Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich
w Republice Czeskiej
„BIULETYN SEP“ – rocznik 2003 (numer 11 + 12)
http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html
Szanowni
Państwo! W „Biuletynie“ przedstawiamy
artykuły mogące zainteresować szerokie grono naszych czytelników. Publikujemy
materiały o charakterze informacyjnym (sprawdzanie kwalifikacji elektryków,
audyt energetyczny) i naukowo technicznym (stan i zmiany zanieczyszczeń
powietrza w Karwińskiem, czy powstaną nowe elektrociepłownie na Zaolziu, wypadki
spowodowane prądem elektrycznym, prace pod napięciem, kolej –
encyklopedycznie). Zamieszczamy również statut SEP w RC i projekt regulaminu
zarządu SEP w RC (pod dyskusję na zebraniu członkowskim, które zaplanowano na
grudzień br.). Natomiast w następnym numerze „Biuletynu“ napiszemy o spotkaniu
w Gliwicach 27.10. br. , w którym wzięli udział inż. Tadeusz Toman i inż.
Zygmunt Stopa. Źródłem informacji będzie m.in. publikacja wydana z okazji
50-lecia oddziału gliwickiego SEP. Redakcja
Redakcja udostępnia łamy „Biuletynu SEP“ przedsiębiorcom i
osobom fizycznym na reklamę. Ceny – okładka: 80,- Kč, strona wewnętrzna: 50,-
Kč, ½ strony: 30,- Kč, krótka informacja (maks. 30 słów): 10,- Kč.
Sprawdzanie kwalifikacji elektryków
Czy będzie obowiązkiem również w Unii Europejskiej?
Okresowe sprawdzanie w formie
egzaminu znajomości przepisów BHP (również norm technicznych) dotyczących
ogólnie pracy na urządzeniach elektrycznych (w tym wykonanie instalacji
elektrycznych) i potwierdzenie kwalifikacji elektryków wynikało
z ustawowego obowiązku jak w Republice Czeskiej (a przedtem w
Czechosłowacji) i Rzeczpospolitej Polskiej. W Czechach jest to przede wszystkim
obowiązujące nadal ogłoszenie numer 50 Dz.U. z 1978 roku „O kwalifikacji w
elektrotechnice“, które ma oparcie w Kodeksie Pracy, a w Polsce unieważnione
niedawno rozporządzenie Ministra Gospodarki z 1998 r., wydane na podstawie
art. 54 Prawa Energetycznego.
W przeddzień przystąpienia naszych krajów do Unii Europejskiej
obserwujemy zamiary odstąpienia od tej zasady. Rozporządzenie Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 23.4. br. nie reguluje już
konieczności okresowego sprawdzania kwalifikacji. W Czechach przygotowuje się
zawieszenie ogłoszenia numer 50, nie proponując nic w zamian. Przy czym ogłoszenie
to, po drobnych korektach, mogłoby być wzorem również dla uregulowań w
pozostałych krajach Unii.
Przepisy regulujące obowiązek poddania się egzaminowi
obowiązywał w Polsce w całym powojennym okresie, a w Republice Czechosłowackiej
nawet w okresie międzywojennym. Przepisy wynikały z troski o życie i
zdrowie ludzi zajmujących się eksploatacją urządzeń energetycznych,
zapewniających bezawaryjną ich pracę, ciągłą dostawę energii odbiorcom, a w
konsekwencji ciągłość zachowania bezpieczeństwa pracy oraz ochronę osób
trzecich przed zagrożeniami płynącymi z nieuchronnego kontaktu
z urządzeniami elektrycznymi w cywilizowanej rzeczywistości.
Stowarzyszenia fachowe nie mogą pogodzić się z faktem, że
problem okresowego sprawdzania kwalifikacji będzie rozważany dopiero po
uzgodnieniach z krajami Unii Europejskiej w bliżej nieokreślonym terminie.
Istnieją bowiem obawy, że do tego czasu kwalifikacje bezterminowe,
z ważnymi świadectwami zwalniającymi ich w praktyce od obowiązku
aktualizacji wiedzy i umiejętności uzyskają tysiące przede wszystkim młodych
elektryków.
Inż. Tadeusz Toman, przewodniczący SEP w RC
Prelekcja: Audyt energetyczny
W piątek 26.9. br. odbyło się w
Czeskim Cieszynie spotkanie członków Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w
RC, na którym inż. Tomasz Stopa wygłosił prelekcję na temat audytów
energetycznych. Temat zainteresował członków naszego stowarzyszenia, po
wygłoszeniu referatu prelegent odpowiadał na zadane pytania.
Rząd czeski, podpisując protokół z Kioto, zobowiązał się
do obniżania emisji gazów szklarniowych, głównie CO2. Gazy
paraliżujące warstwę ozonową Ziemi są wytwarzane głównie przy produkcji energii
elektrycznej lub energii cieplnej. Obniżenie ich emisji o ok. 10% będzie dużym
problemem. Wyłączenia przestarzałych bloków elektrowni cieplnych w północnych
Czechach, w związku z rozruchem elektrowni jądrowej Temelin, to
zdecydowanie za mało.
Problematyka gospodarowania z energią jest uregulowana
ustawą numer 406/2000 Dz.U. (zákon č.
406/2000 Sb. o hospodaření energií) oraz związanymi z nią
rozporządzeniami rządowymi i ogłoszeniami ministerstwa finansów. Audyt
energetyczny w jednostce gospodarczej (firmie) powinien zawierać przede
wszystkim a) opis gospodarowania z energią elektryczną, cieplną, gazową, na
paliwa stałe itp., b) wyznaczenie miejsc i procesów, które można ulepszać.
Poprawa musi nastąpić na płaszczyźnie technologicznej (oszczędności są związane
ze sprawnością urządzeń elektrycznych) oraz budowlanej (ulepszenie własności
cieplnych budynków).
Duże znaczenie będzie miała ocena zaciepleń budynków, tj.
problematyka współczynników ciepła dla murów, okien, ścian i sufitów. Proponuje
się różne typy zaciepleń w wyniku których zużycie energii cieplnej będzie
zdecydowanie mniejsze. Decyzja o zacieplaniu będzie uwarunkowana finansami,
przede wszystkim przez porównanie kosztów tej inwestycji i zaoszczędzonej
energii. Po przystąpieniu Czech i Polski do Unii Europejskiej będzie można
korzystać z dotacji przy realizacji projektów związanych z obniżaniem
zużycia energii elektrycznej lub energii cieplnej. (Red.)
Stan i zmiany zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego
w Karwińskiem 1999-2004 r.
Karwińskie Zagłębie Węglowe
cechowało dotychczas, oprócz dewastacji terenu szkodami górniczymi, znaczne zanieczyszczenie
jego powietrza atmosferycznego wyziewami przemysłowymi tzw. emisjami substancji
szkodliwych. Za substancje szkodliwe uważa się pyły lotne, dwutlenek siarki SO2,
tlenki azotów NOX oraz szereg gazowych węglowodorów. Odpowiedzialnym
za zanieczyszczenia czyniono przemysł energetyczny, szczególnie koksownie i
elektrownie cieplne spalające niskogatunkowy węgiel. Już w przeszłości starano
się zapobiec narastającym emisjom substancji szkodliwych przez poprawę procesów
technologicznych oraz instalacją urządzeń filtrujących. Pomimo tego nie zdołano
emisje znacząco ograniczyć, ponieważ wzrost produkcji warunkujący rozwój
przemysłu był w tym okresie o wiele szybszy niż zdolność ich wychwytywania.
Inżynierskiej firmie konsultingowej EMTEST z siedzibą w
Czeskim Cieszynie, specjalizującej się w zagadnieniach ekologicznych
energetyki, władze powiatowe w Karwinie zleciły opracować analizę stanu i
określić możliwe zmiany ze względu na dyspozycyjność paliw i zapotrzebowania
inwestycyjne. Praca została wykonana w roku 1999 na podstawie wyników pomiarów
ciągłych w punktach sieci pomiarowych emisji (przyziemnych stężeń SO2),
danych eksploatacyjnych źródeł emisji, zużyciu paliw dla ogrzewania
indywidualnych zabudowań. W analizie zanieczyszczeń oraz opracowaniu prognozy
wykorzystano również modele matematyczne rozprzestrzeniania zanieczyszczeń w
atmosferze dla róży wiatrów podanej dla Karwiny przez instytut meteorologiczny
(ČMHÚ). Dwa warianty liczą z likwidacją dotychczasowych źródeł emisji, tj.
elektrociepłowni „ČSA“ (Armada) oraz starej części elektrociepłowni „Karwina“
(Barbara). Pierwszy wariant liczy z pokryciem całkowitego zapotrzebowania
energii grzewczej dla Karwiny i Hawierzowa jej wyprowadzeniem w gospodarce
skojarzonej z elektrociepłowni Dziećmorowice, drugi wariant zakłada budowę
nowego bloku energetycznego w elektrociepłowni „Karwina“, ewentualnie i w
Stonawie.
Analiza umożliwia następujące wnioski:
1. Stan
obecny (1999 r.), co do zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, uległ w
stosunku do stanu wyjściowego (1993 r.) znacznej poprawie. a) Zmniejszyła się
emisja ze źródeł u pyłów o 83%, u SO2 o 77%, u NOX o 32%,
b) Obniżyło się obciążenie przestrzenne przez pyły o 77%, SO2 o 77%,
NOX o 68%, c) Spadło średnie stężenie SO2 w atmosferze
z 70 g/m3 na obecnych 25 g/m3.
2. Do
zmniejszenia emisji doszło w następstwie: a) zmniejszenia produkcji
przemysłowej w regionie na skutek czego zmniejszyło się zużycie węgla o 40%, b)
zaprowadzenia u znaczących źródeł emisji nowych technologii filtracji
substancji szkodliwych, które umożliwiają pełnić wymagane limity: pyły 50-250
g/m3, S2 500 g/m3 (Dziećmorowice 250 g/m3),
NOX 600 g/m3.
3. Zainstalowanie
nowych mocy energetycznych na bazie węgla kamiennego nie spowoduje odczuwalnego
wzrostu zanieczyszczeń. a) Realizacja wariantu nowego bloku w EC Karwina
spowoduje tylko lokalny wzrost stężeń SO2 w niektórych punktach poza
miastem. b) Optymalnym rozwiązaniem modernizacji ogrzewnictwa centralnego w
Karwińskiem jest pobór mocy z gospodarki skojarzonej elektrowni
Dziećmorowice.
4. Obliczenia
modelowe wykazały oprócz tego: a) na skutek narastającego transportu kołowego
wzrasta w mieście Karwina stężenie NOX, b) w północnej części okręgu
jest znaczący udział źródeł zanieczyszczeń z terenów Ostrawy (30-60 %), w
Czeskim Cieszynie jest możliwy wpływ źródeł z Huty Trzyniec, c) w
niektórych miejscowościach regionu dominujący wpływ zanieczyszczenia mają
paleniska lokalne (do 60 %).
Inż. Zygmunt Stopa – EMTEST, Czeski Cieszyn
Czy powstaną nowe elektrociepłownie na Zaolziu?
Polskie pismo techniczne „Przegląd“ z 14.9.2003 r.
publikuje artykuł na temat rozwoju ciepłownictwa na Zaolziu. Na łamach pisma
wypowiadają się m.in. Bohumil Bernátek, dyrektor spółki Energetyka Trzyniec
s.a., będącej córką huty trzynieckiej oraz Tomasz Stopa ze spółki Emtest
z Czeskiego Cieszyna. Wypowiedzi dotyczą planów inwestycyjnych planowanej
budowy elektrociepłowni w Trzyńcu i Stonawie.
„Już dawno zrezygnowaliśmy z budowy nowej
elektrociepłowni w Trzyńcu – informuje Bohumil Bernátek. – I tak działają u nas
najnowocześniejsze kotły fluidalne, spełniające wymogi międzynarodowej normy
ISO. Ogrzewamy hutę i 10 tys. mieszkań w Trzyńcu, a co do prądu elektrycznego,
to importujemy go z Polski linią energetyczną, którą sami wybudowaliśmy.“
Inżynier Bernátek jest członkiem Zarządu Energetyki Śląskiej s.a., która ma
budować ciepłownię w Stonawie, na ten temat jednak nie chce się wypowiadać.
Udziałowcami Energetyki Śląskiej s.a. są Huta Trzyniec oraz spółka
Czesko-Morawskie Kopalnie, której właścicielem jest spółka Ostrawsko-Karwińskie
Kopalnie (OKD). W Republice Czeskiej wszystkie zakłady wydobywcze węgla
kamiennego są już w rękach prywatnych. Usiłują zwiększać zyski, inwestując w
energetykę zasilaną węglem i konkurują z francuskim holdingiem Dalkia,
który wykupił większość elektrociepłowni na Północnych Morawach. Swego czasu
przebąkiwano na Zaolziu, że to Francuzi inspirują protesty ekologów wymierzone
w trzynieckie i stonawskie projekty.
Czeskie firmy dystrybuujące energię coraz częściej nawiązują
współpracę z polskimi oraz ukraińskimi dostawcami prądu elektrycznego,
którzy są tańsi, m.in. z powodu państwowych dotacji do jego eksportu W
Stonawie pracują dzisiaj kotły stare jak świat, które, o dziwo, po
modernizacjach wytrzymują jako tako konfrontację ze współczesnymi normami
ochrony środowiska. Rzecz w tym, że stonawscy górnicy dotarli do węgla
kiepskiej jakości, który trzeba wydobyć, żeby znów dostać się do pokładów o
wysokich parametrach. Ten marny trudno byłoby sprzedać, ale można go spalać w
nowoczesnych kotłach fluidalnych bez naruszania ekologicznych norm. Stąd pomysł
instalacji nad kopalnią taniego kotła o mocy 55 MW.
Spółka Emtest z Czeskiego Cieszyna sprzedaje myśl
techniczną w dziedzinie ochrony środowiska od Irlandii po Hongkong. W 1999 roku
jej specjaliści na zlecenie władz powiatowych w Karwinie opracowali studium
prognozujące zanieczyszczenie powietrza na Zaolziu do roku 2004. Uwzględniono w
nim emisje nowych elektrociepłowni w Trzyńcu i Stonawie. Konkluzja była taka,
że może dojść do przekroczeń norm skażeń atmosfery, ale nie musi. Od czasu
powstania opracowania wiele się jednak zmieniło, zarówno w polityce
energetycznej Republiki Czeskiej, jak i w lokalnych realiach. Na północnych
Morawach i na Zaolziu natomiast wskutek modernizacji przemysłu oraz generalnego
przejścia gospodarstw domowych na ogrzewanie gazowe, zanieczyszczenie powietrza
spadło o jedną trzecią w stosunku do początku lat 90.
Korzystne tendencje od niedawna ulegają jednak zachwianiu. Właściciele
domków jednorodzinnych, zdegustowani rosnącymi cenami gazu, zaczynają kupować
piece węglowe. Poza tym Czesi, zgodnie już ogólnoeuropejską tendencją,
odstąpili od rozwijania energetyki jądrowej. Efekt jest taki, że również
Dalkia, która do niedawna zapowiadała zamknięcie starej elektrociepłowni w
Dziećmorowicach, przebąkuje ostatnio o zamiarze budowy dwóch nowych bloków
energetycznych o łącznej mocy 200 MW.
„Rozumiem, że z punktu widzenia inwestora istnienie nowej ciepłowni
w Stonawie może być uzasadnione ekonomicznie. – wyraża swoją opinię Tomasz
Stopa z Emtestu. – Budowa wyłącznie ciepłowni stoi jednak w sprzeczności
z zasadą zintegrowanej jednoczesnej produkcji prądu i ciepła, co jest
korzystne dla środowiska. Jeśli nawet Stonawa wyłączy stare urządzenia, to i
tak ze spalania węgla nie będzie energii czystszej niż ta powstająca
z gazu czy oleju opałowego.“. Aktywność inwestorów w Czechach spowodowała
protesty samorządów po polskiej stronie granicy. Premier RP był zmuszony
ponownie reaktywować polsko czeską komisję ds. eksploatacji węgla w rejonie
przygranicznym. Jej najważniejszym zadaniem jest monitorowanie protestów
związanych z planami ponownego otwarcia przez Czechów kopalni Morcinek w
Kaczycach, zamkniętej przed trzema laty. (opracował
T.T.)
SEP w Republice Czeskiej (plany, wyniki, zamiary)
Ubiegły dwa lata, kiedy na łamach
„Biuletynu“ zastanawialiśmy się nad podstawowymi sprawami naszego
stowarzyszenia. Omówiono wtedy cele działalności, wyznaczono zakres
zainteresowanych oraz ustalono odpowiednie do celów sposoby działania. Dla przypomnienia
podaję w skrócie zadeklarowane cele: a) integracja środowiska poprzez tworzenie
więzów koleżeńskich, organizowanie życia towarzyskiego, b) poprawa pozycji
społecznej elektryków, doskonalenie kwalifikacji, pielęgnacja kultury narodowej
i zachowanie etyki zawodowej w działaniach komercyjnych c) udostępnienie
polskich publikacji fachowych, wymiana doświadczeń fachowych i rynkowych formą
spotkań koleżeńskich. Określono również zadania bieżące, które dotyczyły a)
okresowych spotkań towarzyskich w celu wymiany informacji i doświadczeń, b)
wychowania adeptów elektrotechniki w języku i duchu polskim na kursach
prowadzonych przez członków SEP, konkurencyjnych w stosunku do sposobu
kształcenia w czeskich szkołach zawodowych, c) promocja fachowców oraz firm branży
elektrotechnicznej, pośrednictwo pracy dla absolwentów szkół
elektrotechnicznych.
Spoglądając wstecz możemy być tylko częściowo zadowoleni.
Staraliśmy się spełniać nasze posłannictwo w myśl powyższych założeń. Niestety
warunki wewnętrzne oraz niezbyt aktywne nastawienie społeczności do pracy
społecznej było tego przyczyną. Cierpimy ciągle na brak własnego lokalu, nie
mówiąc o środkach finansowych, ponieważ nasze wydatki mogą kształtować się
tylko w granicach składek członkowskich. Nie udało nam się rozbudować bazę
członkowską. Nasze szeregi rozrosły się za dwa lata tylko o 2 członków. Nie
udało się nam ani sporządzić listy adeptów elektrotechniki, tj. uczących się
tego rzemiosła w szkołach zawodowych oraz studentów szkół przemysłowych i
wyższych. Na przeszkodzie stanęła biurokracja w instytucjach państwowych o
nazwie „ochrona danych osobowych“. Wezwania w naszej prasie, tj. w „Głosie
Ludu“ dały bardzo nikłe wyniki, bowiem zgłosił się tylko jeden uczący się tego
zawodu. Pomimo negatywnego wpływu wymienionych przyczyn udawało się jednak
utrzymać ciągłość cyklu zebrań w postaci spotkań koleżeńskich. Szkoda, że
zazwyczaj w ograniczonym składzie osobowym. Rozwijaliśmy nadal nasze kontakty
z Gliwickim Oddziałem SEP uczestnicząc w ich imprezach noworocznych.
Nawiązaliśmy podobną współpracę z Oddziałem Bielsko-Bialskim. Gościł naszą
nieliczną delegację na zebraniu Zarządu Oddziału w wodnej elektrowni pompowo
szczytowej Porąbka-Żar oraz umożliwił nam jej zwiedzenie. Z tej okazji
obiecaliśmy zorganizować wspólną wyprawę do podobnej elektrowni w RC (Dlouhé
stráně), przygotować materiały oraz zorganizować dyskusję na temat przepisów i
zasad prywatyzacji przedsiębiorstw energetycznych oraz warunków dla
przedsiębiorców prywatnych. Spotkaliśmy się z kierownictwem Elektrociepłowni
Cieszyn na temat najnowszych rozwiązań ciepłowniczych. W czasie spotkania
zwiedziliśmy zmodernizowane urządzenia. Ciekawą imprezą było spotkanie
koleżeńskie na Kościelcu w Cierlicku tym razem większej liczby naszych członków
z przedstawicielami Zarządu Gliwickiego Oddziału, na którym porównywano
polskie normy elektrotechniczne z czeskimi w związku z przejściem na
normy europejskie. Na uwagę zasługuje żywotność naszego „Biuletynu“, który
dzięki inicjatywie i wytrwałości prezesa, inż. Tadeusza Tomana, jako redaktora
naczelnego wychodzi systematycznie od początków naszego istnienia do dziś.
Jakie wnioski z dotychczasowych działań powinniśmy
wyciągnąć na przyszłość?
a) Przede
wszystkim powiększyć ilość członków SEP, przyjąć także młodzież uczącą się
zawodu, ewentualnie i o techników innych spokrewnionych specjalności,
b) sporządzić
kartotekę elektryków, energetyków i pokrewnych zawodów i młodzieży uczącej się
tych zawodów dla ich lepszej obsługi informacją fachową oraz zaproszeń na
imprezy,
c) zadbać,
aby członkami naszego Stowarzyszenia stali się przedsiębiorcy branży
elektrotechnicznej. Chodzi o stworzenie dla nich bazy informacyjnej o ofertach
pracowniczych lub o zaspokojenie ich zapotrzebowania na fachową siłę roboczą
(polski SEP ma bardzo dobre doświadczenie z pomocą młodym inżynierom,
którzy są jego członkami ze zdobywaniem odpowiednich miejsc),
d) zapewnić
stałe miejsce spotkań w którym powinna być udostępniona literatura fachowa ew.
możliwość skromnych przyjęć towarzyskich,
e) wykorzystać
inicjatywę ZG PZKO, który podał wniosek o grant dla dokształcania pozaszkolnego
młodzieży uczącej się zawodu w szkołach czeskich i zorganizować jego pierwszy
kurs dla elektrotechników już w nowym roku szkolnym 2003/2004 (możliwość
udziału w dotacjach, ew. korzystanie z lokali),
f) rozeznać
zapotrzebowanie fachowe na współudział SEP w rozwiązywaniu aktualnych
regionalnych problemów elektrycznych i energetycznych, jak *) centralne ciepło
dla Czeskiego Cieszyna, *) projekty nowych elektrowni dla Trzyńca i Stonawy
(czy stwarzają zagrożenie ekologiczne?), *) audyt energetyczny obiektów
publicznych oraz źródeł ciepła, *) nieatrakcyjne źródła energii (małe
elektrownie wodne, elektrownie wietrzne, spalarnie biomasy itp.), *)
europejskie normy elektryczne i energetyczne, *) elektronika w informatyce i
sterowaniu,
g) uściślić
tematycznie i terminowo współpracę z Oddziałami SEP w Polsce, by lepiej
niż dotychczas wykorzystać ich potencjał fachowy, szczególnie w zakresie literatury
i zwiedzania nowoczesnych urządzeń.
Powyższe uwagi podaję jako przyczynek do wspólnej dyskusji na
temat dotychczasowej działalności Stowarzyszenia oraz zapotrzebowań i
możliwości ich zaspokojenia w najbliższej przyszłości. Planując przyszłość
powinniśmy mieć na względzie, że pozycja społeczna naszej polskiej mniejszości
narodowej w Republice Czeskiej zależeć będzie od obecności i znaczenia Polaków,
świadomych swej tożsamości narodowej, też w życiu gospodarczym Euroregionu
Śląsk Cieszyński – Těšínské Slezsko.
Inż. Zygmunt Stopa, przewodniczący Komisji Rewizyjnej SEP
Sekcja elektrotechniczna przy Izbie Gospodarczej
Republiki Czeskiej
W Republice Czeskiej istnieje
bardzo dużo subiektów rozwijających działalność w dziedzinie elektrotechniki.
Żeby różnym formom tej działalności dać wspólną platformę, zrodziła się na
początku bieżącego roku myśl powołania do życia Sekcji Elektrotechnicznej przy
Izbie Gospodarczej RC. Zadaniem sekcji jest między innymi: a) wytwarzanie
nowych i efektywnych stosunków współpracy oraz realizacja wspólnych celów
związanych z zawodem elektryka, b) poszerzanie współpracy w warunkach
integracji do Unii Europejskiej, c) optymalizacja wykorzystania możliwości
poszczególnych organizacji elektrotechnicznych oraz przepływ informacji między
nimi, d) uzgadnianie wspólnego stanowiska w sprawach elektrotechniki wobec
Państwa jak na szczeblu centralnym, tak na szczeblu samorządowym. Podobne
inicjatywy rozwinęły się w poszczególnych okręgach. W Okręgu Morawsko-Śląskim
aktualnie pracują następujące zrzeszenia elektrotechników: a) Moravskoslezský elektrotechnický svaz,
b) Elektrotechnický cech Ostrava, c) Elektrotechnický cech Frýdek Místek, d)
Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC, e) Hospodářská komora okresu Karviná. Edward Kajfosz
Informator Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC (SEP)
Spotkanie noworoczne w Gliwicach – Delegacja naszego stowarzyszenia
wyjechała 8.1.2003 r. do Gliwic na spotkanie noworoczne, które zagaiło obchody
50-lecia gliwickiego oddziału SEP. W spotkaniu wzięli udział Tadeusz Toman –
przewodniczący SEP, Zygmunt Stopa i Władysław Niedoba. Ze względu na
nieoczekiwany zgon prezesa gliwickiego oddziału SEP, dr.inż. Mariana Mikruta,
program o charakterze towarzyskim odwołano. Odbyła się oficjalna część imprezy,
przedstawiono życiorys i dorobek naukowy śp. Mariana Mikruta.
Zebranie członkowskie – Obyło się w środę 22.1.2003 r. w
lokalu ZG PZKO, ul. Strzelnicza w Czeskim Cieszynie. Wzięło w nim udział 8
spośród 18 członków SEP. Sprawozdanie z działalności przedstawił
przewodniczący SEP, Tadeusz Toman. Stowarzyszenie urządza raz na kwartał
spotkanie członkowskie, najczęściej połączone z prelekcją, dwa razy
rocznie ukazuje się „Biuletyn SEP“. Organizowane są ekskursje (m.in. do
Elektrociepłowni Cieszyn, Elektrowni Szczytowo-Pompowej Porąbka-Żar). Rozwija
się współpraca z oddziałami SEP w Polsce (Gliwice, Bielsko-Biała). SEP
jest obecny na spotkaniach związków i cechów elektrotechnicznych w Pradze.
Sprawozdanie finansowe przestawił skarbnik SEP, Andrzej Macura. Wybrano
5-osobowy zarząd SEP w składzie. Inż. Tadeusz Toman (przewodniczący), Tadeusz
Parzyk (zastępca przewodniczącego), inż. Andrzej Macura (skarbik), inż. Tomasz
Stopa, Władysław Drong i 3-osobową komisję rewizyjną w składzie: inż.
Franciszek Jeżowicz, inż. Tadeusz Kiedroń, inż. Zygmunt Stopa. Po dyskusji
zaakceptowano plan pracy na 2003 rok: a) zorganizować 4 spotkania członkowskie
– kwartalnie, b) wydać 2 numery „Biuletynu SEP“ (maj, listopad), c)
współpracować w oddziałami SEP w Gliwicach i Bielsku-Białej, d) zorganizować
ekskursję do elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé Stráně w Jesionnikach.
Wynajmowanie lokalu w ZG PZKO – Na podstawie wniosku uczestników
zebrania członkowskiego w dniu 22.1. br., które odbyło się w siedzibie ZG PZKO,
przekazaliśmy „reklamację dotyczącą wynajęcia lokalu“. Pomimo zamówienia lokalu
(z miesięcznym wyprzedzeniem) i uiszczenia opłaty obradowaliśmy w nieogrzanym
lokalu, bez stosownego wyposażenia. Prosiliśmy o przekazanie informacji, czy
możemy liczyć w przyszłości na udostępnienie lokalu w ZG PZKO o nieco wyższym
komforcie. Przekazano nam ustną odpowiedź wnioskującą wykorzystanie lokalów w
terenie. ZG PZKO boryka się bowiem z kłopotami finansowymi.
SEP w prasie – Artykuł „Z działalności stowarzyszenia
elektrotechników“ opublikował marcowy numer miesięcznika społeczno-kulturalnego
PZKO „Zwrot“. Zamieszczono w nim informację o działalności SEP. M.in.
podkreślono, że „od roku 1999 do dnia dzisiejszego ukazało się 10 numerów
Biuletynu SEP, organizowane są wycieczki edukacyjne (…), prelekcje nie tylko na
tematy techniczne, ale również historyczne, towarzyskie spotkania
członkowskie.“ Poinformowano, że „imprezy SEP odwiedził m.in. Jindřich Babárik,
redaktor naczelny pisma Elektrotechnika w
praxi i że Biuletyn SEP współpracuje z pismem ETM – Elektrotechnický magazín, ukazującym się w Brnie“.
Przekazaliśmy też artykuł do prasy elektrotechnicznej w Polsce. Głos Ludu w br.
o działalności SEP jeszcze nie pisał, ograniczając się do informacji o
imprezach w rubryce „Co-gdzie-kiedy?“, z tym, że zamiast o Stowarzyszeniu
Elektrotechników Polskich w RC pisał o Stowarzyszeniu Elektroników…
W sprawie grupy zagranicznej – Wysłaliśmy list do Zarządu
Głównego SEP w Warszawie. Przewodniczący SEP, Tadeusz Toman w liście napisał
m.in. „Przyjęcie do grona SEPu traktujemy jako formę formalnego współdziałania
i nawiązania bliskich kontaktów w szczególności z kołem SEP w Gliwicach i
Bielsku-Białej. Sprawą kłopotliwą jednak okazuje się ustalona składka
członkowska w wysokości cca 31 EURO od osoby rocznie. W warunkach wstępnych
naszego współdziałania niestety ta informacja nam nie była przekazana. W
związku z tym proszę o ponowne rozpatrzenie kompromisowego rozwiązania,
tj. aby przyznane członkostwo SEP naszym członkom było zachowane przy
minimalnych wydatkach SEPu tak, aby uzgodniona forma współpracy była w jakimś
stopniu możliwa ku obopólnym korzyściom“. Po przekazaniu nam odpowiedzi
z jej treścią zaznajomimy czytelników.
Wycieczkę odwołano – Wycieczka-ekskursja do Elektrowni
Szczytowo-Pompowej Dlouhé Stráně (w Jesionnikach), zaplanowana na maj lub
czerwiec br. była odwołana. Organizowanie tego typu imprez było zawieszone ze
względu na ograniczenia antyterrorystyczne Na Dlouhé Stráně wyjedziemy, jeśli
będzie to możliwe, w przyszłym roku.
Spotkanie towarzyskie – W poniedziałek 28.4.2003 r.
odbyło się w Domu Polskim w Cierlicku-Kościelcu spotkanie towarzyskie członków
SEP w RC. Krótkie sprawozdanie z dotychczasowej działalności przedstawił
jego prezes, Tadeusz Toman. W spotkaniu uczestniczyli goście z gliwickiego
oddziału Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Tadeusz Lipiński, Ludwik Pinko i
Kazimierz Nabzdyk. Prezes oddziału SEP Gliwice, mgr.inż. Tadeusz Lipiński
przedstawił dotychczasowy dorobek polskich elektryków i zaprosił gości
z Zaolzia do wzięcia udziału w imprezach jubileuszowych z okazji
50-lecia Oddziału Gliwickiego SEP. W dyskusji poruszono temat dostosowania
przepisów elektrotechnicznych obowiązujących w Polsce i Czechach do
obowiązujących w Unii Europejskiej. Przygotowano skromne pogoszczenie, za co
należy się podziękowanie członkom SEP, Tadeuszowi Parzykowi w Władysławowi
Mikuli. Po spotkaniu goście zwiedzili stałą ekspozycję w salce Domu Polskiego
nt.tragedii polskich lotników Żwirki i Wigury z 1932 roku.
Udział w imprezach SEP Gliwice – Oddział SEP Gliwice w br.
obchodzi jubileusz 50-lecia. Przygotowano cykl imprez, na które zaproszono
również delegatów SEP z RC.
Następna impreza SEP – Kolejne spotkanie członkowskie
SEP odbędzie się we wrześniu br. Baza członkowska na spotkanie będzie zaproszona
pisemnie.
Wypadki spowodowane
prądem elektrycznym
W
zakresie niskiego napięcia (do 1000 V) najczęstszą przyczyną śmierci jest
migotanie komór serca. Do ok. 1000 V napięcia przemiennego jako wypadki
przy pracy uznaje się generalnie również te, które nastąpiły w domu i w czasie
wolnym od pracy. Szczególnie wyróżniają się takie miejsca pracy jak układy
aparatury łączeniowej, linie napowietrzne, instalacje domowe, linie trakcyjne
itp. W większości przypadków śmiertelnych stwierdzono ślady spowodowane prądem.
Oględziny organów wewnętrznych mogą dostarczyć zaledwie wskazówki do diagnozy
typu: „śmierć spowodowana porażeniem prądem“.
Przyczyną wypadków elektrycznych jest naruszenie pięciu reguł: 1) odłączyć wszystkie bieguny i
strony, 2) zabezpieczyć przed możliwością ponownego załączenia, 3) sprawdzić
brak napięcia, 4) uziemić i zewrzeć, 5) zakryć sąsiednie części będące pod
napięciem. Zatem wszystko, poprzez uświadomienie i szkolenie, zależy zawsze od
prawidłowej motywacji personelu fachowego i laików, lecz także od
konsekwentnego sprawdzania, czy przestrzegane są przepisy.
Obok
działania termicznego prądu elektrycznego na tkankę biologiczną – ze
szczególnie dramatycznymi następstwami w przypadku wysokiego napięcia – na
pierwszym planie stoi działanie podrażniające mięśnie szkieletowe, nerwy oraz
mięsień serca i związane z tym reakcje układu krążenia krwi. Założeniem
jednak jest, żeby prąd przepływał przez serce. Przepływ prądu lewa dłoń – prawa
stopa ma współczynnik 1,0. Wyjaśnia to dlaczego przy napięciu przemiennym 230
V i drodze prądu ręka – ręka porażeni często szczęśliwie z tego
wychodzą jedynie z długotrwałym przestrachem (współczynnik = 0,4). W
praktyce ta droga prądu występuje często, ponieważ przeważnie pracuje się
obiema rękami albo zabezpieczenie się podczas pracy na stanowisku następuje
przez mocne trzymanie się ręką (na drabinach lub rusztowaniach metalowych).
Oprócz tego dzięki butom i podłodze rezystancja stanowiska jest często wyższa
niż rezystancja skóry ręki. Przy drodze prądu ręka – ręka i nieuszkodzonej
suchej skórze (rezystancja ciała = 10 kOhm) można przy napięciu przemiennym
230V określić na podstawie prawa Ohma wartość prądu płynącego przez ciało: I =
U/Z . k = (230 V/10 kOhm) x 0,4 = 9 mA. Przy przepływie takiego prądu, leżącego
poniżej natężenia samo uwolnienia prądu (jest to tzw. wstrząs elektryczny)
występuje przestrach lub naturalna reakcja obronna.
Przy
przepływie prądu przez ciało znaczenie ma bezpośredni spadek napięcia
elektrycznego na sercu rozpatrywany w postaci natężenia pola elektrycznego. Na
tej wartości opierają się obliczenia porównawcze. Krytyczne natężenie pola na
sercu mogące wywołać migotanie komór w przypadku dorosłych ludzi wynosi między
70 a 80 mV/cm. Jest to podobna wartość co dla owiec (70 mV/cm) i świń (100
mV/cm). Umożliwia to wykorzystywanie wyników doświadczeń z dużymi
zwierzętami na ludziach.
Związek
między działaniami prądu a zakłóceniem normalnej akcji serca jest badany od
dziesięcioleci i wywołuje częściowo sprzeczne poglądy. Zanim była możliwa
rejestracja prądów akcji serca (w postaci elektrokardiogramu EKG)
wykorzystywano doświadczenia na zwierzętach. W ich wyniku można przedstawić
kilka zgodnych ze sobą poglądów na temat zakłóceń rytmu serca:
1) Elektryczne
działanie drażniące prądu elektrycznego na serce można uważać za odpowiedź typu
TAK – NIE.
2) Prąd
płynący przez serce musi być „nadprogowy“, aby zakłócić normalny rytm zatokowy
serca. Podprogowe prądy migotania wywołują tzw. skurcze dodatkowe. Ze wzrostem
prądu a zatem natężenia pola elektrycznego w mięśniu serca zwiększa się
częstotliwość i objawy zakłóceń rytmu.
3) Do
uważanych za przejściowe zaburzeń rytmu serca w pierwszej kolejności należą:
nadkomorowe skurcze dodatkowe, tachykardia zatokowa, zbyt wolna praca serca,
trzepotanie przedsionków, zakłócenia rozprzestrzeniania się pobudzenia i
powrotu do stanu wyjściowego w postaci deformacji przebiegu QRS. Można zatem
przypuszczać, że tylko już przy wcześniej uszkodzonych sercach można oczekiwać
także późniejszych następstw. Dlatego powinno się zawsze wykonać EKG i
poświęcić dużą uwagę możliwym uszkodzeniom, które miały miejsce już wcześniej.
4) Prądy
nadprogowe prowadzą do migotania komór serca. Ustanie akcji serca jest
natomiast mało prawdopodobne. Wynikające z migotania komór niedokrwienie mózgu
w ciągu 30 sekund prowadzi do utraty przytomności. Jeśli bezpośrednio po
wydobyciu porażonego spod napięcia nie rozpocznie się reanimacji, są małe
szanse na uratowanie jego życia. Dlatego należy wykonywać zewnętrzny masaż
serca na zmianę ze sztucznym oddychaniem, dopóki wezwany do wypadku lekarz nie
podejmie defibrylacji lub – przy bezskuteczności zabiegów reanimacyjnych – nie
zostanie stwierdzony zgon!
Wywołanie migotania komór serca nie tylko zależy od natężenia prądu lecz
także w istotnym stopniu od czasu przepływu prądu. Doświadczenia na zwierzętach
wykazują, że w przypadku prądu sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości 50 Hz
istnieje różnica poziomu między krótkimi (do 100 ms) a długimi (nad 500 ms)
czasami przepływu prądu. Dla impulsów prądu krótszych od 10 ms spodziewany jest
dalszy wzrost, zależny również od polaryzacji. Przy czasach przepływu do 100 ms
w wyniku wzrostu liczby skurczów dodatkowych obniża się znacznie próg migotania
komór serca. Wraz z wprowadzeniem ochronnych wyłączników różnicowoprądowych w
szczególnie zagrożonych obszarach działalności pozostało w praktyce niewiele
problemów – czasy wyłączania do 100 ms są regułą.
Przepisy
elektrotechniki są konstruowane na podstawie znajomości fizjologii i
patofizjologii drażnienia organów żywych prądem elektrycznym. Międzynarodowa
unifikacja przepisów budowlanych oraz eksploatacyjnych, jak również stosowanych
do produkcji elektrycznych środków pracy materiałów instalacyjnych i urządzeń
ma tendencję wzrostową. Szczególną rolę w tym względzie odgrywa handel i nowe
rynki otwierające się np. w wyniku rozszerzenia się Unii Europejskiej.
W wyniku
uzyskania rozpoznania biomedycznego wzrosła regulowana przepisami troskliwość w
obchodzeniu się z energią elektryczną. Na prawie stałym poziomie pozostaje
liczba nieszczęśliwych wypadków mimo ogromnego rozszerzenia się dziedzin
zastosowania energii elektrycznej. Na dłuższą metę, podobnie jak w ruchu
drogowym nie da się wykluczyć błędów popełnianych przez ludzi. Ale: izolacja ochronna, wyłącznik
różnicowoprądowy i świadoma praca pod napięciem – żeby przykładowo wymienić
tylko te trzy skuteczne środki – były istotną pomocą w osiągnięciu obecnego
stanu bezpieczeństwa elektrycznego.
Na
postępowanie w przypadku nie będącego wypadkiem porażenia prądem („wstrząsu
elektrycznego“) jest konieczne poinformować. W czym jest problem?
1) Reakcja
porażonych, udzielających pierwszej pomocy i lekarzy przy wstrząsie
elektrycznym jest różnorodna. Paleta zachowań rozciąga się od stwierdzenia
z góry zakładanej beztroski, prawidłowej oceny zdarzenia aż do
wielodniowego ciągłego nadzoru.
2) Wstrząsy
elektryczne nie są meldowane, ponieważ porażeni obawiają się konsekwencji (np.
utraty zaufania, obciążenia winą aż do usunięcia od dotychczas wykonywanej
działalności włącznie). Potencjalne źródła wypadków śmiertelnych pozostają
nierozpoznane, ponieważ w odmiennych warunkach (np.wilgotne ręce, przewodzące
stanowisko, przepływ prądu przez serce, brak możliwości samo uwolnienia) mogą
przez ciało przepływać większe prądy.
Dlatego
nie każdy przepływ prądu jest nieszczęśliwym wypadkiem. Przepływ prądu nie
mającego charakteru nieszczęśliwego wypadku („wstrząs elektryczny“) zachodzi,
gdy:
1) przy
napięciach do 400 V a) było możliwe samo uwolnienie (w wyniku własnej
reakcji obronnej albo automatycznego odłączenia w czasie do 200 ms) oraz b) nie
rozpoznano żadnych widocznych śladów prądu oraz c) porażony po ustaniu
działania prądu nie ma dolegliwości o charakterze fizycznym lub psychicznym oraz / lub d) serce nie znalazło
się na drodze prądu,
2) uwarunkowany
układowo prąd przepływający przez ciało pozostaje ograniczony do wartości
poniżej 20 mA,
3) napięcie
dotyku leży poniżej 50 V (dla prądu zmiennego),
4) częstotliwość
prądu sinusoidalnego wynosi nad 10 kHz,
5) podczas
rozładowania kondensatorów energia nie przekracza 350 mJ.
Pozostaje jednak najważniejsze kryterium: Jeżeli ocena zdarzenia przez
laika budzi jakiekolwiek wątpliwości, należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej. (red.)
Prace pod napięciem
W ramach
Unii Europejskiej dochodzi do ujednolicenia przepisów w poszczególnych
dziedzinach techniki, elektryki nie wyłączając. Podpisując protokoły akcesyjne,
jak Polska tak Czechy zobowiązały się wprowadzać bezpieczne procedury
uzgodnione w ramach poszczególnych technicznych komisji europejskich. Dotyczy
to również działań i czynności związanych z utrzymaniem urządzeń
elektrycznych i zapewnieniem ciągłości dostaw energii elektrycznej.
Podejmując temat pracy pod napięciem należy na wstępie przytoczyć
obowiązujące przepisy regulujące problematykę bezpieczeństwa pracy. W Polsce
obowiązuje rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17.9.1999 w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych
(przed 1999 rokiem obowiązywało rozporządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki
z 9.5.1970 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach energetycznych
i innych zakładach przy urządzeniach elektroenergetycznych), w Republice
Czeskiej przepis prawny nie był wydany (istnieje ogłoszenie nr 50/1978 o
kwalifikacji w elektrotechnice, które reguluje wyłącznie problematykę
uprawnień), w praktyce stosuje się normę techniczną ČSN 34 3100 z 1967 r.:
Przepisy bezpieczeństwa w sprawie obsługi i pracy na urządzeniach elektrycznych
(Bezp. předpisy pro obsluhu a práci na elektrických zařízeních).
Wymienione przepisy prawne i normy techniczne w zależności od
zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy dopuszczają
wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych: a)
przy całkowicie wyłączonym napięciu, b) w pobliżu napięcia, c) pod napięciem.
Za prace
pod napięciem uznaje się prace wykonywane na nieizolowanych częściach czynnych
urządzeń i instalacji elektroenergetycznych pozostających pod napięciem, lub
wyłączonych spod napięcia lecz nieskutecznie zabezpieczonych przed pojawieniem
się napięcia – w tym urządzeń wyłączonych, których obwody nie zostały zwarte i
uziemione
Technologia prac pod napięciem stosowana jest od lat w energetyce wysoko
rozwiniętych krajów Unii Europejskiej, a jej prekursorem w Europie była
energetyka francuska. W Polsce już w 1975 roku technologia prac pod napięciem,
zwana w skrócie PPN, została wdrożona początkowo w zakresie napięć 1 kV, a
następnie 15 kV, 220 kV i 400 kV.
W technologii PPN można było wykonywać
podstawowe prace eksploatacyjne w sieciach napowietrznych, kablowych, stacjach
i urządzeniach rozdzielczych, jak np. przyłączanie i odłączanie przyłączy
napowietrznych niskiego napięcia, wymianę uszkodzonych izolatorów w sieci
niskiego i wysokiego napięcia, wymianę odłączników napowietrznych wysokiego
napięcia, naprawę połączeń przewodów, czyszczenie izolatorów linii
napowietrznych i stacyjnych, wymianę aparatury w stacjach i rozdzielniach itp.
Technologia ta poza energetyką była prawie nieznana, gdyż była oparta na
zastosowaniu stosunkowo drogiego sprzętu i narzędzi importowanych z strefy
dolarowej (głównie z Francji), a także w wyniku niedoceniania strat
wynikających z przerw w dostawach energii elektrycznej.
Z chwilą
wprowadzenia gospodarki rynkowej na przestrzeni ostatnich 10 lat nastąpiło
zintesywnienie prac w tej technologii. Technologia PPN obejmuje praktycznie 3
zasadnicze metody wykonywania prac: a) „z odległości“ – czynności wykonywane są
przy pomocy manipulatorów izolacyjnych (drążki izolacyjne zaopatrzone w
końcówki do wykonywania manipulacji, b) „w kontakcie“ – zakłada kontakt
człowieka zaopatrzonego w elektroizolacyjne ochrony osobiste
z nieizolowanę częścią urządzenia będącą pod napięciem, przy zastosowaniu
elektroizolacyjnego sprzętu takiego jak podesty, podnośniki, drabiny itp., c)
„na potencjale“ – człowiek poprzez elementy izolacyjne przemieszcza się aż do
bezpośredniego kontaktu z tą częścią urządzenia pozostającego pod
napięciem, na której ma wykonywać zamierzoną czynność, technologia ta stosowana
głównie na urządzeniach napowietrznych wysokich napięć, wymaga zastosowania
ekranowego ubrania chroniącego przed szkodliwym działaniem pola
elektromagnetycznego.
Główną
zaletą technologii PPN jest zdecydowanie niższa wypadkowość w porównaniu do
tradycyjnych metod organizacji prac przy urządzeniach elektrycznych.
Wykonywanie prac w technologii PPN wymaga odpowiednio wysokich kwalifikacji i
właściwych predyspozycji psychofizycznych pracowników oraz przestrzegania
odpowiednich przepisów organizacyjnych i środków technicznych. Stosowane w
energetyce procedury organizacji pracy skutecznie ograniczają wielkość ryzyka.
Podstawową zasadą w pracach pod napięciem jest identyfikacja zagrożeń i
wstępna ocena ich potencjalnych skutków celem podjęcia właściwych działań
prewencyjnych. Zagrożeniami dla osób pracujących pod napięciem są: a) czynniki
fizyczne związane z elektrycznością i grawitacją, b) osobowe czynniki
fizyczne i psychiczne, c) czynniki związane z organizacją pracy i
uwarunkowaniami socjologicznymi.
Źródłami
zagrożeń w pracach pod napięciem mogą być: a) niesprzyjające warunki
atmosferyczne, b) obecność napięcia i przepływu prądu elektrycznego, c)
ekspozycja pracownika na wysokości, d) szeroko rozumiane środowisko.
Identyfikacja zagrożeń w technice PPN dokonywana jest w ramach prac
przygotowawczych, na podstawie których kierujący zespołem podejmuje ostateczną
decyzję o podjęciu pracy pod napięciem bądź jej zaniechaniu. Obejmuje ona
przede wszystkim zebranie informacji o obiekcie i stanów eksploatacyjnych
ważnych dla oceny zagrożenia, identyfikacja źródeł zagrożenia, w tym zdarzeń
początkujących ciągi awaryjne.
W
praktyce poddaje się szczegółowej ocenie sprzęt i narzędzia przeznaczone do
wykonywania pracy (sprzęt i narzędzia zagrażające bezpieczeństwu pracy lub ich
brak wyklucza możliwość jej rozpoczęcia), czynniki fizyczne związane ze
środowiskiem, przede wszystkim warunki atmosferyczne i meteorologiczne
(wyładowania atmosferyczne, deszcz, opady śniegu, mróz, mgła lub duże
zachmurzenie wykluczają lub ograniczają możliwość prac w technice PPN), osobowe
czynniki fizyczne i psychiczne, tj. dobór właściwych osób do wykonania zadania
(kwalifikacje, umiejętności, stan fizyczny i psychiczny człowieka). Pomimo, że
w pracach pod napięciem stosuje się odpowiednie systemy zabezpieczeń, to jednak
skutkują one w sytuacjach rutynowych, a nie wykrywają błędów popełnianych w
procesach decyzyjnych. Ujemny wpływ na proces pracy mogą mieć bodźce zewnętrzne
takie, jak ostry lub nieoczekiwany hałas, skomplikowane sygnały świetlne, zbyt
jaskrawe oświetlenie.
Czynnikami wpływającymi na efektywność i niezawodność działań człowieka
są czynniki wewnętrzne: umiejętności, wyszkolenie, cechy i stan psychofizyczny
i czynniki zewnętrzne: rodzaj i złożoność zadania, poziom stresu, środowisko i
organizacja pracy, nadzór kierownictwa, komunikowanie się w grupie. Błędy
ludzkie powinny być traktowane jako zjawisko naturalne, które występuje w
najdoskonalszych systemach. Aktualnie jeszcze możliwość eliminacji ludzi
z procesu PPN (przez wykorzystanie np. śmigłowców, robotów) nie jest
technicznie możliwa. Redukcję ryzyka osiągamy poprzez kombinację środków
technicznych, proceduralnych i zachowawczych. Zdecydowanie wyższy poziom ryzyka
występuje podczas czynności jego ograniczania, jak izolowanie stanowiska pracy
lub jego rozizolowanie, aniżeli podczas właściwego wykonywania zadania.
Szacowanie ryzyka prac pod napięciem jest złożonym procesem. Prowadzenie
prac w technice PPN, przy odpowiednim wyszkoleniu pracowników i ścisłym
przestrzeganiu ustalonych bezpiecznych procedur, będzie jedną z całkowicie
bezpiecznych technik prac eksploatacyjnych.
Opracował Tadeusz Toman
Kolej – encyklopedycznie
Kolejnictwo – dział gospodarki narodowej zajmujący się
transportem kolejowym.
Kolej – środek transportu osób i ładunków za pośrednictwem
pojazdów poruszających się po wyznaczonym torze (szynowym, linowym), ludzi i
ładunki przewozi się w wagonach ciągniętych przez lokomotywy, w wagonach
silnikowych lub zespołach trakcyjnych. Napęd kolei może być elektryczny,
spalinowy lub parowy. Szczególne rodzaje kolei to: kolej zębata, kolej
linowa, kolej
podziemna (metro),
kolej na poduszce magnetycznej. Pierwsze koleje powstały w latach
dwudziestych XIX wieku.
Długość
linii kolejowych w niektórych krajach: USA – 187 691 km (1991), Rosja – 87 113 km (1993),
Chiny – 68 013 km (1993), Indie – 62 220 km (1992), Polska – 24 926 km (1993)
Najważniejsze
wynalazki w historii kolei: 1789 r. – szyny profilowane, 1829 r. – parowóz Rakieta
G.Stephensona, 1840 r. – semafor ramienny, 1872 r. – hamulec pneumatyczny, 1879
r. – lokomotywa elektryczna, 1941 r. – lokomotywa spalinowa, 1981 r. –
superszybka kolej elektryczna TGV.
Kolej Warszawsko-Wiedeńska – pierwsza linia kolejowa w
Królestwie Polskim, budowana w 1840-48, łączyła Warszawę z Krakowem i
Wiedniem, pierwszy odcinek oddano do użytku w 1845 roku.
Trakcja – napęd pojazdu szynowego, zależnie od rodzaju silnika
napędzającego pojazd rozróżnia się: parową, spalinową i
elektryczną.
Trakcja elektryczna wymaga budowy sieci trakcyjnej. W Polsce stosuje się prawie
wyłącznie trakcji prądu stałego o napięciu 3 kV.
Sieć trakcyjna – sieć elektryczna do zasilania pojazdów w energię
elektryczną, za pomocą odbieraków prądu, składa się z sieci jezdnej
(często napowietrznej) i sieci powrotnej (szyny i kable łączące sieć
z podstacją), w trolejbusach – przewód.
Pojazd szynowy – pojazd do jazdy po torze szynowym: pojazd
trakcyjny,
wagon,
drezyna lub maszyna torowa. Pojazd szynowy (lokomotywa,
zespół trakcyjny, autobus szynowy) jest wyposażony w silnik.
Lokomotywa – mechaniczny pojazd szynowy przeznaczony do ciągnięcia lub
pchania innych pojazdów szynowych, zależnie od rodzaju napędu rozróżnia się: lokomotywy
parowe (parowozy),
lokomotywy elektryczne (z silnikami elektrycznymi czerpiącymi energię z sieci
trakcyjnej), lokomotywy spalinowe (z silnikami spalinowymi tłokowymi
o zapłonie samoczynnym lub turbinami spalinowymi).
Zespół trakcyjny – zespół wagonów (przeważnie 3-5)
stale sprzężonych ze sobą, z których co najmniej jeden (wagon silnikowy)
jest wyposażony w silniki napędzające cały zespół trakcyjny, stosowany np. w
kolejach podmiejskich, metrze.
Pociąg – zespół sprzęgniętych pojazdów szynowych, z których
co najmniej jeden jest czynnym pojazdem trakcyjnym.
Wagon – pojazd szynowy do przewozu osób i/lub ładunków
dostosowany do ciągnięcia lub pchania przez pojazd trakcyjny.
Wagon silnikowy – wyposażony w silnik (np. autobus szynowy), wagon
towarowy: np.
uniwersalny, samowyładowczy, chłodnia.
Ruch kolejowy – ruch pojazdów szynowych po sieci kolejowej,
bezpieczeństwo ruchu kolejowego zależy od sprawnego sterowania nim (blokady
kolejowe, sygnalizacja). Obecnie dąży się do scentralizowania sterowania na dużych
obszarach.
Lokomotywownia – jednostka organizacyjna służby kolejowej, której
zadaniem jest bieżące utrzymanie lokomotyw i wagonów silnikowych w stanie
sprawności.
Wagonownia – jednostka organizacyjna służby kolejowej, której zadaniem
jest utrzymanie wagonów w stanie sprawności techniczno-eksploatacyjnej.
Stacja kolejowa – miejsce postoju pociągów i przeprowadzania
operacji związanych z ruchem kolejowym, do stacji kolejowej należą m.in.
dworzec, perony, rampy, wagi wagonowe, górki rozrządowe.
Linia kolejowa – część drogi kolejowej, łącząca określone punkty,
np. stacje końcowe lub węzłowe.
Sieć kolejowa – układ linii kolejowej powiązanych ze sobą
węzłowymi stacjami, na sieci kolejowej są rozmieszczone posterunki ruchu,
przystanki, bocznice.
Szlak kolejowy – odcinek drogi kolejowej między 2 sąsiednimi
punktami zapowiadczymi, stacjami, mijankami, rozgałęźnikami, dzieli się na
odcinki.
Węzeł kolejowy – węzeł transportu kolejowego, zwykle w węźle
kolejowym znajduje się stacja kolejowa.
Kolej zębata (zębnicowa) – poruszająca się po 2 gładkich
szynach i umieszczonej między nimi szynie zębatej (zębnicy), po zębnicy toczą
się zębate koła pojazdu napędzane przez silnik, używana przy dużych
pochyleniach toru.
Kolej wąskotorowa – kolej o szerokości toru mniejszej
niż 1435 mm, czasem nawet ok. 400 mm, tabor i konstrukcja torów lżejsze niż
kolei normalnotorowej.
Kolej na poduszce magnetycznej (masglev) – kolej poruszająca się bez
styku pojazdu z torem dzięki unoszeniu elektromagnetycznemu (poduszce
magnetycznej), uzyskuje prędkości ponad 400 km/godz.
Kolej jednoszynowa – kolej wykorzystująca jedną
szeroką, podpartą na słupach szynę górną (kolej podwieszona) lub dolną (kolej
siodłowa).
Kolej linowa – kolej, w której pojazd (wagonik, krzesełko
wyciągu) lub narciarz trzymający się uchwytu jest ciągniony przez linę napędową
po torze linowym, utworzonym przez linę nośną (będącą niekiedy też napędową),
naziemną lub napowietrzną.
Kolej linowo-terenowa – górska kolej naziemna poruszająca
się po szynach, której wagony są ciągnione przez linę zamkniętą. (opracował
T.T.)
Systemy edukacyjne
(Polska, Czechy, Węgry, Niemcy)
Działalność edukacyjna, szkolenie i
doskonalenie elektryków zawsze było w centrum uwagi SEP. Konieczność podnoszenia
swego wykształcenia (teoretycznego i praktycznego) będzie wzrastać głównie w
związku z przystąpieniem Polski i Czech do Unii Europejskiej. W krajach UE
reforma systemu szkolnego była już zakończona lub jest zaawansowana.
Czytelnikom przedstawiamy systemy Polski, Czech, Węgier i Niemiec.
W Rzeczpospolitej Polskiej 7-latek po ukończeniu rocznego
kształcenia w przedszkolu (klasa zerowa) podejmuje naukę w 5-letniej szkole
podstawowej, a następnie w 3-letnim gimnazjum. Ustawa z 21.11.2001 r.
przywróciła niektóre formy kształcenia, w tym kształcenie zawodowe w średnich
szkołach zawodowych – czteroletnich technikach. Nauczanie pogimnazjalne
przedstawia się następująco: 1) zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania
nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia
uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a
także dalsze kształcenie w szkołach wymienionych w pozycji 5 i 6, 2) trzyletnie
licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa
dojrzałości, po zdaniu egzaminu maturalnego, 3) trzyletnie licea profilowane o
profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie
świadectwa dojrzałości, po zdaniu egzaminu maturalnego, 4) czteroletnie technika,
których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwienie uzyskania świadectwa
dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, 5) dwuletnie uzupełniające licea
ogólnokształcące dla absolwentów wymienionych w pozycji 1, których ukończenie
umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, 6)
trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów wymienionych w pozycji 1,
których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości, po zdaniu
egzaminu maturalnego, a także uzyskanie dyplomu, 7) szkoły policealne o okresie
nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom
posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe po zdaniu egzaminu. Kwalifikacje zawodowe, potwierdzone egzaminem i
nadające dyplom i stopień zawodu technika, są przeprowadzone przez niezależne
komisje państwowe, w których obok nauczycieli zawodu zasiadają przedstawiciele
gospodarki, usług, a także przedstawiciele stowarzyszeń naukowo technicznych
Szkolenie praktyczne uczniów odbywa się w laboratoriach lub warsztatach szkoły,
ale w szczególności w centrach kształcenia praktycznego. Odrębnym problemem
jest szkolnictwo wyższe. Jeśli liczbę uczelni akademickich można uznać za
zadawalającą, to liczba państwowych wyższych szkół zawodowych (25) jest
niewystarczająca. Ponad 240 uczelni niepublicznych (ewenement w skali Europy)
nie załatwia sprawy dostępności do studiów młodzieży z miejscowości oddalonych
od ośrodków akademickich.
W Republice Czeskiej po trzyletnim nauczaniu
przedszkolnym, uczeń w wielu 6 lat podejmuje naukę w 9-letniej szkole
podstawowej, która jest obowiązkowa. Szkoła podstawowa podzielona jest na dwa
okresy i związane z tym dwa poziomy (5-letni i 4-letni). Po skończeniu
9-letniej szkoły podstawowej uczeń, drogą egzaminu wstępnego, może podjąć
naukę: 1) w 4-letnim gimnazjum, po ukończeniu gimnazjum uczeń przystępuje do
egzaminu maturalnego (do gimnazjum można się dostać po ukończeniu 5 lat szkoły
podstawowej – jest realizowane przez 8 lat lub po ukończeniu 7 lat szkoły
podstawowej – jest realizowane przez 6 lat), 2) w 4-letniej średniej szkole
technicznej, po której przystępuje się do egzaminu maturalnego, 3) w 3-letniej
lub 2-letniej średniej szkole technicznej, która kończy się końcowym egzaminem
zawodowym (wówczas albo podejmuje się pracę albo kontynuuje kształcenie w
1,5-2-letnim studium uzupełniającym, po ukończeniu którego można przystąpić do
egzaminu maturalnego), 4) w 4, 3 i 2-letniej lub 1-rocznej średniej szkole
zawodowej, która po ukończeniu 4 lat nauki daje prawo do przystąpienia do
egzaminu maturalnego, a po 3 i 2 latach przystępuje się do egzaminu zawodowego
i albo podejmuje się pracę albo poprzez studium uzupełniające przystępuje do
egzaminu maturalnego. Po ukończeniu każdej ze szkół średnich zaliczanych do
tzw. „średniego poziomu wyższego“ absolwenci mogą podejmować studia: 1) w
uniwersytetach, gdzie zależnie od kierunku studiów, studia trwają 4 lub 5 lat.
Są to studia magisterskie kończące się stopniem zawodowym magistra, inżyniera,
względnie doktora medycyny lub weterynarii. Po studiach uniwersyteckich można
podejmować studia doktoranckie trwające około trzech lat i kończące się
stopniem naukowym doktora, 2) w jednostkach uniwersyteckich uprawnionych do
nadawania stopnia bachelor (bakalář), na wzór studiów w UE. Studia te trwają 3
lata, 3) w wyższych szkołach zawodowych, gdzie zależnie od kierunku studiów,
studia trwają 3 lub 4 lata.
W Republice Węgierskiej idea edukacji jest w znacznym
stopniu podobna do systemu czeskiego. Trzyletni system przedszkolny obejmuje
wszystkie dzieci, które ukończyły 3 lata życia. Ośmioletnia szkoła podstawowa
realizowana jest jako 4-letni poziom niższy dla wszystkich oraz 6-letni lub
8-letni poziom wyższy.
Szkoła średnia – gimnazjum – jest
więc dla części młodzieży 8-letnia, 6-letnia lub 4-letnia zależnie w dużej
mierze od uzdolnień. Szkoła ta kończy się egzaminami maturalnymi, przy czym
pierwszy egzamin („mała matura“), odbywa się po dwóch latach nauki.
Część młodzieży (25-30%) wybiera po
8-letniej szkole podstawowej 4-letnią szkołę zawodową, po której może uzyskać
świadectwo dojrzałości. Część młodzieży (50%) wybiera dalsze nauczanie zawodowe
2-letnie, po którym uzyskuje się stopień zawodowy – technik określonej
specjalności. Część młodzieży (20-25%) wybiera 3- lub 2-letnią (pilotażową)
szkołę zawodową, po której uzyskuje zawód robotnika wykwalifikowanego.
Przyjęcie na studia wyższe
uniwersyteckie, które trwają 4-6 lat, odbywa się drogą konkursu świadectw pod
warunkiem posiadania świadectwa dojrzałości. Studia uniwersyteckie podejmuje
30-40% maturzystów. Po ukończeniu uniwersytetu uzyskuje się tytuł magistra lub
inżyniera.
Do 3-4 letnich kolegiów (College) przyjmowana jest młodzież
posiadająca maturę średniej szkoły ogólnej lub średniej szkoły zawodowej.
Studia te podejmuje około 30% maturzystów. Po ukończeniu tej szkoły uzyskuje
się tytuł licencjata.
Po ukończeniu studiów wyższych
można podjąć studia specjalne dwuletnie, po których uzyskuje się dyplom
specjalizacji – certyfikat. Po uzyskaniu certyfikatu można podjąć 3-letnie
studia doktoranckie, po których uzyskuje się stopień naukowy doktora.
W Republice Federalnej Niemiec system szkolnictwa jest bardzo
rozbudowany. Po ukończeniu trzyletniego przedszkola i czteroletniej szkoły
podstawowej, dziesięcioletni uczeń ma do wyboru: 1) 5-letnią szkołę średnią
ogólną (Hauptschule), w tym dwa lata
szkolenia ukierunkowującego, 2) 6-letnią średnią szkołę nowoczesną –
profilowaną (Realschule), w tym dwa
lata szkolenia ukierunkowującego, 3) 7-letnie gimnazjum (Gymnasium), po dwuletnim szkoleniu ukierunkowującym, 4) 7-letnią
szkołę zbiorczą (Gesamtschule), po
dwuletnim szkoleniu ukierunkowującym Są jednak 4 kraje (Landy), gdzie jest realizowany nawet 12-letni jednolity system
gimnazjalny.
Po ukończeniu ogólnej szkoły
średniej z 5-letnim okresem nauki, młodzież ma możliwość wyboru: 3-letniej
szkoły zawodowej powiązanej z praktyką (Berufsfachschule), 3-letniej szkoły dokształcającej (Berufsaufbauschule), 3-letnie
kształcenie zawodowe w systemie dualnym, gdzie zajęcia odbywają się tak w
zakładach pracy, jak i w szkołach zawodowych (Duales System – Betriebliche Ausbildung und Berufsschulen).
Absolwenci kształcenia dualnego podejmują w zasadzie pracę zawodową i po kilku
latach pracy starają się na studia w szkołach zawodowych, prowadzonych przez
różne organizacje zawodowe. Część absolwentów (około 30%) średniej szkoły
ogólnej (Hauptschule) podejmuje naukę
w 10. klasie tej szkoły, by mieć te same możliwości dalszego kształcenia, co
młodzież kończąca średnie szkoły nowoczesne – profilowane (Realschule). Niewielka część młodzieży podejmuje naukę w 6-letnich
szkołach służby zdrowia, kończąc je na poziomie licencjatu.
Absolwenci średniej szkoły
nowoczesnej – profilowanej (Realschule)
– 6 lat nauki – mają możliwości wyboru: 2-letnich średnich szkół zawodowych (Fachoberschule), 3-letnich gimnazjów
zawodowych (Fachgymnasien), szkół
zawodowych dokształcających (Berzfsaufbauschule),
3-letnich szkół zawodowych powiązanych z praktyką, 3-letnich szkół zbiorczych (Gesamtschulen). Absolwenci tych szkół
podejmują głównie studia wyższe uniwersyteckie (4-5 lat), pod warunkiem, że
zdali egzamin dojrzałości (Abitur).
Podejmują oni też studia na wyższych szkołach zawodowych (Fachhochschulen), gdzie nie wszędzie jest wymagane Abitur, wystarczy świadectwo ukończenia
szkoły średniej (ostatnio ten wymóg jednak się zaostrzył). Są to szkoły wyższe
3, 3,5 i 4-letnie zależnie od kierunku studiów. Część młodzieży podejmuje naukę
po szkole podstawowej w 9-letnim gimnazjum lub 9-letniej szkole zbiorczej,
wybierając studia wyższe uniwersyteckie lub wyższe szkoły zawodowe.
Obok państwowych uczelni
zawodowych, kadrę na poziomie wyższym przygotowują różne stowarzyszenia i
organizacje. Są nimi np. Stowarzyszenie Przemysłowo-Handlowe w Kolonii oraz
Izby Rzemieślnicze. Okres kształcenia lub nauki jest regulowany i wynosi 3-3,5
roku. Preferowane są tzw. „studia dualne“. Ten rodzaj studiów jest realizowany:
1) po ukończeniu Hauptschule lub Realschule, 2) po ukończeniu średniej
szkoły zawodowej (bez matury), 3) po maturze (Abitur). Szkolenie odbywa się w ten sposób, że przez 4 dni szkolący
się pracuje w zakładzie, dwa dni uczy się lub studiuje w uczelni. W przypadku
niepełnoletnich uczniów umowę z zakładem podpisują rodzice. Egzaminy
przeprowadzane są w ramach 90. specjalności. We wszystkich Landach działa około 300 komisji egzaminacyjnych, egzaminując
rocznie około 15 tys. młodzieży. Absolwenci, nie mający matury, otrzymują
dyplom mistrza lub technika w danym zawodzie. Absolwenci, legitymujący się Abitur, otrzymują dyplom. Inną znaczącą
organizacją, realizującą kształcenie poza szkolnictwem wyższym (państwowym)
jest Akademia Zawodowa, działająca głównie w Badenii-Wirtenbergii.
SEP analizując system szkolnictwa w krajach Unii lub przestępujących do
Unii uznał za podjęcie następujących problemów lub zadań:
a) oddziaływać
na kształt sylwetki absolwentów szkół (opracowanie i opiniowanie planów i
programów studiów specjalności elektrycznych),
b) organizować
seminaria, prelekcje, podkreślając rolę elektryki dla jakości życia i postępu
cywilizacyjnego,
c) propagować
w społeczeństwie wiedzę o elektryce, a w tym zakresie bezpiecznego użytkowania
i obsługi urządzeń elektrycznych, energooszczędnych technologii, pozyskiwania
energii elektrycznej z nowych i odtwarzalnych źródeł energii,
d) kształcenie
ustawiczne (permanentne),
e) potrzeba
kształcenia zawodowego.
(na
podstawie „Spektrum“ nr. 7-8/2002 opracował T.T.)
Elektrociepłownia w Cieszynie
Członkowie Stowarzyszenia Elektrotechników
Polskich w RC skorzystali z zaproszenia dyrekcji Energetyki Cieszyńskiej
s.a. i wzięli udział w dniu 15.4. br. w ekskursji do Elektrociepłowni Cieszyn i
spotkaniu z kierownictwem zakładu. W dzisiejszym numerze opracowałem artykuł
o rozwoju ciepłownictwa w Cieszynie. Materiałem źródłowym jest publikacja
„Energetyka Cieszyńska 1910-2000 – rys historyczny“. Tadeusz
Toman
Elektrociepłownia – powstanie i rozwój ciepłownictwa:
1953-1977
Elektrociepłownia w Cieszynie
rozpoczęła dostawę ciepła grzewczego dokładnie 6 października 1953 r. do
pierwszych 4 odbiorców, którymi byli: Cieszyńska Fabryka Narzędzi, Fabryka
Wyrobów Cukierniczych „Olza“, Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i
Katowickie Zjednoczenie Instalacji Przemysłowych. Energia cieplna dostarczana w
wodzie podgrzewanej w wymienniku kaskadowym i transportowana poprzez pompy
siecią ciepłowniczą dwuprzewodową o średnicy 150 mm. Przewody sieci były
izolowane wełną mineralną i ułożone w ziemi. Trasa dostawy miała długość 1,4
km. Sieć ciepłowniczą wybudowała Cieszyńska Fabryka Narzędzi. Poszukiwania
kierunków możliwego dalszego rozwoju Elektrowni zaczęły się koncentrować na
rozważaniach na przekształceniu przedsiębiorstwa w Elektrociepłownię i
powszechnym wprowadzaniu w Cieszynie ciepłownictwa. W 1955 roku Ministerstwo
Energetyki zatwierdziło przejście na pracę jako elektrociepłownia.
Produkcja energii elektrycznej
utrzymana jest jeszcze do roku 1985. W 1955 roku odbudowano dwie małe
elektrownie wodne, usytuowane na rzece Młynówce, w miejscu dawnych młynów: w
Błogocicach i przy Cieszyńskiej Wenecji. Obie turbiny wykonane były przez firmę
J.M.Voith z miejscowości St.Pölten w Austrii. W roku 1965 decyzją
Ministerstwa Górnictwa i Energetyki zostały zlikwidowane i przekazane na złom.
W roku 1955 dokonano likwidacji
przestarzałych kotłów parowych, dwóch z roku 1910 i jednego z roku
1915. Po rozbudowie Elektrowni o dwa kotły parowe OSR-16 w roku 1957,
zatwierdzono w roku następnym rekonstrukcję turbozespołu AEG. Uruchomienie
przebudowanego turbozespołu oraz członu ciepłowniczego, który zlokalizowano w
dawnej kotłowni z 1910 roku, nastąpiło w roku 1963. Zostało ono
poprzedzone innymi inwestycjami, w tym nowej 20-polowej rozdzielni 3 kV,
rozdzielni 0,4 kV oraz nastawni elektrycznej.
Obok inwestycji związanych
z wytwarzaniem energii cieplnej rozbudowano miejską sieć ciepłowniczą. W
latach 1961-1963 przekazano miejską sieć ciepłowniczą. W latach 1961-1963
przekazano do eksploatacji następujące magistrale ciepłownicze: 1) Magistralę
Główną (2,5 km) biegnącą od Elektrowni do ulicy Zamkowej, następnie wzdłuż ulic
Zamkowej i Alei Łyska do Zakładów Celmy z odgałęzieniem w kierunku
Drukarni, Śródmieścia na trasie Rynek – Drewniany Rynek do obiektów Caritasu
przy ul. Wyższa Brama, 2) Magistralę Wschód (2,7 km) od ulicy Zamkowej wzdłuż
ulic Liburni i Stawowej do Fabryki Urządzeń Chłodniczych, 3) Magistralę Północ
– od Elektrowni do Wytwórni Nakryć Stołowych „Polwid“ przy ul. Ks. Janusza, 4)
Magistralę Zachód – od Elektrowni do Zakładu Zieleni Miejskiej przy ul. Mała
Łąka.
Budowa tych magistrali
ciepłowniczych stworzyła miejski system dystrybucyjny energii cieplnej.
Projekty techniczne urządzeń wytwórczych wykonał „Energoprojekt“ Katowice,
natomiast sieci cieplne projektowane były przez „Energoprojekt“ Warszawa.
Moc cieplna zapotrzebowana w
Elektrowni wzrosła od roku 1953 z wartości 3,95 MW do wartości 33,75 MW w
roku 1965. W latach 1970-1972 zarejestrowano pierwszy brak mocy cieplnej do
pokrycia wzrastających potrzeb odbiorców energii, co było związane z planami
rozwoju cieszyńskiego przemysłu i budownictwa.
W roku 1972 uruchomiono nowy kocioł
wodny WR-25 produkcji Raciborskiej Fabryki Kotłów „Rafako Racibórz“. W ramach
rozbudowy wykonano m.in. budynek główny kotłowni, układ nawęglania, komin
stalowy o wysokości 55 m, układ odżużlania z 2 zbiornikami żużlu, stacją
ciepłowniczą z 4 wymiennikami, układ pompowy i nową rozdzielnię 7-polową
0,4 kV. Po zakończeniu inwestycji urządzeń wytwórczych podjęto dalszą rozbudowę
systemu sieciowego dla zasilania w energię cieplną budowanych zakładów pracy i
osiedla mieszkaniowego „Liburnia“. Do roku 1976 wykonano następujące magistrale
ciepłownicze: 1) magistralę Wschód II (1,2 km) od Elektrowni do osiedla
„Liburnia“, z przejściem nad torami PKP i z włączeniem do niej dotychczasowej
magistrali „Północ“, 2) magistralę Śródmieście II (0,6 km) – od ul.Zamkowej do
Cieszyńskiej Fabryki Zamków Błyskawicznych „Zampol“.
Wytwarzanie i dystrybucja energii cieplnej: 1977-1997
W roku 1976 na szczeblu rządowym
podjęto decyzje, które zaowocowały znaczącymi zmianami organizacyjnymi w
energetyce i ciepłownictwie. Zostaje utworzony Zespół Elektrociepłowni w
Bielsku-Białej, obejmujący trzy zakłady Z1 – Elektrociepłownię w
Bielsku-Białej, Z2 – Elektrociepłownię w Komorowicach, Z3 – Elektrociepłownię w
Cieszynie. W 1977 roku Okręgowe Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
z siedzibą w Bielsku-Białej przejmuje wszystkie sieci i stacje
ciepłownicze na terenie Cieszyna. W Cieszynie powstaje Zakład Energetyki
Cieplnej.
Planowanie inwestycji w tym okresie
odbywało się centralnie na szczeblu rządowym lub wojewódzkim. Moc kotła WR-25
zastała w pełni wykorzystana. Elektrociepłownia Cieszyn stanęła przed problemem
dalszej rozbudowy. Zgłaszane zapotrzebowanie na energię cieplną było – jak na
warunki Cieszyna – ogromne. Potrzebna dodatkowa moc cieplna wynosiła ok. 100
MW.
Rozbudowę EC-3 rozpoczęto w 1977
roku. Obejmowała praktycznie budowę nowego zakładu na pozyskanym dla tego celu
nowym terenie, o powierzchni 2,7 ha. Realizację inwestycji podzielono na dwa
zadania. Zadanie I obejmowało budowę dwóch kotłów WR-25 o mocy 29 MW każdy oraz
innych obiektów, z których ważniejsze to: składowisko węgla, bocznica
kolejowa o długości 1120 m, układ nawęglania, budynek główny kotłowni wraz ze
zmiękczalnią wody, pompownią i układem odżużlania, układ odprowadzania spalin
wraz z żelbetowym kominem o wysokości 130 m, ujęcie wody chłodzącej
z filtrami, rozdzielnie i transformatory potrzeb własnych. Zadanie I
zakończono oddając do eksploatacji pierwszy kocioł w 1979 roku i drugi kocioł w
1980 roku. Zadanie II obejmowało także dwa kotły, ale ze znacznie mniejszą
ilością urządzeń pomocniczych. Zadanie II zakończono oddając do eksploatacji
trzeci i czwarty kocioł w 1983 roku. Do roku 1985 przekazano jeszcze do
użytkowania magazyn, budynek remizy strażackiej, warsztat remontowy i budynek
stołówki. W roku 1983 wartość mocy zainstalowanej wynosiła 190 MW. Stworzyło to
sytuację umożliwiającą likwidację starych, wyeksploatowanych jednostek. Pomimo
ograniczonych środków finansowych w latach 1988-1996 wprowadzono w EC-3 szereg
nowych rozwiązań technologicznych.
Utworzony w 1977 roku Zakład
Energetyki Cieplnej przejął sieci w stanie wymagającym olbrzymich nakładów.
Ilość awarii cieci magistralnych sięgnęła 17 razy rocznie. Zakład nie został
wyposażony w odpowiednie zaplecze do realizacji zadań. Katastrofalny był stan
14 kotłowni lokalnych w samym Cieszynie. Przekazana z Elektrowni brygada
ciepłownicza była zbyt skromna (4 pracowników) a poziom umiejętności obsługi
kotłowni lokalnych był poniżej minimum.
W latach 1977-1992 zrealizowano
następujące ważne inwestycje sieciowe, przejęte następnie w eksploatację przez
ZEC Cieszyn: 1) stacja wymienników dla Osiedla „Liburnia“ (1977), 2)
odgałęzienie do Osiedla Poniatowskiego, prowadzone z ul.Liburni i stację wymienników
przy ul.Dolnej (1979), 3) magistrala Północ do Polifarbu długości 4,5 km
(1981), 4) magistrala Wschód I długości 4,5 km wraz ze stacją wymienników przy
ul.Siennej (1982), 5) sieć do Liceum im.Kopernika, prowadzona od ul.Pikoju
(1981), 6) magistrala Śródmieście II od ul.Czareny Chodnik do Szpitala
Śląskiego przy ul.Chrobrego i odgałęzienie do Rynku (1983), 7) sieć do Motelu
„Orbis“ (1983), 8) sieć do nowego zakładu „Olzy“ przy ul. Mała Łąka (1987), 9)
sieć do Osiedla „Bobrek-Zachód“ (1989), 10) sieć do osiedla „Pogórze I“ (1991).
W latach 1977-1985 wymieniono
prawie całą sieć cieplną (21 km). W 1992 roku Miasto Cieszyn utworzyło Miejskie
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej. W MPEC zatrudnieni zostali wszyscy
dotychczasowi pracownicy ZEC Cieszyn. Głównym celem spółki było uporządkowanie
gospodarki cieplnej, która od 1989 roku zaczęła funkcjonować w warunkach
rynkowych. W latach 1992-1996 w sposób widoczny zmienił się stan cieszyńskiego
ciepłownictwa, na co złożyły się takie przedsięwzięcia, jak: 1) zmiana sposobu
rozliczania energii cieplnej ze wskaźnika m2 powierzchni ogrzewanej
na jednostki ciepła, z równoległym wprowadzaniem do stosowania liczników
energii cieplnej, 2) program likwidacji lokalnych kotłowni węglowo koksowych,
3) wprowadzenie automatyzacji
umożliwiającej regulowany przez odbiorcę pobór energii cieplnej, 4)
zmniejszenie strat dostawy ciepła oraz minimalizowanie awaryjności systemu
cieplnego, 5) podłączenia nowych odbiorców.
Energetyka Cieszyńska (od 1997 roku)
W 1997 roku zostało utworzone
przedsiębiorstwo „Energetyka Cieszyńska“, połączono firmy producenta energii
cieplnej z sektora energetycznego i dystrybutora z sektora
komunalnego. Powołano zarząd spółki z prezesem mgr.inż. Andrzejem
Surzyckim na czele. Stan zatrudnienia wynosi 194 pracowników.
Co dała „Energetyka Cieszyńska“
miastu? Gdyby nie było ciepłownictwa w Cieszynie, na miasto spadłoby rocznie 8
565 ton więcej zanieczyszczeń.
Energetyka i ochrona środowiska
Elektrownie i elektrociepłownie
mają wpływ na powietrze atmosferyczne, glebę i wody, a za ich pośrednictwem na
rośliny, zwierzęta i ludzi, a także na materiały i konstrukcje inżynierskie
(korozja). Z tego względu przy projektowaniu i w eksploatacji tych
obiektów zagadnienie ochrony środowiska zajmuje ważne miejsce. Należy
podkreślić, że ochrona środowiska w problematyce energetycznej jest dziedziną
stosunkowo nową. Od początku lat sześćdziesiątych obserwuje się jej intensywny
rozwój. Obszerne działania były prowadzone w latach siedemdziesiątych i
osiemdziesiątych. Cechą charakterystyczną ochrony środowiska jest jej
interdyscyplinarność. Obejmuje ona bardzo wiele gałęzi wiedzy – poczynając od
hydrobiologii, chemii, fizyki, a na naukach medycznych kończąc.
Obecnie najlepiej rozpoznane jest oddziaływanie
konwencjonalnych elektrowni cieplnych i elektrociepłowni oraz stacji i linii
elektroenergetycznych na środowisko. Oddziaływanie to jest w wielu aspektach
niekorzystne, dlatego też poszukuje się nowych technologii energetycznych,
takich jak: odsiarczanie, odazotowanie spalin, kotły fluidalne, układy gazowo
parowe i zgazowywanie paliw stałych.
Elektrownie jądrowe ze względu na ochronę środowiska są
teoretycznie korzystniejsze niż cieplne elektrownie konwencjonalne. W ich
przypadku brak jest krajowych doświadczeń eksploatacyjnych, dlatego oparto się
na danych opisanych w literaturze zagranicznej oraz doświadczeniach
projektowania pierwszej Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. Bada się i w miarę
możliwości wprowadza nowe, mało uciążliwe dla środowiska technologie
wytwarzania energii elektrycznej, takie jak wykorzystanie energii wiatru,
energii słonecznej, energii geotermicznej, energii maretermicznej, energii fal
i przypływów morskich, biomasy, wodoru, energii magnetohydrodynamicznej (MHD) i
ogniw paliwowych.
W 1986 roku miało miejsce bardzo groźne w skutkach wydarzenie,
jakim była awaria w Elektrowni Jądrowej Czarnobyl. Rzeczywiste skutki tej
awarii są ujawniane dopiero w 10 lat po jej zaistnieniu. Spowodowany nią ogrom
ludzkich nieszczęść i zniszczenie środowiska mogą być porównywalne jedynie
z największymi katastrofami w dziejach ludzkości. Dotknęła ona kilka
milionów ludzi i skaziła na wiele lat tereny o powierzchni kilkudziesięciu
tysięcy kilometrów kwadratowych. Z tego powodu konieczne jest
rozpatrywanie wpływu elektrowni jądrowych na środowisko w innych kategoriach.
Ważnym wydarzeniem było przekazanie do eksploatacji mokrej
wapiennej instalacji odsiarczania spalin (IOS) w Elektrowni Bełchatów. Podczas
próby odbiorczej instalacja ta wykazała skuteczność 95,5% (większą od
gwarancyjnej). W wyniku pracy IOS największa polska elektrownia zmniejszyła
emisję dwutlenku siarki o 120 000 t/a. IOS pracują w elektrowniach Turów,
Rybnik, Łaziska i Jaworzno III. W elektrociepłowni Żerań został uruchomiony
kocioł fluidalny o wydajności 450 t/h, największy w Europie Środkowej.
Spowodowało to zmniejszenie emisji dwutlenku siarki łącznie o ok. 170 000 t/a
począwszy od 1997 roku. W wielu elektrowniach i elektrociepłowniach nie tylko
zmodernizowano odpylacze spalin, osiągając średnioroczną skuteczność nawet
99,8% (Elektrownia Zabrze), lecz także zainstalowano tzw. palniki niskoemisyjne
Nox, ograniczając emisję tlenków azotu do połowy.
Te zrealizowane inwestycje proekologiczne świadczą o tym, że energetyka
polska weszła na drogę produkcji czystej ekologicznie energii elektrycznej i
cieplnej. Podpisanie przez Polskę Drugiego Protokołu Siarkowego stanowi
podstawę determinującą działalność mającą na celu systematyczne zmniejszanie
emisji dwutlenku siarki. Nakłada on bowiem na Polskę obowiązek ograniczania
emisji dwutlenku siarki o 66% do roku 2010 w stosunku do emisji w roku 1980.
(źródło:
wstęp książki „Energetyka a ochrona środowiska“,
Wydawnictwo
Naukowo-Techniczne Warszawa, 1997,
autorzy:
Jerzy Kucowski, Damazy Laudyn, Mieczysław Przekwas)
Statut Stowarzyszenia
Elektrotechników Polskich
w Republice Czeskiej
§1 – Założenia ogólne
1. Nazwa
stowarzyszenia: Sdružení polských elektrotechniků v České republice –
Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej
2. Skrót
stowarzyszenia: SEP
3. Godło
stowarzyszenia: prostokątny, zawiera znak bezpieczeństwa nr. B.3.6 według ČSN
ISO 3864, nad znakiem tekst: Sdružení polských elektrotechniků v ČR, pod
znakiem tekst: Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC (wizerunek godła w załączniku)
4. Pieczątka
stowarzyszenia: błyskawica ostrzegawcza ograniczona okręgiem z napisem:
Sdružení polských elektrotechniků v ČR – Stowarzyszenie Elektrotechników
Polskich w RC
5. Język
obrad: polski
6. Siedziba
stowarzyszenia: Czeski Cieszyn, Strzelnicza 28
7. Terytorialny
zakres działania: Republika Czeska
8. Sdružení
polských elektrotechniků v České republice – Stowarzyszenie
Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej staje się po dokonaniu jego
rejestracji subiektem prawnym.
§2 – Cele
stowarzyszenia
1. Sdružení
polských elektrotechniků v České republice – Stowarzyszenie
Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (dalej SEP) jest dobrowolnym
stowarzyszeniem osób fizycznych.
2. Celem
SEP jest rozwijanie działalności we wszystkich dziedzinach elektrotechniki,
zwłaszcza:
- jednoczenie
osób z wykształceniem elektrotechnicznym, które są zainteresowane o trwałe
podnoszenie poziomu teoretycznego i praktycznego w dziedzinie elektrotechniki,
- stwarzanie
warunków przekazywania informacji i doświadczeń technicznych, naukowych i
ekonomicznych w formie seminariów, wykładów, szkoleń, poradnictwa, działalności
wydawniczej i tłumaczeniowej oraz organizowaniem wystaw,
- umożliwienie
zdobywania wiedzy i aktualnych informacji w dziedzinie elektrotechniki, przede
wszystkim przez studium prasy technicznej,
- dbanie
o podniesienie rangi branży elektrotechnicznej,
- współpraca
z podobnymi organizacjami elektrotechnicznymi w Rzeczpospolitej Polskiej,
Republice Czeskiej, ewentualnie i poza nimi,
- organizowanie
życia towarzyskiego członków stowarzyszenia,
- ochrona
interesów członków stowarzyszenia.
3. Członkiem
zwyczajnym SEP może być osoba z stałym miejscem zamieszkania w RC, starsza
15 lat, która spełnia warunek wykształcenia elektrotechnicznego i jej zawód lub
zainteresowania są związane z elektrotechniką. Członkiem zwyczajnym SEP
mogą być zwłaszcza:
- inżynierzy,
technicy, projektanci, pracownicy naukowi,
- elektromonterzy
zatrudnieni w produkcji, elektromechanicy urządzeń elektrotechniki siłowej i
radiowej,
- studenci
wyższej uczelni o specjalności związanej z elektryką,
- studenci
lub uczniowie ostatniego roku szkół średnich o specjalności związanej
z elektryką,
- emeryci
spełniający warunek wykształcenia elektrotechnicznego.
Członkiem zwyczajnym SEP może być
wyjątkowo i inna osoba, nie spełniająca warunku wykształcenia
elektrotechnicznego, o jej przyjęciu decyduje zebranie członkowskie.
4. Członkiem
honorowym SEP może być osoba szczególnie zasłużona dla rozwoju elektryki lub
SEP. Członkostwo honorowe udziela zebranie członkowskie.
§3 – Struktura
organizacyjna stowarzyszenia
1. Struktura
SEP: zebranie członkowskie, zarząd, komisja rewizyjna
2. Zarząd
jest wybierany na zebraniu członkowskim. O liczbie członków zarządu decyduje
zebranie członkowskie. Członkowie zarządu są wybierani zazwyczaj na okres 2
lat.
3. Przewodniczący,
zastępca przewodniczącego, sekretarz, skarbnik i gospodarz są wybierani spośród
członków zarządu. Przewodniczący lub zastępca przewodniczącego są uprawnieni
występować w imieniu SEP.
4. Komisja
rewizyjna jest wybierana na zebraniu członkowskim. O liczbie członków komisji
rewizyjnej decyduje zebranie członkowskie. Członkowie komisji rewizyjnej są
wybierani zazwyczaj na okres 2 lat.
5. Przewodniczący
komisji rewizyjnej jest wybierany spośród członków komisji rewizyjnej.
6. W
wyborach organów SEP decyduje zwykła większość obecnych członków.
7. Zebranie
członkowskie zwołuje zarząd co najmniej 1x w roku.
8. Zebranie
zarządu zwołuje przewodniczący zarządu co najmniej 5x rocznie.
9. Zebranie
komisji rewizyjnej zwołuje przewodniczący komisji rewizyjnej co najmniej 3x
rocznie. Komisja rewizyjna przeprowadzi co najmniej 1x w roku kontrolę
gospodarowania.
10. Członkowie
SEP uczestniczą w działalności stowarzyszenia, mogą wybierać i być wybierani,
są zobowiązani dotrzymywać statut stowarzyszenia.
11. Dochodami
stowarzyszenia są przede wszystkim opłaty członkowskie, dary członków, dary
sponsorskie i dotacje. Wysokość opłat członkowskich ustala zarząd a potwierdza
zebranie członkowskie.
12. Członkostwo
w SEP zanika: zgonem członka, wystąpieniem członka, wykluczeniem członka.
Członek może wystąpić na podstawie złożenia pisemnego oświadczenia. O
wykluczeniu członka decyduje zebranie członkowskie.
13. SEP
może zakładać organizacje miejscowe lub terenowe.
§4 – Ustalenia końcowe
1. Zmiany
statutu SEP uchwala zebranie członkowskie.
2. SEP
może być rozwiązane uchwałą zebrania członkowskiego, jeżeli za rozwiązaniem
stowarzyszenia głosuje 2/3 obecnych członków.
Regulamin zarządu SEP
w RC (projekt pod dyskusję)
Zarząd Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w
Republice Czeskiej jest 5-osobowy: przewodniczący, dwóch wiceprzewodniczących,
skarbnik i sekretarz. Zarząd SEP kieruje działalnością stowarzyszenia w okresie
pomiędzy zebraniami członkowskimi. Proponowane kompetencje:
Przewodniczący: reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz, kieruje pracami zarządu SEP,
a w okresie pomiędzy zebraniami podejmuje decyzje stosownie do przysługujących
mu uprawnień, na posiedzeniach zarządu SEP ma głos stanowiący we wszystkich sprawach,
nie objętych uchwałami zarządu SEP, podejmuje samodzielnie decyzje w zakresie
inwestycji w kwocie nie przekraczającej 30 EURO, dekretuje do realizacji
korespondencję stowarzyszenia, przedstawia do zatwierdzenia zarządowi bilans,
rachunek wyników i rachunek przepływów finansowych.
wiceprzewodniczący (ds. organizacyjno szkoleniowych): kieruje działalnością
organizacyjną stowarzyszenia, w tym zapewnienie lokalu na imprezy
stowarzyszenia, jest odpowiedzialny za współpracę z innymi
stowarzyszeniami, odpowiada za działalność wydawniczą (Biuletyn SEP, Internet),
zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje
stowarzyszenie na zewnątrz.
wiceprzewodniczący (ds. naukowo technicznych): kieruje działalnością naukowo
techniczną stowarzyszenia, jest odpowiedzialny za przygotowanie planu pracy
stowarzyszenia, zatwierdza tematy spotkań członkowskich, zgodnie
z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie
na zewnątrz.
Skarbnik:
prowadzi księgę kasową, nadzoruje sprawy finansowe stowarzyszenia, podejmuje
inicjatywy w zakresie kierunków działalności finansowej i inwestycyjnej,
zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje
stowarzyszenie na zewnątrz.
Sekretarz:
prowadzi ewidencję bazy członkowskiej stowarzyszenia, prowadzi księgę poczty
doręczonej i odesłanej, protokołuje zebrania zarządu SEP, dokonuje okresowej
kontroli stanu realizacji uchwał i wniosków i zdaje sprawozdanie zarządowi SEP,
zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje
stowarzyszenie na zewnątrz.
Przygotował inż.Tadeusz Toman,
przewodniczący SEP
Julian
Tuwim
PSTRYK !
Sterczy w ścianie taki pstryczek,
Mały pstryczek – elektryczek,
Jak tym pstryczkiem zrobić pstryk,
To się widno robi w mig.
Bardzo łatwo:
Pstryk – i światło!
Pstryknąć potem jeszcze raz –
Zaraz mrok otoczy nas.
A jak pstryknąć trzeci raz –
Znowu dawny świeci blask.
Taką siłę ma tajemną
Ten ukryty w ścianie smyk!
Ciemno – widno, widno – ciemno.
Któż to jest ten mały pstryk?
Może świetlik? Może ognik?
Jak tam dostał się i skąd?
To mnie ognik. To przewodnik.
Taki drut, a w drucie PRĄD!
Robisz pstryk i włączasz PRĄD!
Elektryczny, bystry PRRRĄD!
I skąd światło?
Właśnie stąd!
„BIULETYN SEP“ – wydawca: Sdružení polských elektrotechniků
v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice
Czeskiej (SEP), adres redakcji i wydawnictwa: 737 01 Český Těšín / Czeski
Cieszyn, ul. Střelniční / Strzelnicza 28, e-mail: sepelektro@seznam.cz, redaktor:
inż.Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská / Trzyniec-Końska 49, wydano techniką
kserograficzną, nakład: 40 egzemplarzy, kolportaż: członkowie SEP, kosztuje 20
Kč, członkowie SEP gratis, znak registracyjny: Ka47