********************************************************************************************************************

Biuletyn Internetowy

Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

BIULETYN SEP – numer 50

Czeski Cieszyn

12 / 2022 r.

http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html

********************************************************************************************************************

W Republice Czeskiej są dwie elektrownie jądrowe – Temelin w południowych Czechach

(2 bloki o mocy 1000 MW) i Dukowany w południowych Morawach (4 bloki o mocy 500 MW).

Na zdjęciu: Temelin podczas wschodu słońca

Spotkanie Noworoczne w Gliwicach – 31.1.2022 r.

Mimo, że liczba zachorowań na Covid wcale nie zmalała, bez zakłóceń i niespodzianek przy nieoczekiwanie wysokiej frekwencji odbyło się Spotkanie Noworoczne Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP). Swą obecnością zaszczycili je koledzy Prezesi Oddziału Zagłębia Węglowego SEP, Oddziału Bielsko-Bialskiego SEP, przewodniczący Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, Prezes Naczelnej Organizacji Technicznej w Gliwicach, wiceprzewodniczący Rady Miasta Gliwice, Prodziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej i wielu innych znamienitych zaproszonych gości. Po przemówieniach przyszła kolej na wręczenie zaległych i aktualnie przyznanych przez Oddział Gliwicki SEP odznak i medali. Zaprezentowali się niemal wszyscy laureaci konkursu na najlepszą pracę dyplomową z elektryki. Po oficjalnej części przyszedł czas na występ artystyczny. Tym razem stare i nowe przeboje zaśpiewała p. Sylwia ze Studia Legato. Akompaniował jej p. Leszek. Były również „pokazy” taneczne oraz próby wokalne niektórych członków SEP. Po części artystycznej rozpoczęło się spotkanie towarzyskie przy niezwykle apetycznych wyrobach sztuki kulinarnej i cukierniczej – czytamy na stronach internetowych Oddziału Gliwickiego SEP.

Zebranie członkowskie SEP – 17.2.2022 r.

Zebranie prowadził kol. Tadeusz Toman. Uchwalono następujący program obrad: zaakceptowanie programu, sprawozdanie z działalności w 2021 roku, sprawozdanie finansowe, wybory zarządu SEP i komisji rewizyjnej SEP, dyskusja, zaakceptowanie programu działalności SEP i budżetu SEP na 2022 rok, przyjęcie uchwały. Sprawozdanie z działalności za 2021 rok przedstawił kol. Tadeusz Toman. Zebranie członkowskie odbyło się 15.4.2021 r. Spotkanie członków odbyło się 21.10.2021 r. W dniu 25.11.2021 r. kol. Bogusław Kaleta wygłosił prelekcję „Matematyka…“. W dniu 31.1.2022 r. kol. Tadeusz Toman wziął udział w Spotkaniu Noworocznym SEP w Gliwicach. Wydaliśmy dwa numery Biuletynu SEP nr 48 i 49. Sprawozdanie kasowe SEP przedstawił kol. Zygmunt Stopa. Dokonano wyboru zarządu SEP i komisji rewizyjnej SEP. Kol. Stanisław Feber poprosił o zwolnienie z funkcji sekretarza i członka zarządu SEP ze względu na stan zdrowia i przekazał archiwum i dokumentację stowarzyszenia. Kol. Zygmunt Stopa poprosił o zwolnienie z funkcji księgowego i członka zarządu SEP ze względów rodzinnych, dokumenty kasowe będą przekazane nowo wybranemu księgowemu. Zebranie członkowskie podziękowało obu członkom dotychczasowego zarządu za odpowiedzialne pełnienie swoich obowiązków. Przez aklamację wybrany był zarząd SEP w składzie: Tadeusz Toman – przewodniczący, Tadeusz Parzyk – 1. zastępca przewodniczącego, Tomasz Stopa – 2. zastępca przewodniczącego, Franciszek Jasiok – księgowy, Władysław Drong – sekretarz. Przez aklamację wybrana była komisja rewizyjna SEP w składzie: Władysław Niedoba, Józef Wita, Edward Kajfosz. Zaakceptowano ramowy plan pracy SEP na 2022 rok: kwartalne spotkania członkowskie, wydanie Biuletynu SEP, zorganizowanie uroczystego spotkania członków i sympatyków SEP, dyżur w biurze trzeci czwartek miesiąca o godz. 15:30, współpraca ze Stowarzyszeniem Elektryków Polskich, Oddział Gliwicki. Zaakceptowano budżet na 2022 rok. SEP przyjęło uchwałę następującej treści: a) przyjmuje do wiadomości sprawozdanie z działalności SEP za 2021 rok, b) przyjmuje do wiadomości sprawozdanie kasowe SEP, c) zobowiązuje komisję rewizyjną SEP przeprowadzić kontrolę księgowości, d) przyjmuje ramowy plan pracy SEP i budżet SEP na 2022 rok, e) zobowiązuje przewodniczącego SEP zapewnić dyżur w biurze, f) zobowiązuje przewodniczącego SEP zapewnić przekazanie funkcji księgowego, g) zobowiązuje przewodniczącego SEP zwołać zebranie zarządu SEP w czwartek 17.3.2022 r., h) zobowiązuje zarząd SEP kontynuować współpracę z SEP Gliwice.

Zebranie zarządu SEP – 17.3.2022 r.

Zarząd omówił plan pracy na 2022 rok. Najbliższe spotkanie poświęcone będzie tematowi nowych ustaw i norm dotyczących bezpieczeństwa urządzeń elektrycznych. Dyżur w biurze zapewniony jest każdy trzeci czwartek miesiąca o godz. 15:40. Uroczyste Spotkanie Elektryków, na które będą zaproszeni goście z Gliwic, zaplanowane jest na listopad 2022 r. Przewodniczący SEP kol. Tadeusz Toman poinformował o podaniu sprawozdania finansowego w Urzędzie Skarbowym. Członkowie mogą opłacać składki członkowskie za 2022 rok. Otrzymaliśmy zaproszenie Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej na uroczystość w dniu 25.3.2022 r. w Żorach, podczas którego oceniony będzie konkurs dla uczniów szkół średnich na najciekawszy projekt z dziedziny elektroniki, automatyki lub informatyki.

Prelekcja nt. ustawy numer 250/2021 Dz.U. – 19.5.2022 r.

W czwartek 19.5.2022 r. odbyło się zebranie zarządu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), a po jego zakończeniu kol. Tadeusz Toman wygłosił prelekcję nt. nowej ustawy 250/2021 Dz.U. o bezpieczeństwie pracy w związku z eksploatacją zastrzeżonych urządzeń technicznych. Przedstawił szczegóły ustawy, która zastępuje przepisy prawne, które elektrycy stosowali z powodzeniem przez całą swoją dotychczasową karierę zawodową. Ustawa dotyczy również urządzeń gazowych, ciśnieniowych i dźwigowych, prelegent skoncentrował się na omówieniu szczegółów dotyczących urządzeń elektrycznych. Po prelekcji temat kontynuowano w ramach dyskusji, w której brali udział obecni na spotkaniu członkowie SEP.

Spotkanie członkowskie i zebranie zarządu SEP – 13.10.2022 r.

Zarząd omówił realizację planu pracy w 2022 roku i uchwalił termin zebrania członkowskiego w grudniu 2022 r. Poinformowano o konieczności założenia skrzynki datowej, w związku z przyjętą ustawą: Sprawozdanie finansowe za 2022 rok złożymy w Urzędzie Skarbowym jeszcze w formie papierowej. Przewodniczący SEP, kol. Tadeusz Toman weźmie udział w Spotkaniu Noworocznym SEP w Gliwicach, które tradycyjnie organizowane jest na początku roku w styczniu.

Ustawa numer 250/2021 Dz.U., o bezpieczeństwie pracy

w związku z eksploatacją zastrzeżonych urządzeń technicznych – omówienie

Ustawa o bezpieczeństwie pracy w związku z eksploatacją zastrzeżonych urządzeń technicznych wchodzi w życie 1.7.2022 r. (zákon o bezpečnosti práce v souvislosti s provozem vyhrazených technických zařízení). Ustawę podpisał ówczesny prezes Rady Ministrów Babiš, ówczesny przewodniczący Izby Poselskiej Parlamentu Vondráček i prezydent republiki Zeman. Ustawa zastępuje cały szereg dotąd obowiązujących przepisów prawnych, między innymi ogłoszenie numer 50 z 1978 roku o kwalifikacji w elektrotechnice (vyhláška 50), ustawa numer 174 z 1968 roku o państwowej inspekcji pracy, ogłoszenie numer 48 z 1982 roku o podstawowych warunkach bezpieczeństwa pracy podczas eksploatacji urządzeń elektrycznych i ogłoszenie numer 73 z 2010 roku o podzieleniu zastrzeżonych urządzeń elektrycznych do klas i grup. Na razie nie wydano rozporządzeń rządowych do nowej ustawy (red.: wydane były w czerwcu 2022 r.), co obiecała jeszcze poprzednia władza. Dlatego elektrycy powinni stosować nową ustawę z najlepszą wiedzą i sumieniem, nic dodać, nic ująć.

Definicje są wymienione w § 2 nowej ustawy – na przykład rewizja, montaż, naprawa urządzeń technicznych, dokumentacja przewodnia przekazywana producentem urządzenia (průvodní dokumentace) i dokumentacja produkcji (provozní dokumentace), którą powinien prowadzić użytkownik, chodzi na przykład o notatki o kontrolach, rewizjach, dziennik eksploatacji urządzenia, miejscowy regulamin operacyjny (místní provozní řád). Dokumentacja przewodnia musi być przekazana w języku czeskim, obowiązek ten jest bardziej rygorystyczny niż dotychczas. W § 3 zastrzeżone urządzenia techniczne podzielono według ryzyka do klas, grup i podgrup. Urządzenia z największym ryzykiem zdefiniowano jako urządzenia I. klasy. Jednak żadnych bardziej szczegółowych przepisów na ten temat w ustawie nie znajdziemy.

Temat kwalifikacji w elektrotechnice reguluje § 19 ustawy. Ustawa dzieli osoby na osoby kompetentne (osoby znalé), osoby pouczone (osoby poučené) i osoby szkolone (osoby školené), które nie są ani osobami kompetentnymi, ani osobami pouczonymi i są szkolone według innego przepisu prawnego – Kodeksu Pracy numer 262/2006 Dz.U. (zákoník práce č.262/2006 Sb). Osobami kompetentnymi są osoby samodzielnie pracujące (osoby pro samostatnou činnost), kierownicy-elektrycy (osoby pro řízení činnosti) i technicy rewizyjni. Kwalifikacje techników rewizyjnych określa § 11, który niczego nie zmienia. Technicy rewizyjni składają co 5 lat egzamin państwowy w wyznaczonej organizacji, którą jest Technická inspekce České republiky. Po zdaniu egzaminu i uiszczeniu stosownej opłaty przydziela każdemu technikowi rewizyjnemu numer ewidencyjny oświadczenia (osvědčení). Nowością jest obowiązek ewidencji techników rewizyjnych, to według § 18 – lista publiczna, gdzie wymienione są wszystkie dane osoby, oprócz adresu miejsca zamieszkania. Technická inspekce České republiky przydziela również uprawnienia (oprávnění) firmom i przedsiębiorcom, którzy zajmują się pracami na elektryce.

Osoby samodzielnie pracujące i kierownicy-elektrycy składają egzaminy, jak dotychczas, co 3 lata. Egzaminy te zapewniają osoby prawne, czyli pracodawca lub osoby fizyczne, czyli przedsiębiorca sam sobie. W ustawie nie ma już obowiązku zgłaszania terminu egzaminów państwowej inspekcji pracy. Osoba egzamin zdała, jeśli poprawnie odpowiedziała na 80 procent pytań. Wykształcenie osób określone jest w Národní soustavě kvalifikací. Kierownicy-elektrycy mogą wykonywać te same prace co osoby samodzielnie pracujące, dodatkowo mogą projektować urządzenia elektryczne, za wyjątkiem tych urządzeń, które wymagają dodatkowych uprawnień, na przykład uprawnienie autoryzowanych architektów i inżynierów. W ustawie jest również wyznaczony obowiązek wykonania rewizji wyjściowej – dla nowego urządzenia i rewizji okresowej i obowiązek usuwania stwierdzonych wad i usterek.

W § 22 ustawa określa obowiązek zgłaszania awarii regionalnemu inspektoratowi pracy. Decyduje szkoda przekraczająca 5 milionów koron.

Rozporządzenie rządu 190 z dnia 22 czerwca 2022 r.

o zastrzeżonych technicznych urządzeniach elektrycznych

i warunkach zapewnienia ich bezpieczeństwa

Rząd nakazuje według § 23 litery a) aż c) i f) aż h) ustawy nr 250/2021 Dz.U., o bezpieczeństwie pracy w związku z ruchem zastrzeżonych urządzeń technicznych i o zmianie związanych z nim ustaw, (dalej tylko „ustawa“):

§ 1 – Przedmiot opracowania

Rozporządzenie wdraża odpowiednie przepisy Unii Europejskiej (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/104/ES z dnia 16 września 2009 r. o minimalnych wymaganiach na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia przy użyciu urządzeń roboczych przez pracowników przy pracy – druga samodzielna dyrektywa zgodnie z akapitem 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EHS) i określa

a) wykaz zastrzeżonych technicznych urządzeń elektrycznych (dalej tylko „zastrzeżone urządzenia elektryczne“), które przedstawiają podwyższony stopień zagrożenia życia, zdrowia i bezpieczeństwa osób fizycznych, i ich zaszeregowanie do klas,

b) wymagania stawiane na bezpieczeństwo ruchu, umieszczenie, montaż, naprawy, ruch, przeglądy, rewizje, badania i dokumentację eksploatacyjną zastrzeżonych urządzeń elektrycznych, i

c) wymagania stawiane na kompetencje fachowe osób prawnych i osób fizycznych kierujących przedsiębiorstwem, które przeprowadzają montaż, naprawy, rewizje i badania zastrzeżonych urządzeń elektrycznych, i na kompetencje fachowe ich pracowników i innych osób fizycznych, które wykonują czynności na zastrzeżonych urządzeniach elektrycznych.

§ 2 – Wyszczególnienie pojęć

Dla celów rozporządzenia rozumiemy

a) urządzeniem elektrycznym urządzenie siłowe, telekomunikacyjne, sterujące i specjalne, które podczas swej działalności lub działania wykorzystuje efekty zjawisk elektrycznych lub elektromagnetycznych i system ochrony przed uderzeniem pioruna, przepięciem i elektrycznością statyczną,

b) pracą na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym montaż, demontaż, naprawę, przegląd, kontrolę, konserwację, badania, pomiary i rewizje zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, wszystkie czynności dla zabezpieczenia i odbezpieczenia stanowiska pracy,

c) przeglądem działalności zmierzającej do sprawdzenia, czy wybór zastrzeżonego urządzenia elektrycznego odpowiada warunkom ruchu, czy zastrzeżone urządzenie elektryczne jest odpowiednio instalowane i użytkowane i czy przestrzegane są warunki przekazane przez jego producenta, dostawcę, osobę upoważnioną przez producenta lub dostawcę, ewentualnie dystrybutora (dalej tylko „producent“), jak również warunki przekazane przez producentów poszczególnych części zastrzeżonego urządzenia elektrycznego dotyczące montażu i ruchu; częścią składową przeglądu jest również kontrola wzrokowa zastrzeżonego urządzenia elektrycznego tak, aby było wykluczone uszkodzenie urządzenia zagrażające bezpieczeństwu pracy i ruchu na tym urządzeniu,

d) regulaminem przeglądów, konserwacji i rewizji część składową dokumentacji eksploatacyjnej, za pomocą której osoba prawna i osoba fizyczna prowadząca przedsiębiorstwo korzystająca z zastrzeżonych urządzeń elektrycznych wyznacza warunki, terminy, kolejność, reguły i zapisy o sprawdzaniu bezpieczeństwa, konserwacji, przeglądach, naprawach i rekonstrukcjach zastrzeżonych urządzeń elektrycznych, razem z konserwacją prewencyjną,

e) badaniem zbiór metod w formie badań i pomiarów według części B załącznika nr 1 rozporządzenia, razem ze zbiorem innych czynności technicznych określonych przez dokumentację towarzyszącą do sprawdzenia, czy warunki zapewnienia bezpieczeństwa pracy i ruchu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, razem z bezpieczeństwem nawiązującego urządzenia technicznego bez względu na jego rodzaj, spełnia swój cel,

f) sprawozdaniem o rewizji dokument o wyniku rewizji wykonanej według załącznika nr 2 rozporządzenia, opracowane przez technika rewizyjnego zastrzeżonych urządzeń elektrycznych (dalej „technik rewizyjny“) z wykorzystaniem informacji niezbędnych dla przeprowadzenia wykonania rewizji; sprawozdanie o rewizji poświadcza stan zastrzeżonego urządzenia elektrycznego w czasie wykonywania rewizji i spełnienie warunków stawianych na bezpieczeństwo ruchu tego urządzenia, na jego dokumentację eksploatacyjną i zgodność z przepisami prawnymi i innymi przepisami do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy, dozwolona jest forma pisemna i elektroniczna,

g) włączenie do ruchu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, czynnością którą, po wykonaniu niezbędnych rewizji na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym lub kontroli sprawdzającej jego stan i po ocenie osiągniętych wyników, było zastrzeżone urządzenie elektryczne uznane za zdolne do użytkowania i ruchu bezpiecznego,

h) praca według wskazówek wykonania pracy, dla której są dane niezbędne wskazówki dla bezpiecznego i prawidłowego wykonania pracy; wskazówki do pracy na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym może wydawać tylko osoba kompetentna,

i) praca z doglądem wykonania pracy, którą wykonuje się według bardziej szczegółowych wskazówek do bezpiecznego i prawidłowego wykonania pracy; przed zagajeniem pracy z doglądem osoba fizyczna wykonująca dogląd przekona się, czy są przedsięwzięte środki bezpieczeństwa i podczas tych prac według potrzeby kontroluje dotrzymywanie przepisów prawnych i innych przepisów do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy; dogląd może wykonywać tylko osoba kompetentna,

j) praca pod nadzorem wykonania pracy wykonywanej za stałej obecności osoby fizycznej powierzonej dozorem, którą może wykonywać tylko osoba kompetentna,

k) sumarycznym sprawozdaniem o rewizji wyjściowej dokument opracowany przez technika rewizyjnego urządzeń elektrycznych z wykorzystaniem poszczególnych wyjściowych sprawozdań o rewizji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, z którego widoczny jest jego stan w czasie przeprowadzenia rewizji i spełnienia warunków bezpieczeństwa pracy i ruchu tego urządzenia i na jego dokumentację eksploatacyjną; dopuszczalna jest forma papierowa lub elektroniczna.

§ 3 – Zastrzeżone urządzenia elektryczne

(1) Zastrzeżonymi urządzeniami elektrycznymi są urządzenia, które przedstawiają podwyższone ryzyko zagrożenia życia, zdrowia i bezpieczeństwa osób fizycznych, i to

a) urządzenia elektryczne do produkcji, przemiany, przesyłu, rozprowadzenia, dystrybucji i poboru energii elektrycznej i instalacje elektryczne budynków i technologii,

b) urządzenia przeznaczone do ochronny przed skutkami elektryczności atmosferycznej i statycznej.

(2) Zastrzeżonymi urządzeniami elektrycznymi nie są

a) ręczne narzędzia elektromagnetyczne, przyrządy elektroniczne i odbiorniki elektryczne do napięcia 400 V, włącznie, o ile nie są przeznaczone do przyłączenia do sieci elektrycznej,

b) sznury przedłużające i przewody odłączające,

c) elektryczne przyrządy zdrowotne,

d) urządzenia elektryczne maszyn, które są uważane za produkt według innego przepisu prawnego,

e) urządzenia elektryczne i instalacje o charakterze prądu i napięcia, które nie przedstawiają podwyższonego ryzyka zagrożenia życia, zdrowia i bezpieczeństwa osób fizycznych, o ile nie są przeznaczone do użycia w środowisku z niebezpieczeństwem wybuchu gazów, par lub w środowisku zapylonym.

§ 4 – Wprowadzenie zastrzeżonych urządzeń elektrycznych do klas

(1) Zastrzeżonym urządzeniem I klasy jest

a) urządzenie elektryczne

1. w wewnętrznych i zewnętrznych przestrzeniach z ekstremalnie wysokimi temperaturami środowiska nad + 55 ^OC,

2. w przestrzeniach z występowaniem tryskającej i intensywnie tryskającej wody i z możliwością zanurzenia,

3. w przestrzeniach ze stałym występowaniem substancji korodujących i zanieczyszczających,

4. w przestrzeniach z niebezpieczeństwem pożaru cieczy łatwo palnych,

niebezpieczeństwo działania zewnętrznych wpływów musi wynikać z dokumentacji

projektowej lub eksploatacyjnej,

b) elektryczne urządzenie przeznaczone dla użycia w środowisku z niebezpieczeństwem wybuchu gazów, par lub w środowisku zapylonym,

c) urządzenie elektryczne w budynku, który według rozwiązania dotyczącego bezpieczeństwa przeciwpożarowego umożliwia obecność więcej jak 200 osób,

d) instalacje elektryczne w pomieszczeniach służby zdrowia, za wyjątkiem pomieszczeń służby zdrowia, w których nie zakłada się wykorzystanie żadnych przyłączanych elementów i w których krótkie spięcie źródła lub inna awaria nie może spowodować zagrożenia życia, zdrowia osób, majątku lub środowiska naturalnego,

e) urządzenia elektryczne przeznaczone do ochrony przed skutkami atmosferycznej i statycznej elektryczności, o ile chroni urządzenia wymienione pod literą a) aż d).

(2) Zastrzeżonymi urządzeniami II klasy są

a) reszta zastrzeżonych urządzeń elektrycznych według § 3, akapit 1, litera a), nie wymieniona w § 3 akapicie 2 i w § 4 akapicie 1, pod literą a) aż d),

b) urządzenia przeznaczone do ochrony przed skutkami elektryczności atmosferycznej i statycznej nie wymienione w akapicie 1, pod literą e).

§ 5 – Uwarunkowania fachowych kompetencji osób prawnych i osób fizycznych prowadzących przedsiębiorstwo

Fachowo kompetentną osobą dla montażu, naprawy, rewizji i badań zastrzeżonych urządzeń elektrycznych jest osoba prawna lub osoba fizyczna prowadząca przedsiębiorstwo z uprawnieniem wydanym według ustawy, i to w zakresie określonym w załączniku nr 3 rozporządzenia.

§ 6 – Warunki bezpieczeństwa zastrzeżonego urządzenia elektrycznego podczas jego wprowadzania do ruchu

(1) Montaż zastrzeżonego urządzenia elektrycznego przeprowadza się według dokumentacji projektowej, sprawozdania technicznego lub instrukcji producenta tego urządzenia.

(2) Podczas wprowadzania do ruchu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego musi być zapewnione, aby

a) zastrzeżone urządzenie elektryczne wprowadzane do ruchu po częściach miało niegotowe części trwale odłączone i zabezpieczone przeciw niepożądanemu załączeniu lub w inny sposób zabezpieczone tak, aby w stanie pod napięciem nie doszło do zagrożenia bezpieczeństwa pracy i ruchu,

b) zastrzeżone urządzenie elektryczne przed dokończeniem montażu lub naprawy było wprowadzane pod napięcie tylko w okolicznościach z wykonaniem badania i ze sprawdzeniem jego poprawnej funkcji, przy czym podejmuje się takie środki, aby nie było zagrożone bezpieczeństwo pracy i ruchu,

c) zastrzeżone urządzenie elektryczne po zakończeniu montażu, naprawy lub przemieszczenia na nowe stanowisko pracy, kiedy to urządzenie w wyniku montażu, naprawy lub przemieszczenia może wykazywać zmiany swoich właściwości elektrycznych lub funkcyjnych, było przed ponownym wprowadzeniem w ruch poddane rewizji, i to po ukończeniu montażu zawsze i po naprawie i przemieszczeniu na nowe stanowisko pracy według zapotrzebowania tak, aby było zawsze sprawdzone jego bezpieczeństwo,

d) u zastrzeżonego urządzenia elektrycznego była wykonana rewizja wyjściowa według części B punktu 1 załącznika nr 2 rozporządzenia.

(3) Po ukończeniu montażu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego otrzyma wykonawca razem z zastrzeżonym urządzeniem elektrycznym

a) dokumentację towarzyszącą zastrzeżonego urządzenia elektrycznego odpowiadającą rzeczywistemu wykonaniu, umożliwiającą ruch, konserwację i rewizje tego urządzenia, jak również i wymianę poszczególnych części zastrzeżonego urządzenia elektrycznego; częścią składową dokumentacji towarzyszącej jest ocena środowiska zewnętrznego,

b) sprawozdanie o rewizji wyjściowej zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, o ile nie jest uzgodniony inny sposób zapewnienia rewizji.

(4) Rewizje na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym musi być wykonana również, jeśli chodzi o zmianę

a) parametrów ochrony przeciw przeciążeniu i krótkiemu spięciu,

b) ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym,

c) we właściwościach ochrony przed efektami atmosferycznej i statycznej elektryczności.

(5) Użytkownik zastrzeżonego urządzenia elektrycznego zapewni zaznaczenie zmian w dokumentacji towarzyszącej lub dokumentacji eksploatacyjnej.

(6) Zastrzeżone urządzenie elektryczne klasy I według § 4, akapit 1 można wprowadzić w ruch tylko na podstawie oświadczenia wydanego przez organizację według § 6, akapit 1, litera b) ustawy, którą wykonawca przechowa przez cały okres ruchu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego.

§ 7 – Warunki bezpieczeństwa używanych zastrzeżonych urządzeń elektrycznych

(1) Zastrzeżone urządzenie elektryczne można używać, jeśli jego stan był sprawdzony według przepisów prawnych i innych przepisów do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy przez wykonanie przeglądu, badania, kontroli i rewizji, które były wykonane w terminach określonych przez regulamin przeglądów, konserwacji i rewizji według akapitu 5, który musí być w tym celu opracowany.

(2) Regulamin przeglądów, badań i rewizji może być częścią składową regulaminu konserwacji, o ile była dla zastrzeżonego urządzenia elektrycznego wydana. Jeśli chodzi o zastrzeżone urządzenie elektryczne, które w dokumentacji towarzyszącej ma wyznaczony termin wykonania rewizji okresowej krótszy, niż jest stanowiony przez regulamin przeglądów, badań i rewizji według przepisów prawnych i innych przepisów do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy, postępuje się według terminu określonego w dokumentacji towarzyszącej.

(3) Podczas rewizji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego wykonuje się przegląd i badanie według załącznika nr 1 rozporządzenia, jeżeli producent nie wyznaczy odmienne lub inne warunki. Jeżeli niektóry z punktów przeglądu lub badania określony w załączniku według zdania pierwszego nie jest u rewidowanego zastrzeżonego urządzenia elektrycznego technicznie wykonalny lub nie jest z punktu widzenia sprawdzenia bezpieczeństwa uzasadniony, przeprowadzenie przeglądu lub badania w zakresie takiego punktu nie jest wymagane.

(4) Po wykonanej rewizji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego technik rewizyjny opracuje sprawozdanie o rewizji według § 10.

(5) W regulaminie przeglądów, konserwacji i rewizji dla użytkowania zastrzeżonego urządzenia elektrycznego określa się

a) poszczególne czynności przeglądów, badań i konserwacji, włącznie z konserwacją prewencyjną, z uwzględnieniem warunków producenta poszczególnych zastrzeżonych urządzeń elektrycznych, które zawiera ich dokumentacja towarzysząca, przepisy prawne i inne przepisy do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy i do regulaminu przeglądów, konserwacji i rewizji zastrzeżonych urządzeń elektrycznych,

b) regularne terminy wykonywania czynności według litery a),

c) sposób ewidencji wyników przeglądów, badań, konserwacji i ewidencji stwierdzonych wad i usuniętych wad podczas użytkowania i konserwacji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego,

d) terminy rewizji według załącznika nr 4 rozporządzenia.

(6) Prace na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym może wykonywać tylko fachowo kompetentna osoba, która jest według ustawy wyposażona potrzebnymi środkami roboczej ochrony indywidualnej i była zaznajomiona z ich stosowaniem; o tym fakcie sporządzi się zapis, który podpisze kompetentna fachowo osoba razem z osobą, która zaznajomienie przeprowadziła,

(7) Tymczasowe zastrzeżone urządzenie elektryczne lub jego część, jest niezbędne w czasie, kiedy nie jest używane wyłączyć, o ile jego wyłączeniem nie jest zagrożone bezpieczeństwo pracy lub ruchu; o konieczności pozostawić go w ruchu zadecyduje osoba odpowiedzialna za urządzenie elektryczne.

(8) Zastrzeżone urządzenie elektryczne, u którego stwierdzi się stan bezpośrednio zagrażający bezpieczeństwu pracy lub ruchu danego urządzenia, konieczne jest urządzenie niezwłocznie odłączyć od zasilania i zabezpieczyć przed niepożądanym przyłączeniem; jeżeli nie jest to możliwe jego naprawę bez zbędnej zwłoki.

§ 8 – Warunki bezpieczeństwa podczas działalności na zastrzeżonych urządzeniach elektrycznych

Minimalnymi warunkami bezpieczeństwa podczas działalności na zastrzeżonych urządzeniach elektrycznych rozumiemy

a) używanie zastrzeżonego urządzenia elektrycznego tylko wtedy, kiedy działalnością na tym urządzeniu są powierzane tylko osoby fizyczne kompetentne fachowo według przepisów prawnych i innych przepisów dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy, jeżeli producent nie określił innych warunków uprawnienia fachowego ze względu na ryzyka działalności na tym urządzeniu,

b) ocenę ryzyka elektrycznego przed zagajeniem pracy na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym lub jego obsłudze, według którego musi być wyznaczone, w jaki sposób praca lub obsługa będzie wykonywana i jakie środki bezpieczeństwa przy tych działaniach będą zapewnione,

c) szkolenie każdej osoby fizycznej wykonującej działania na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym, z nim lub w jego pobliżu o przepisach prawnych i innych przepisach do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy razem z miejscowym eksploatacyjnym przepisem bezpieczeństwa, dotyczącym jego działalności,

d) wyznaczenie osoby fizycznej odpowiedzialnej za urządzenie elektryczne, do której obowiązków należy zapewnienie bezpieczeństwa ruchu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, na podstawie pisemnego powierzenia wydanego w formie pisemnej lub elektronicznej przez osobę prawną lub osobę fizyczną prowadzącą przedsiębiorstwo, która zastrzeżone urządzenie elektryczne używa,

e) wyznaczenie kierownika prac dla każdej pracy na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym, którego obowiązkiem jest należycie zapewnić daną działalność; przed zagajeniem danej pracy przeprowadzi się analiza jej złożoności, aby była do jej wykonania wybrana osoba z odpowiednimi kompetencjami fachowymi; kierownikiem prac na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym może być tylko osoba kompetentna.

§ 9 – Technik rewizyjny

Technik rewizyjny do przeprowadzania rewizji urządzeń elektrycznych jest osobą fizyczną, która jest posiadaczem oświadczenia o kompetencji fachowej, według § 11 akapit 3 ustawy w zakresie określonym w załączniku nr 5 rozporządzenia.

§ 10 – Sprawozdanie o rewizji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego

(1) Sprawozdanie o rewizji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego zawiera

a) nazwę i siedzibę osoby prawnej lub imię, ewentualnie imiona, i nazwisko i adres osoby fizycznej prowadzącej przedsiębiorstwo, która rewidowane zastrzeżone urządzenie elektryczne używa lub będzie używać,

b) identyfikację zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, które jest rewidowane, razem z miejscem jego umieszczenia,

c) wyznaczenie zakresu rewizji,

d) imię, ewentualnie imiona, i nazwisko, podpis i numer ewidencyjny oświadczenia technika rewizyjnego, który rewizję wykonał; w wypadku przekazania rewizji w formie elektronicznej musi być dokument elektroniczny podpisany uznawanym podpisem elektronicznym (ustawa nr 297/2016 Dz.U., o usługach tworzących zaufanie do transakcji elektronicznych, w brzmieniu przepisów późniejszych),

e) określenie, czy chodzi o rewizję wyjściową, okresową lub nadzwyczajną, a w wypadku rewizji nadzwyczajnej określenie powodów jej przeprowadzenia,

f) data rozpoczęcia rewizji, zakończenia rewizji, opracowania sprawozdania o rewizji i przekazania sprawozdania o rewizji,

g) spis wykorzystanych przyrządów pomiarowych,

h) spis podkładów wykorzystanych do wykonania rewizji razem z ich oceną we wzajemnych powiązaniach,

i) spis przeprowadzonych czynności, na przykład przeglądu, badania, pomiaru lub oceny,

j) zmierzone wartości,

k) przegląd stwierdzonych wad z wyznaczeniem naruszonego punktu przepisów prawnych lub innych przepisów do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy,

l) ocena słowna, czy zastrzeżone urządzenie elektryczne jest z punktu widzenia bezpieczeństwa zdolne do ruchu, czy jego ochrona przed uderzeniem pioruna i przepięciem jest wykonana według przepisów prawnych i innych przepisów do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z okresu jego wykonania i czy jego części są w zdolne pełnić wymagane funkcje; w wypadku że zastrzeżone urządzenie elektryczne nie jest z punktu widzenia bezpieczeństwa zdolne do ruchu, uzupełni się uzasadnienie na końcu,

m) ocena ewentualnych zapisów o wynikach wykonanych przeglądów i badań i o usuwaniu wad stwierdzonych przy poprzedniej rewizji, podczas ruchu i konserwacji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego,

n) rekomendacja terminu przeprowadzenia następnej rewizji,

o) potwierdzenie o odbiorze lub o przekazaniu sprawozdania o rewizji.

(2) Jeżeli rewizja wyjściowa na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym będzie ze względu na zakres rewizji wykonywana po częściach i jeżeli na te części będą wystawiane poszczególne sprawozdania o rewizji wyjściowej, musi przed przekazaniem i wprowadzeniem w ruch całego zastrzeżonego urządzenia elektrycznego być opracowana jedna zbiorcza rewizja wyjściowa. Do jej opracowania można wykorzystać poszczególne sprawozdania o rewizji wyjściowej.

§ 11 – Skuteczność. Rozporządzenie obowiązuje od 1 lipca 2022 r.

Rozporządzenie rządu podpisali prezes Rady Ministrów Fiala,

zastępca prezesa Rady Ministrów i minister pracy i spraw socjalnych Jurečka.

Załącznik nr 1 – Warunki stawiane na przegląd i badanie podczas rewizji wyjściowej, okresowej i nadzwyczajnej zastrzeżonego urządzenia elektrycznego

Część A – Przegląd

Przegląd poprzedza badanie. Przeglądem kontrolujemy przede wszystkim

a) sposób, ewentualnie stan ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym razem z pomiarem odległości, jeśli chodzi przede wszystkim o ochronę przegrodami lub osłonami, przeszkodami lub położeniem,

b) wykorzystanie przegród przeciwpożarowych lub innych środków bezpieczeństwa przed rozprzestrzenianiem się ognia i ochrona przed skutkami cieplnymi,

c) wybór przewodów z punktu widzenia obciążenia prądowego i ubytku napięcia,

d) wybór, nastawienie i stan wskaźników elementów ochronnych i kontrolnych,

e) wykorzystanie odpowiednich, stosownie umieszczonych i dostatecznie oddzielających elementów łączących,

f) wybór urządzeń elektrycznych i środków ochronnych ze względu na środowisko zewnętrzne, poprawność zaklasyfikowania i oznaczenia przestrzeni z punktu widzenia środowiska zewnętrznego,

g) oznaczenie przewodów środkowych i ochronnych,

h) wyposażenie schematami, napisami ostrzegawczymi, i innymi podobnymi informacjami wymaganymi przez przepisy prawne lub normy techniczne,

i) oznaczenie obwodów, bezpieczników, łączników, zacisków,

j) odpowiedni sposób połączenia przewodów,

k) dostępność z punktu widzenia ruchu i konserwacji.

Część B – Badanie – pomiary

I. Warunki ogólne – Badania i pomiary rewidowanego zastrzeżonego urządzenia elektrycznego wykonuje się w następującej kolejności:

a) ciągłość przewodów ochronnych i przewodów przeznaczonych do połączeń do sprowadzenia na taki sam potencjał,

b) stan izolacji urządzenia elektrycznego,

c) ochrona oddzieleniem obwodów i oddzieleniem z wykorzystaniem bezpiecznego małego napięcia z oznaczeniem (SELV) lub (PELV),

d) stan izolacji podłóg i ścian,

e) automatyczne odłączenie od źródła,

f) badanie połączenia przyrządów,

g) badanie trwałości elektrycznej,

h) próba funkcjonowania,

i) efekty cieplne,

j) ubytek napięcia,

k) badanie biegunowości,

l) kolejność faz.

II. Inne warunki

Bada się przede wszystkim

a) strażnik stanu izolacji, wyłączniki różnicowoprądowe i inne przyrządy ochronne, za pomocą aktywacji próbnego elementu sterującego, o ile są takimi wyposażone, lub w sposób określony przez innego producenta lub wyznaczonego w przepisach technicznych, dokumentach technicznych i normach technicznych,

b) sprawność urządzeń zabezpieczających, na przykład urządzenia do awaryjnego wyłączenia, środki blokujące i strażniki ciśnienia,

c) zdolność funkcyjna urządzenia alarmowego i wskaźników stanu, na przykład urządzenia do wstecznego ogłaszania podczas zdalnego sterowania łącznika i świetlne urządzenia alarmowe,

d) trwałość elektryczna izolacji, która polega na wykonaniu badania przez napięcie przyłożone, w wypadku, że zastosowane przedmioty elektryczne nie mają udokumentowaną przez producenta zapewnienia żądanych właściwości,

e) funkcyjność ochron przepięciowych.

Załącznik nr 2 – Podkłady do wykonania rewizji zastrzeżonych urządzeń elektrycznych i treść rewizji

Część A – Podkłady do wypracowania rewizji zastrzeżonych urządzeń elektrycznych zawierają przede wszystkim

I. Dla rewizji wyjściowej:

a) dokumentację towarzyszącą, projektową lub rysunki rzeczywistego stanu wykonania zastrzeżonego urządzenia elektrycznego,

b) protokoły o określeniu środowiska zewnętrznego, o ile nie są częścią składową dokumentacji towarzyszącej,

c) rewizje wyjściowe tych części zastrzeżonego urządzenia elektrycznego obiektu, zbioru eksploatacji (częściowego zbioru eksploatacji), które są z niego jako całości przygotowane stopniowo wprowadzić do ruchu,

d) zapisy o przeglądach i badaniach wykonanych na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym w czasie jego montażu,

e) zapisy o wykonanych środkach zapobiegawczych, przeglądach i badaniach wykonanych w czasie w przebiegu rekonstrukcji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego, które nie może być z poważnych, społecznych, gospodarczych lub technologicznych powodów bez napięcia po cały okres wykonywania czynności, ewentualnie stanowisko powierzonej organizacji lub znawcy,

f) wyliczenie ryzyk dla urządzenia przeznaczonego do ochrony przed skutkami elektryczności atmosferycznej razem z klasyfikacją ocenianego systemu ochrony przed uderzeniem pioruna i przepięciem (dalej „LPS“) do stosownej klasy LPS według wartości normowych, sprawozdania technicznego zawierającego dokumentację poszczególnych wykorzystanych części dokumentujących stosowność ich zastosowania w danej klasie LPS poprzez spełnienie normatywnych wartości i warunków do konserwacji,

g) protokoły o ocenie jednostkowego badania zabudowanych produktów,

h) identyfikację osoby prawnej lub osoby fizycznej prowadzącej przedsiębiorstwo, która elektroinstalację wykonała razem z numerami uprawnienia.

II. Dla rewizji okresowej i rewizji nadzwyczajnej:

a) dokumentację eksploatacyjną i projektową lub rysunki zastrzeżonego urządzenia elektrycznego i warunki do konserwacji,

b) protokoły o wyznaczeniu wpływów zewnętrznych, o ile nie są częścią składową dokumentacji eksploatacyjnej,

c) zapisy o wynikach przeprowadzonych przeglądów i badań i o stwierdzonych i usuniętych wadach podczas ruchu i konserwacji,

d) sprawozdanie o poprzedniej rewizji,

e) dokumenty o kontrolach organów inspekcji pracy,

f) oświadczenie zastrzeżonego urządzenia elektrycznego I klasy wydanego przez powierzoną organizację według § 6, akapit 1, litera b) ustawy,

g) dokument wymieniający powody rewizji nadzwyczajnej.

Część B – Treść rewizji zastrzeżonego urządzenia elektrycznego

I. Podczas rewizji wyjściowej z uwzględnieniem rodzaju zastrzeżonego urządzenia elektrycznego wykona się

a) kontrolę zgodności rzeczywistego wykonania zastrzeżonego urządzenia elektrycznego z dokumentacją eksploatacyjną lub rysunkami i z dokumentacją towarzyszącą zastrzeżonego urządzenia elektrycznego i kontrola kompletności dokumentacji towarzyszącej,

b) przegląd zastrzeżonego urządzenia elektrycznego z punktu widzenia spełnienia warunków do instalacji związanej z wpływami środowiska zewnętrznego według dokumentacji towarzyszącej,

c) przedsięwzięte środki zapobiegawcze do oceny stanu rewidowanego zastrzeżonego urządzenia elektrycznego zawierającą przegląd i badanie,

d) wykonanie potrzebnych pomiarów i ich ocena.

II. Podczas rewizji okresowej i rewizji nadzwyczajnej z uwzględnieniem rodzaju zastrzeżonego urządzenia elektrycznego wykona się

a) kontrolę zgodności rzeczywistego wykonania zastrzeżonego urządzenia elektrycznego z dokumentacją projektową lub rysunkami i z dokumentacją eksploatacyjną urządzenia i kontrolę kompletności dokumentacji eksploatacyjnej,

b) przegląd rzeczywistego stanu zastrzeżonego urządzenia elektrycznego z punktu widzenia spełnienia poprzednich warunków do instalacji związanych z wpływami środowiska zewnętrznego według dokumentacji towarzyszącej i ocenę ewentualnych zmian wykonanych od ostatniej rewizji,

c) przedsięwzięte środki zapobiegawcze do oceny rewidowanego zastrzeżonego urządzenia elektrycznego zawierającego przegląd i badanie,

d) wykonanie potrzebnych pomiarów i ich ocena.

Załącznik nr 3 – Uprawnienia do montażu, napraw, rewizji i badań zastrzeżonych urządzeń elektrycznych

Uprawnienie zawiera w danym celu następujące znaki rozróżniające:

I. Według rozmiaru zastrzeżonego urządzenia elektrycznego:

a) urządzenia elektryczne niskiego napięcia i wysokiego napięcia, z wyznaczeniem rozmiaru napięcia, rozmiary napięcia do 35 kV, do 230 kV lub bez ograniczenia rozmiaru napięcia, razem z urządzeniem dla ochrony przed atmosferyczną elektrycznością, przepięciem i statyczną elektrycznością – E1,

b) urządzenia elektryczne niskiego napięcia do 1 kV prądu zmiennego lub 1,5 kV prądu stałego, razem z urządzeniem dla ochrony przed atmosferyczną elektrycznością, przepięciem i statyczną elektrycznością – E2,

c) urządzenie dla ochrony przed elektrycznością atmosferyczną, przepięciem i elektrycznością statyczną – E3.

II. Według rodzaju zastrzeżonego urządzenia elektrycznego:

a) urządzenie w przestrzeniach bez niebezpieczeństwa wybuchu – A,

b) urządzenie w przestrzeniach z niebezpieczeństwem wybuchu (§ 4, akapit 1, litera b) – B.

III. Według rodzaju działalności na zastrzeżonym urządzeniu elektrycznym:

a) montaż – M,

b) naprawy – O,

c) rewizje – R.

d) badania – Z.

Załącznik nr 4 – Podstawowe najdłuższe terminy rewizji okresowych zastrzeżonego urządzenia elektrycznego i urządzenia do ochrony przed skutkami atmosferycznej i statycznej elektryczności

Według obiektu i przestrzeni	Termin rewizji
W obiektach przeznaczonych do działalności administracyjnej	5 lat
W obiektach przeznaczonych do produkcji, kształcenia (szkoły, przedszkola), zakwaterowania (hotele, domy noclegowe, kempingi i inne urządzenia do zakwaterowania	3 lata
Urządzenia elektryczne w obiekcie, które według rozwiązania pożarowego dotyczącego bezpieczeństwa umożliwia obecność więcej jak 200 osób	2 lata
Tymczasowe urządzenia na placach budów	0,5 roku
Środki transportu i środki przewozowe	1 rok
Przestrzenie z niebezpieczeństwem pożaru i wybuchu	3 lata
Przestrzenie mokre i ze stałem występowaniem materiałów korodujących i zanieczyszczających	1 rok
Ochrona przed skutkami elektryczności atmosferycznej i statycznej	Termin rewizji
LSP chroniące systemy infrastruktury krytycznej	2 lata
LPS chroniące inne obiekty lub urządzenia	4 lata

Informacje uzupełniające do podstawowych najdłuższych terminów rewizji okresowych zastrzeżonego urządzenia elektrycznego

a) O ile do urządzenia elektrycznego odnosi się więcej niż jeden termin rewizji, wykorzysta się termin najkrótszy.

b) Rewizja okresowa musi być wykonana w ciągu roku, do którego spada koniec stanowionego terminu rewizji od czasu wykonania ostatniej rewizji. Nie dotyczy terminów, nieprzekraczających długości jednego roku.

c) Wykonawcy, którzy mają opracowany regulamin konserwacji prewencyjnej, kiedy regularnymi kontrolami i konserwacją jest zapewniania minimalizacja ryzyk związanych z ruchem urządzeń elektrycznych, mogą w swoim regulaminie konserwacji prewencyjnej określić terminy rewizji okresowych aż dwukrotnie.

d) Powyższe terminy nie muszę być zastosowane na zastrzeżone urządzenia elektryczne spełniające warunki określone § 21 akapit 1 ustawy.

Informacje uzupełniające do najdłuższych terminów podstawowych rewizji okresowych LPS

a) U wszystkich urządzeń LPS konieczne trzeba wykonać, co najmniej corocznie, kontrolę wzrokową, która oceni, że LPS nie jest uszkodzony widocznie.

b) LPS obiektów z ryzykiem spowodowanym materiałami wybuchowymi, musi być skontrolowany wzrokowo, co najmniej raz w 6 miesiącach, i kompletna rewizja musi być wykonana corocznie.

c) Systemy infrastruktury krytycznej mogą obejmować budynki zawierające czułe systemy wewnętrzne, budynki biurowe i budynki handlowe. Do systemów infrastruktury krytycznej należą wydzielone urządzenia elektryczne I klasy i obiekty, gdzie w następstwie uderzenia pioruna lub przepięcia może powstać szkoda wielkiego rozmiaru.

Zastrzeżone urządzenia elektryczne, dla których załącznik nie określa terminu rewizji, są rewidowane według terminów rewizji, które są określone w innych przepisach prawnych i innych przepisach do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy.

Załącznik nr 5 – Oświadczenie technika rewizyjnego zastrzeżonych urządzeń elektrycznych

Oświadczenie zawiera w danym celu następujące znaki rozróżniające:

I. Według rozmiaru zastrzeżonego urządzenia elektrycznego:

a) urządzenia elektryczne niskiego napięcia i wysokiego napięcia, z wyznaczeniem rozmiaru napięcia, rozmiary napięcia do 35 kV, do 230 kV lub bez ograniczenia rozmiaru napięcia, razem z urządzeniem dla ochrony przed elektrycznością atmosferyczną, przepięciem i elektrycznością statyczną – E1,

b) urządzenia elektryczne niskiego napięcia do 1 kV prądu zmiennego lub 1,5 kV prądu stałego, razem z urządzeniem dla ochrony przed elektrycznością atmosferyczną, przepięciem i elektrycznością statyczną – E2,

c) urządzenie dla ochrony przed elektrycznością atmosferyczną, przepięciem i elektrycznością statyczną – E3.

II. Według rodzaju zastrzeżonego urządzenia elektrycznego:

a) urządzenie w przestrzeniach bez niebezpieczeństwa wybuchu – A,

b) urządzenie w przestrzeniach z niebezpieczeństwem wybuchu (§ 4, akapit 1, litera b) – B.

Zagrożenia i korzyści związane z budową elektrowni jądrowej

Na to i podobne pytania odpowiada na łamach miesięcznika „Newsweek“ inż. Paweł Gajda z Wydziału Energetyki i Paliw Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, specjalista w zakresie budowy reaktorów.

Świat wciąż ma w pamięci awarie elektrowni jądrowych z przeszłości – w Czernobylu czy w Fukushimie. Czy te katastrofy mogą się powtórzyć?

PG: Jeżeli chodzi o katastrofę w Czernobylu, to znajdował się tam specyficzny reaktor typu RMBK – budowano je tylko w Związku Radzieckim. Pozostałe budowane są w zupełnie inny sposób niż tamten, który uległ awarii. Współczesne reaktory to zwykle tzw. reaktory lekkowodne i takie zdarzenie, jakie miało miejsce w Czernobylu jest w nich po prostu niemożliwe, nie pozwalają na to prawa fizyki. W przypadku katastrofy w Fukushimie sprawa jest nieco bardziej złożona, bo do awarii doszło wskutek bardzo silnego trzęsienia ziemi i tsunami, które nastąpiło po nim. Jednak reaktor też był już leciwy, uruchomiony we wczesnych latach siedemdziesiątych XX wieku, a Japonia nie miała wówczas dozoru jądrowego z prawdziwego zdarzenia. Gdyby istniał, z pewnością nie tylko by zauważył. że trzeba zrobić wyższe falochrony, czy przenieść zbiorniki z ogniwami paliwowymi w inne miejsce, nie tak narażone na trzęsienie ziemi, ale również mógłby wymóc na operatorze wprowadzenie tych zmian. Takim dozorem obejmuje się wszystkie nowoczesne elektrownie jądrowe. Są one też na tyle bezpieczne, że będą w stanie przetrwać taką katastrofę naturalną, jaka wydarzyła się w Fukushimie. Warto też pamiętać o tym, że w polskich warunkach nie może zdarzyć się ani tego rozmiaru trzęsienie ziemi co w Japonii, ani nie uderzy w nas tsunami.

A co z innymi katastrofami naturalnymi czy ekstremalnymi zjawiskami, które zgodnie z przewidywaniami klimatologów będą coraz częstsze również u nas, jak choćby trąby powietrzne?

PG: Wszystkie ekstremalne zjawiska, które mogą w przyszłości zdarzyć się u nas, zostały już dawno przetestowane w świecie. My najbardziej boimy się huraganów czy trąd powietrznych, ale z takim zagrożeniem od lat mają do czynienia Stany Zjednoczone, gdzie działa wiele elektrowni jądrowych. Dlatego Amerykanie doskonale wiedzą, jak je budować, żeby nie groziło im nawet najsilniejsze tornado. Poza tym, kiedy planuje się taką inwestycję, zawsze przy wyborze jej lokalizacji ocenia się zarówno bieżące jak i przyszłe zagrożenia, w tym wynikające ze zmian klimatu, czy ryzyko rożnych zdarzeń meteorologicznych. W Polsce też takie ekspertyzy są robione.

Tuż za naszą granicą toczy się wojna. Czy elektrownia jądrowa będzie bezpieczna, jeśli jakieś działania wojenne będą odbywały się w jej pobliżu, albo spadnie na nią jakaś zabłąkana rakieta?

PG: W trakcie działań wojennych infrastruktura produkująca energię zawsze może być celem ataku i to ryzyko również biorą pod uwagę konstruktorzy elektrowni jądrowych. W tego typu elektrowniach, jak we wszystkich innych, najłatwiej doprowadzić do odcięcia jej od sieci energetycznej. Aby to się stało, wystarczy uszkodzić linie przesyłowe – na szczęście dość łatwe do naprawienia. Jednak zniszczenie samej elektrowni jest już o wiele trudniejsze. Nïe zaszkodzi jej ani przypadkowy ostrzał, ani spadnięcie zabłąkanych rakiet. Żeby doprowadzić do awarii samej elektrowni, trzeba byłoby celowo i w sposób zmasowany uderzyć w nią specjalnymi pociskami do niszczenia betonowych bunkrów. Nie jest to niemożliwe, ale wyjątkowo mało prawdopodobne, by ktokolwiek chciał w ten sposób wywoływać katastrofę jądrową. Doświadczenie obecnej wojny w Ukrainie pokazuje, że elektrownie atomowe zdecydowanie lepiej niż tradycyjne sprawdzają się w warunkach wojennych, bo nie wymagają nieustannych dostaw węgla – a to właśnie przerwanie łańcucha tych dostaw zaraz po stratach w infrastrukturze przesyłowej odpowiada za przerwy w zaopatrzeniu w prąd w Ukrainie. Odnawialne źródła energii też nie są w stanie zabezpieczyć dostaw prądu w czasie wojny – Ukraina szacuje, że do tej pory straciła 90 proc mocy wytwórczych elektrowni wiatrowych i 50 proc. fotowoltaiki. Jeżeli chodzi o tę ostatnią, test ona po prostu rozkradana i wywożona do Rosji. Elektrowni atomowej nikt tak łatwo nie zdemontuje. Funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego w warunkach wojennych jest bardzo trudne i, podobnie zresztą jak w czasie pokoju, konieczna jest dywersyfikacja źródeł.

Puśćmy wodze fantazji i załóżmy, że w elektrowni zatrudni się sabotażysta. Mógłby w pojedynkę doprowadzić do awarii czy do przerw w dostawie energii?

PG: Do awarii zdecydowanie nie. Funkcji operatora nastawni – kluczowej dla działania elektrowni – nigdy nie wykonuje tylko jedna osoba, w pomieszczeniu kontrolnym zawsze jest kilka osób. Nawet jeśli ktoś faktycznie zacząłby coś dziwnego robić przy pulpicie kontrolnym, to systemy elektrowni są na tyle zaawansowane, że wychwycą niestandardowe działania człowieka i nie pozwolą na wywołanie wybuchu czy awarii. To wymagałoby skoordynowanej pracy kilkudziesięciu sabotażystów, ale to już czysta fantastyka.

A jak jest z bezpieczeństwem pracowników działającej elektrowni i mieszkańców wokół niej? Czy promieniowanie może im szkodzić, wywoływać nowotwory?

PG: W trakcie standardowej pracy elektrownia jądrowa emituje do środowiska absolutnie minimalne ilości promieniowania, podobnie jak elektrownia węglowa, bo trzeba pamiętać, że w węglu również są śladowe ilości pierwiastków promieniotwórczych, np. uranu. Dawki promieniowania wokół elektrowni jądrowej są monitorowane i zazwyczaj są one kilkudziesięciokrotnie, a nawet kilkusetkrotnie niższe niż dawki promieniowania, które przyjmujemy ze źródeł naturalnych. A jeżeli chodzi o zachorowalność na nowotwory pracowników elektrowni jądrowych, to jest ona nawet niższa niż u ogółu społeczeństwa ze względu na fakt, że pracownicy są poddawani regularnym badaniom lekarskim.

Skąd bierze się paliwo do elektrowni atomowych?

PG: Sama elektrownia jest odbiorcą końcowego produktu z długim łańcuchem wytwórczym. Zanim paliwo zostanie dostarczone do firm wytwarzających gotowe elementy paliwowe, musi też przejść przez zakład wzbogacania uranu. Takie zakłady są ulokowane w różnych krajach europejskich. Sama ruda uranu pozyskiwana jest w kopaniach, głównie w Kanadzie, Australii i Kazachstanie. W elektrowni instalowane są gotowe już pręty paliwowe z uranu, połączone w kasety. Te kasety wytwarza wielu producentów, w tym z krajów Unii Europejskiej, na przykład Hiszpanii, Francji, Niemiec, czy Szwecji. Warto podkreślić, że nie ma zupełnie konieczności kupowania elementów paliwowych na przykład w tym samym kraju, z którego firma zbuduje nam elektrownię. To daje dużą niezależność w pozyskiwaniu paliwa.

Elementy paliwowe po jakimś czasie się zużywają, choć wciąż są promieniotwórcze. Gdzie i w jaki sposób są składowane?

PG: W pierwszym etapie zużyte kasety paliwowe składowane są w specjalnym basenie tuż przy reaktorze. To konieczne, bo te kasety są jeszcze silnie promieniotwórcze. Woda, w której są zanurzane, z jednej strony izoluje to promieniowanie, z drugiej chłodzi paliwo. Po pewnym czasie elementy paliwowe, w których nie zachodzi już tak intensywnie promieniotwórcza reakcja rozpadu jąder atomowych, przenoszone są do pojemników i składowane w pobliżu elektrowni w przeznaczonych do tego halach. Pojemniki są na tyle szczelne, że mogą chodzić między nimi pracownicy elektrowni, którzy, co jakiś czas, dokonują pomiarów promieniowania. Te odpady zajmują stosunkowo niedużo miejsca – jeden reaktor potrzebuje do swego działania około 30 ton paliwa rocznie i tyle mniej więcej produkuje odpadów. Ostatni etap składowania zużytych elementów paliwowych to zakopanie ich głęboko pod ziemię, gdzie zostaną już na zawsze. Takie składowisko budowane jest właśnie w Finlandii, gdzie odpady będą umieszczane w tunelach w skale granitowej około 500 metrów pod ziemią. Istnieją też technologie recyklingu wypalonego paliwa. Pozwalają one na odzyskanie i ponowne użycie nawet 90 proc. paliwa. Robi się już tak na przykład we Francji.

A może lepiej nie mieć tego kłopotu z przewożeniem materiałów radioaktywnych i składowaniem ich, za to postawić wyłącznie na odnawialne źródła energii?

PG: Energetyka atomowa ma kilka zasadniczych przewag nad wiatrową, czy fotowoltaiką. Warto podkreślić, że podobnie jak odnawialne źródła energii atom jest niskoemisyjnym źródłem energii, czyli pomaga nam zapobiegać katastrofie klimatycznej. Bardzo ważnym argumentem przemawiającym na korzyść energetyki jądrowej jest to, że może ona produkować prąd w sposób ciągły, mniej lub więcej, w zależności od naszych potrzeb. Tymczasem energii ze słońca lub wiatru nie można produkować w sposób ciągły, więc konieczne jest uzupełnianie dostaw energią z węgla czy gazu. Słońce nie da nam prądu w nocy oraz tylko jego ograniczoną ilość w pochmurnych miesiącach jesienno-zimowych. Wiatr jest równe kapryśny jak pogoda w naszej strefie klimatycznej. A dziś jeszcze nie mamy efektywnych możliwości zgromadzenia prądu ze słońca wyprodukowanego w nadmiarze latem, czy z wiatru podczas wietrznego okresu i sięgnięcia po nie wtedy, kiedy będzie potrzebny. Dopóki takie technologie nie będą dostępne w wystarczającej skali, atom jest w naszym klimacie lepszym, wyborem. Elektrownie jądrowe nie wymagają również tak wielkich zmian w infrastrukturze. Jeśli zastąpimy elektrownie węglowe atomowymi, cała sieć przesyłowa i dystrybucyjna może pozostać niemal bez zmian. W przypadku odnawialnych źródeł energii dochodzi konieczność budowania nowej, mocniej rozproszonej infrastruktury magazynów energii itd., co wiąże się z dodatkowymi kosztami nie tylko finansowymi, ale też środowiskowymi. Nie oznacza to oczywiście, że nie należy inwestować z odnawialne źródła energii. One są bardzo potrzebne, ale po prostu same nie wystarczą.

Czy istnieją jeszcze zagrożenia związane z budową elektrowni jądrowej, o których powinniśmy wiedzieć?

PG: Chyba największym zagrożeniem związanym z budową polskiej elektrowni jądrowej, jest to, że coś stanie na przeszkodzie jej powstaniu. To inwestycja długoterminowa, wymaga bardzo dużych nakładów finansowych i determinacji władz, żeby doprowadzić ją do końca. Ponadto to inwestycja bardzo złożona, wymaga zaangażowania wielu podmiotów od przemysłu, organów władzy, sektora naukowego po społeczeństwo. Bo nie da się takiej inwestycji zrealizować bez dialogu społecznego. Ale atom to dzisiaj w naszych warunkach konieczny element zrównoważonego i niezależnego pozyskiwania energii.

Automatyka budynkowa i automatyka w turbinie wiatrowej

Do najważniejszych trendów we współczesnej elektrotechnice możemy zaliczyć rozwój energetyki wiatrowej oraz systemów automatyki budynkowej. Temat, co ma wspólnego automatyka budynkowa ze współczesnymi turbinami wiatrowymi omówili na łamach czasopisma „INPE“ nr 277 mgr. inż Jan Klich i dr inż. Tomasz Zarębski, na przykładzie istniejących rozwiązań stosowanych np. przez firmę KK Winf Solutions. Analizę powiązań rozpoczęli od najbardziej uniwersalnego elementu sterowania w budynkach – oświetlenia.

Sterowanie oświetleniem można przeprowadzić na wiele różnych sposobów – od najbardziej trywialnych, jak zastosowanie standardowych przełączników czy styczników, po bardziej zaawansowane układy sterujące w oparciu o technologie typu KNX czy też LCN. Stosujemy rozwiązania opierające się między innymi o czujniki ruchu, światła dziennego, temperatury czy nawet o zegar astronomiczny. Zadaniem jest wyręczenie użytkowników z konieczności ingerencji w oświetlenie zwiększając tym samym komfort z korzystania z technologii. Przykładem może być zmiana scenerii oświetlenia dedykowana do konkretnego celu, np. oglądania telewizji lub czytania książki. Tego typu działania opierają się na sterownikach programowalnych PLC (z predefiniowanymi funkcjonalnościami lub zaprogramowane przez instalatorów pod specyfikę inwestora). Omawiana funkcjonalność może zostać zrealizowana przez sygnały napięciowe, rezystancyjne lub prądowe. Najczęściej stosowanym aktywatorem jest sygnał napięciowy podawany na kanał cyfrowy danego sterownika uruchamiający odpowiednią sekwencję działań. I tak światło można włączyć, wyłączyć czy zmienić jego natężenie.

Podobna sytuacja ma miejsce w energetyce wiatrowej. Nie licząc samego oświetlenia wnętrza turbiny wiatrowej, sam wiatrak wyposażony jest w stosowne oświetlenie sygnalizacyjne. Takie oświetlenie wymagane jest przede wszystkim ze względów bezpieczeństwa, aby ostrzec obiekty latające przed przeszkodą, jaką są obracające się łopaty wiatraka. Wymagane jest załączenie oświetlenia sygnalizacyjnego poniżej określonej widoczności oraz natężenia oświetlenia. Wymaga to zastosowania czujników oświetlenia, jak i zastosowania zegarów astronomicznych. Jedyna różnica jest taka, że takie oświetlenie musi mieć zapewnioną ciągłość działania. Źródła światła muszą zatem podlegać kontroli sprawności. Takie wykonanie może odbyć się na kilka sposobów, najpopularniejszym jest pomiar rezystancji. Przekroczenie określonych parametrów źródła światła dla sterownika będzie sygnałem, o uszkodzeniu źródła światła, które wyzwoli stosowny algorytm alarmowy informujący operatorów o konieczności przeprowadzenia inspekcji.

Kolejną funkcjonalnością podobną w wykonaniu turbiny wiatrowej oraz typowej automatyki budynkowej jest monitorowanie środowiskowych warunków zewnętrznych. W automatyce budynkowej najczęściej tego typu rozwiązania wykorzystywane są do sterowania ogrzewaniem lub klimatyzacją wraz z roletami zewnętrznymi. Odpowiednio rozplanowane czujniki temperatury, oświetlenia oraz warunków wiatrowych mogą sterować algorytmami utrzymania żądanej temperatury wewnętrznej. Jeżeli weźmiemy jako przykład zimową porę, gdzie pomieszczenia wymagają podgrzania, automatyka budynkowa może pomóc w ograniczeniu zużycia energii przewidzianej na ten cel. Analiza warunków środowiskowych, takich jak oświetlenie słoneczne oraz temperatura wewnętrzna może wyzwolić otwarcie rolet zewnętrznych, aby wpuścić światło do wnętrza budynku celem jego podgrzania, nawet w sytuacji gdy żadnego z użytkowników nie ma w środku. Podobnie jest w przypadku pomieszczeń klimatyzowanych.

A jak to się ma w przypadku turbin wiatrowych? Niemal identycznie. Turbina wiatrowa zbiera dokładnie takie same dane, w oparciu o czujniki przekazujące sygnały w identyczny sposób. Same czujniki stosowane są z nieco droższych elementów, co wynika z potrzeby zapewnienia ich większej niezawodności. Sterowniki otrzymujące sygnały pracują dokładnie na tych samych danych i tak samo skonstruowanych programach. Jedyna różnica jest tutaj w samych algorytmach. O ile w automatyce budynkowej głównym naciskiem jest komfort i energooszczędność użytkowania o tyle w turbinach wiatrowych stawia się na bezpieczeństwo oraz produktywność. Czujniki oświetlenia oraz wiatru sprawdzając warunki dostosowują wiatrak do jego układu środowiskowego, czy to stosownego oddziaływania przez sąsiadujące turbiny, czy też przez uwarunkowania terenowe. Aby zwiększyć efektywność wiatraka trzeba go odpowiednio ukierunkować na wiatr. Sprawdza się w jaki sposób należy obrócić gondolą oraz łopatkami, aby uzysk z siły wiatrowej był jak największy, a zarazem nie spowodował bariery dla pozostałych turbin będących składową tej samej farmy. Może okazać się, że zwiększenie mocy na jednym z wiatraków o 0,5%, na co będą pozwalały warunki atmosferyczne, może ograniczyć moc produkcji na sąsiedniej turbinie o 20%. W takich sytuacjach uzysk jest nieadekwatnie mały w stosunku do całej farmy wiatrowej.

O ile opracowania danych wejściowych ze wszelkiego rodzaju czujników w turbinie wiatrowej w porównaniu z automatyką budynkową przebiega identycznie, to same algorytmy sterujące są już nieco bardziej skomplikowane w energetyce wiatrowej. To właśnie ten aspekt, który odróżnia obie branże od siebie. Układy połączeń, stosowanie przewodów, rodzaj i jakość sygnałów jest to część wspólna obu dziedzin. Jednak algorytmy optymalizujące wykorzystanie energii z wiatru oraz wpływu na szerszym obszarze jest to coś, co zdecydowanie czyni energetykę wiatrową nieco ciekawszą i niosącą za sobą zdecydowanie większą ilość wyzwań.

Spis treści

Okładka – Elektrownia jądrowa Temelin 1

Spotkanie w Gliwicach – 31.1.2022 r. 2

Zebranie członkowskie SEP – 17.2.2022 r. 2

Zebranie zarządu SEP – 17.3.2022 r. 3

Prelekcja nt. ustawy nr 250/2021 Dz.U. – 19.5.2022 r. 3

Spotkanie członkowskie i zebranie zarządu SEP – 13.10.2022 r. 3

Ustawa nr. 250/2021 Dz.U., o bezpieczeństwie pracy w związku z eksploatacją 4

zastrzeżonych urządzeń technicznych – omówienie

Rozporządzenie rządu nr 194/2022 Dz.U., o zastrzeżonych technicznych 5

urządzeniach elektrycznych i warunkach zapewnienia ich bezpieczeństwa

Zagrożenia i korzyści związane z budową elektrowni jądrowej 15

Automatyka budynkowa i automatyka w turbinie wiatrowej 18

Okładka – zdjęcie z Walnego Zjazdu Delegatów w Bydgoszczy 20

Walny Zjazd Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich obradował

w dniach 22-25.9.2022 r. w Bydgoszczy, prezesem SEP był wybrany

kol. Sławomir Cieślik z Oddziału Bydgoskiego SEP.

„Biuletyn Internetowy SEP“ – BIULETYN SEP numer 50, wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), zamknięcie numeru: 8.12.2022 r., adres wydawnictwa: 737 01 Český Těšín (Czeski Cieszyn), ul. Střelniční (Strzelnicza) 28/209, redaktor: inż. Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská (Trzyniec-Końska) 49, wydano w formie zeszytu dla członków SEP (gratis) i elektronicznie na http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html