1982 r.). Pojęcie megatrendów zrobiło na tyle powszechną karierę, że dziś świadomość ich istnienia kształtuje strategiczne myślenie polityczne elit w wiodących krajach współczesnego świata. Za pierwszy, główny megatrend Naisbitt uznał pojawiającą się niezwykle dynamiczną transformację od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa informacyjnego. Na powstawanie społeczeństwa informacyjnego w największym stopniu oddziaływuje rozwój techniki cyfrowej i cyfrowych technik komunikacyjnych. Analiza głównych dokumentów związanych z „cyfrową rewolucją techniczną” wskazuje na fakt, że o ile w USA przeważa podejście technologiczno aplikacyjne kładące główny nacisk na zagadnienia systemowo gospodarcze i tworzenie środowiska prawnego dla rozwoju cyfrowej cywilizacji, o tyle działania Unii Europejskiej, poczynając od raportu Bangemana na deklaracji Lizbońskiej kończąc, silnie podkreślają społeczny charakter następujących przemian, akcentując nazwę społeczeństwo informacyjne. Wśród wielu bezkrytycznych wypowiedzi, zapowiadających nastanie nowej, szczęśliwej cywilizacji w dziejach ludzkości, pojawiają się publikacje przestrzegające przed nowymi zagrożeniami. związanymi z społeczeństwem informacyjnym. Klasyczną pracą sprzed ponad pół wieku, prezentującą zagrożenia wykorzystania techniki społeczeństwa informacyjnego dla umocnienia totalitaryzmu jest książka George’a Orwella „Rok 1984“.
Specyfika nowych rozwiązań będzie wymuszała daleko idące zmiany w sposobie funkcjonowania społeczeństw. Już dziś systemy produkcji masowej i system finansowy funkcjonują w zupełnie nowy sposób. Przed nami jest informatyzacja administracji oraz wprowadzenie powszechnej sieciowej dostępności do różnorodnych usług i tak duże zmiany w każdej dziedzinie życia i pracy, że mówienie o nowej formacji cywilizacyjnej w dziejach ludzkości wydaje się w pełni uzasadnione. Unia Europejska opiera się na wypracowanych zasadach i przyjętych traktatach. Powiększenie UE o nowych członków stanowi dla obecnych jej członków poważne wyzwanie, któremu nie do końca potrafią oni sprostać. Poważne trudności sprawia pogodzenie partykularnych interesów poszczególnych państw z ideą równości, braterstwa, czy chociażby zwykłej solidarności. Najsilniejsze państwa UE uzyskując przez wiele lat, także na mocy traktatów stowarzyszeniowych z krajami aspirującymi do Unii Europejskiej, poważne korzyści ekonomiczne w chwili, gdy należałoby ponieść związane z integracją koszty, podejmują obecnie różnorodne działania administracyjne, mające na celu ochronę własnych rynków przed konkurencją z państw nowej „10”. Wykorzystują przy tym bezlitośnie swoją przewagę polityczną, gospodarczą i strukturalną. Takie działania, podważające podstawy, na których dotychczas opierała się UE, stanowią niedobry sygnał dla przyszłości. Warunkiem trwałości wspólnoty jest zawsze wspólny interes każdej ze stron. Dotychczasową, historyczną siłą Europy była jej twórcza różnorodność oparta na wspólnych korzeniach.
Początkowo UE miały być jedynie wspólnotą gospodarczą niezależnych państw. Postępujące procesy globalizacyjne spowodowały, że stopniowo zwiększane są uprawnienia i zakres działań wspólnotowych, a suwerenność poszczególnych państw, tworzących UE zaczęła ulegać pewnemu ograniczeniu. Dlatego tak istotna jest obecnie zarówno dyskusja o tempie i zakresie integracji, jak i o regułach funkcjonowania UE. Ważnym elementem dyskusji powinna być kwestia sprawności działania struktur unijnych, tak by biurokracja unijna nie powodowała groźby utraty twórczej różnorodności Europy. Rezultatem takiej sytuacji byłoby skostnienie struktur społeczno gospodarczych UE i pogłębienie się opóźnień w jej rozwoju. Już dziś takie opóźnienie w stosunku do USA jest wyraźnie widoczne.
Zasadnicze założenia integracji europejskiej opierały się na zasadzie subsydiarności, a więc wkraczania struktur wyższych tylko wtedy, gdy struktury niższego rzędu: rodzina, samorząd lokalny lub regionalny albo struktury państwowe nie są w stanie wywiązywać się należycie ze swoich zadań. Dlatego uprawnienia wspólnych instytucji początkowo dotyczyły wyłącznie tych obszarów polityki gospodarczej, które wymagały takiej międzynarodowej koordynacji. Kolejne porozumienia i układy rozszerzały jednak obszar działań wspólnotowych. Obecnie obszary władztwa państwa można podzielić na trzy „filary” 1) polityka gospodarcza i walutowa oraz traktaty, 2) polityka zagraniczna i bezpieczeństwo, 3) sprawa wewnętrzne i sprawiedliwość. W zakresie pierwszego filaru dyrektywy UE ustanawiają obowiązujące zasady dla regulacji narodowych. Deficyt budżetowy jest ograniczony regulacjami UE, a polityka walutowa skoordynowana. W razie wejścia do strefy Euro staje się ona całkowicie obszarem działań UE. Pozostałe obszary, wchodzące w skład filaru drugiego, a zwłaszcza trzeciego, znajdują się w zasadzie w gestii państw członkowskich. Chyba, że jednogłośnie przyjmą one na siebie zobowiązania, ograniczające ich kompetencje w konkretnych sprawach.
Problematyka budowy społeczeństwa informacyjnego, jako kierunku działań, które mogą zadecydować o rozwoju Europy stanowi, zwłaszcza w zakresie badań i rozwoju, obszar skoordynowanych działań Komisji Europejskiej. W zakresie podejmowanych działań inwestycyjnych ich ciężar spoczywa na poszczególnych państwach, podmiotach gospodarczych i obywatelach. Stąd państwa i społeczeństwa, mające mniejsze środki na rozwój i modernizację swojej działalności, mogą mieć poważne trudności z nadążaniem za liderami społeczeństwa informacyjnego. Szczupłe zasoby własne stanowią także istotne ograniczenie dla biedniejszych państw, gdyż znaczna część potrzebnych środków inwestycyjnych podmioty realizujące inwestycje muszą zdobyć same. Infrastruktura telekomunikacyjna, włącznie z Internetem w pełni była kontrolowana do niedawna przez firmy państwowe i tym samym podporządkowana interesom państwowym. Liberalizacja i prywatyzacja tego sektora gospodarki tworzy zupełnie nową sytuację. Niewykluczona jest stopniowa koncentracja rynku telekomunikacyjnego wokół najsilniejszych graczy rynkowych. Największe państwa chciałyby zachować pewną kontrolę nad siecią telekomunikacyjną. Oczywiście nie mają nic przeciwko podporządkowaniu „swoim telekomom” sieci mniejszych krajów, zwłaszcza wchodzących dopiero do UE. To może spowodować uzależnienie, a w konsekwencji upośledzenie rozwoju mniejszych państw, a w skrajnym wypadku regresu w zakresie wiedzy niezbędnej do twórczego uczestnictwa w rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Sprawą szczególnie ważną dla rozwoju nowych technik informacyjnych w UE jest problem patentów na oprogramowanie, w zakresie których Europejski Urząd Patentowy zaczął prowadzić inną politykę, niż urzędy patentowe poszczególnych państw członkowskich. Dopuszczenie patentowania oprogramowania, a nie wyłącznie jego ochrona jako utworu, może powodować poważne skutki ekonomiczne, blokując rozwój konkurencji i utrwalając tendencje monopolistyczne. Istotny z europejskiego punktu widzenia jest także kalendarz, zakres i sposób wprowadzania usług mobilnej telefonii cyfrowej oraz cyfrowego radia i telewizji.
Problematyka społeczeństwa informacyjnego
to nie tylko baza techniczna dla następujących przemian. Obecnie to przede
wszystkim infrastruktura prawna, rozwój różnorodnych aplikacji oraz akceptacja
społeczna pojawiających się rozwiązań. To także konieczność dostosowania się
społeczeństw do sytuacji wymagającej permanentnej edukacji. (Redakcja)
Unia
Europejska: Budowa społeczeństwa informacyjnego (c.d.)
Społeczeństwo informacyjne w UE jest już
powstającą na naszych oczach rzeczywistością. Jego ostateczny kształt nie jest
jeszcze przesądzony, ale zasadniczy wpływ będą tu mieli ci, którzy jako pierwsi
przygotują konkretne rozwiązania systemowe oraz opracują i wdrożą konkretne
aplikacje. Kolejne etapy powstawania społeczeństwa informacyjnego w UE
wyznaczały główne dokumenty: Raport Bangemana, który dał impuls
do prywatyzacji i de regulacji rynku telekomunikacyjnego oraz program
eEurope 2002, przyjęty w czerwcu 2002 r. w Sewilli, zawierający nowe
priorytety – rozwój aplikacji – nowoczesnych sieciowych usług publicznych i
środowiska ebiznesu, a także budowę bezpiecznej infrastruktury informacyjnej i
upowszechnienie dostępu szerokopasmowego o umiarkowanej cenie. Do oceny
realizacji celów zostały przyjęte wskaźniki, których monitorowanie pozwala ustalić
zarówno dystans do celu zasadniczego, jak i różnice pomiędzy poszczególnymi
krajami. Poza programami badawczo rozwojowymi oraz środkami strukturalnymi
problematyka społeczeństwa informacyjnego znajduje się w obszarze kompetencji
poszczególnych rządów. Koordynacji podlega jednak cały obszar budowy systemów
administracji rządowej. Między poszczególnymi państwami UE występują duże
różnice wielkości poszczególnych wskaźników. Nie zawsze różnice te wynikają z
zasobności poszczególnych państw. Poziom usług, zwłaszcza w odniesieniu do
administracji rządowej i samorządowej, a także poziom komputeryzacji i
„internetyzacji” edukacji są pochodną nie tyle samego poziomu bogactwa danego
kraju, ile przyjętych priorytetów i zrozumienia znaczenia powstającego społeczeństwa
informacyjnego dla rozwoju i przyszłości. Dotyczy to jednak wyłącznie
najbogatszych państw świata tworzących UE, które mają na dobrym poziomie
zapewnioną realizację swoich podstawowych potrzeb i bez istotnego ograniczenia
niezbędnych bieżących wydatków mogą wygospodarować nawet znaczne środki na cele
strategiczne dla przyszłości. Analiza różnorodnych publikacji i dokumentów
wskazuje na to, że UE, z wyjątkiem telefonii komórkowej, jest obecnie opóźniona
w rozwoju technologii informacyjnych o około dwa lata w stosunku do USA.
Za niezwykle ważny moment rozwoju w Polsce świadomości powstawania
społeczeństwa informacyjnego (SI) należy uznać przyjęcie w lipcu 2000 roku
przez sejm uchwały w sprawie budowania SI w Polsce . Zmusiła ona rząd do
podjęcia tej tematyki, doprowadziła do zakończenia kilkuletnich sporów
kompetencyjnych oraz zmobilizowała ówczesne Ministerstwo Łączności do
opracowania dokumentu: Cele i kierunki działania SI w Polsce.
Na podstawie tego dokumentu został opracowany przez Ministerstwo Gospodarki i
przyjęty przez Radę Ministrów we wrześniu 2001 roku Plan działania na rzecz rozwoju
SI w Polsce na lata 2001-2006 (ePolska). Za niewątpliwie nowatorskie
osiągnięcie, nawet w skali europejskiej, należy przyjąć to, że uznaje on rozwój
radiofonii i telewizji cyfrowej za jeden z głównych celów cząstkowych SI.
Powyższe działania i rozbudzone zainteresowania społeczne sprawiły, że
problematyka SI znalazła się w programach wielu sił politycznych. Część
problematyki SI stał się w 2001 roku jednym z działów administracji rządowej,
za który odpowiadał Minister Nauki i Informatyzacji. Niestety, za koncentracją
na sprawach informatyzacji nie idą dostatecznie intensywne działania dotyczące
całokształtu problematyki SI. W polskim sejmie w obszarze problematyki SI
działa Zespół Poselski, a w Komisji Infrastruktury jest powołana Podkomisja,
zajmująca się problematyką nowych technik informacyjnych. Tak więc zobowiązania
zawarte w uchwale sejmowej z 2000 roku zostały lepiej czy gorzej zrealizowane w
dokumentach rządowych przyjętych jeszcze przez rząd Buzka. Podsumowując, można
stwierdzić, że zasygnalizowane jeszcze podczas obrad Konferencji Okrągłego
Stołu w 2000 roku: Polska w drodze do SI kierunki działań, nadal w dużym stopniu
zachowały swoją aktualność. Sytuacja wyjściowa Polski nie jest łatwa, jest
bowiem w wielu dziedzinach opóźniona o około dwa lata w stosunku do średniej w
UE. Ponadto, ze względu na wartość wskaźnika PKB/osobę, opóźnienie Polski w
upowszechnieniu poszczególnych usług jest jeszcze większe
Wejście 10. nowych państw do UE zmienia w istotnym stopniu kształt tej
struktury i zmusza do wypracowania nowego sposobu działania. Dostosowaniu UE do
nowych warunków służył Traktat Nicejski, ustalający zasady
jej funkcjonowania po rozszerzeniu, jako bardziej ścisłej, ponadpaństwowej
struktury. Kolejnym krokiem w kierunku integracji struktur UE jest przyjęcie Konstytucji,
wypracowanej przez Konwent jeszcze przed rozszerzeniem UE, a więc de facto bez
znaczącego udziału nowych członków. Niezależnie od wielu konkretnych działań,
główną przyczyną dysproporcji w rozwoju społeczeństwa informacyjnego między
krajami „15” a krajami „10” są różnice w ich poziomie rozwoju gospodarczego, a
tego nie da się zbyt szybko zmienić. Ta sytuacja zmusza do podjęcia w skali
całej UE działań, które dostosowując w odpowiedni sposób politykę wspomagania
rozwoju SI do realiów poszczególnych krajów, zezwolą na stosowanie
indywidualnych, skutecznych mechanizmów, przynajmniej w tym zakresie,
nadmiernych dysproporcji rozwojowych.
Zjednoczona Europa 25. państw stanowi nową jakość w stosunku do
dotychczasowej Europy 15. państw. Zasadniczą zmianą jest wejście do UE państw
Europy Środkowo-Wschodniej. W wyniku rozszerzenia UE powstaje więc struktura,
której silne jądro gospodarcze z wysoko rozwiniętą infrastrukturą stanowią
państwa leżące wzdłuż osi Północ-Południe. Pewnym, wyjątkiem od położenia na
tej osi jest Finlandia, posiadająca jednak niewielką liczbę ludności i w
związku z tym, niewielki potencjał gospodarczy. Znajdująca się na zachód od
silnego jądra Europy Hiszpania i Portugalia to kraje o relatywnie niższym
poziomie rozwoju ekonomicznego, mniejszym produkcie krajowym brutto i
odpowiednio słabszej infrastrukturze. Do grupy tych krajów należałoby zaliczyć
niezbyt zamożną Irlandię, która jednak w ostatniej dekadzie, dzięki
strategicznemu myśleniu i mądrej polityce państwowej, zbudowała infrastrukturę
SI znacznie lepszą, niż wynikałoby to z jej poziomu zamożności. Znaczenie tych
trzech krajów w UE jest duże – składa się na to szczególna pozycja i związki
Hiszpanii i Portugalii z krajami Ameryki Południowej oraz związki Irlandii z
emigracją irlandzką w USA i Australii. „Wschodnia flanka” Unii Europejskiej,
reprezentowana dotychczas przez Grecję, po poszerzeniu była wzmocniona nie
tylko znacznym potencjałem ludnościowym wstępujących państw Europy
Środkowo-Wschodniej, ale także ich związkami i kontaktami z krajami Wschodniej
Europy i Rosji oraz innymi krajami Bliskiego i Dalekiego Wschodu. W wyniku
akcesji 10 nowych państw Europa uzyskuje więc przestrzeń i potencjał niezbędne
dla dalszego rozwoju. Sprawą podstawową dla wykorzystania tych możliwości jest
pomoc wstępującym krajom w podniesieniu ich poziomu gospodarczego, a przede
wszystkim w rozwoju nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych
tak, aby w tym zakresie nie stanowiły one słabego punktu na mapie Europy.
Działania te mogą mieć perspektywicznie duże znaczenie, tworząc dobrą
płaszczyznę do handlu, współpracy i współdziałania ze Wschodem.
Geopolityczne położenie na przecięciu
ważnych szlaków handlowych północ południe i wschód zachód decydowało zawsze o
atrakcyjności Polski, ale sprowadzało też na nią wiele zagrożeń, odciskających
bolesne piętno w historii. Dziś położenie powinno stać się podstawą do wzrostu
znaczenia Polski i doprowadzić do rozwoju społeczno gospodarczego Polska ze
swoim potencjałem ludnościowym, kontaktami i dobrym zrozumieniem mentalności
ludzi ze Wschodu stanowi bezcenny dla UE pomost, umożliwiający efektywną i bezpieczną
współpracę ze wschodnimi partnerami. Położenie – to dzisiaj ważna karta
przetargowa dla budowy współczesnych korytarzy infrastrukturalnych skupiających
transport, przesył energii lub jej nośników oraz przesył kluczowego dla
współczesnego rozwoju społeczno gospodarczego zasobu, jakim jest informacja.
Mimo, iż w dzisiejszych czasach możliwe jest budowanie infostrad nawet w
znacznie trudniejszych warunkach, niż występujące w Europie Środkowowschodniej,
to jednak ze względu na ich funkcję, koszty utrzymania i bezpieczeństwo,
wygodniej jest prowadzić je w którymś z istniejących korytarzy
infrastrukturalnych. Większość takich historycznych szlaków handlowych i
przyszłościowych korytarzy, na obu strategicznych kierunkach (północ południe,
a zwłaszcza wschód zachód), ma swój naturalny, najkorzystniejszy przebieg przez
terytorium Polski. Tego typu współczesny korytarz infrastrukturalny wschód
zachód powinien stać się w najbliższej przyszłości strategiczną osią współpracy
europejskiej i międzynarodowej. (Redakcja)
Pompa cieplna –
nowoczesne źródło ciepła w domu
Na początku lat 90-tych pojawiły się pierwsze
aplikacje pomp cieplnych (lub też pomp ciepła) użytych do ogrzewania domów
mieszkalnych. Dzisiaj chodzi już o urządzenia oferowane bardziej pospolicie na
rynku z urządzeniami grzewczymi.
Celem artykułu jest podanie czytelnikom Informatora SEP w RC
podstawowych informacji uzyskanych na podstawie ogólnie dostępnej dokumentacji
producentów i własnych doświadczeń zdobytych przy instalacji pompy cieplnej.
Artykuł opisuje ogólnie trzy typy najwięcej rozpowszechnionych pomp cieplnych.
W dobie dbałości o środowisko naturalne, oraz nieustannie wzrastających cen paliw, stajemy przed trudnym wyborem odpowiedniego systemu ogrzewania. Jednym z decydujących czynników mających znaczenie przy wyborze systemu są koszty eksploatacyjne i przyjazność środowiska. Ze względu na to warto się przyjrzeć pompie cieplnej. Jest to urządzenie umożliwiające wykorzystanie energii cieplnej nagromadzonej w środowisku naturalnym. Pompy grzejne są obecnie najtańszym (z punktu widzenia eksploatacji) źródłem ciepła do ogrzania domu i przygotowania ciepłej wody, gdyż wykorzystują one energię odnawialną ze środowiska jakim jest ziemia, woda i powietrze. Pompy cieplne czerpią energię ze źródła o niskiej temperaturze około 50OC. W związku z tym najlepszym odbiornikiem będą systemy nisko-temperaturowe takie jak ogrzewanie podłogowe czy klimakonwertory. Te ostatnie po odwróceniu obiegu pompy mogą pracować jako klimatyzatory. Generalnie można powiedzieć, że pompa cieplna ma zastosowanie w tych systemach grzewczych, gdzie wystarcza temperatura wody do 50 OC. Pompy cieplne są używane do ogrzewania budynków, ogrzewania wody dla potrzeb domowych, do celów przemysłowych jak suszenie drewna, wyrobów gipsowych, zbóż oraz w szklarniach i jako klimatyzatory. Pompy cieplne przeznaczone dla ogrzewania w domach dostosowane są zarazem do ogrzewania wody użytkowej, wody w basenach, ogrodów zimowych itp.
Producenci oferują ogólnie 3 rodzaje pomp
wg systemu uzyskiwania energii. Pompy powietrze woda uzyskują ciepło
z powietrza w otoczeniu i przekazują go wodzie w centralnym ogrzewaniu.
Dalszym typem jest ziemia woda, gdzie ciepło jest uzyskiwane z rur wprowadzonych
do ziemi na głębokość nawet do 100 m albo z paneli podpowierzchniowych. Tu
do poboru ciepła jest używany roztwór solanki. Trzecim typem jest pompa woda
woda gdzie ciepło jest uzyskiwane ze zbiorników wody podziemnej. Dalsze typy z wtórnym
obwodem przekazywania ciepła inaczej niż wodą (np. powietrze) albo gdzie
źródłami ciepła są inne niż w.w. nie są powszechnie seriowo produkowane ze
względu na większe koszty instalacji.
Jak działa pompa ciepła? Trudno
wyobrazić sobie pobieranie ciepła z otoczenia, zwłaszcza z gruntu,
którego temperatura wynosi zimą zaledwie kilka stopni. Czy zatem uzyskane w ten
sposób ciepło wystarczy do ogrzania domu? Wbrew pozorom tak. I na tym polega
praca pompy ciepła. Właściwa pompa ciepła składa się z czterech głównych
elementów: parownika, skraplacza, sprężarki oraz zaworu rozprężnego. Źródło o
niskiej temperaturze (grunt, woda, powietrze) ogrzewa czynnik krążący w
układzie (woda, solanka), który przepływając przez parownik doprowadzany jest
do wrzenia, na skutek czego paruje. Para sprężana jest w sprężarce i jej
temperatura gwałtownie rośnie. Gorąca para trafia do skraplacza. Odbierane tam
od niej ciepło przekazywane jest do górnego źródła, na przykład ogrzewa wodę
krążącą w instalacji grzewczej. Skroplona para przez zawór rozprężny i parownik
powraca do dolnego źródła. Proces zaczyna się od początku.
Pompa ciepła wytwarza ciepło w najbardziej
ekonomiczny sposób. Nie wymaga żadnego paliwa ani komina. Jest w pełni
zautomatyzowana, bezpieczna i cicha. Nakłady na jej instalację zwracają się w
ciągu kilku lat dzięki niskim kosztom eksploatacji. Kompletny system wyposażony
jest w nowoczesną automatykę, która umożliwia produkcję energii
z uwzględnieniem zmian pogodowych, co obniża koszty eksploatacji, a zatem
posiada znakomitą energooszczędność.
Pompa ciepła jest urządzeniem
odbierającym ciepło z tzw. dolnego źródła o niskiej temperaturze (–5OC,
+30OC) i przekazuje do górnego źródła o wysokiej temperaturze
(instalacje CO, CWU). Innymi słowy systemy grzewcze z pompami ciepła
pobierając ciepło z gruntu, wody lub powietrza dostarczają ciepłą wodę
użytkową i ogrzewają domy.
Efektywność pomp ciepła waha się w
granicach od 3,5 (typ powietrze-woda) do 8,0 (typ woda-woda). Znaczy to, że za
1 kW energii elektrycznej włożonej do napędu pompy ciepła uzyskujemy od 3,5 do
8 kW energii cieplnej w górnym źródle ciepła. Wszystkie tradycyjne systemy
grzewcze mają efektywność poniżej 1,0. W ten sposób uzyskuje się ¾
energii grzewczej bezpłatnie. Pozostała część opłaty ponoszona jest za energię
elektryczną potrzebną do napędu silników. System nie wytwarza jakichkolwiek
substancji ubocznych, jest w pełni ekologiczny i tani w eksploatacji.
Pompa ciepła jako urządzenie napędzane
energią elektryczną pracuje na tzw. nocnej taryfie, która jest w RC przyznawana
automatycznie po instalacji pompy cieplnej na czas 22 godzin dziennie. Takie
udogodnienie wyraźnie obniża koszty eksploatacji.
Dobór pompy ciepła powinien być
poprzedzony obliczeniami cieplnymi obiektu. W obliczeniach tych ujmuje się
zyski ciepła jawnego i utajonego, infiltrację powietrza i wentylację. Istotne
jest także położenie geograficzne, wietrzność, nasłonecznienie i inne
specyficzne elementy istotne dla ogrzewania lub klimatyzacji obiektu. Jeśli
którykolwiek z czynników nie zostanie uwzględniony to bilans cieplny nie
będzie zgodny z rzeczywistością. Może to spowodować poważną różnicę
pomiędzy rzeczywistym a wyliczonym zapotrzebowaniem mocy. Konsekwencją tego
będzie dobór pompy ciepła o nieodpowiedniej mocy.
Producenci pomp cieplnych udostępniają
zainteresowanym pomoc w projektowaniu instalacji formą doradztwa lub
dokumentacji w celu odpowiedniego doboru mocy pompy.
Sterowanie pompami ciepła odbywa się
przy pomocy specjalnych sterowników mikroprocesorowych umożliwiających
realizację różnych funkcji, w zależności od potrzeb i stopnia rozbudowania
zastosowanego systemu.
Sterowanie systemu grzewczego budynku
z pompą ciepła jest oparte na pomiarze temperatury zewnętrznej (dokładniej
– temperatury zewnętrznej strony ściany północnej budynku), na pomiarze
temperatury wody powrotnej w nawiązaniu na charakterystykę cieplną budynku.
Charakterystyka ta jest zawarta w oprogramowaniu sterownika i za pomocą
klawiszy można ją odpowiednio ustawić tak, aby komfort cieplny był jednakowy
przy różnych warunkach pogodowych i także w zależności od pory dnia.
Do sterownika są doprowadzane sygnały
wejściowe i wyjściowe: analogowe – temperatury wody powrotnej, temperatury
zewnętrznej, temperatury w pojemniku ciepłej wody używanej, dwustawowe – o
włączeniu niskiego taryfu, sterowania zaworem czterodrożnym w wypadku
podłączenia drugiego źródła ciepła, sterowanie pompą obiegową systemu
grzewczego domu, basenu i innych.
Sterownik spełnia także funkcje
bezpieczeństwa i diagnostyki samej pompy cieplnej – pilnowanie ciśnień i
temperatur w obwodach pompy, sterowanie silnikiem kompresora itd.
Sterownik umożliwia także indywidualne
zaprogramowanie danych użytkownika, ustawienie różnych czasów i temperatur w
różnych okresach dnia, zadanie terminu urlopu, wyłączenie na okres lata,
archiwacja alarmów itp.
Cały system jest tak rozbudowany
z powodu zastosowania jednego typu sterownika do różnych typów pomp
ciepła. Na przykład przy układzie z pompą typu powietrze-woda wiadomo, że
z obniżającą się temperaturą powietrza rośnie zapotrzebowanie budynku na
dostarczenie ciepła. Każdy układ ma w tym zestawie tzw. punkt biwalencyjny,
kiedy wydajność pompy jest maksymalna w stosunku do zapotrzebowań budynku. W
wypadku, że temperatura powietrza nadal obniża się, system sterowniczy włącza
dodatkowe ogrzewanie (piec elektryczny lub gazowy), a pompa cieplna w ramach
możliwości wodę powrotną tylko podgrzewa. Na podstawie relacji jednego
użytkownika w nowoczesnym domu z niskimi stratami cieplnymi i podłogowym
ogrzewaniem jest punkt biwalencyjny – 17O C, co wystarcza do
ogrzewania budynku w warunkach pogodowych – 15O C w dzień i – 21O
C w nocy, przy temperaturze w domu 22O C.
Samodzielnym oddziałem instalacji pompy
cieplnej jest połączenie obwodu hydraulicznego ogrzewania domu. Przedstawiając
problem ten w skrócie należy przede wszystkim wspomnieć: a) zbiornik
akumulacyjny cca 300-400 l, który służy do akumulacji ciepła na czas, kiedy
pompa nie pracuje ze względu na regulację niskiego taryfu energetycznego lub
przeprowadzane rozmrażanie parownika, b) zbiornik ciepłej wody użytkowej cca
300-400 l. Zbiornik ten musi mieć tak dużą objętość ze względu na niską (maks.
50 O C) temperaturę wody i charakteryzuje się dużą płaszczyzną
oddawania ciepła z układu pompy do ciepłej wody użytkowej. Instalacje
z pompą cieplną mają samodzielny obwód do ogrzewania ciepłej wody.
Chociaż problematyka instalacji pompy
cieplnej wydaje się skomplikowana, to dla człowieka ze znajomością fizyki nie
powinna stwarzać większego problemu. Zrozumienie technicznych rozwiązań
połączenia obwodów hydraulicznych i sterowania wymaga trochę czasu, ale nie
jest o wiele więcej skomplikowane niż opracowanie instrukcji obsługi różnego
rodzaju nowoczesnego sprzętu domowego.
W artykule zostały wykorzystane
informacje dostępne w sieci Internet firm BUDERUS, NETHOUSE, SPEDNET i innych
oferujących instalacje pomp cieplnych. Dla zainteresowanych polecam odwiedzić
strony internetowe www.buderus.cz,
gdzie jest udostępniona dokumentacja projektowa ze szczegółowymi informacjami
na temat zaprojektowania i instalacji systemu grzewczego z pompą cieplną.
(dla celów informacyjnych SEP w RC
opracował inż. Andrzej Macura, październik 2004 r.)
Instalacje
elektroenergetyczne
Instalacja elektryczna – to zestaw
połączonych ze sobą i zharmonizowanych w działaniu urządzeń i aparatów,
umożliwiające funkcjonowanie maszyn, urządzeń, systemów i układów zasilanych
elektrycznie. Do instalacji elektrycznych zalicza się a) instalacje
elektroenergetyczne niskiego i wysokiego napięcia (termin „instalacja
elektryczna” często stosowany jest zamiennie z pojęciem „instalacja niskiego
napięcia”, dlatego wprowadzono pojęcie „instalacja elektroenergetyczna
wysokiego napięcia”), b) instalacje i urządzenia teletechniczne, c) instalacje
i urządzenia sygnalizacji, sterowania, pomiarów i monitorowania, d) instalacje
telefoniczne i komputerowe, e) instalacje elektroniczne alarmowe,
przeciwpożarowe i ochrony mienia, f) instalacje uziemiające i
przeciwprzepięciowe, g) instalacje wewnętrznej i zewnętrznej ochrony
odgromowej.
Instalacje elektroenergetyczne, które nas interesują, obejmują
współpracujące ze sobą urządzenia związane z wytwarzaniem, przesyłem i
rozdziałem oraz użytkowaniem energii elektrycznej. Zależnie od rodzaju
odbiorników elektrycznych dzieli się je na a) instalacje oświetleniowe, b)
instalacje siłowe, ze względu na przewidywany czas użytkowania na a) instalacje
stałe, b) instalacje tymczasowe (prowizoryczne). W zależności od rodzajów
obiektów budowlanych instalacje elektroenergetyczne polskie normy dzielą na a)
instalacje w budownictwie mieszkaniowym (jedno- i wielorodzinnym), b)
instalacje w budownictwie ogólnym, tj. w obiektach biurowych i
administracyjnych, w pomieszczeniach szkolnych, w budynkach użyteczności
publicznej (służby zdrowia, w obiektach handlowych, bankach, kinach itp.), c)
instalacje w rolnictwie, d) instalacje przemysłowe (w zakładach przemysłowych,
wytwórczych i wydobywczych). Czeskie normy takiego podziału nie wprowadziły.
Termin instalacja elektroenergetyczna obejmuje następujące obiekty: a)
stacje stanowiące zamknięty obszar ruchu elektrycznego z aparaturą rozdzielczą
oraz transformatorami dla sieci przesyłowej lub rozdzielczej (oraz transformatory
i aparaty rozdzielcze usytuowane poza zamkniętym obszarem ruchu elektrycznego),
b) elektrownie, lub ich zespoły, zlokalizowane na wspólnym terenie, tj.
jednostki generatorowe i transformatory z przynależną aparaturą rozdzielczą
(nie obejmuje połączeń między elektrowniami zlokalizowanymi na różnych
terenach), c) układy elektroenergetyczne zakładów i obiektów przemysłowych,
rolniczych, handlowych, komunalnych itp. (połączenia między stacjami są uważane
za część instalacji z wyjątkiem połączeń, które stanowią część sieci
przesyłowej lub rozdzielczej).
W
zależności od sposobu połączenia sieci z ziemią oraz od związku pomiędzy
częściami przewodzącymi dostępnymi a ziemią, rozróżnia się następujące układy
(systemy) sieci, oznaczone za pomocą symboli literowych: a) układ TN w wersji
TN-C, TN-S lub TN-C-S, b) układ TT, c) układ IT. Pierwsza litera określa
związek układu sieci z ziemią, druga określa sposób połączenia z ziemią
dostępnych części przewodzących, trzeci i czwarta określają rodzaj przewodów neutralnych
i ochronnych (ochronno-neutralnych), a mianowicie: T – oznacza bezpośrednie
połączenie punktu neutralnego sieci z ziemią, I – izolowanie wszystkich sieci
będących pod napięciem lub połączenie punktu neutralnego sieci z ziemią przez
odpowiednią impedancję, N – bezpośrednie połączenie dostępnych części
przewodzących z uziemionym punktem neutralnym, C – w całym układzie funkcje
przewodów neutralnych i ochronnych pełni jeden przewód ochronno-neutralny PEN,
S – funkcje przewodów neutralnych i ochronnych pełnią oddzielone przewody
(odpowiednio N i PE) w całym układzie, C-S – funkcję przewodu neutralnego i
ochronnego w części układu pełni wspólny przewód PEN, a w części prowadzone są
oddzielne przewody N i PE.
Sposób ułożenia przewodów w instalacji i rodzaj przewodów musi być
dostosowany do charakteru obiektu i przeznaczenia pomieszczeń.
Przekrój przewodów w instalacjach elektrycznych ustala się w oparciu o
następujące kryteria szczegółowe: obciążalność prądowa długotrwała,
wytrzymałość mechaniczna, dopuszczalny spadek napięcia, skuteczność ochrony
przeciwporażeniowej, wytrzymałość na cieplne działanie prądów zwarciowych.
Pracownicy
Elektrowni Opole w elektrowni jądrowej Temelin
Jak informują „Śląskie Wiadomości Elektryczne” we
wrześniu ub.r. do Elektrowni Jądrowej „Temelin” w Czechach wybrali się SEP-owcy
i pracownicy Elektrowni Opole. Oprócz wizyty w elektrowni zwiedzili – przy
okazji – Zakłady Piwowarskie „Buddweiser” w Czeskich Budziejowicach, zamek
Hluboka i unikalne zabytki średniowiecznych miast Czeski Krumlow i Kutna Hora.
Uczestnikom udało się zwiedzić zamek i
katedrę na Hradczanach w Pradze.
Artykuł
nt. elektrowni zamieścił na łamach pisma jeden z uczestników wycieczki, dr.inż.
Grzegorz Jezierski, członek i działacz Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego.
Elektrownia jądrowa Temelin zlokalizowana jest w odległości 24 km na
północ od miasta Czeskie Budziejowice. Stanowią ją dwa energetyczne bloki
jądrowe typu WWER-1000 (według nomenklatury zachodniej PWR), tj. lekko wodne
ciśnieniowe. Do budowy przystąpiono w 1987 roku. Elektrownia została wybudowana
według standardów zachodnio-europejskich, a więc reaktor posiada szczelną
obudowę bezpieczeństwa, tzw. containment. Aczkolwiek projekt technologiczny
pochodził ze Związku Radzieckiego, to szczegółowe projekty zostały wykonane
przez Energoprojekt Praga, a całość podstawowych urządzeń (zbiornik reaktora,
wytwornice pary, rurociągi, turbina, generator) została wyprodukowana w
Czechach (głównie: Škoda Pilzno i Vítkovice). Paliwo jądrowe dostarczyła
amerykańska firma Westinghouse. Przy budowie Temelina wzorowano się na
brytyjskiej elektrowni Sizewell-B. Pierwszy blok został oddany do eksploatacji
wiosną 2001 r., drugi w sierpniu 2002 r. W związku z licznymi protestami ze
strony Austrii rząd czeski umożliwił ekspertom Międzynarodowej Agencji Energii
Elektrycznej z siedzibą w Wiedniu liczne kontrole, jak również konsultantom
Colenco (Szwajcaria) i TUV (Niemcy). Cały teren elektrowni zgodnie z
międzynarodowymi przepisami ogrodzony jest podwójnym wysokim stalowym
ogrodzeniem ze spiralnie skręconym drutem kolczastym na górze. Wszędzie
widoczne są zabudowane kamery wizyjne. Załoga elektrowni liczy ok. 1100
pracowników i dodatkowo ok. 80 pracowników ochrony. Wejście na teren elektrowni
jest przy użyciu przepustki magnetycznej oraz czytnika linii papilarnych, a
także przez bramkę pomiarów skażeń promieniotwórczych. Tradycyjnie obok
elektrowni jądrowej Temelin znajduje się bogato wyposażone Centrum
Informacyjne, zlokalizowane w zrekonstruowanym zamku Vysoký Hrádek. (Red.)
Uroczyste spotkanie
jubileuszowe w Gliwicach
W poniedziałek
27.10. ub.r. odbyło się w Sali Konferencyjnej NOT przy ul. Górnych Wałów w
Gliwicach uroczyste spotkanie jubileuszowe z okazji 50-lecia Oddziału
Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP). Sprawozdanie
z działalności przedstawił prezes Oddziału, Tadeusz Lipiński. Przekazano
odznaczenia zasłużonym działaczom, a po części oficjalnej odbyło się spotkanie
towarzyskie przy bogato zastawionym stole. W spotkaniu wzięła udział delegacja
naszego SEP w składzie: Tadeusz Toman, przewodniczący i Zygmunt Stopa. Obaj
byli uchwałą Zarządu Głównego SEP w Warszawie odznaczeni srebrną odznaką
honorową. Z okazji jubileuszu wydana była okolicznościowa publikacja
książkowa „50 lat Oddziału Gliwickiego SEP 1953-2003, zarys dziejów“.
Powołanie do życia Oddziału Gliwickiego
SEP było uwieńczeniem ponad rocznych zgodnych działań wielu osób oraz
instytucji. Kopie korespondencji w tym okresie trzeba było oddawać do oddziału
NOT. Archiwa stowarzyszeń były później bez porozumienia z Oddziałem SEP
zlikwidowane. Utrudniło to dokumentowanie pierwszych lat działalności Oddziału
Gliwickiego SEP. Ocalały na szczęście z Zarządzie Głównym SEP ważniejsze
kopie pism, na podstawie których można odtworzyć proces powołania Oddziału.
Czas, w którym powstał Oddział, tzn. rok 1953, najkrócej charakteryzuje fakt,
iż Katowice oficjalnie były przemianowane na Stalinogród. W połowie 1953 roku
wniosek trzech kół z terenu Gliwic oraz Oddziału NOT w Gliwicach o powołaniu
nowego Oddziału został wysłany list do Oddziału Zagłębia Węglowego (OZW).
Wnioskodawcami były koła SEP przy Zakładzie Sieci Elektrycznych,
Elektropomiarze oraz łącznie Energoprojekcie i Elektromontażu. Po akceptacji,
OZW przesłał wniosek w lipcu do Zarządu Głównego SEP. Po dodatkowych
wyjaśnieniach powołanie Oddziału nastąpiło w dniu 2.10.1053 roku. W chwili
powstania liczbę jego członków szacowano na 192 osoby. Proces powstania
Oddziału został zakończony rejestracją w Wydziale Społeczno administracyjnym Miejskiej
Rady Narodowej w Gliwicach. Zarząd Główny nadesłał potrzebne do tego pismo w
dniu 5.1.1954 – pismo podpisał Zbigniew Krasiński, prezesem SEP był wówczas
Kazimierz Kolbiński. Siedzibą oddziału był stary budynek NOT przy ul. Rynek 2.
Na działalność w początkowym okresie
największy wpływ miał oczywiście jego prezes, profesor Lucjan Nehrebecki. Znał
on doskonale środowisko śląskie z racji swojej pracy w Katowicach od 1927
roku. Po wojnie zajmował szereg stanowisk w śląskiej energetyce. Również środowisko
naukowe Politechniki Śląskiej, gdzie był kierownikiem Katedry Urządzeń
Elektrycznych, a później Katedry Elektrowni, stało się ważnym czynnikiem
sprzyjającym pracy stowarzyszeniowej. Profesor Nehrebecki był prezesem Oddziału
niespełna rok, a w następnej kadencji przekazał kierowanie Oddziału w ręce
profesora Zygmunta Gogolewskiego, także członka SEP w latach międzywojennych.
Kolejnymi prezesami w latach następnych byli Henryk Locher (od 1957 roku) i
Zbigniew Makowski (od 1974 roku). Rozwój Oddziału postępował w pierwszych
latach skokowo, np. już po pierwszym roku działalności liczba kół wzrosła
z 3 do 11, a liczba członków ze 190 do 350. Zwraca uwagę fakt istnienia w
Oddziale 4 sekcji naukowo-techniczych (Energetycznej, Instalacji, Przemysłu i
Telekomunikacji) oraz jednej Komisji Automatyki i Pomiarów Eklektycznych O
chęci zdobywania wiedzy świadczyć może duża liczba odczytów i wycieczek
technicznych. Co ciekawe, w czasach, kiedy ZG SEP był przymuszony do zajmowania
się problemem brygad robotniczo inżynierskich – ta kwestia w działalności
Oddziału nie znalazła żadnego oddźwięku. W latach sześćdziesiątych rozwój
Oddziału był najbardziej dynamiczny w całej 50-letniej historii. Liczba
członków przekroczyła 1050 zrzeszonych w 43 kołach. Dekadę lat 60-tych Oddział
rozpoczął pod kierownictwem nowego Prezesa, którym był przedwojenny działacz
SEP Oddziału Lwowskiego, E.Hebenstreit. Jego pełną zaangażowania działalność
przerwała choroba związana z wypadkiem porażenia elektrycznego w miejscu
pracy, a następnie przedwczesna śmierć.
Na przełomie lat 60. i 70. następowało
pogorszenie się sytuacji ekonomicznej kraju. Protesty robotnicze zakończyły się
dramatycznymi wydarzeniami na Wybrzeżu. W SEP, na szczeblu ZG, dalej trwało
upolitycznienie działalności. Oprócz skutków negatywnych – były również
niezamierzone skutki pozytywne. SEP, dzięki udziałowi swoich członków w grupach
tzw. działaczy gospodarczych podniósł wagę swego głosu we wszystkich ważnych
dla gospodarki kraju dziedzinach. Pod koniec lat 60. liczba inżynierów i
techników elektryków sięgnęła 66 tys., tj. 36,7 % z ogółu
z wykształceniem technicznym. Współpracę i wymianę doświadczeń Oddział
rozpoczął w 1970 roku od kontaktów z elektrykami z Czechosłowacji.
Nastąpiła wymiana wizyt w Ostrawie i w Wiśle. Współpraca ta w następnych latach
była kontynuowana w różnej formie. Lata 70. były okresem bardzo intensywnej
pracy i wielu znaczących osiągnięć Oddziału. Liczba członków zbliżyła się do
2000, a liczba kół wyniosła 45. Zarówno działalność statutowa jak i integrująca
członków stała na wysokim poziomie. Oddział był reprezentowany we władzach SEP.
Początek lat 80. to dla działalności
Stowarzyszenia okres przełomu, związanego z kryzysem państwa i powstaniem
ruchu „Solidarność“. Na szczeblu ZG kontynuowano wprawdzie stare metody
działania, jak np. „zobowiązania“ z okazji rocznic SEP i PRL, udział w
realizacji uchwał zjazdu partii, udział w programach oszczędnościowych.
Wystosowano też apel do „Solidarności“ o zapewnienie ładu umożliwiającego
normalną pracę i życie, ale pojawiły się i symptomy zmian. Na przykład
podpisano umowę (czerwiec 1981 r.) z NSZZ „Solidarność“ Energetyków w
sprawie współpracy z SEP. Delegacja przebywająca we Włoszech przekazała
życzenia dla papieża Jana Pawła II, za które otrzymano później podziękowanie
z Sekretariatu Stanu Watykanu. Stopniowo zmiana stylu pracy dotyczyła też
władz stowarzyszenia – odnowiono np. opracowanie nowej wersji regulaminów,
dokonano zmian w kierownictwie. Rok 1980 upłynął w Oddziale w atmosferze
intensywnej pracy związanej z organizacją zebrań, seminariów i
konferencji.
Wprowadzenie w grudniu 1981 roku stanu
wojennego było szokiem dla gospodarki, działalności przedsiębiorstw oraz
organizacji społecznych. Działalność SEP również uległa ograniczeniom, wstrzymano
wydawanie czasopism, ograniczono podróże, zgromadzenia i łączność były
utrudnione. SEP jednak nie przerwał działalności i już pod koniec 1982 roku
inicjowano wznowienie wydawania czasopism, opracowano raport o stanie polskiej
elektryki, wznowiono organizowanie konferencji. Jubileusz 30-lecia Oddziału
obchodzono bardzo skromnie, w kwietniu 1983 roku poświęcono temu wydarzeniu
uroczyste zebranie. Mimo trudnych warunków działania w latach 80. rozwinęła się
działalność Sekcji Elektrotechniki Automatyki Górniczej. Prezesem Oddziału
Gliwickiego był wtedy Cyprian Brudkowski. Trwałym osiągnięciem Oddziału była
działalność szkoleniowa. Rocznie organizowano 25 kursów dla inżynierów i
techników. Znaczna ich część miała zasięg ogólnopolski. W 1988 roku obchodzono
35-lecie Oddziału. Jubileuszowe obchody składały się z dwóch części –
ogólnopolskiej narady nt. przepisów eksploatacji sieci elektroenergetycznej
oraz uroczystego zebrania ze spotkaniem towarzyskim.
Lata dziewięćdziesiąte i przełom wieków –
to okres przemian w życiu państwowym i społecznym, jak również czas nadziei
społeczeństwa na szybkie zmiany na lepsze. Rozpoczęto przekształcanie struktur
państwa, ukierunkowanych dotychczas na kontakty ze Wschodem, w celu tworzenia
wolnego rynku i rozwinięcia szerszej współpracy z Zachodem. Proces
przebudowy gospodarczej i społecznej państwa okazał się w wielu dziedzinach
bolesny oraz trudny. Początek dekady w Stowarzyszeniu rozpoczęto również w
atmosferze przekonania o konieczności wprowadzania zmian. Zachodzące zmiany
społeczno gospodarcze wpływały na sytuację w SEP. Liczba członków w Oddziale
zmniejszyła się do ok. 1800, co stanowiło ubytek w stosunku do połowy lat 80. o
ok. 20%. W kwietniu 1990 prezesem Oddziału został Zygmunt Rozewicz. W 1991 roku
w pierwszą rocznicę śmierci profesora Nehrebeckiego odbył się uroczysty
koncert. Odbyła się też ogólnopolska konferencja „Izolacja transformatorów“.
Była to, jak dotychczas, ostatnia konferencja „transformatorowa“ organizowana w
Gliwicach przez Koło SEP. Razem w Oddziale odbyło się od lat 60. pięć takich
konferencji. Jubileusz 40-lecia powstania Oddziału uczczono poprzez organizację
ogólnopolskiej konferencji pt. „Komputerowe wspomaganie w gospodarce
energetycznej“. Mimo pogarszających się warunków pracy przemysłu i upadku
szeregu przedsiębiorstw, praca Oddziału przebiegała w miarę stabilnie. Dużą
aktywność wykazywały sekcje, np. Energetyczna. W roku 1999 przypadł jubileusz
80-lecia SEP, z tej okazji ukazało się okolicznościowe wydawnictwo. W
okresie 1998-2002 prezesem Oddziału był Marian Mikrut. Za jego kadencji
nastąpiła ścisła współpraca między Politechniką Śląską a Oddziałem Gliwickim
SEP. Powołano Zespół Historyczny (opracował „Zarys dziejów Oddziału SEP“),
organizowano szereg imprez naukowo technicznych Marian Mikrut do ostatniej
chwili kierował przygotowaniami obchodów jubileuszu 50-lecia Oddziału, nie
zważając na pogarszające się zdrowie. Zmarł w drodze do pracy 8.1.2003 r.
Aktualnym prezesem Oddziału jest Tadeusz Lipiński. Oddział pracuje regularnie i
aktywnie, a o jego pracy informują „Śląskie Wiadomości Elektryczne“ i
„Spektrum“. (red.).
Pierwsze chwile wieku
atomu
Skromna
tablica brązowa przed byłym stadionem Stagg Field w Chicago (USA) przypomina miejsce,
gdzie pod najściślejszym nadzorem przebiegały prace nad uwolnieniem energii
jądrowej i która rozpoczęła „wiek atomu“. Tablica oznajmia „Dnia 2 grudnia 1942
człowiek na tym miejscu po raz pierwszy uruchomił niegasnącą reakcję łańcuchową
i tym rozpoczął sterowane uwalnianie energii jądrowej“.
W obszernej suterenie stadionu pod trybuną
zachodnią, pod kierownictwem 41-letniego profesora włoskiego Enrico Fermiego
(1901-1954), kolektyw trzydziestu naukowców zbudował reaktor jądrowy w postaci
stosu o rozmiarach dziewięciu metrów do osiągnięcia masy krytycznej uranu,
złożonego z puszek aluminiowych wypełnionych metalicznym uranem i cegieł
z grafitu. Do sterowania reakcji łańcuchowej posłużyły trzy długie pręty
z kadmu. Na wypadek awarii reaktor mógł być napełniony roztworem soli
kadmu. Po częściowym wyciągnięciu trzeciego pręta doszło do rozruchu
intensywnej emisji wysokoenergetycznych wolnych neutronów i ocieplenia reaktora
Po raz pierwszy w dziejach ludzkości została uzyskana energia cieplna z rozszczepień
jąder metalicznego uranu. Próbny reaktor wykazał właściwości zgodne
z obliczeniami profesora Fermiego.
Dalsze trzy uranowo-grafitowe reaktory
zbudowane w mieście Hanford (USA) służyły do produkcji plutonu do użycia w
budowanej bombie atomowej według projektu „Manhattan District“. Dnia 21 grudnia
1951 r. prąd elektryczny wyprodukowany reakcją jądrową oświetlił pomieszczenia
Narodowego Laboratorium Reaktorowego w Idaho (USA). W 1954 roku w Obnińsku koło
Moskwy (Rosja) została uruchomiona pierwsza próbna elektrownia jądrowa o mocy 5
MW, która pracowała przez 30 lat.
Na podstawie czasopisma „Věda, technika a my“, opracował
inż. Stanisław Feber
Gliwice – miasto
przyjazne technice
Gliwice,
położone nad rzekami Kłodnicą i Bytomką, już w XIII w. były osiedlem o
charakterze miejskim. Prawa miejskie uzyskały w 1475 r. Stare miasto zachowało
średniowieczny układ ulic i resztki murów obronnych. Najstarszym zabytkiem jest
położony w sąsiedztwie rynku późnogotycki kościół parafialny p.w. Wszystkich
Świętych z XV w. Od podziału dzielnicowego dokonanego przez Krzywoustego
władzę w mieście sprawowali książęta śląscy, później Habsburgowie. W połowie
XIII w. miasto przeszło pod panowanie pruskie. Po I wojnie światowej ludność
miasta w znacznej mierze zachowując polską świadomość narodową (wynik
plebiscytu: 57 % za włączeniem do Polski), uczestniczyła w powstaniach
śląskich. Decyzją aliantów Gliwice zostały jednak przyznane Rzeszy.
W historię Polski Gliwice na trwałe
wpisały się w wyniku tzw. prowokacji gliwickiej, która stała się pretekstem do
rozpoczęcia II wojny światowej. Był to upozorowany 31 sierpnia 1939 r. napad
rzekomego oddziału Wojska Polskiego na radiostację gliwicką. W rzeczywistości
dokonała tego, na rozkaz szefa policji Rzeszy Heydricha, bojówka Gestapo
przebrana w polskie mundury. W styczniu 1945 r. miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie bez większych
walk. Zniszczenia budynków miejskich dokonano w znacznej mierze później, przez
oddziały zajmujące się wywożeniem majątku. Przykładem takich zniszczeń jest
Teatr Miejski, który był jednym z największych na Śląsku, a który został
doszczętnie spalony. Teoretycznie traktowanie Śląska jako „terytorium pobitego“
zakończyło się z chwilą podpisania 16 sierpnia 1945 r. w Moskwie
porozumienia między Rządem Tymczasowym i ZSSR w sprawie polskiej granicy
wschodniej i reparacji. Praktycznie stan dwuwładzy trwał jednak przez cały 1946
r., przy czym Armia Czerwona nie rozróżniała często terenów będących w
granicach państwa polskiego do 1939 r. od Ziem Odzyskanych w 1945 r. (np.
demontaż urządzeń elektrowni Zakładów Azotowych w Chorzowie).
Odradzający się przemysł wraz
z powstającym zapleczem naukowo technicznym oraz utworzona w 1945 r.
Politechnika Śląska sprawiły, że w Gliwicach zaczął się kształtować prężny
ośrodek myśli inżynierskiej. Środowisko naukowe powstało z repatriowanych
pracowników Politechniki Lwowskiej, przedwojennych pracowników przemysłu i
szkolnictwa ze Śląska oraz części pracowników Akademii Górniczo-Hutniczej w
Krakowie. Dziś liczba mieszkańców Gliwic sięga 220 tys. Mieszka tu ok. 40 tys.
inżynierów i techników, działa 7 instytutów naukowych, Instytut Onkologii, 19
biur projektowo konstrukcyjnych oraz jednostek naukowo badawczych, 2 huty, 2
kopalnie, koksownia, szereg zakładów branży chemicznej i mechanicznej (np.
Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych i Zakłady Mechaniczne Łabędy) oraz
szereg firm prywatnych.
(opr. Tadeusz Toman, materiał źródłowy: „50 lat
oddziału gliwickiego SEP – zarys dziejów“)
Temperatura i jej
pomiary
Na podstawie subiektywnych
wrażeń mówimy o przedmiotach zimnych, gorących, letnich itp. Wrażenia cieplne
mają charakter jakościowy, silnie zależą od doznającej osoby, niemniej jednak
posłużyły one jako podstawa do wprowadzenia pojęcia temperatury. Temperatura
jest wielkością fizyczną, za pomocą której obiektywnie charakteryzujemy stan
cieplny substancji.
Zmiana temperatury ciała ogólnie może
mieć różne przyczyny (ogrzewanie, chłodzenie, przemiany chemiczne, pochłanianie
światła itp.). Zawsze jednak wzrost temperatury związany jest z pobraniem
pewnej ilości ciepła, a obniżenie temperatury z oddaniem ciepła. Do
początku XIX wieku ciepło uważane było za nieważką substancję (cieplnik), stąd
też pochodzi wyrażenie: ilość ciepła. Obecnie ciepło uważamy za jedną
z form energii, a zatem nie może być traktowane jako wielkość odrębna.
Często zamiast o cieple mówimy o energii cieplnej.
Do pomiaru temperatury wykorzystywana może
być dowolna własność ciała zmieniająca się wraz z temperaturą. Najczęściej
wykorzystuje się: zmianę długości i objętości, zmianę przewodnictwa
elektrycznego, siłę termoelektryczną i zmianę barwy rozżarzonego ciała. W
zwykłym termometrze wykorzystana jest zależność objętości rtęci od jej
temperatury. Podstawową częścią termometru jest napełniona rtęcią kapilara, u
dołu rozszerzająca się, zamknięta z obu końców. Położenie menisku można
odczytać na skali znajdującej się obok kapilary. Na skali wyróżnione są dwa
punkty. Dolny punkt wyznaczony jest przez położenie, jakie przyjmuje poziom
rtęci, jeżeli rurka z rtęcią umieszczona zostanie w mieszaninie wody i
topniejącego śniegu. Górny punkt wyznaczony jest przez poziom rtęci, gdy
termometr znajduje się w parze wrzącej wody pod ciśnieniem 1 atm. Na skali
Celsjusza odcinek między wyróżnionymi punktami podzielony jest na 100 części,
na skali Réamura na 80 części, a na skali Fahrenheita na 180 części. Skalę
można przedłużyć i poza wyróżnione punkty. Na skali Celsjusza i Réamura dolny
punkt przyjęto jako zero, a na skali Fahrenheita za 32. Górny wyróżniony punkt na
skali Celsjusza oznacza się przez 100, na skali Réamura przez 80, a na skali
Fahrenheita przez 212. Odległość między najbliższymi podziałkami odpowiada
zmianie temperatury o 1 stopień. W zależności od skali, jaką się posługujemy,
mamy trzy różne odległości między najbliższymi podziałkami. Temperaturę możemy
podać w stopniach Celsjusza, Réamura czy Fahrenheita (OC, OR,
OF). Przejście od temperatury wyrażonej w jednej skali do
temperatury wyrażonej w innej skali daje wzór
nO C = 0,8 nO
R = (1,8n + 32) O F . Tak, jak to ujmuje obecnie fizyka,
temperatura poniżej –273,16 OC nie może być osiągnięta. Temperaturę
–273,16 OC nazywa się temperaturą zera bezwzględnego. Bezwzględną
skalą temperatury lub skalą Kelvina nazywamy taką skalę, której podziałki
pokrywają się z podziałkami Celsjusza, a punktem zerowym jest zero
bezwzględne. Skalę Kelvina otrzymuje się ze skali Celsjusza poprzez zwykłe
przesunięcie punktu zerowego. Wykorzystując skalę Kelvina, temperaturę
otrzymujemy w kelwinach (K). 1 K = 1 OC.
Temperaturę wyrażoną w kalwinach nazywa się temperaturą bezwzględną. Oznaczając
przez t – temperaturę w stopniach Celsjusza, a przez T – temperaturę w
kalwinach, mamy zależność T = 273,16 OC + t.
Rozróżniamy następujące rodzaje
termometrów: termometry cieczowe, wykorzystujące rtęć (od –39 OC do
+300 OC), alkohol etylowy (od –110 OC do +135 OC)
lub izopentan (od –195 OC do +35 OC), termopara
(wykorzystuje różnicę potencjałów 2 metali), termistory (termometry
wykorzystujące zmianę oporu elektrycznego). Omówione rodzaje termometrów,
połączone z odpowiednimi urządzeniami mogą być użyte do budowy przyrządów
służących do regulowania temperatury, termografów i pomiaru temperatury na
odległość. Do dokładnego pomiaru małych zmian temperatury służy termometr
rtęciowy Beckmana. Dużą dokładność uzyskuje się dzięki użyciu dużego zbiornika
z rtęcią i wąskiej kapilary. Zmiana temperatury o 1 OC wydłuża
słupek rtęci o 4 cm. Odstęp między najbliższymi podziałkami wynosi tylko 5 OC,
ale zmieniając ilość rtęci można przesunąć jego położenie. Do dokonania pomiaru
minimalnej i maksymalnej temperatury występującej w ciągu pewnego czasu (np.
tygodnia) używa się termometru maksymalno-minimalnego Sixa, tworzy go rurka
zgięta w kształcie litery U. W obu ramionach rurki, nad rtęcią znajduje się
alkohol etylowy. Lewe ramię rurki alkohol wypełnia całkowicie, a prawe
częściowo, nad powierzchnią rtęci znajdują się ruchome stalowe rurki,
dotykające ścianek (przy zmianie temperatury rtęć podnosi stalową rurkę).
Rozpoczynając nowy pomiar należy przy pomocy magnesu ściągnąć rurki do
powierzchni rtęci. Termometr lekarski należy do termometrów wskazujących
temperaturę maksymalną. Odległość między najbliższymi podziałkami odpowiada 0,1
stopnia. Przedział mierzonych temperatur zawiera się od 35O C do 42O C.
Termometr wskazuje tę maksymalną temperaturę, którą osiągnął nagrzewając się od
ciała chorego. (I.T.)
Energia elektryczna o
oceanu
Indyjski
Narodowy Instytut Techniki Oceanów w Madras prowadzi prace badawcze nad wykorzystaniem
fal i energii cieplnej wód oceanicznych. Instytut realizuje projekt pływającej
elektrowni działającej na zasadzie tzw. konwersji oceanicznej energii cieplnej.
Średnia różnica temperatur wody powierzchniowej i na głębokości 1000 m mórz
tropikalnych wynosi 20O C. W pływającej siłowni morskiej dokonuje
się zamiany tej energii cieplnej na bardziej użyteczną formę, jaką jest energia
elektryczna. Siłownia ta będzie pracować w odległości 30 km od południowego
brzegu Indii. Instytut prowadzi również zaawansowane prace badawcze nad zamianą
energii mechanicznej fal na energię elektryczną. W Vizhinjam eksploatowana jest
przybrzeżna betonowa kolumna szerokości 10 km, posadowiona na dnie morskim. W
kolumnie następuje zamiana energii mechanicznej oscylującego słupa wody na
energię elektryczną przesyłaną do sieci lądowej.
Czujnik wodoru w
transformatorach
Wodór
zawsze pojawia się wśród różnych gazów wytwarzanych podczas prawie wszystkich
zakłóceń występujących w transformatorach olejowych (m.in. wyładowania
elektryczne, lokalne przegrzania). Czujniki zdolne do wykrycia gazów
rozpuszczalnych w oleju są zastosowane do kontroli pracy transformatora. Ich
zadaniem jest wysyłanie wczesnego ostrzeżenia o niebezpieczeństwie uszkodzenia.
Do tego celu wykorzystuje się czujniki prowadzące ciągły pomiar stężenia danego
gazu i pobudzające alarm po przekroczeniu nastawionej wartości dopuszczalnej.
Obecnie powszechnie stosuje się czujniki oparte na zasadzie działania ogniwa
paliwowego – rozproszony w oleju wodór przenika przez membranę oddzielającą
olej od czujnika i w drodze elektrochemicznej reakcji łączy się z tlenem
zawartym w powietrzu tworząc wodę. Towarzyszący tej dyfuzji przepływ ładunku
może być mierzony jako natężenie prądu elektrycznego. Niekorzystnym zjawiskiem
ubocznym jest dyfuzja innych gazów powstających przy zakłóceniu, które reagując
z tlenem atmosferycznym również wywołują prąd elektryczny. Prąd ten jest
przyczyną wytwarzania kwasów węglowych uszkadzających materiał czujnika,
czujnik ulega szybkiemu zużyciu w ciągu kilku lat. W celu uniknięcia tych wad
firma Siemens w Monachium opracowała konstrukcję nowych czujników gazów
rozpuszczalnych w oleju. Wrażliwość na obecność wodoru zawdzięcza czujnik
krzemionkowej powłoce materiału półprzewodnikowego. Czujnik jest praktycznie
niewrażliwy na inne gazy zawarte w oleju.
Plusy i minusy
sześciofluorku siarki
Sześciofluorek
siarki (SF6) jest gazowym dielektrykiem wykorzystywanym w wyłącznikach mocy o
dużej mocy wyłączalnej, stacjach elektroenergetycznych z izolacją gazową i
rozdzielnicach. Urządzenia te są szeroko stosowane w układach przesyłowych, w
mniejszym stopniu w sieciach rozdzielczych. SF6 ma bardzo wiele korzystnych
cech dla urządzeń w sieciach przesyłowych – dużą wytrzymałość dielektryczną,
silne właściwości gaszenia łuku elektrycznego i niską reaktywność chemiczną w
temperaturach poniżej 200O C. Jest on niepalny w temperaturach
poniżej 500O C, nietoksyczny dla ludzi, przy jego zastosowaniu można
budować urządzenia elektryczne o znacznie mniejszych niż dotychczas gabarytach,
co ułatwia ich magazynowanie i instalację. Jest jednak ciemna strona SF6.
Uczeni uważają, że jest on gazem silnie wpływającym na efekt cieplarniany W
okresie stuletnim może 23900 razy bardziej wychwytywać promieniowanie
podczerwieni do atmosfery niż równoważna mu ilość dwutlenku węgla – jest bowiem
gazem chemicznie bardzo stabilnym i jego czas życia w atmosferze wynosi 3200
lat. Nie planuje się jednak wprowadzić zakazu stosowania SF6. Gaz ten nie
powoduje wyczerpywania ozonu w atmosferze. SF jest znany jako wysoce efektywny
dielektryk gazowy umożliwiający bezpieczny przesył i rozdział energii
elektrycznej. Konieczne jest jednak podjęcie kroków przez użytkowników w celu
ograniczenia emisji.
ABB
przenosi fabrykę ze Szwecji do Polski
Koncern ABB, działający w zakresie energetyki i
automatyki, zamierza przenieść produkcję transformatorów rozdzielczych małej
mocy ze szwedzkiej fabryki w Mjolby do Łodzi. Podjęta decyzja wynika z faktu,
iż w ostatnich latach wytwórnia transformatorów w Łodzi potwierdziła swoją
wysoką konkurencyjną pozycję w Grupie ABB. Zakład Transformatorów Rozdzielczych
w Łodzi specjalizuje się w ramach ABB w produkcji transformatorów rozdzielczych
średniej mocy (od 251 dpo 2500 kVA), które są sprzedawane w całej Europie. Na
potrzeby rynku lokalnego produkował również transformatory małej mocy (do 250
kVA). Podjęta decyzja poszerza w sposób znaczący ofertę eksportową ABB w
Polsce. Dotychczas roczna produkcja transformatorów w Łodzi wynosiła 7 tys.
sztuk przy zatrudnieniu 200 osób, natomiast pełna zdolność produkcyjna wzrośnie
do 15 tys. transformatorów rocznie. Pozwoli to na optymalizację kosztów
produkcji. Inwestycja będzie kosztować 15 mln złotych i zostanie zakończona w
czerwcu br. (informacja prasowa)
Zaproszenie
do krakowskiego hotelu „Royal”
Na adres Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC
wpłynął list następującej treści: „Z
przyjemnością pragniemy zaprosić Państwa do krakowskiego hotelu ROYAL,
mieszczącego się w secesyjnym budynku przy ul. Świętej Gertrudy 26-29. Jego
usytuowanie jest wyjątkowo dogodne: położony w centrum Starego Miasta, u stóp
Wzgórza Wawelskiego, dzieli go 5-minutowy spacer zabytkowymi ulicami do Rynku
Głównego, dawnej dzielnicy żydowskiej Kazimierz oraz Wisły. Z części pokoi
rozciąga się widok na Wawel lub spokojne Planty, co tworzy z hotelu ROYAL
doskonałe miejsce dla gości spragnionych odpoczynku. Zapewniamy pobyt pełen
atrakcji i wrażeń, w przyjaznej atmosferze, którą zapewni Państwu nasza
obsługa. W dwóch częściach hotelu oferujemy państwu pokoje jedno-, dwu-, trzy-
i cztero-osobowe, studia, apartamenty, wszystkie z łazienkami, wyposażone w
radio, TV-sat i telefon. Łącznie jesteśmy w stanie pomieścić 238 osób. W
budynku znajduje się także restauracja, kawiarnia i parking do dyspozycji
gości. Ponadto dla naszych gości biznesowych dysponujemy kompleksem sal
konferencyjno-bankietowych, idealnym dla szkoleń, konferencji, spotkań
integracyjnych i uroczystości (...). Cena za wynajęcie sali konferencyjnej
wynosi 399 zł za osiem godzin, za każdą następną 50 zł. Cena za wynajęcie sali
bankietowej wynosi 799 zł za osiem godzin, za każdą następną 50 zł. Podane ceny
obejmują sale z pełnym wyposażeniem. Przewidziana jest także obsługa w trakcie
obrad (kawa, herbata itd.) w cenie 10 zł/osoba. Dla tych Państwa, którzy
zdecydują się na zakwaterowanie swoich gości (pracowników) w naszym hotelu,
oferujemy salę wraz z pełnym wyposażeniem gratis (...). Mamy nadzieję, że
zachęcimy Państwa do skorzystania z oferty naszego hotelu, zarówno jako
idealnego miejsca do spędzenia urlopu w pięknym otoczeniu, jak i do spełnienia
swoich planów zawodowych...”. List był wysłany z Krakowa 12 sierpnia 2004
roku, adres hotelu: 31-048 Kraków, Św.Gertrudy 26, rezerwacja/tel.: +48 (12)
613 49 66, e-mail: hotel@royal.com.pl.
(T.T.)
„Zasłużeni”
dla elektryki (encyklopedia fizyków-elektryków)
Przedstawiamy zbiór krótkich biografii
wybitnych uczonych, których wysiłek twórczy i praca badawcza przyczyniły się do
rozwoju elektryki.
Tales
z Miletu (ok. 640-564 p.n.e.) –
Grecki filozof, matematyk, astronom, jest pierwszym w historii człowiekiem,
który badał zjawiska elektryczne. Od Talesa pochodzą pierwsze informacje o tym,
że bursztyn (po grecku „elektron”) po tarciu wykazuje zdolność do przyciągania
ciał, a także o tym, że magnes przyciąga żelazo.
Wiliam
Gilbert (1540-1630) –
Algierski lekarz i fizyk, zajmował się zagadnieniami magnetyzmu i
elektryzowania ciał przez tarcie. Wysunął hipotezę, że Ziemia jest wielkim
magnesem. Urodził się w Colchester, studia medyczne podjął w Cambridge,
ukończył je w 1569 roku uzyskując doktorat. Prowadził szereg badań prowadzących
do wykrycia działania sił elektrycznych i magnetycznych. Jego podstawowym
dziełem jest traktat jest „O magnesie, ciałach magnetycznych i o wielkim
magnesie ziemskim” opublikowany w 1600 roku w Londynie. Wbrew rozpowszechnionym
w jego czasach poglądom, że igła magnetyczna ustawia się w kierunku pewnego
punktu na sklepieniu niebieskim, za przyczynę orientacji igły magnetycznej
uznał magnetyzm ziemski. Dla sprawdzenia swojej teorii sporządził kulę, którą
namagnesował i na powierzchni której umieścił igłę magnetyczną. Dowiódł w ten
sposób, że na tej kuli igła magnetyczna zachowuje się podobnie jak na
powierzchni Ziemi, odchylając się pod różnymi kątami na różnych szerokościach
kuli. Badając zjawiska magnetyczne odkrył indukcję magnetyczną. Ustalił, że
trzon stalowy wzmacnia działanie magnetyczne, że żelazo i stal magnesują się
przez wzajemny wpływ, przy czym stal zachowuje swoje właściwości magnetyczne. Zajmując
się zjawiskami elektrycznymi wysunął mylną tezę, że zjawiska elektryczne i
magnetyczne nie mają za sobą nic wspólnego.
Benjamin Franklin
(1706-1790) – Amerykański polityk, przyrodnik, współtwórca USA,
opracował m.in. pierwszą teorię elektryczności, wprowadził pojęcie
elektryczności dodatniej i ujemnej, sformułował zasadę zachowania ładunku
elektrycznego, wynalazł piorunochron (pierwszy piorunochron skonstruował w 1752
r. Francuz Dalibard). Jego dorobek naukowy obejmuje teorię zjawisk
elektrycznych, zakładającą istnienie uniwersalnej materii elektrycznej nie
dającej się zaobserwować w ciałach fizycznych w ich normalnym stanie.
Przeprowadził też szereg doświadczeń z latawcami, udowadniając, że ładunki
elektryczne spływające z chmur burzowych po wilgotnym sznurze mogą
naładować butelkę lejdejską.
Michaił W. Łomonosow
(1711-1765) – Rosyjski przyrodnik, filolog i poeta, profesor i
członek petersburskiej Akademii Nauk. Zajmował się przede wszystkim chemią,
fizyką i matematyką. Interesował się też zagadnieniami elektryczności. Razem
z profesorem Richmannem przeprowadził doświadczenia z wyładowaniami
atmosferycznymi.
Henry Cavendish
(1731-1810) – Brytyjski chemik i fizyk, członek Towarzystwa
Królewskiego w Londynie, wyznaczył gęstość wodoru, oznaczył skład chemiczny
wody i powietrza, zajmował się elektrostatyką. W laboratorium domowym spędzał
samotnie prawie całe swoje życie, a eksperymenty prowadził często
z narażeniem życia. Jako jeden z pierwszych wykorzystywał w swoich
badaniach elektryczność. Badając na przykład działanie iskry elektrycznej na
powietrze odkrył tworzenie się tlenków azotu. Operując własnoręcznie wykonanymi
przyrządami zdołał dokładnie wyznaczyć przewodnictwo elektryczne tlenu, metali,
wody morskiej oraz różnych roztworów soli. Większość swych odkryć nie ogłaszał,
dopiero wiele lat po jego śmierci zajęli się tym uczeni angielscy.
Charles Augustin Coulomb
(1736-1806) – Fizyk francuski, członek francuskiej Akademii Nauk,
prowadził prace z dziedziny elektryczności i magnetyzmu, wprowadził pojęcie
momentu magnetycznego. Zajmował się zagadnieniami wytrzymałości materiałów, w
szczególności prawami rządzącymi skręcaniem włosów, nici jedwabnych i w końcu
cienkich drucików metalowych. Badania te doprowadziły do skonstruowania
przyrządu – szklanego cylindra z podziałką kątową i z przewierconym w
środku otworem, nad którym wznosiła się rurka szklana, z której opuszczona
była do środka cylindra srebrna nić zakończona kulką. Przez boczny otwór
Coulomb wsuwał do środka pręcik również zakończony kulką. Jeśli obie kulki
otrzymywały ładunek elektryczny, dochodziło do wzajemnego ich oddziaływania. Na
podstawie doświadczeń z ładunkami elektrycznymi Coulomb sformułował
podstawowe prawo elektryczności, które mówi, że dwa ładunki elektryczne o
różnych znakach odpychają się, a o jednakowych znakach przyciągają się
z siłą proporcjonalną do iloczynu tych ładunków i odwrotnie proporcjonalną
do kwadratu odległości między nimi. Prawo Coulomba (opracowane w 1785 r.) miało
ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju nauki o elektryczności.
Luigi Galvani
(1737-1798) – Włoski lekarz, fizyk i fizjolog, profesor uniwersytetu
w Bolonii. Interesował się elektrycznością i jej wpływem na żywe organizmy.
Udowadniając istnienie zjawisk elektrycznych w tkankach zwierzęcych
zapoczątkował rozwój elektrofizjologii.
Alessandro Volta
(1745-1827) – Wielki uczony włoski, fizyk i fizjolog, profesor
uniwersytetu w Como i Padwie, w 1755 r. wynalazł elektrofor, w 1776 r. odkrył
metan, w 1782 r. zbudował kondensator płytkowy, w 1800 r. ogniwo galwaniczne
(połączył szeregowo wiele takich ogniw w tzw. stos V.), badał wpływ bodźców
elektrycznych na różne narządy zmysłu. Pod wpływem obserwacji Galvaniego nad
drganiami uda żaby po dotyku prętem metalowym prowadził doświadczenia nad
„cyrkulacją elektryczności“. Sformułował wniosek, że warunkiem przepływu prądu
elektrycznego musi być obecność co najmniej dwóch przewodników klasy pierwszej
– metali i klasy drugiej – elektrolitu, włączonych w obwód. Badał powstanie
ładunków elektrycznych przy zetknięciu dwóch metali. Doświadczenie to w owym
czasie demonstrowano na dworach królewskich i cesarskich.
Antoine Francois de
Fourcroy (1755-1809) – Chemik francuski, profesor
politechniki w Paryżu. Odkrywca cieplnego działania prądu elektrycznego.
Prowadził prace badawcze nad przepływem prądów galwanicznych przez ciecze.
Odkrył, że włączony do obwodu galwanicznego źle przewodzący drut rozżarza się
do czerwoności.
André Marie Ampére
(1755-1836) – Fizyk francuski, odkrywca prawa rządzącego wzajemnym
oddziaływanie prądów elektrycznych. Urodził się w Poleymieux koło Lyonu. Jest
nauczycielem matematyki w Lyonie, później jest wykładowcą fizyki i chemii w
Bourg-e-Bresse. Jednocześnie zajmuje się pracą badawczą. W 1820 r. sensację
wzbudza dokonanie przez Oersteda odkrycie dotyczące oddziaływania prądu
elektrycznego na igłę magnetyczną. Ampére nie ogranicza się do powtórzenia
eksperymentu, lecz w krótkim czasie ogłasza tzw. regułę pływaka, pozwalającą na
ustalenie kierunku odchylenia igły magnetycznej pod wpływem prądu.
Hans Christian Oersted
(1777-1851) – Fizyk duński, profesor uniwersytetu w Kopenhadze,
tematem jego prac badawczych była m.in. elektryczność. Odkrył zjawisko
oddziaływania prądu elektrycznego na igłę magnetyczną. Podjął doświadczenia
z baterią składającą się z 600 płytek cynkowych i srebrnych. Odkrył,
że w bateriach Volty korzystniej jest stosować roztwory kwasów niż soli. W 1822
r. odkrył piezometr. Opracował metodę otrzymywania chlorku glinu i glinu
metalicznego.
sir Humhry Bartholomew
Davy (1778-1829) – Angielski chemik i fizyk, profesor
Instytutu Królewskiego w Londynie, m.in. otrzymał elektrolitycznie metaliczny
sód, potas, odkrył zjawisko łuku elektrycznego oraz zależność oporu
elektrycznego od długości i przekroju przewodnika.
Henri Antoine Becquerel
(1852-1908) – Fizyk i chemik francuski, profesor École Polytechnique
w Paryżu, rozgłos przyniosły mu badania z zakresu optyki, elektryczności,
magnetyzmu, fotochemii, elektrochemii i metrologii. Odkrywca
promieniotwórczości w ciałach posiadających właściwości luminescencyjne
(Nagroda Nobla – 1903 r.).
Julian Ochorowicz
(1850-1917) – Polski fizyk i filozof, publicysta, profesor
Uniwersytetu Warszawskiego, wynalazca w dziedzinie telewizji i telefonii.
Nikola Tesla (1856-1943)
– Amerykański elektryk pochodzenia chorwackiego, od 1884 r.
w USA, w 1891 r. wynalazł transformator elektryczny wielkiej częstotliwości, w
1898 r. zbudował radiostację o mocy 200 kW. Napisał pracę nt. przesyłania prądu
zmiennego i wykorzystaniu go na zbudowanie elektrowni wykorzystującej energię
wodospadu Niagara.
Heinrich Rudolf Herz
(1857-1894) – Fizyk niemiecki, profesor uniwersytetu w Karlsruhe i
Bonn, twórca podstaw radiokomunikacji. W 1886 r. po raz pierwszy wytworzył za
pomocą oscylatora elektrycznego fale elektromagnetyczne i badał ich właściwości.
Albert Einstein
(1879-1955) – Wybitny fizyk, urodzony w Uhlm (Niemcy) w rodzinie
żydowskiej. Położył zasługi w dziedzinie fizyki teoretycznej, twórca
szczególnej – 1905 r. i ogólnej – 1916 r. teorii względności, wykazał zależność
między masą i energią (wzór Einsteina), rozwinął podstawy kwantowej teorii
światła, sformułował teorię ruchów Browna, odkrył zjawisko fotoelektryczne
(Nagroda Nobla – 1921 r.).
Joseph John Thomson
(1856-1940) – Fizyk brytyjski, profesor i dyrektor Cavendish Laboratory
w Londynie. W 1897 r. odkrył elektron. Wyznaczył zależość jednostek naboju
elektrycznego w układzie elektrostatycznym i elektromagnetycznym. Dokonał
pierwszej analizy wiązki jonów. Utrwalił teorię nieciągłej atomistycznej budowy
elektryczności (Nagroda Nobla – 1906 r.).
Max Karl Plank
(1858-1947) – Fizyk niemiecki, prace z termodynamiki i
termicznego promieniowania ciał, w 1900 r. stworzył podstawy fizyki kwantowej,
interpretował zjawiska Coulomba (Nagroda Nobla – 1918 r.).
Aleksander Popow (1859-1905)
– Fizyk rosyjski, dyrektor Petersburskiego Instytutu
Elektrotechnicznego, cykl odczytów „O zależności pomiędzy zjawiskami świetlnymi
i elektrycznymi“. Zbudował zespół nadawczo odbiorczy umożliwiający przesyłanie
na odległość sygnałów radiowych.
Robert Andrews Millikan
(1868-1953) – Fizyk amerykański, profesor uniwersytetu w Chicago,
wyznaczył wartość ładunku elektronu – 1911 r., potwierdził doświadczalnie prawo
Einsteina – 1916 r. (Nagroda Nobla – 1923 r.).
Maria Curie Skłodowska
(1867-1934) – Fizyk i chemik, profesor paryskiej Sorbony,
współtwórczyni nauki o promieniotwórczości, odkryła pierwiastki
promieniotwórcze polon i rad (Nagroda Nobla – 1903 r. z fizyki, 1911 r. z
chemii).
Pierre Curie (1859-1906)
– Fizyk francuski, mąż Skłodowskiej, profesor Sorbony,
odkrywca zjawiska piezoelektrycznego, badacz magnetycznych własności kryształów
i promieniotwórczości (Nagroda Nobla – 1903 r. z żoną).
Ernest Rutherford
(1871-1937) – Fizyk brytyjski, twórca podstaw współczesnej nauki o
promieniotwórczości i budowie atomu, w 1919 r. przeprowadził pierwszą reakcję
jądrową (Nagroda Nobla – 1918 r.).
Pieter Zeeman
(1865-1943) – Fizyk holenderski, prace z dziedziny optyki i
atomistyki, odkrywca efektu Zeemana (Nagroda Nobla – 1902 r. z Lorntzem).
Niels Henrik Bohr (1885-1962)
– Fizyk duński, jeden z twórców teorii kwantów,
opracował teorię budowy atomu wodoru (Nagroda Nobla – 1922 r.).
Arthur Holly Compton
(1892-1962) – Fizyk amerykański, prace z dziedziny fizyki
jądrowej (Nagroda Nobla – 1927 r.).
Iréne Joliot-Curie (1900-1958)
– Fizyk i chemik, córka Skłodowskiej i P.Curie, odkryła
(razem z mężem) zjawisko tworzenia par elektron-pozytron z fotonów i
sztuczną promieniotwórczość (Nagroda Nobla – 1935 r. z mężem).
Enrico Fermi (1901-1954)
– Fizyk włoski, od 1938 r. w USA, twórca podstaw energetyki
jądrowej, pierwszego reaktora atomowego i pierwszej amerykańskiej bomby
jądrowej, odkrywca sztucznych radioizotopów (Nagroda Nobla – 1938 r.).
Johannes Stark
(1874-1957) – Fizyk niemiecki, współpracował z Hitlerem, odkrył
efekt Starka – rozszczepienie linii widmowych świecącego gazu lub pary w silnym
polu elektrycznym (Nagroda Nobla – 1919 r.).
Igor Tamm (1895-1971) –
Fizyk rosyjski, badał zastosowanie mechaniki kwantowej w fizyce jądrowej, prace
z teorii elektryczności (Nagroda Nobla – 1958 r.).
Teodor Swedberg
(1884-1971) – Fizyk szwedzki, badał elektroforezę, skonstruował
ultrawirówkę (Nagroda Nobla – 1926 r.), itd.
(opracował Tadeusz Toman)
„BIULETYN SEP“ – wydawca: Sdružení polských
elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników
Polskich w Republice Czeskiej (SEP), adres redakcji i wydawnictwa: 737 01 Český
Těšín / Czeski Cieszyn, ul. Střelniční / Strzelnicza 28, e-mail: sepelektro@seznam.cz, redaktor: inż.Tadeusz Toman, 737 01
Třinec-Konská / Trzyniec-Końska 49, wydano techniką kserograficzną, nakład: 40
egzemplarzy, kolportaż: członkowie SEP, kosztuje 20 Kč, członkowie SEP gratis,
znak registracyjny: Ka47