xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

 

Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

„BIULETYN SEP“ – rocznik 2003 (numer 11 + 12)

http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

 

Szanowni Państwo! W „Biuletynie“ przedstawiamy artykuły mogące zainteresować szerokie grono naszych czytelników. Publikujemy materiały o charakterze informacyjnym (sprawdzanie kwalifikacji elektryków, audyt energetyczny) i naukowo technicznym (stan i zmiany zanieczyszczeń powietrza w Karwińskiem, czy powstaną nowe elektrociepłownie na Zaolziu, wypadki spowodowane prądem elektrycznym, prace pod napięciem, kolej – encyklopedycznie). Zamieszczamy również statut SEP w RC i projekt regulaminu zarządu SEP w RC (pod dyskusję na zebraniu członkowskim, które zaplanowano na grudzień br.). Natomiast w następnym numerze „Biuletynu“ napiszemy o spotkaniu w Gliwicach 27.10. br. , w którym wzięli udział inż. Tadeusz Toman i inż. Zygmunt Stopa. Źródłem informacji będzie m.in. publikacja wydana z okazji 50-lecia oddziału gliwickiego SEP. Redakcja

Redakcja udostępnia łamy „Biuletynu SEP“ przedsiębiorcom i osobom fizycznym na reklamę. Ceny – okładka: 80,- Kč, strona wewnętrzna: 50,- Kč, ½ strony: 30,- Kč, krótka informacja (maks. 30 słów): 10,- Kč. 

 

Sprawdzanie kwalifikacji elektryków

Czy będzie obowiązkiem również w Unii Europejskiej?

 

Okresowe sprawdzanie w formie egzaminu znajomości przepisów BHP (również norm technicznych) dotyczących ogólnie pracy na urządzeniach elektrycznych (w tym wykonanie instalacji elektrycznych) i potwierdzenie kwalifikacji elektryków wynikało z ustawowego obowiązku jak w Republice Czeskiej (a przedtem w Czechosłowacji) i Rzeczpospolitej Polskiej. W Czechach jest to przede wszystkim obowiązujące nadal ogłoszenie numer 50 Dz.U. z 1978 roku „O kwalifikacji w elektrotechnice“, które ma oparcie w Kodeksie Pracy, a w Polsce unieważnione niedawno rozporządzenie Ministra Gospodarki z 1998 r., wydane na podstawie art. 54 Prawa Energetycznego.

     W przeddzień przystąpienia naszych krajów do Unii Europejskiej obserwujemy zamiary odstąpienia od tej zasady. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 23.4. br. nie reguluje już konieczności okresowego sprawdzania kwalifikacji. W Czechach przygotowuje się zawieszenie ogłoszenia numer 50, nie proponując nic w zamian. Przy czym ogłoszenie to, po drobnych korektach, mogłoby być wzorem również dla uregulowań w pozostałych krajach Unii.

     Przepisy regulujące obowiązek poddania się egzaminowi obowiązywał w Polsce w całym powojennym okresie, a w Republice Czechosłowackiej nawet w okresie międzywojennym. Przepisy wynikały z troski o życie i zdrowie ludzi zajmujących się eksploatacją urządzeń energetycznych, zapewniających bezawaryjną ich pracę, ciągłą dostawę energii odbiorcom, a w konsekwencji ciągłość zachowania bezpieczeństwa pracy oraz ochronę osób trzecich przed zagrożeniami płynącymi z nieuchronnego kontaktu z urządzeniami elektrycznymi w cywilizowanej rzeczywistości.

     Stowarzyszenia fachowe nie mogą pogodzić się z faktem, że problem okresowego sprawdzania kwalifikacji będzie rozważany dopiero po uzgodnieniach z krajami Unii Europejskiej w bliżej nieokreślonym terminie. Istnieją bowiem obawy, że do tego czasu kwalifikacje bezterminowe, z ważnymi świadectwami zwalniającymi ich w praktyce od obowiązku aktualizacji wiedzy i umiejętności uzyskają tysiące przede wszystkim młodych elektryków.

Inż. Tadeusz Toman, przewodniczący SEP w RC   

 

Prelekcja: Audyt energetyczny

 

W piątek 26.9. br. odbyło się w Czeskim Cieszynie spotkanie członków Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC, na którym inż. Tomasz Stopa wygłosił prelekcję na temat audytów energetycznych. Temat zainteresował członków naszego stowarzyszenia, po wygłoszeniu referatu prelegent odpowiadał na zadane pytania.

     Rząd czeski, podpisując protokół z Kioto, zobowiązał się do obniżania emisji gazów szklarniowych, głównie CO2. Gazy paraliżujące warstwę ozonową Ziemi są wytwarzane głównie przy produkcji energii elektrycznej lub energii cieplnej. Obniżenie ich emisji o ok. 10% będzie dużym problemem. Wyłączenia przestarzałych bloków elektrowni cieplnych w północnych Czechach, w związku z rozruchem elektrowni jądrowej Temelin, to zdecydowanie za mało.

     Problematyka gospodarowania z energią jest uregulowana ustawą numer 406/2000 Dz.U. (zákon č. 406/2000 Sb. o hospodaření energií) oraz związanymi z nią rozporządzeniami rządowymi i ogłoszeniami ministerstwa finansów. Audyt energetyczny w jednostce gospodarczej (firmie) powinien zawierać przede wszystkim a) opis gospodarowania z energią elektryczną, cieplną, gazową, na paliwa stałe itp., b) wyznaczenie miejsc i procesów, które można ulepszać. Poprawa musi nastąpić na płaszczyźnie technologicznej (oszczędności są związane ze sprawnością urządzeń elektrycznych) oraz budowlanej (ulepszenie własności cieplnych budynków).

     Duże znaczenie będzie miała ocena zaciepleń budynków, tj. problematyka współczynników ciepła dla murów, okien, ścian i sufitów. Proponuje się różne typy zaciepleń w wyniku których zużycie energii cieplnej będzie zdecydowanie mniejsze. Decyzja o zacieplaniu będzie uwarunkowana finansami, przede wszystkim przez porównanie kosztów tej inwestycji i zaoszczędzonej energii. Po przystąpieniu Czech i Polski do Unii Europejskiej będzie można korzystać z dotacji przy realizacji projektów związanych z obniżaniem zużycia energii elektrycznej lub energii cieplnej. (Red.) 

 

Stan i zmiany zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego

w Karwińskiem 1999-2004 r.

 

Karwińskie Zagłębie Węglowe cechowało dotychczas, oprócz dewastacji terenu szkodami górniczymi, znaczne zanieczyszczenie jego powietrza atmosferycznego wyziewami przemysłowymi tzw. emisjami substancji szkodliwych. Za substancje szkodliwe uważa się pyły lotne, dwutlenek siarki SO2, tlenki azotów NOX oraz szereg gazowych węglowodorów. Odpowiedzialnym za zanieczyszczenia czyniono przemysł energetyczny, szczególnie koksownie i elektrownie cieplne spalające niskogatunkowy węgiel. Już w przeszłości starano się zapobiec narastającym emisjom substancji szkodliwych przez poprawę procesów technologicznych oraz instalacją urządzeń filtrujących. Pomimo tego nie zdołano emisje znacząco ograniczyć, ponieważ wzrost produkcji warunkujący rozwój przemysłu był w tym okresie o wiele szybszy niż zdolność ich wychwytywania.

     Inżynierskiej firmie konsultingowej EMTEST z siedzibą w Czeskim Cieszynie, specjalizującej się w zagadnieniach ekologicznych energetyki, władze powiatowe w Karwinie zleciły opracować analizę stanu i określić możliwe zmiany ze względu na dyspozycyjność paliw i zapotrzebowania inwestycyjne. Praca została wykonana w roku 1999 na podstawie wyników pomiarów ciągłych w punktach sieci pomiarowych emisji (przyziemnych stężeń SO2), danych eksploatacyjnych źródeł emisji, zużyciu paliw dla ogrzewania indywidualnych zabudowań. W analizie zanieczyszczeń oraz opracowaniu prognozy wykorzystano również modele matematyczne rozprzestrzeniania zanieczyszczeń w atmosferze dla róży wiatrów podanej dla Karwiny przez instytut meteorologiczny (ČMHÚ). Dwa warianty liczą z likwidacją dotychczasowych źródeł emisji, tj. elektrociepłowni „ČSA“ (Armada) oraz starej części elektrociepłowni „Karwina“ (Barbara). Pierwszy wariant liczy z pokryciem całkowitego zapotrzebowania energii grzewczej dla Karwiny i Hawierzowa jej wyprowadzeniem w gospodarce skojarzonej z elektrociepłowni Dziećmorowice, drugi wariant zakłada budowę nowego bloku energetycznego w elektrociepłowni „Karwina“, ewentualnie i w Stonawie.

     Analiza umożliwia następujące wnioski:

1.             Stan obecny (1999 r.), co do zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, uległ w stosunku do stanu wyjściowego (1993 r.) znacznej poprawie. a) Zmniejszyła się emisja ze źródeł u pyłów o 83%, u SO2 o 77%, u NOX o 32%, b) Obniżyło się obciążenie przestrzenne przez pyły o 77%, SO2 o 77%, NOX o 68%, c) Spadło średnie stężenie SO2 w atmosferze z 70 g/m3 na obecnych 25 g/m3.

2.         Do zmniejszenia emisji doszło w następstwie: a) zmniejszenia produkcji przemysłowej w regionie na skutek czego zmniejszyło się zużycie węgla o 40%, b) zaprowadzenia u znaczących źródeł emisji nowych technologii filtracji substancji szkodliwych, które umożliwiają pełnić wymagane limity: pyły 50-250 g/m3, S2 500 g/m3 (Dziećmorowice 250 g/m3), NOX 600 g/m3.

3.   Zainstalowanie nowych mocy energetycznych na bazie węgla kamiennego nie spowoduje odczuwalnego wzrostu zanieczyszczeń. a) Realizacja wariantu nowego bloku w EC Karwina spowoduje tylko lokalny wzrost stężeń SO2 w niektórych punktach poza miastem. b) Optymalnym rozwiązaniem modernizacji ogrzewnictwa centralnego w Karwińskiem jest pobór mocy z gospodarki skojarzonej elektrowni Dziećmorowice.

4.      Obliczenia modelowe wykazały oprócz tego: a) na skutek narastającego transportu kołowego wzrasta w mieście Karwina stężenie NOX, b) w północnej części okręgu jest znaczący udział źródeł zanieczyszczeń z terenów Ostrawy (30-60 %), w Czeskim Cieszynie jest możliwy wpływ źródeł z Huty Trzyniec, c) w niektórych miejscowościach regionu dominujący wpływ zanieczyszczenia mają paleniska lokalne (do 60 %).

Inż. Zygmunt Stopa – EMTEST, Czeski Cieszyn

 

Czy powstaną nowe elektrociepłownie na Zaolziu?

 

     Polskie pismo techniczne „Przegląd“ z 14.9.2003 r. publikuje artykuł na temat rozwoju ciepłownictwa na Zaolziu. Na łamach pisma wypowiadają się m.in. Bohumil Bernátek, dyrektor spółki Energetyka Trzyniec s.a., będącej córką huty trzynieckiej oraz Tomasz Stopa ze spółki Emtest z Czeskiego Cieszyna. Wypowiedzi dotyczą planów inwestycyjnych planowanej budowy elektrociepłowni w Trzyńcu i Stonawie.

     „Już dawno zrezygnowaliśmy z budowy nowej elektrociepłowni w Trzyńcu – informuje Bohumil Bernátek. – I tak działają u nas najnowocześniejsze kotły fluidalne, spełniające wymogi międzynarodowej normy ISO. Ogrzewamy hutę i 10 tys. mieszkań w Trzyńcu, a co do prądu elektrycznego, to importujemy go z Polski linią energetyczną, którą sami wybudowaliśmy.“ Inżynier Bernátek jest członkiem Zarządu Energetyki Śląskiej s.a., która ma budować ciepłownię w Stonawie, na ten temat jednak nie chce się wypowiadać. Udziałowcami Energetyki Śląskiej s.a. są Huta Trzyniec oraz spółka Czesko-Morawskie Kopalnie, której właścicielem jest spółka Ostrawsko-Karwińskie Kopalnie (OKD). W Republice Czeskiej wszystkie zakłady wydobywcze węgla kamiennego są już w rękach prywatnych. Usiłują zwiększać zyski, inwestując w energetykę zasilaną węglem i konkurują z francuskim holdingiem Dalkia, który wykupił większość elektrociepłowni na Północnych Morawach. Swego czasu przebąkiwano na Zaolziu, że to Francuzi inspirują protesty ekologów wymierzone w trzynieckie i stonawskie projekty.

     Czeskie firmy dystrybuujące energię coraz częściej nawiązują współpracę z polskimi oraz ukraińskimi dostawcami prądu elektrycznego, którzy są tańsi, m.in. z powodu państwowych dotacji do jego eksportu W Stonawie pracują dzisiaj kotły stare jak świat, które, o dziwo, po modernizacjach wytrzymują jako tako konfrontację ze współczesnymi normami ochrony środowiska. Rzecz w tym, że stonawscy górnicy dotarli do węgla kiepskiej jakości, który trzeba wydobyć, żeby znów dostać się do pokładów o wysokich parametrach. Ten marny trudno byłoby sprzedać, ale można go spalać w nowoczesnych kotłach fluidalnych bez naruszania ekologicznych norm. Stąd pomysł instalacji nad kopalnią taniego kotła o mocy 55 MW.

     Spółka Emtest z Czeskiego Cieszyna sprzedaje myśl techniczną w dziedzinie ochrony środowiska od Irlandii po Hongkong. W 1999 roku jej specjaliści na zlecenie władz powiatowych w Karwinie opracowali studium prognozujące zanieczyszczenie powietrza na Zaolziu do roku 2004. Uwzględniono w nim emisje nowych elektrociepłowni w Trzyńcu i Stonawie. Konkluzja była taka, że może dojść do przekroczeń norm skażeń atmosfery, ale nie musi. Od czasu powstania opracowania wiele się jednak zmieniło, zarówno w polityce energetycznej Republiki Czeskiej, jak i w lokalnych realiach. Na północnych Morawach i na Zaolziu natomiast wskutek modernizacji przemysłu oraz generalnego przejścia gospodarstw domowych na ogrzewanie gazowe, zanieczyszczenie powietrza spadło o jedną trzecią w stosunku do początku lat 90.

    Korzystne tendencje od niedawna ulegają jednak zachwianiu. Właściciele domków jednorodzinnych, zdegustowani rosnącymi cenami gazu, zaczynają kupować piece węglowe. Poza tym Czesi, zgodnie już ogólnoeuropejską tendencją, odstąpili od rozwijania energetyki jądrowej. Efekt jest taki, że również Dalkia, która do niedawna zapowiadała zamknięcie starej elektrociepłowni w Dziećmorowicach, przebąkuje ostatnio o zamiarze budowy dwóch nowych bloków energetycznych o łącznej mocy 200 MW.

    „Rozumiem, że z punktu widzenia inwestora istnienie nowej ciepłowni w Stonawie może być uzasadnione ekonomicznie. – wyraża swoją opinię Tomasz Stopa z Emtestu. – Budowa wyłącznie ciepłowni stoi jednak w sprzeczności z zasadą zintegrowanej jednoczesnej produkcji prądu i ciepła, co jest korzystne dla środowiska. Jeśli nawet Stonawa wyłączy stare urządzenia, to i tak ze spalania węgla nie będzie energii czystszej niż ta powstająca z gazu czy oleju opałowego.“. Aktywność inwestorów w Czechach spowodowała protesty samorządów po polskiej stronie granicy. Premier RP był zmuszony ponownie reaktywować polsko czeską komisję ds. eksploatacji węgla w rejonie przygranicznym. Jej najważniejszym zadaniem jest monitorowanie protestów związanych z planami ponownego otwarcia przez Czechów kopalni Morcinek w Kaczycach, zamkniętej przed trzema laty. (opracował T.T.)

 

SEP w Republice Czeskiej (plany, wyniki, zamiary)

 

Ubiegły dwa lata, kiedy na łamach „Biuletynu“ zastanawialiśmy się nad podstawowymi sprawami naszego stowarzyszenia. Omówiono wtedy cele działalności, wyznaczono zakres zainteresowanych oraz ustalono odpowiednie do celów sposoby działania. Dla przypomnienia podaję w skrócie zadeklarowane cele: a) integracja środowiska poprzez tworzenie więzów koleżeńskich, organizowanie życia towarzyskiego, b) poprawa pozycji społecznej elektryków, doskonalenie kwalifikacji, pielęgnacja kultury narodowej i zachowanie etyki zawodowej w działaniach komercyjnych c) udostępnienie polskich publikacji fachowych, wymiana doświadczeń fachowych i rynkowych formą spotkań koleżeńskich. Określono również zadania bieżące, które dotyczyły a) okresowych spotkań towarzyskich w celu wymiany informacji i doświadczeń, b) wychowania adeptów elektrotechniki w języku i duchu polskim na kursach prowadzonych przez członków SEP, konkurencyjnych w stosunku do sposobu kształcenia w czeskich szkołach zawodowych, c) promocja fachowców oraz firm branży elektrotechnicznej, pośrednictwo pracy dla absolwentów szkół elektrotechnicznych.

     Spoglądając wstecz możemy być tylko częściowo zadowoleni. Staraliśmy się spełniać nasze posłannictwo w myśl powyższych założeń. Niestety warunki wewnętrzne oraz niezbyt aktywne nastawienie społeczności do pracy społecznej było tego przyczyną. Cierpimy ciągle na brak własnego lokalu, nie mówiąc o środkach finansowych, ponieważ nasze wydatki mogą kształtować się tylko w granicach składek członkowskich. Nie udało nam się rozbudować bazę członkowską. Nasze szeregi rozrosły się za dwa lata tylko o 2 członków. Nie udało się nam ani sporządzić listy adeptów elektrotechniki, tj. uczących się tego rzemiosła w szkołach zawodowych oraz studentów szkół przemysłowych i wyższych. Na przeszkodzie stanęła biurokracja w instytucjach państwowych o nazwie „ochrona danych osobowych“. Wezwania w naszej prasie, tj. w „Głosie Ludu“ dały bardzo nikłe wyniki, bowiem zgłosił się tylko jeden uczący się tego zawodu. Pomimo negatywnego wpływu wymienionych przyczyn udawało się jednak utrzymać ciągłość cyklu zebrań w postaci spotkań koleżeńskich. Szkoda, że zazwyczaj w ograniczonym składzie osobowym. Rozwijaliśmy nadal nasze kontakty z Gliwickim Oddziałem SEP uczestnicząc w ich imprezach noworocznych. Nawiązaliśmy podobną współpracę z Oddziałem Bielsko-Bialskim. Gościł naszą nieliczną delegację na zebraniu Zarządu Oddziału w wodnej elektrowni pompowo szczytowej Porąbka-Żar oraz umożliwił nam jej zwiedzenie. Z tej okazji obiecaliśmy zorganizować wspólną wyprawę do podobnej elektrowni w RC (Dlouhé stráně), przygotować materiały oraz zorganizować dyskusję na temat przepisów i zasad prywatyzacji przedsiębiorstw energetycznych oraz warunków dla przedsiębiorców prywatnych. Spotkaliśmy się z kierownictwem Elektrociepłowni Cieszyn na temat najnowszych rozwiązań ciepłowniczych. W czasie spotkania zwiedziliśmy zmodernizowane urządzenia. Ciekawą imprezą było spotkanie koleżeńskie na Kościelcu w Cierlicku tym razem większej liczby naszych członków z przedstawicielami Zarządu Gliwickiego Oddziału, na którym porównywano polskie normy elektrotechniczne z czeskimi w związku z przejściem na normy europejskie. Na uwagę zasługuje żywotność naszego „Biuletynu“, który dzięki inicjatywie i wytrwałości prezesa, inż. Tadeusza Tomana, jako redaktora naczelnego wychodzi systematycznie od początków naszego istnienia do dziś.

     Jakie wnioski z dotychczasowych działań powinniśmy wyciągnąć na przyszłość?

a)    Przede wszystkim powiększyć ilość członków SEP, przyjąć także młodzież uczącą się zawodu, ewentualnie i o techników innych spokrewnionych specjalności,

b)        sporządzić kartotekę elektryków, energetyków i pokrewnych zawodów i młodzieży uczącej się tych zawodów dla ich lepszej obsługi informacją fachową oraz zaproszeń na imprezy,

c)        zadbać, aby członkami naszego Stowarzyszenia stali się przedsiębiorcy branży elektrotechnicznej. Chodzi o stworzenie dla nich bazy informacyjnej o ofertach pracowniczych lub o zaspokojenie ich zapotrzebowania na fachową siłę roboczą (polski SEP ma bardzo dobre doświadczenie z pomocą młodym inżynierom, którzy są jego członkami ze zdobywaniem odpowiednich miejsc),

d)     zapewnić stałe miejsce spotkań w którym powinna być udostępniona literatura fachowa ew. możliwość skromnych przyjęć towarzyskich,

e)          wykorzystać inicjatywę ZG PZKO, który podał wniosek o grant dla dokształcania pozaszkolnego młodzieży uczącej się zawodu w szkołach czeskich i zorganizować jego pierwszy kurs dla elektrotechników już w nowym roku szkolnym 2003/2004 (możliwość udziału w dotacjach, ew. korzystanie z lokali),

f)              rozeznać zapotrzebowanie fachowe na współudział SEP w rozwiązywaniu aktualnych regionalnych problemów elektrycznych i energetycznych, jak *) centralne ciepło dla Czeskiego Cieszyna, *) projekty nowych elektrowni dla Trzyńca i Stonawy (czy stwarzają zagrożenie ekologiczne?), *) audyt energetyczny obiektów publicznych oraz źródeł ciepła, *) nieatrakcyjne źródła energii (małe elektrownie wodne, elektrownie wietrzne, spalarnie biomasy itp.), *) europejskie normy elektryczne i energetyczne, *) elektronika w informatyce i sterowaniu,

g)           uściślić tematycznie i terminowo współpracę z Oddziałami SEP w Polsce, by lepiej niż dotychczas wykorzystać ich potencjał fachowy, szczególnie w zakresie literatury i zwiedzania nowoczesnych urządzeń.

     Powyższe uwagi podaję jako przyczynek do wspólnej dyskusji na temat dotychczasowej działalności Stowarzyszenia oraz zapotrzebowań i możliwości ich zaspokojenia w najbliższej przyszłości. Planując przyszłość powinniśmy mieć na względzie, że pozycja społeczna naszej polskiej mniejszości narodowej w Republice Czeskiej zależeć będzie od obecności i znaczenia Polaków, świadomych swej tożsamości narodowej, też w życiu gospodarczym Euroregionu Śląsk Cieszyński – Těšínské Slezsko.

Inż. Zygmunt Stopa, przewodniczący Komisji Rewizyjnej SEP

 

Sekcja elektrotechniczna przy Izbie Gospodarczej

Republiki Czeskiej

 

W Republice Czeskiej istnieje bardzo dużo subiektów rozwijających działalność w dziedzinie elektrotechniki. Żeby różnym formom tej działalności dać wspólną platformę, zrodziła się na początku bieżącego roku myśl powołania do życia Sekcji Elektrotechnicznej przy Izbie Gospodarczej RC. Zadaniem sekcji jest między innymi: a) wytwarzanie nowych i efektywnych stosunków współpracy oraz realizacja wspólnych celów związanych z zawodem elektryka, b) poszerzanie współpracy w warunkach integracji do Unii Europejskiej, c) optymalizacja wykorzystania możliwości poszczególnych organizacji elektrotechnicznych oraz przepływ informacji między nimi, d) uzgadnianie wspólnego stanowiska w sprawach elektrotechniki wobec Państwa jak na szczeblu centralnym, tak na szczeblu samorządowym. Podobne inicjatywy rozwinęły się w poszczególnych okręgach. W Okręgu Morawsko-Śląskim aktualnie pracują następujące zrzeszenia elektrotechników: a) Moravskoslezský elektrotechnický svaz, b) Elektrotechnický cech Ostrava, c) Elektrotechnický cech Frýdek Místek, d) Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC, e) Hospodářská komora okresu Karviná. Edward Kajfosz

 

Informator Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC (SEP)

 

Spotkanie noworoczne w Gliwicach – Delegacja naszego stowarzyszenia wyjechała 8.1.2003 r. do Gliwic na spotkanie noworoczne, które zagaiło obchody 50-lecia gliwickiego oddziału SEP. W spotkaniu wzięli udział Tadeusz Toman – przewodniczący SEP, Zygmunt Stopa i Władysław Niedoba. Ze względu na nieoczekiwany zgon prezesa gliwickiego oddziału SEP, dr.inż. Mariana Mikruta, program o charakterze towarzyskim odwołano. Odbyła się oficjalna część imprezy, przedstawiono życiorys i dorobek naukowy śp. Mariana Mikruta.

Zebranie członkowskie – Obyło się w środę 22.1.2003 r. w lokalu ZG PZKO, ul. Strzelnicza w Czeskim Cieszynie. Wzięło w nim udział 8 spośród 18 członków SEP. Sprawozdanie z działalności przedstawił przewodniczący SEP, Tadeusz Toman. Stowarzyszenie urządza raz na kwartał spotkanie członkowskie, najczęściej połączone z prelekcją, dwa razy rocznie ukazuje się „Biuletyn SEP“. Organizowane są ekskursje (m.in. do Elektrociepłowni Cieszyn, Elektrowni Szczytowo-Pompowej Porąbka-Żar). Rozwija się współpraca z oddziałami SEP w Polsce (Gliwice, Bielsko-Biała). SEP jest obecny na spotkaniach związków i cechów elektrotechnicznych w Pradze. Sprawozdanie finansowe przestawił skarbnik SEP, Andrzej Macura. Wybrano 5-osobowy zarząd SEP w składzie. Inż. Tadeusz Toman (przewodniczący), Tadeusz Parzyk (zastępca przewodniczącego), inż. Andrzej Macura (skarbik), inż. Tomasz Stopa, Władysław Drong i 3-osobową komisję rewizyjną w składzie: inż. Franciszek Jeżowicz, inż. Tadeusz Kiedroń, inż. Zygmunt Stopa. Po dyskusji zaakceptowano plan pracy na 2003 rok: a) zorganizować 4 spotkania członkowskie – kwartalnie, b) wydać 2 numery „Biuletynu SEP“ (maj, listopad), c) współpracować w oddziałami SEP w Gliwicach i Bielsku-Białej, d) zorganizować ekskursję do elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé Stráně w Jesionnikach.

Wynajmowanie lokalu w ZG PZKO – Na podstawie wniosku uczestników zebrania członkowskiego w dniu 22.1. br., które odbyło się w siedzibie ZG PZKO, przekazaliśmy „reklamację dotyczącą wynajęcia lokalu“. Pomimo zamówienia lokalu (z miesięcznym wyprzedzeniem) i uiszczenia opłaty obradowaliśmy w nieogrzanym lokalu, bez stosownego wyposażenia. Prosiliśmy o przekazanie informacji, czy możemy liczyć w przyszłości na udostępnienie lokalu w ZG PZKO o nieco wyższym komforcie. Przekazano nam ustną odpowiedź wnioskującą wykorzystanie lokalów w terenie. ZG PZKO boryka się bowiem z kłopotami finansowymi.

SEP w prasie – Artykuł „Z działalności stowarzyszenia elektrotechników“ opublikował marcowy numer miesięcznika społeczno-kulturalnego PZKO „Zwrot“. Zamieszczono w nim informację o działalności SEP. M.in. podkreślono, że „od roku 1999 do dnia dzisiejszego ukazało się 10 numerów Biuletynu SEP, organizowane są wycieczki edukacyjne (…), prelekcje nie tylko na tematy techniczne, ale również historyczne, towarzyskie spotkania członkowskie.“ Poinformowano, że „imprezy SEP odwiedził m.in. Jindřich Babárik, redaktor naczelny pisma Elektrotechnika w praxi i że Biuletyn SEP współpracuje z pismem ETM – Elektrotechnický magazín, ukazującym się w Brnie“. Przekazaliśmy też artykuł do prasy elektrotechnicznej w Polsce. Głos Ludu w br. o działalności SEP jeszcze nie pisał, ograniczając się do informacji o imprezach w rubryce „Co-gdzie-kiedy?“, z tym, że zamiast o Stowarzyszeniu Elektrotechników Polskich w RC pisał o Stowarzyszeniu Elektroników…

W sprawie grupy zagranicznej – Wysłaliśmy list do Zarządu Głównego SEP w Warszawie. Przewodniczący SEP, Tadeusz Toman w liście napisał m.in. „Przyjęcie do grona SEPu traktujemy jako formę formalnego współdziałania i nawiązania bliskich kontaktów w szczególności z kołem SEP w Gliwicach i Bielsku-Białej. Sprawą kłopotliwą jednak okazuje się ustalona składka członkowska w wysokości cca 31 EURO od osoby rocznie. W warunkach wstępnych naszego współdziałania niestety ta informacja nam nie była przekazana. W związku z tym proszę o ponowne rozpatrzenie kompromisowego rozwiązania, tj. aby przyznane członkostwo SEP naszym członkom było zachowane przy minimalnych wydatkach SEPu tak, aby uzgodniona forma współpracy była w jakimś stopniu możliwa ku obopólnym korzyściom“. Po przekazaniu nam odpowiedzi z jej treścią zaznajomimy czytelników.

Wycieczkę odwołano – Wycieczka-ekskursja do Elektrowni Szczytowo-Pompowej Dlouhé Stráně (w Jesionnikach), zaplanowana na maj lub czerwiec br. była odwołana. Organizowanie tego typu imprez było zawieszone ze względu na ograniczenia antyterrorystyczne Na Dlouhé Stráně wyjedziemy, jeśli będzie to możliwe, w przyszłym roku.

Spotkanie towarzyskie – W poniedziałek 28.4.2003 r. odbyło się w Domu Polskim w Cierlicku-Kościelcu spotkanie towarzyskie członków SEP w RC. Krótkie sprawozdanie z dotychczasowej działalności przedstawił jego prezes, Tadeusz Toman. W spotkaniu uczestniczyli goście z gliwickiego oddziału Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Tadeusz Lipiński, Ludwik Pinko i Kazimierz Nabzdyk. Prezes oddziału SEP Gliwice, mgr.inż. Tadeusz Lipiński przedstawił dotychczasowy dorobek polskich elektryków i zaprosił gości z Zaolzia do wzięcia udziału w imprezach jubileuszowych z okazji 50-lecia Oddziału Gliwickiego SEP. W dyskusji poruszono temat dostosowania przepisów elektrotechnicznych obowiązujących w Polsce i Czechach do obowiązujących w Unii Europejskiej. Przygotowano skromne pogoszczenie, za co należy się podziękowanie członkom SEP, Tadeuszowi Parzykowi w Władysławowi Mikuli. Po spotkaniu goście zwiedzili stałą ekspozycję w salce Domu Polskiego nt.tragedii polskich lotników Żwirki i Wigury z 1932 roku.

Udział w imprezach SEP Gliwice – Oddział SEP Gliwice w br. obchodzi jubileusz 50-lecia. Przygotowano cykl imprez, na które zaproszono również delegatów SEP z RC.

Następna impreza SEP – Kolejne spotkanie członkowskie SEP odbędzie się we wrześniu br. Baza członkowska na spotkanie będzie zaproszona pisemnie.

 

Wypadki spowodowane prądem elektrycznym

 

     W zakresie niskiego napięcia (do 1000 V) najczęstszą przyczyną śmierci jest migotanie komór serca. Do ok. 1000 V napięcia przemiennego jako wypadki przy pracy uznaje się generalnie również te, które nastąpiły w domu i w czasie wolnym od pracy. Szczególnie wyróżniają się takie miejsca pracy jak układy aparatury łączeniowej, linie napowietrzne, instalacje domowe, linie trakcyjne itp. W większości przypadków śmiertelnych stwierdzono ślady spowodowane prądem. Oględziny organów wewnętrznych mogą dostarczyć zaledwie wskazówki do diagnozy typu: „śmierć spowodowana porażeniem prądem“.

     Przyczyną wypadków elektrycznych jest naruszenie pięciu  reguł: 1) odłączyć wszystkie bieguny i strony, 2) zabezpieczyć przed możliwością ponownego załączenia, 3) sprawdzić brak napięcia, 4) uziemić i zewrzeć, 5) zakryć sąsiednie części będące pod napięciem. Zatem wszystko, poprzez uświadomienie i szkolenie, zależy zawsze od prawidłowej motywacji personelu fachowego i laików, lecz także od konsekwentnego sprawdzania, czy przestrzegane są przepisy.

     Obok działania termicznego prądu elektrycznego na tkankę biologiczną – ze szczególnie dramatycznymi następstwami w przypadku wysokiego napięcia – na pierwszym planie stoi działanie podrażniające mięśnie szkieletowe, nerwy oraz mięsień serca i związane z tym reakcje układu krążenia krwi. Założeniem jednak jest, żeby prąd przepływał przez serce. Przepływ prądu lewa dłoń – prawa stopa ma współczynnik 1,0. Wyjaśnia to dlaczego przy napięciu przemiennym 230 V i drodze prądu ręka – ręka porażeni często szczęśliwie z  tego wychodzą jedynie z długotrwałym przestrachem (współczynnik = 0,4). W praktyce ta droga prądu występuje często, ponieważ przeważnie pracuje się obiema rękami albo zabezpieczenie się podczas pracy na stanowisku następuje przez mocne trzymanie się ręką (na drabinach lub rusztowaniach metalowych). Oprócz tego dzięki butom i podłodze rezystancja stanowiska jest często wyższa niż rezystancja skóry ręki. Przy drodze prądu ręka – ręka i nieuszkodzonej suchej skórze (rezystancja ciała = 10 kOhm) można przy napięciu przemiennym 230V określić na podstawie prawa Ohma wartość prądu płynącego przez ciało: I = U/Z . k = (230 V/10 kOhm) x 0,4 = 9 mA. Przy przepływie takiego prądu, leżącego poniżej natężenia samo uwolnienia prądu (jest to tzw. wstrząs elektryczny) występuje przestrach lub naturalna reakcja obronna.

      Przy przepływie prądu przez ciało znaczenie ma bezpośredni spadek napięcia elektrycznego na sercu rozpatrywany w postaci natężenia pola elektrycznego. Na tej wartości opierają się obliczenia porównawcze. Krytyczne natężenie pola na sercu mogące wywołać migotanie komór w przypadku dorosłych ludzi wynosi między 70 a 80 mV/cm. Jest to podobna wartość co dla owiec (70 mV/cm) i świń (100 mV/cm). Umożliwia to wykorzystywanie wyników doświadczeń z dużymi zwierzętami na ludziach.

      Związek między działaniami prądu a zakłóceniem normalnej akcji serca jest badany od dziesięcioleci i wywołuje częściowo sprzeczne poglądy. Zanim była możliwa rejestracja prądów akcji serca (w postaci elektrokardiogramu EKG) wykorzystywano doświadczenia na zwierzętach. W ich wyniku można przedstawić kilka zgodnych ze sobą poglądów na temat zakłóceń rytmu serca:

1)         Elektryczne działanie drażniące prądu elektrycznego na serce można uważać za odpowiedź typu TAK – NIE.

2)            Prąd płynący przez serce musi być „nadprogowy“, aby zakłócić normalny rytm zatokowy serca. Podprogowe prądy migotania wywołują tzw. skurcze dodatkowe. Ze wzrostem prądu a zatem natężenia pola elektrycznego w mięśniu serca zwiększa się częstotliwość i objawy zakłóceń rytmu.

3)                Do uważanych za przejściowe zaburzeń rytmu serca w pierwszej kolejności należą: nadkomorowe skurcze dodatkowe, tachykardia zatokowa, zbyt wolna praca serca, trzepotanie przedsionków, zakłócenia rozprzestrzeniania się pobudzenia i powrotu do stanu wyjściowego w postaci deformacji przebiegu QRS. Można zatem przypuszczać, że tylko już przy wcześniej uszkodzonych sercach można oczekiwać także późniejszych następstw. Dlatego powinno się zawsze wykonać EKG i poświęcić dużą uwagę możliwym uszkodzeniom, które miały miejsce już wcześniej.

4)         Prądy nadprogowe prowadzą do migotania komór serca. Ustanie akcji serca jest natomiast mało prawdopodobne. Wynikające z migotania komór niedokrwienie mózgu w ciągu 30 sekund prowadzi do utraty przytomności. Jeśli bezpośrednio po wydobyciu porażonego spod napięcia nie rozpocznie się reanimacji, są małe szanse na uratowanie jego życia. Dlatego należy wykonywać zewnętrzny masaż serca na zmianę ze sztucznym oddychaniem, dopóki wezwany do wypadku lekarz nie podejmie defibrylacji lub – przy bezskuteczności zabiegów reanimacyjnych – nie zostanie stwierdzony zgon!

     Wywołanie migotania komór serca nie tylko zależy od natężenia prądu lecz także w istotnym stopniu od czasu przepływu prądu. Doświadczenia na zwierzętach wykazują, że w przypadku prądu sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości 50 Hz istnieje różnica poziomu między krótkimi (do 100 ms) a długimi (nad 500 ms) czasami przepływu prądu. Dla impulsów prądu krótszych od 10 ms spodziewany jest dalszy wzrost, zależny również od polaryzacji. Przy czasach przepływu do 100 ms w wyniku wzrostu liczby skurczów dodatkowych obniża się znacznie próg migotania komór serca. Wraz z wprowadzeniem ochronnych wyłączników różnicowoprądowych w szczególnie zagrożonych obszarach działalności pozostało w praktyce niewiele problemów – czasy wyłączania do 100 ms są regułą.

     Przepisy elektrotechniki są konstruowane na podstawie znajomości fizjologii i patofizjologii drażnienia organów żywych prądem elektrycznym. Międzynarodowa unifikacja przepisów budowlanych oraz eksploatacyjnych, jak również stosowanych do produkcji elektrycznych środków pracy materiałów instalacyjnych i urządzeń ma tendencję wzrostową. Szczególną rolę w tym względzie odgrywa handel i nowe rynki otwierające się np. w wyniku rozszerzenia się Unii Europejskiej.

     W wyniku uzyskania rozpoznania biomedycznego wzrosła regulowana przepisami troskliwość w obchodzeniu się z energią elektryczną. Na prawie stałym poziomie pozostaje liczba nieszczęśliwych wypadków mimo ogromnego rozszerzenia się dziedzin zastosowania energii elektrycznej. Na dłuższą metę, podobnie jak w ruchu drogowym nie da się wykluczyć błędów popełnianych przez ludzi.  Ale: izolacja ochronna, wyłącznik różnicowoprądowy i świadoma praca pod napięciem – żeby przykładowo wymienić tylko te trzy skuteczne środki – były istotną pomocą w osiągnięciu obecnego stanu bezpieczeństwa elektrycznego.

     Na postępowanie w przypadku nie będącego wypadkiem porażenia prądem („wstrząsu elektrycznego“) jest konieczne poinformować. W czym jest problem?

1)      Reakcja porażonych, udzielających pierwszej pomocy i lekarzy przy wstrząsie elektrycznym jest różnorodna. Paleta zachowań rozciąga się od stwierdzenia z góry zakładanej beztroski, prawidłowej oceny zdarzenia aż do wielodniowego ciągłego nadzoru.

2)          Wstrząsy elektryczne nie są meldowane, ponieważ porażeni obawiają się konsekwencji (np. utraty zaufania, obciążenia winą aż do usunięcia od dotychczas wykonywanej działalności włącznie). Potencjalne źródła wypadków śmiertelnych pozostają nierozpoznane, ponieważ w odmiennych warunkach (np.wilgotne ręce, przewodzące stanowisko, przepływ prądu przez serce, brak możliwości samo uwolnienia) mogą przez ciało przepływać większe prądy.

     Dlatego nie każdy przepływ prądu jest nieszczęśliwym wypadkiem. Przepływ prądu nie mającego charakteru nieszczęśliwego wypadku („wstrząs elektryczny“) zachodzi, gdy:

1)         przy napięciach do 400 V a) było możliwe samo uwolnienie (w wyniku własnej reakcji obronnej albo automatycznego odłączenia w czasie do 200 ms) oraz b) nie rozpoznano żadnych widocznych śladów prądu oraz c) porażony po ustaniu działania prądu nie ma dolegliwości o charakterze fizycznym lub  psychicznym oraz / lub d) serce nie znalazło się na drodze prądu,

2)       uwarunkowany układowo prąd przepływający przez ciało pozostaje ograniczony do wartości poniżej 20 mA,

3)          napięcie dotyku leży poniżej 50 V (dla prądu zmiennego),

4)           częstotliwość prądu sinusoidalnego wynosi nad 10 kHz,

5)           podczas rozładowania kondensatorów energia nie przekracza 350 mJ.

      Pozostaje jednak najważniejsze kryterium: Jeżeli ocena zdarzenia przez laika budzi jakiekolwiek wątpliwości, należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej. (red.)

 

Prace pod napięciem

 

     W ramach Unii Europejskiej dochodzi do ujednolicenia przepisów w poszczególnych dziedzinach techniki, elektryki nie wyłączając. Podpisując protokoły akcesyjne, jak Polska tak Czechy zobowiązały się wprowadzać bezpieczne procedury uzgodnione w ramach poszczególnych technicznych komisji europejskich. Dotyczy to również działań i czynności związanych z utrzymaniem urządzeń elektrycznych i zapewnieniem ciągłości dostaw energii elektrycznej.

     Podejmując temat pracy pod napięciem należy na wstępie przytoczyć obowiązujące przepisy regulujące problematykę bezpieczeństwa pracy. W Polsce obowiązuje rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17.9.1999 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (przed 1999 rokiem obowiązywało rozporządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z 9.5.1970 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach energetycznych i innych zakładach przy urządzeniach elektroenergetycznych), w Republice Czeskiej przepis prawny nie był wydany (istnieje ogłoszenie nr 50/1978 o kwalifikacji w elektrotechnice, które reguluje wyłącznie problematykę uprawnień), w praktyce stosuje się normę techniczną ČSN 34 3100 z 1967 r.: Przepisy bezpieczeństwa w sprawie obsługi i pracy na urządzeniach elektrycznych (Bezp. předpisy pro obsluhu a práci na elektrických zařízeních).

     Wymienione przepisy prawne i normy techniczne w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy dopuszczają wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych: a) przy całkowicie wyłączonym napięciu, b) w pobliżu napięcia, c) pod napięciem.

     Za prace pod napięciem uznaje się prace wykonywane na nieizolowanych częściach czynnych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych pozostających pod napięciem, lub wyłączonych spod napięcia lecz nieskutecznie zabezpieczonych przed pojawieniem się napięcia – w tym urządzeń wyłączonych, których obwody nie zostały zwarte i uziemione

     Technologia prac pod napięciem stosowana jest od lat w energetyce wysoko rozwiniętych krajów Unii Europejskiej, a jej prekursorem w Europie była energetyka francuska. W Polsce już w 1975 roku technologia prac pod napięciem, zwana w skrócie PPN, została wdrożona początkowo w zakresie napięć 1 kV, a następnie 15 kV, 220 kV i 400 kV.

     W technologii PPN można było wykonywać podstawowe prace eksploatacyjne w sieciach napowietrznych, kablowych, stacjach i urządzeniach rozdzielczych, jak np. przyłączanie i odłączanie przyłączy napowietrznych niskiego napięcia, wymianę uszkodzonych izolatorów w sieci niskiego i wysokiego napięcia, wymianę odłączników napowietrznych wysokiego napięcia, naprawę połączeń przewodów, czyszczenie izolatorów linii napowietrznych i stacyjnych, wymianę aparatury w stacjach i rozdzielniach itp. Technologia ta poza energetyką była prawie nieznana, gdyż była oparta na zastosowaniu stosunkowo drogiego sprzętu i narzędzi importowanych z strefy dolarowej (głównie z Francji), a także w wyniku niedoceniania strat wynikających z przerw w dostawach energii elektrycznej.

     Z chwilą wprowadzenia gospodarki rynkowej na przestrzeni ostatnich 10 lat nastąpiło zintesywnienie prac w tej technologii. Technologia PPN obejmuje praktycznie 3 zasadnicze metody wykonywania prac: a) „z odległości“ – czynności wykonywane są przy pomocy manipulatorów izolacyjnych (drążki izolacyjne zaopatrzone w końcówki do wykonywania manipulacji, b) „w kontakcie“ – zakłada kontakt człowieka zaopatrzonego w elektroizolacyjne ochrony osobiste z nieizolowanę częścią urządzenia będącą pod napięciem, przy zastosowaniu elektroizolacyjnego sprzętu takiego jak podesty, podnośniki, drabiny itp., c) „na potencjale“ – człowiek poprzez elementy izolacyjne przemieszcza się aż do bezpośredniego kontaktu z tą częścią urządzenia pozostającego pod napięciem, na której ma wykonywać zamierzoną czynność, technologia ta stosowana głównie na urządzeniach napowietrznych wysokich napięć, wymaga zastosowania ekranowego ubrania chroniącego przed szkodliwym działaniem pola elektromagnetycznego.

     Główną zaletą technologii PPN jest zdecydowanie niższa wypadkowość w porównaniu do tradycyjnych metod organizacji prac przy urządzeniach elektrycznych. Wykonywanie prac w technologii PPN wymaga odpowiednio wysokich kwalifikacji i właściwych predyspozycji psychofizycznych pracowników oraz przestrzegania odpowiednich przepisów organizacyjnych i środków technicznych. Stosowane w energetyce procedury organizacji pracy skutecznie ograniczają wielkość ryzyka.

     Podstawową zasadą w pracach pod napięciem jest identyfikacja zagrożeń i wstępna ocena ich potencjalnych skutków celem podjęcia właściwych działań prewencyjnych. Zagrożeniami dla osób pracujących pod napięciem są: a) czynniki fizyczne związane z elektrycznością i grawitacją, b) osobowe czynniki fizyczne i psychiczne, c) czynniki związane z organizacją pracy i uwarunkowaniami socjologicznymi.

     Źródłami zagrożeń w pracach pod napięciem mogą być: a) niesprzyjające warunki atmosferyczne, b) obecność napięcia i przepływu prądu elektrycznego, c) ekspozycja pracownika na wysokości, d) szeroko rozumiane środowisko.

      Identyfikacja zagrożeń w technice PPN dokonywana jest w ramach prac przygotowawczych, na podstawie których kierujący zespołem podejmuje ostateczną decyzję o podjęciu pracy pod napięciem bądź jej zaniechaniu. Obejmuje ona przede wszystkim zebranie informacji o obiekcie i stanów eksploatacyjnych ważnych dla oceny zagrożenia, identyfikacja źródeł zagrożenia, w tym zdarzeń początkujących ciągi awaryjne.

      W praktyce poddaje się szczegółowej ocenie sprzęt i narzędzia przeznaczone do wykonywania pracy (sprzęt i narzędzia zagrażające bezpieczeństwu pracy lub ich brak wyklucza możliwość jej rozpoczęcia), czynniki fizyczne związane ze środowiskiem, przede wszystkim warunki atmosferyczne i meteorologiczne (wyładowania atmosferyczne, deszcz, opady śniegu, mróz, mgła lub duże zachmurzenie wykluczają lub ograniczają możliwość prac w technice PPN), osobowe czynniki fizyczne i psychiczne, tj. dobór właściwych osób do wykonania zadania (kwalifikacje, umiejętności, stan fizyczny i psychiczny człowieka). Pomimo, że w pracach pod napięciem stosuje się odpowiednie systemy zabezpieczeń, to jednak skutkują one w sytuacjach rutynowych, a nie wykrywają błędów popełnianych w procesach decyzyjnych. Ujemny wpływ na proces pracy mogą mieć bodźce zewnętrzne takie, jak ostry lub nieoczekiwany hałas, skomplikowane sygnały świetlne, zbyt jaskrawe oświetlenie.

     Czynnikami wpływającymi na efektywność i niezawodność działań człowieka są czynniki wewnętrzne: umiejętności, wyszkolenie, cechy i stan psychofizyczny i czynniki zewnętrzne: rodzaj i złożoność zadania, poziom stresu, środowisko i organizacja pracy, nadzór kierownictwa, komunikowanie się w grupie. Błędy ludzkie powinny być traktowane jako zjawisko naturalne, które występuje w najdoskonalszych systemach. Aktualnie jeszcze możliwość eliminacji ludzi z procesu PPN (przez wykorzystanie np. śmigłowców, robotów) nie jest technicznie możliwa. Redukcję ryzyka osiągamy poprzez kombinację środków technicznych, proceduralnych i zachowawczych. Zdecydowanie wyższy poziom ryzyka występuje podczas czynności jego ograniczania, jak izolowanie stanowiska pracy lub jego rozizolowanie, aniżeli podczas właściwego wykonywania zadania.

      Szacowanie ryzyka prac pod napięciem jest złożonym procesem. Prowadzenie prac w technice PPN, przy odpowiednim wyszkoleniu pracowników i ścisłym przestrzeganiu ustalonych bezpiecznych procedur, będzie jedną z całkowicie bezpiecznych technik prac eksploatacyjnych.

Opracował Tadeusz Toman

 

Kolej – encyklopedycznie

 

Kolejnictwo – dział gospodarki narodowej zajmujący się transportem kolejowym.

Kolej – środek transportu osób i ładunków za pośrednictwem pojazdów poruszających się po wyznaczonym torze (szynowym, linowym), ludzi i ładunki przewozi się w wagonach ciągniętych przez lokomotywy, w wagonach silnikowych lub zespołach trakcyjnych. Napęd kolei może być elektryczny, spalinowy lub parowy. Szczególne rodzaje kolei to: kolej zębata, kolej linowa, kolej podziemna (metro), kolej na poduszce magnetycznej. Pierwsze koleje powstały w latach dwudziestych XIX wieku.

Długość linii kolejowych w niektórych krajach: USA – 187 691 km (1991), Rosja – 87 113 km (1993), Chiny – 68 013 km (1993), Indie – 62 220 km (1992), Polska – 24 926 km (1993)

Najważniejsze wynalazki w historii kolei: 1789 r. – szyny profilowane, 1829 r. – parowóz Rakieta G.Stephensona, 1840 r. – semafor ramienny, 1872 r. – hamulec pneumatyczny, 1879 r. – lokomotywa elektryczna, 1941 r. – lokomotywa spalinowa, 1981 r. – superszybka kolej elektryczna TGV.

Kolej Warszawsko-Wiedeńska – pierwsza linia kolejowa w Królestwie Polskim, budowana w 1840-48, łączyła Warszawę z Krakowem i Wiedniem, pierwszy odcinek oddano do użytku w 1845 roku.

Trakcja – napęd pojazdu szynowego, zależnie od rodzaju silnika napędzającego pojazd rozróżnia się: parową, spalinową i elektryczną. Trakcja elektryczna wymaga budowy sieci trakcyjnej. W Polsce stosuje się prawie wyłącznie trakcji prądu stałego o napięciu 3 kV.

Sieć trakcyjna – sieć elektryczna do zasilania pojazdów w energię elektryczną, za pomocą odbieraków prądu, składa się z sieci jezdnej (często napowietrznej) i sieci powrotnej (szyny i kable łączące sieć z podstacją), w trolejbusach – przewód.

Pojazd szynowy – pojazd do jazdy po torze szynowym: pojazd trakcyjny, wagon, drezyna lub maszyna torowa. Pojazd szynowy (lokomotywa, zespół trakcyjny, autobus szynowy) jest wyposażony w silnik.

Lokomotywa – mechaniczny pojazd szynowy przeznaczony do ciągnięcia lub pchania innych pojazdów szynowych, zależnie od rodzaju napędu rozróżnia się: lokomotywy parowe (parowozy), lokomotywy elektryczne (z silnikami elektrycznymi czerpiącymi energię z sieci trakcyjnej), lokomotywy spalinowe (z silnikami spalinowymi tłokowymi o zapłonie samoczynnym lub turbinami spalinowymi).

Zespół trakcyjny – zespół wagonów (przeważnie 3-5) stale sprzężonych ze sobą, z których co najmniej jeden (wagon silnikowy) jest wyposażony w silniki napędzające cały zespół trakcyjny, stosowany np. w kolejach podmiejskich, metrze.

Pociąg – zespół sprzęgniętych pojazdów szynowych, z których co najmniej jeden jest czynnym pojazdem trakcyjnym.

Wagon – pojazd szynowy do przewozu osób i/lub ładunków dostosowany do ciągnięcia lub pchania przez pojazd trakcyjny.

Wagon silnikowy – wyposażony w silnik (np. autobus szynowy), wagon towarowy: np. uniwersalny, samowyładowczy, chłodnia.

Ruch kolejowy – ruch pojazdów szynowych po sieci kolejowej, bezpieczeństwo ruchu kolejowego zależy od sprawnego sterowania nim (blokady kolejowe, sygnalizacja). Obecnie dąży się do scentralizowania sterowania na dużych obszarach.

Lokomotywownia – jednostka organizacyjna służby kolejowej, której zadaniem jest bieżące utrzymanie lokomotyw i wagonów silnikowych w stanie sprawności.

Wagonownia – jednostka organizacyjna służby kolejowej, której zadaniem jest utrzymanie wagonów w stanie sprawności techniczno-eksploatacyjnej.

Stacja kolejowa – miejsce postoju pociągów i przeprowadzania operacji związanych z ruchem kolejowym, do stacji kolejowej należą m.in. dworzec, perony, rampy, wagi wagonowe, górki rozrządowe.

Linia kolejowa – część drogi kolejowej, łącząca określone punkty, np. stacje końcowe lub węzłowe.

Sieć kolejowa – układ linii kolejowej powiązanych ze sobą węzłowymi stacjami, na sieci kolejowej są rozmieszczone posterunki ruchu, przystanki, bocznice.

Szlak kolejowy – odcinek drogi kolejowej między 2 sąsiednimi punktami zapowiadczymi, stacjami, mijankami, rozgałęźnikami, dzieli się na odcinki.

Węzeł kolejowy – węzeł transportu kolejowego, zwykle w węźle kolejowym znajduje się stacja kolejowa.

Kolej zębata (zębnicowa) – poruszająca się po 2 gładkich szynach i umieszczonej między nimi szynie zębatej (zębnicy), po zębnicy toczą się zębate koła pojazdu napędzane przez silnik, używana przy dużych pochyleniach toru.

Kolej wąskotorowa – kolej o szerokości toru mniejszej niż 1435 mm, czasem nawet ok. 400 mm, tabor i konstrukcja torów lżejsze niż kolei normalnotorowej.

Kolej na poduszce magnetycznej (masglev) – kolej poruszająca się bez styku pojazdu z torem dzięki unoszeniu elektromagnetycznemu (poduszce magnetycznej), uzyskuje prędkości ponad 400 km/godz.

Kolej jednoszynowa – kolej wykorzystująca jedną szeroką, podpartą na słupach szynę górną (kolej podwieszona) lub dolną (kolej siodłowa).

Kolej linowa – kolej, w której pojazd (wagonik, krzesełko wyciągu) lub narciarz trzymający się uchwytu jest ciągniony przez linę napędową po torze linowym, utworzonym przez linę nośną (będącą niekiedy też napędową), naziemną lub napowietrzną.

Kolej linowo-terenowa – górska kolej naziemna poruszająca się po szynach, której wagony są ciągnione przez linę zamkniętą. (opracował T.T.)

 

Systemy edukacyjne

(Polska, Czechy, Węgry, Niemcy)

 

Działalność edukacyjna, szkolenie i doskonalenie elektryków zawsze było w centrum uwagi SEP. Konieczność podnoszenia swego wykształcenia (teoretycznego i praktycznego) będzie wzrastać głównie w związku z przystąpieniem Polski i Czech do Unii Europejskiej. W krajach UE reforma systemu szkolnego była już zakończona lub jest zaawansowana. Czytelnikom przedstawiamy systemy Polski, Czech, Węgier i Niemiec.

W Rzeczpospolitej Polskiej 7-latek po ukończeniu rocznego kształcenia w przedszkolu (klasa zerowa) podejmuje naukę w 5-letniej szkole podstawowej, a następnie w 3-letnim gimnazjum. Ustawa z 21.11.2001 r. przywróciła niektóre formy kształcenia, w tym kształcenie zawodowe w średnich szkołach zawodowych – czteroletnich technikach. Nauczanie pogimnazjalne przedstawia się następująco: 1) zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze kształcenie w szkołach wymienionych w pozycji 5 i 6, 2) trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości, po zdaniu egzaminu maturalnego, 3) trzyletnie licea profilowane o profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości, po zdaniu egzaminu maturalnego, 4) czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwienie uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, 5) dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów wymienionych w pozycji 1, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, 6) trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów wymienionych w pozycji 1, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości, po zdaniu egzaminu maturalnego, a także uzyskanie dyplomu, 7) szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu. Kwalifikacje zawodowe, potwierdzone egzaminem i nadające dyplom i stopień zawodu technika, są przeprowadzone przez niezależne komisje państwowe, w których obok nauczycieli zawodu zasiadają przedstawiciele gospodarki, usług, a także przedstawiciele stowarzyszeń naukowo technicznych Szkolenie praktyczne uczniów odbywa się w laboratoriach lub warsztatach szkoły, ale w szczególności w centrach kształcenia praktycznego. Odrębnym problemem jest szkolnictwo wyższe. Jeśli liczbę uczelni akademickich można uznać za zadawalającą, to liczba państwowych wyższych szkół zawodowych (25) jest niewystarczająca. Ponad 240 uczelni niepublicznych (ewenement w skali Europy) nie załatwia sprawy dostępności do studiów młodzieży z miejscowości oddalonych od ośrodków akademickich.

W Republice Czeskiej po trzyletnim nauczaniu przedszkolnym, uczeń w wielu 6 lat podejmuje naukę w 9-letniej szkole podstawowej, która jest obowiązkowa. Szkoła podstawowa podzielona jest na dwa okresy i związane z tym dwa poziomy (5-letni i 4-letni). Po skończeniu 9-letniej szkoły podstawowej uczeń, drogą egzaminu wstępnego, może podjąć naukę: 1) w 4-letnim gimnazjum, po ukończeniu gimnazjum uczeń przystępuje do egzaminu maturalnego (do gimnazjum można się dostać po ukończeniu 5 lat szkoły podstawowej – jest realizowane przez 8 lat lub po ukończeniu 7 lat szkoły podstawowej – jest realizowane przez 6 lat), 2) w 4-letniej średniej szkole technicznej, po której przystępuje się do egzaminu maturalnego, 3) w 3-letniej lub 2-letniej średniej szkole technicznej, która kończy się końcowym egzaminem zawodowym (wówczas albo podejmuje się pracę albo kontynuuje kształcenie w 1,5-2-letnim studium uzupełniającym, po ukończeniu którego można przystąpić do egzaminu maturalnego), 4) w 4, 3 i 2-letniej lub 1-rocznej średniej szkole zawodowej, która po ukończeniu 4 lat nauki daje prawo do przystąpienia do egzaminu maturalnego, a po 3 i 2 latach przystępuje się do egzaminu zawodowego i albo podejmuje się pracę albo poprzez studium uzupełniające przystępuje do egzaminu maturalnego. Po ukończeniu każdej ze szkół średnich zaliczanych do tzw. „średniego poziomu wyższego“ absolwenci mogą podejmować studia: 1) w uniwersytetach, gdzie zależnie od kierunku studiów, studia trwają 4 lub 5 lat. Są to studia magisterskie kończące się stopniem zawodowym magistra, inżyniera, względnie doktora medycyny lub weterynarii. Po studiach uniwersyteckich można podejmować studia doktoranckie trwające około trzech lat i kończące się stopniem naukowym doktora, 2) w jednostkach uniwersyteckich uprawnionych do nadawania stopnia bachelor (bakalář), na wzór studiów w UE. Studia te trwają 3 lata, 3) w wyższych szkołach zawodowych, gdzie zależnie od kierunku studiów, studia trwają 3 lub 4 lata.

W Republice Węgierskiej idea edukacji jest w znacznym stopniu podobna do systemu czeskiego. Trzyletni system przedszkolny obejmuje wszystkie dzieci, które ukończyły 3 lata życia. Ośmioletnia szkoła podstawowa realizowana jest jako 4-letni poziom niższy dla wszystkich oraz 6-letni lub 8-letni poziom wyższy.

Szkoła średnia – gimnazjum – jest więc dla części młodzieży 8-letnia, 6-letnia lub 4-letnia zależnie w dużej mierze od uzdolnień. Szkoła ta kończy się egzaminami maturalnymi, przy czym pierwszy egzamin („mała matura“), odbywa się po dwóch latach nauki.

Część młodzieży (25-30%) wybiera po 8-letniej szkole podstawowej 4-letnią szkołę zawodową, po której może uzyskać świadectwo dojrzałości. Część młodzieży (50%) wybiera dalsze nauczanie zawodowe 2-letnie, po którym uzyskuje się stopień zawodowy – technik określonej specjalności. Część młodzieży (20-25%) wybiera 3- lub 2-letnią (pilotażową) szkołę zawodową, po której uzyskuje zawód robotnika wykwalifikowanego.

Przyjęcie na studia wyższe uniwersyteckie, które trwają 4-6 lat, odbywa się drogą konkursu świadectw pod warunkiem posiadania świadectwa dojrzałości. Studia uniwersyteckie podejmuje 30-40% maturzystów. Po ukończeniu uniwersytetu uzyskuje się tytuł magistra lub inżyniera.

Do 3-4 letnich kolegiów (College) przyjmowana jest młodzież posiadająca maturę średniej szkoły ogólnej lub średniej szkoły zawodowej. Studia te podejmuje około 30% maturzystów. Po ukończeniu tej szkoły uzyskuje się tytuł licencjata.

Po ukończeniu studiów wyższych można podjąć studia specjalne dwuletnie, po których uzyskuje się dyplom specjalizacji – certyfikat. Po uzyskaniu certyfikatu można podjąć 3-letnie studia doktoranckie, po których uzyskuje się stopień naukowy doktora.

W Republice Federalnej Niemiec system szkolnictwa jest bardzo rozbudowany. Po ukończeniu trzyletniego przedszkola i czteroletniej szkoły podstawowej, dziesięcioletni uczeń ma do wyboru: 1) 5-letnią szkołę średnią ogólną (Hauptschule), w tym dwa lata szkolenia ukierunkowującego, 2) 6-letnią średnią szkołę nowoczesną – profilowaną (Realschule), w tym dwa lata szkolenia ukierunkowującego, 3) 7-letnie gimnazjum (Gymnasium), po dwuletnim szkoleniu ukierunkowującym, 4) 7-letnią szkołę zbiorczą (Gesamtschule), po dwuletnim szkoleniu ukierunkowującym Są jednak 4 kraje (Landy), gdzie jest realizowany nawet 12-letni jednolity system gimnazjalny.

Po ukończeniu ogólnej szkoły średniej z 5-letnim okresem nauki, młodzież ma możliwość wyboru: 3-letniej szkoły zawodowej powiązanej z praktyką (Berufsfachschule), 3-letniej szkoły dokształcającej (Berufsaufbauschule), 3-letnie kształcenie zawodowe w systemie dualnym, gdzie zajęcia odbywają się tak w zakładach pracy, jak i w szkołach zawodowych (Duales System – Betriebliche Ausbildung und Berufsschulen). Absolwenci kształcenia dualnego podejmują w zasadzie pracę zawodową i po kilku latach pracy starają się na studia w szkołach zawodowych, prowadzonych przez różne organizacje zawodowe. Część absolwentów (około 30%) średniej szkoły ogólnej (Hauptschule) podejmuje naukę w 10. klasie tej szkoły, by mieć te same możliwości dalszego kształcenia, co młodzież kończąca średnie szkoły nowoczesne – profilowane (Realschule). Niewielka część młodzieży podejmuje naukę w 6-letnich szkołach służby zdrowia, kończąc je na poziomie licencjatu.

Absolwenci średniej szkoły nowoczesnej – profilowanej (Realschule) – 6 lat nauki – mają możliwości wyboru: 2-letnich średnich szkół zawodowych (Fachoberschule), 3-letnich gimnazjów zawodowych (Fachgymnasien), szkół zawodowych dokształcających (Berzfsaufbauschule), 3-letnich szkół zawodowych powiązanych z praktyką, 3-letnich szkół zbiorczych (Gesamtschulen). Absolwenci tych szkół podejmują głównie studia wyższe uniwersyteckie (4-5 lat), pod warunkiem, że zdali egzamin dojrzałości (Abitur). Podejmują oni też studia na wyższych szkołach zawodowych (Fachhochschulen), gdzie nie wszędzie jest wymagane Abitur, wystarczy świadectwo ukończenia szkoły średniej (ostatnio ten wymóg jednak się zaostrzył). Są to szkoły wyższe 3, 3,5 i 4-letnie zależnie od kierunku studiów. Część młodzieży podejmuje naukę po szkole podstawowej w 9-letnim gimnazjum lub 9-letniej szkole zbiorczej, wybierając studia wyższe uniwersyteckie lub wyższe szkoły zawodowe.

Obok państwowych uczelni zawodowych, kadrę na poziomie wyższym przygotowują różne stowarzyszenia i organizacje. Są nimi np. Stowarzyszenie Przemysłowo-Handlowe w Kolonii oraz Izby Rzemieślnicze. Okres kształcenia lub nauki jest regulowany i wynosi 3-3,5 roku. Preferowane są tzw. „studia dualne“. Ten rodzaj studiów jest realizowany: 1) po ukończeniu Hauptschule lub Realschule, 2) po ukończeniu średniej szkoły zawodowej (bez matury), 3) po maturze (Abitur). Szkolenie odbywa się w ten sposób, że przez 4 dni szkolący się pracuje w zakładzie, dwa dni uczy się lub studiuje w uczelni. W przypadku niepełnoletnich uczniów umowę z zakładem podpisują rodzice. Egzaminy przeprowadzane są w ramach 90. specjalności. We wszystkich Landach działa około 300 komisji egzaminacyjnych, egzaminując rocznie około 15 tys. młodzieży. Absolwenci, nie mający matury, otrzymują dyplom mistrza lub technika w danym zawodzie. Absolwenci, legitymujący się Abitur, otrzymują dyplom. Inną znaczącą organizacją, realizującą kształcenie poza szkolnictwem wyższym (państwowym) jest Akademia Zawodowa, działająca głównie w Badenii-Wirtenbergii.

    SEP analizując system szkolnictwa w krajach Unii lub przestępujących do Unii uznał za podjęcie następujących problemów lub zadań:

a)         oddziaływać na kształt sylwetki absolwentów szkół (opracowanie i opiniowanie planów i programów studiów specjalności elektrycznych),

b)    organizować seminaria, prelekcje, podkreślając rolę elektryki dla jakości życia i postępu cywilizacyjnego,

c)           propagować w społeczeństwie wiedzę o elektryce, a w tym zakresie bezpiecznego użytkowania i obsługi urządzeń elektrycznych, energooszczędnych technologii, pozyskiwania energii elektrycznej z nowych i odtwarzalnych źródeł energii,

d)             kształcenie ustawiczne (permanentne),

e)             potrzeba kształcenia zawodowego.

(na podstawie „Spektrum“ nr. 7-8/2002 opracował T.T.)

 

Elektrociepłownia w Cieszynie

 

Członkowie Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC skorzystali z zaproszenia dyrekcji Energetyki Cieszyńskiej s.a. i wzięli udział w dniu 15.4. br. w ekskursji do Elektrociepłowni Cieszyn i spotkaniu z kierownictwem zakładu. W dzisiejszym numerze opracowałem artykuł o rozwoju ciepłownictwa w Cieszynie. Materiałem źródłowym jest publikacja „Energetyka Cieszyńska 1910-2000 – rys historyczny“. Tadeusz Toman

Elektrociepłownia – powstanie i rozwój ciepłownictwa: 1953-1977

Elektrociepłownia w Cieszynie rozpoczęła dostawę ciepła grzewczego dokładnie 6 października 1953 r. do pierwszych 4 odbiorców, którymi byli: Cieszyńska Fabryka Narzędzi, Fabryka Wyrobów Cukierniczych „Olza“, Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Katowickie Zjednoczenie Instalacji Przemysłowych. Energia cieplna dostarczana w wodzie podgrzewanej w wymienniku kaskadowym i transportowana poprzez pompy siecią ciepłowniczą dwuprzewodową o średnicy 150 mm. Przewody sieci były izolowane wełną mineralną i ułożone w ziemi. Trasa dostawy miała długość 1,4 km. Sieć ciepłowniczą wybudowała Cieszyńska Fabryka Narzędzi. Poszukiwania kierunków możliwego dalszego rozwoju Elektrowni zaczęły się koncentrować na rozważaniach na przekształceniu przedsiębiorstwa w Elektrociepłownię i powszechnym wprowadzaniu w Cieszynie ciepłownictwa. W 1955 roku Ministerstwo Energetyki zatwierdziło przejście na pracę jako elektrociepłownia.

Produkcja energii elektrycznej utrzymana jest jeszcze do roku 1985. W 1955 roku odbudowano dwie małe elektrownie wodne, usytuowane na rzece Młynówce, w miejscu dawnych młynów: w Błogocicach i przy Cieszyńskiej Wenecji. Obie turbiny wykonane były przez firmę J.M.Voith z miejscowości St.Pölten w Austrii. W roku 1965 decyzją Ministerstwa Górnictwa i Energetyki zostały zlikwidowane i przekazane na złom.

W roku 1955 dokonano likwidacji przestarzałych kotłów parowych, dwóch z roku 1910 i jednego z roku 1915. Po rozbudowie Elektrowni o dwa kotły parowe OSR-16 w roku 1957, zatwierdzono w roku następnym rekonstrukcję turbozespołu AEG. Uruchomienie przebudowanego turbozespołu oraz członu ciepłowniczego, który zlokalizowano w dawnej kotłowni z 1910 roku, nastąpiło w roku 1963. Zostało ono poprzedzone innymi inwestycjami, w tym nowej 20-polowej rozdzielni 3 kV, rozdzielni 0,4 kV oraz nastawni elektrycznej.

Obok inwestycji związanych z wytwarzaniem energii cieplnej rozbudowano miejską sieć ciepłowniczą. W latach 1961-1963 przekazano miejską sieć ciepłowniczą. W latach 1961-1963 przekazano do eksploatacji następujące magistrale ciepłownicze: 1) Magistralę Główną (2,5 km) biegnącą od Elektrowni do ulicy Zamkowej, następnie wzdłuż ulic Zamkowej i Alei Łyska do Zakładów Celmy z odgałęzieniem w kierunku Drukarni, Śródmieścia na trasie Rynek – Drewniany Rynek do obiektów Caritasu przy ul. Wyższa Brama, 2) Magistralę Wschód (2,7 km) od ulicy Zamkowej wzdłuż ulic Liburni i Stawowej do Fabryki Urządzeń Chłodniczych, 3) Magistralę Północ – od Elektrowni do Wytwórni Nakryć Stołowych „Polwid“ przy ul. Ks. Janusza, 4) Magistralę Zachód – od Elektrowni do Zakładu Zieleni Miejskiej przy ul. Mała Łąka.

Budowa tych magistrali ciepłowniczych stworzyła miejski system dystrybucyjny energii cieplnej. Projekty techniczne urządzeń wytwórczych wykonał „Energoprojekt“ Katowice, natomiast sieci cieplne projektowane były przez „Energoprojekt“ Warszawa.

Moc cieplna zapotrzebowana w Elektrowni wzrosła od roku 1953 z wartości 3,95 MW do wartości 33,75 MW w roku 1965. W latach 1970-1972 zarejestrowano pierwszy brak mocy cieplnej do pokrycia wzrastających potrzeb odbiorców energii, co było związane z planami rozwoju cieszyńskiego przemysłu i budownictwa.

W roku 1972 uruchomiono nowy kocioł wodny WR-25 produkcji Raciborskiej Fabryki Kotłów „Rafako Racibórz“. W ramach rozbudowy wykonano m.in. budynek główny kotłowni, układ nawęglania, komin stalowy o wysokości 55 m, układ odżużlania z 2 zbiornikami żużlu, stacją ciepłowniczą z 4 wymiennikami, układ pompowy i nową rozdzielnię 7-polową 0,4 kV. Po zakończeniu inwestycji urządzeń wytwórczych podjęto dalszą rozbudowę systemu sieciowego dla zasilania w energię cieplną budowanych zakładów pracy i osiedla mieszkaniowego „Liburnia“. Do roku 1976 wykonano następujące magistrale ciepłownicze: 1) magistralę Wschód II (1,2 km) od Elektrowni do osiedla „Liburnia“, z przejściem nad torami PKP i z włączeniem do niej dotychczasowej magistrali „Północ“, 2) magistralę Śródmieście II (0,6 km) – od ul.Zamkowej do Cieszyńskiej Fabryki Zamków Błyskawicznych „Zampol“.

Wytwarzanie i dystrybucja energii cieplnej: 1977-1997

W roku 1976 na szczeblu rządowym podjęto decyzje, które zaowocowały znaczącymi zmianami organizacyjnymi w energetyce i ciepłownictwie. Zostaje utworzony Zespół Elektrociepłowni w Bielsku-Białej, obejmujący trzy zakłady Z1 – Elektrociepłownię w Bielsku-Białej, Z2 – Elektrociepłownię w Komorowicach, Z3 – Elektrociepłownię w Cieszynie. W 1977 roku Okręgowe Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej z siedzibą w Bielsku-Białej przejmuje wszystkie sieci i stacje ciepłownicze na terenie Cieszyna. W Cieszynie powstaje Zakład Energetyki Cieplnej.

Planowanie inwestycji w tym okresie odbywało się centralnie na szczeblu rządowym lub wojewódzkim. Moc kotła WR-25 zastała w pełni wykorzystana. Elektrociepłownia Cieszyn stanęła przed problemem dalszej rozbudowy. Zgłaszane zapotrzebowanie na energię cieplną było – jak na warunki Cieszyna – ogromne. Potrzebna dodatkowa moc cieplna wynosiła ok. 100 MW.

Rozbudowę EC-3 rozpoczęto w 1977 roku. Obejmowała praktycznie budowę nowego zakładu na pozyskanym dla tego celu nowym terenie, o powierzchni 2,7 ha. Realizację inwestycji podzielono na dwa zadania. Zadanie I obejmowało budowę dwóch kotłów WR-25 o mocy 29 MW każdy oraz innych obiektów, z których ważniejsze to: składowisko węgla, bocznica kolejowa o długości 1120 m, układ nawęglania, budynek główny kotłowni wraz ze zmiękczalnią wody, pompownią i układem odżużlania, układ odprowadzania spalin wraz z żelbetowym kominem o wysokości 130 m, ujęcie wody chłodzącej z filtrami, rozdzielnie i transformatory potrzeb własnych. Zadanie I zakończono oddając do eksploatacji pierwszy kocioł w 1979 roku i drugi kocioł w 1980 roku. Zadanie II obejmowało także dwa kotły, ale ze znacznie mniejszą ilością urządzeń pomocniczych. Zadanie II zakończono oddając do eksploatacji trzeci i czwarty kocioł w 1983 roku. Do roku 1985 przekazano jeszcze do użytkowania magazyn, budynek remizy strażackiej, warsztat remontowy i budynek stołówki. W roku 1983 wartość mocy zainstalowanej wynosiła 190 MW. Stworzyło to sytuację umożliwiającą likwidację starych, wyeksploatowanych jednostek. Pomimo ograniczonych środków finansowych w latach 1988-1996 wprowadzono w EC-3 szereg nowych rozwiązań technologicznych.

Utworzony w 1977 roku Zakład Energetyki Cieplnej przejął sieci w stanie wymagającym olbrzymich nakładów. Ilość awarii cieci magistralnych sięgnęła 17 razy rocznie. Zakład nie został wyposażony w odpowiednie zaplecze do realizacji zadań. Katastrofalny był stan 14 kotłowni lokalnych w samym Cieszynie. Przekazana z Elektrowni brygada ciepłownicza była zbyt skromna (4 pracowników) a poziom umiejętności obsługi kotłowni lokalnych był poniżej minimum.

W latach 1977-1992 zrealizowano następujące ważne inwestycje sieciowe, przejęte następnie w eksploatację przez ZEC Cieszyn: 1) stacja wymienników dla Osiedla „Liburnia“ (1977), 2) odgałęzienie do Osiedla Poniatowskiego, prowadzone z ul.Liburni i stację wymienników przy ul.Dolnej (1979), 3) magistrala Północ do Polifarbu długości 4,5 km (1981), 4) magistrala Wschód I długości 4,5 km wraz ze stacją wymienników przy ul.Siennej (1982), 5) sieć do Liceum im.Kopernika, prowadzona od ul.Pikoju (1981), 6) magistrala Śródmieście II od ul.Czareny Chodnik do Szpitala Śląskiego przy ul.Chrobrego i odgałęzienie do Rynku (1983), 7) sieć do Motelu „Orbis“ (1983), 8) sieć do nowego zakładu „Olzy“ przy ul. Mała Łąka (1987), 9) sieć do Osiedla „Bobrek-Zachód“ (1989), 10) sieć do osiedla „Pogórze I“ (1991).

W latach 1977-1985 wymieniono prawie całą sieć cieplną (21 km). W 1992 roku Miasto Cieszyn utworzyło Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej. W MPEC zatrudnieni zostali wszyscy dotychczasowi pracownicy ZEC Cieszyn. Głównym celem spółki było uporządkowanie gospodarki cieplnej, która od 1989 roku zaczęła funkcjonować w warunkach rynkowych. W latach 1992-1996 w sposób widoczny zmienił się stan cieszyńskiego ciepłownictwa, na co złożyły się takie przedsięwzięcia, jak: 1) zmiana sposobu rozliczania energii cieplnej ze wskaźnika m2 powierzchni ogrzewanej na jednostki ciepła, z równoległym wprowadzaniem do stosowania liczników energii cieplnej, 2) program likwidacji lokalnych kotłowni węglowo koksowych, 3)  wprowadzenie automatyzacji umożliwiającej regulowany przez odbiorcę pobór energii cieplnej, 4) zmniejszenie strat dostawy ciepła oraz minimalizowanie awaryjności systemu cieplnego, 5) podłączenia nowych odbiorców.

Energetyka Cieszyńska (od 1997 roku)

W 1997 roku zostało utworzone przedsiębiorstwo „Energetyka Cieszyńska“, połączono firmy producenta energii cieplnej z sektora energetycznego i dystrybutora z sektora komunalnego. Powołano zarząd spółki z prezesem mgr.inż. Andrzejem Surzyckim na czele. Stan zatrudnienia wynosi 194 pracowników.

Co dała „Energetyka Cieszyńska“ miastu? Gdyby nie było ciepłownictwa w Cieszynie, na miasto spadłoby rocznie 8 565 ton więcej zanieczyszczeń.

 

Energetyka i ochrona środowiska

 

Elektrownie i elektrociepłownie mają wpływ na powietrze atmosferyczne, glebę i wody, a za ich pośrednictwem na rośliny, zwierzęta i ludzi, a także na materiały i konstrukcje inżynierskie (korozja). Z tego względu przy projektowaniu i w eksploatacji tych obiektów zagadnienie ochrony środowiska zajmuje ważne miejsce. Należy podkreślić, że ochrona środowiska w problematyce energetycznej jest dziedziną stosunkowo nową. Od początku lat sześćdziesiątych obserwuje się jej intensywny rozwój. Obszerne działania były prowadzone w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Cechą charakterystyczną ochrony środowiska jest jej interdyscyplinarność. Obejmuje ona bardzo wiele gałęzi wiedzy – poczynając od hydrobiologii, chemii, fizyki, a na naukach medycznych kończąc.

     Obecnie najlepiej rozpoznane jest oddziaływanie konwencjonalnych elektrowni cieplnych i elektrociepłowni oraz stacji i linii elektroenergetycznych na środowisko. Oddziaływanie to jest w wielu aspektach niekorzystne, dlatego też poszukuje się nowych technologii energetycznych, takich jak: odsiarczanie, odazotowanie spalin, kotły fluidalne, układy gazowo parowe i zgazowywanie paliw stałych.

     Elektrownie jądrowe ze względu na ochronę środowiska są teoretycznie korzystniejsze niż cieplne elektrownie konwencjonalne. W ich przypadku brak jest krajowych doświadczeń eksploatacyjnych, dlatego oparto się na danych opisanych w literaturze zagranicznej oraz doświadczeniach projektowania pierwszej Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. Bada się i w miarę możliwości wprowadza nowe, mało uciążliwe dla środowiska technologie wytwarzania energii elektrycznej, takie jak wykorzystanie energii wiatru, energii słonecznej, energii geotermicznej, energii maretermicznej, energii fal i przypływów morskich, biomasy, wodoru, energii magnetohydrodynamicznej (MHD) i ogniw paliwowych.

     W 1986 roku miało miejsce bardzo groźne w skutkach wydarzenie, jakim była awaria w Elektrowni Jądrowej Czarnobyl. Rzeczywiste skutki tej awarii są ujawniane dopiero w 10 lat po jej zaistnieniu. Spowodowany nią ogrom ludzkich nieszczęść i zniszczenie środowiska mogą być porównywalne jedynie z największymi katastrofami w dziejach ludzkości. Dotknęła ona kilka milionów ludzi i skaziła na wiele lat tereny o powierzchni kilkudziesięciu tysięcy kilometrów kwadratowych. Z tego powodu konieczne jest rozpatrywanie wpływu elektrowni jądrowych na środowisko w innych kategoriach.

     Ważnym wydarzeniem było przekazanie do eksploatacji mokrej wapiennej instalacji odsiarczania spalin (IOS) w Elektrowni Bełchatów. Podczas próby odbiorczej instalacja ta wykazała skuteczność 95,5% (większą od gwarancyjnej). W wyniku pracy IOS największa polska elektrownia zmniejszyła emisję dwutlenku siarki o 120 000 t/a. IOS pracują w elektrowniach Turów, Rybnik, Łaziska i Jaworzno III. W elektrociepłowni Żerań został uruchomiony kocioł fluidalny o wydajności 450 t/h, największy w Europie Środkowej. Spowodowało to zmniejszenie emisji dwutlenku siarki łącznie o ok. 170 000 t/a począwszy od 1997 roku. W wielu elektrowniach i elektrociepłowniach nie tylko zmodernizowano odpylacze spalin, osiągając średnioroczną skuteczność nawet 99,8% (Elektrownia Zabrze), lecz także zainstalowano tzw. palniki niskoemisyjne Nox, ograniczając emisję tlenków azotu do połowy.

     Te zrealizowane inwestycje proekologiczne świadczą o tym, że energetyka polska weszła na drogę produkcji czystej ekologicznie energii elektrycznej i cieplnej. Podpisanie przez Polskę Drugiego Protokołu Siarkowego stanowi podstawę determinującą działalność mającą na celu systematyczne zmniejszanie emisji dwutlenku siarki. Nakłada on bowiem na Polskę obowiązek ograniczania emisji dwutlenku siarki o 66% do roku 2010 w stosunku do emisji w roku 1980.

(źródło: wstęp książki „Energetyka a ochrona środowiska“,

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa, 1997,

autorzy: Jerzy Kucowski, Damazy Laudyn, Mieczysław Przekwas)

 

Statut Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

 

§1 – Założenia ogólne

1.     Nazwa stowarzyszenia: Sdružení polských elektrotechniků v České republice – Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej

2.      Skrót stowarzyszenia: SEP

3.     Godło stowarzyszenia: prostokątny, zawiera znak bezpieczeństwa nr. B.3.6 według ČSN ISO 3864, nad znakiem tekst: Sdružení polských elektrotechniků v ČR, pod znakiem tekst: Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC (wizerunek godła w załączniku)

4.      Pieczątka stowarzyszenia: błyskawica ostrzegawcza ograniczona okręgiem z napisem: Sdružení polských elektrotechniků v ČR – Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC

5.       Język obrad: polski

6.     Siedziba stowarzyszenia: Czeski Cieszyn, Strzelnicza 28

7.       Terytorialny zakres działania: Republika Czeska

8.     Sdružení polských elektrotechniků v České republice – Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej staje się po dokonaniu jego rejestracji subiektem prawnym.

§2 – Cele stowarzyszenia

1.                  Sdružení polských elektrotechniků v České republice – Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (dalej SEP) jest dobrowolnym stowarzyszeniem osób fizycznych.

2.                  Celem SEP jest rozwijanie działalności we wszystkich dziedzinach elektrotechniki, zwłaszcza:

-           jednoczenie osób z wykształceniem elektrotechnicznym, które są zainteresowane o trwałe podnoszenie poziomu teoretycznego i praktycznego w dziedzinie elektrotechniki,

-             stwarzanie warunków przekazywania informacji i doświadczeń technicznych, naukowych i ekonomicznych w formie seminariów, wykładów, szkoleń, poradnictwa, działalności wydawniczej i tłumaczeniowej oraz organizowaniem wystaw,

-           umożliwienie zdobywania wiedzy i aktualnych informacji w dziedzinie elektrotechniki, przede wszystkim przez studium prasy technicznej,

-          dbanie o podniesienie rangi branży elektrotechnicznej,

-        współpraca z podobnymi organizacjami elektrotechnicznymi w Rzeczpospolitej Polskiej, Republice Czeskiej, ewentualnie i poza nimi,

-          organizowanie życia towarzyskiego członków stowarzyszenia,

-           ochrona interesów członków stowarzyszenia.

3.          Członkiem zwyczajnym SEP może być osoba z stałym miejscem zamieszkania w RC, starsza 15 lat, która spełnia warunek wykształcenia elektrotechnicznego i jej zawód lub zainteresowania są związane z elektrotechniką. Członkiem zwyczajnym SEP mogą być zwłaszcza:

-    inżynierzy, technicy, projektanci, pracownicy naukowi,

-    elektromonterzy zatrudnieni w produkcji, elektromechanicy urządzeń elektrotechniki siłowej i radiowej,

-    studenci wyższej uczelni o specjalności związanej z elektryką,

-     studenci lub uczniowie ostatniego roku szkół średnich o specjalności związanej z elektryką,

-     emeryci spełniający warunek wykształcenia elektrotechnicznego.

Członkiem zwyczajnym SEP może być wyjątkowo i inna osoba, nie spełniająca warunku wykształcenia elektrotechnicznego, o jej przyjęciu decyduje zebranie członkowskie.

4.                 Członkiem honorowym SEP może być osoba szczególnie zasłużona dla rozwoju elektryki lub SEP. Członkostwo honorowe udziela zebranie członkowskie.

§3 – Struktura organizacyjna stowarzyszenia

1.                  Struktura SEP: zebranie członkowskie, zarząd, komisja rewizyjna

2.                  Zarząd jest wybierany na zebraniu członkowskim. O liczbie członków zarządu decyduje zebranie członkowskie. Członkowie zarządu są wybierani zazwyczaj na okres 2 lat.

3.                  Przewodniczący, zastępca przewodniczącego, sekretarz, skarbnik i gospodarz są wybierani spośród członków zarządu. Przewodniczący lub zastępca przewodniczącego są uprawnieni występować w imieniu SEP.

4.                  Komisja rewizyjna jest wybierana na zebraniu członkowskim. O liczbie członków komisji rewizyjnej decyduje zebranie członkowskie. Członkowie komisji rewizyjnej są wybierani zazwyczaj na okres 2 lat.

5.                  Przewodniczący komisji rewizyjnej jest wybierany spośród członków komisji rewizyjnej.

6.                  W wyborach organów SEP decyduje zwykła większość obecnych członków.

7.                  Zebranie członkowskie zwołuje zarząd co najmniej 1x w roku.

8.                  Zebranie zarządu zwołuje przewodniczący zarządu co najmniej 5x rocznie.

9.                  Zebranie komisji rewizyjnej zwołuje przewodniczący komisji rewizyjnej co najmniej 3x rocznie. Komisja rewizyjna przeprowadzi co najmniej 1x w roku kontrolę gospodarowania.

10.              Członkowie SEP uczestniczą w działalności stowarzyszenia, mogą wybierać i być wybierani, są zobowiązani dotrzymywać statut stowarzyszenia.

11.              Dochodami stowarzyszenia są przede wszystkim opłaty członkowskie, dary członków, dary sponsorskie i dotacje. Wysokość opłat członkowskich ustala zarząd a potwierdza zebranie członkowskie.

12.             Członkostwo w SEP zanika: zgonem członka, wystąpieniem członka, wykluczeniem członka. Członek może wystąpić na podstawie złożenia pisemnego oświadczenia. O wykluczeniu członka decyduje zebranie członkowskie.

13.              SEP może zakładać organizacje miejscowe lub terenowe.

§4 – Ustalenia końcowe

1.                  Zmiany statutu SEP uchwala zebranie członkowskie.

2.                  SEP może być rozwiązane uchwałą zebrania członkowskiego, jeżeli za rozwiązaniem stowarzyszenia głosuje 2/3 obecnych członków.

 

Regulamin zarządu SEP w RC (projekt pod dyskusję)

 

Zarząd Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej jest 5-osobowy: przewodniczący, dwóch wiceprzewodniczących, skarbnik i sekretarz. Zarząd SEP kieruje działalnością stowarzyszenia w okresie pomiędzy zebraniami członkowskimi. Proponowane kompetencje:

Przewodniczący: reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz, kieruje pracami zarządu SEP, a w okresie pomiędzy zebraniami podejmuje decyzje stosownie do przysługujących mu uprawnień, na posiedzeniach zarządu SEP ma głos stanowiący we wszystkich sprawach, nie objętych uchwałami zarządu SEP, podejmuje samodzielnie decyzje w zakresie inwestycji w kwocie nie przekraczającej 30 EURO, dekretuje do realizacji korespondencję stowarzyszenia, przedstawia do zatwierdzenia zarządowi bilans, rachunek wyników i rachunek przepływów finansowych.

wiceprzewodniczący (ds. organizacyjno szkoleniowych): kieruje działalnością organizacyjną stowarzyszenia, w tym zapewnienie lokalu na imprezy stowarzyszenia, jest odpowiedzialny za współpracę z innymi stowarzyszeniami, odpowiada za działalność wydawniczą (Biuletyn SEP, Internet), zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz.

wiceprzewodniczący (ds. naukowo technicznych): kieruje działalnością naukowo techniczną stowarzyszenia, jest odpowiedzialny za przygotowanie planu pracy stowarzyszenia, zatwierdza tematy spotkań członkowskich, zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz.

Skarbnik: prowadzi księgę kasową, nadzoruje sprawy finansowe stowarzyszenia, podejmuje inicjatywy w zakresie kierunków działalności finansowej i inwestycyjnej, zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz.

Sekretarz: prowadzi ewidencję bazy członkowskiej stowarzyszenia, prowadzi księgę poczty doręczonej i odesłanej, protokołuje zebrania zarządu SEP, dokonuje okresowej kontroli stanu realizacji uchwał i wniosków i zdaje sprawozdanie zarządowi SEP, zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem przewodniczącego reprezentuje stowarzyszenie na zewnątrz.

Przygotował inż.Tadeusz Toman, przewodniczący SEP

 

Julian Tuwim

PSTRYK !

 

Sterczy w ścianie taki pstryczek,

Mały pstryczek – elektryczek,

Jak tym pstryczkiem zrobić pstryk,

To się widno robi w mig.

Bardzo łatwo:

Pstryk – i światło!

Pstryknąć potem jeszcze raz –

Zaraz mrok otoczy nas.

A jak pstryknąć trzeci raz –

Znowu dawny świeci blask.

Taką siłę ma tajemną

Ten ukryty w ścianie smyk!

Ciemno – widno, widno – ciemno.

Któż to jest ten mały pstryk?

Może świetlik? Może ognik?

Jak tam dostał się i skąd?

To mnie ognik. To przewodnik.

Taki drut, a w drucie PRĄD!

Robisz pstryk i włączasz PRĄD!

Elektryczny, bystry PRRRĄD!

I skąd światło?

Właśnie stąd!

 

 „BIULETYN SEP“ – wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), adres redakcji i wydawnictwa: 737 01 Český Těšín / Czeski Cieszyn, ul. Střelniční / Strzelnicza 28, e-mail: sepelektro@seznam.cz,  redaktor: inż.Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská / Trzyniec-Końska 49, wydano techniką kserograficzną, nakład: 40 egzemplarzy, kolportaż: członkowie SEP, kosztuje 20 Kč, członkowie SEP gratis, znak registracyjny: Ka47