******************************************************************************************************

Biuletyn Internetowy

Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

BIULETYN SEP – numer 43

 

Czeski Cieszyn

11 / 2018 r.

 

http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html

 

******************************************************************************************************

Jerzy Hickiewicz był gościem Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC podczas spotkania w dniu 1.6.2018 r., od lewej: Tadeusz Parzyk – wiceprzewodniczący SEP ds. organizacyjnych, inż. Grzegorz Stopa, inż. Tadeusz Toman – przewodniczący SEP, Władysław Drong, inż. Zygmunt Stopa – księgowy SEP, inż. Stanisław Feber – sekretarz SEP, prof. inż. Jerzy Hickiewicz, Józef Wita (zdjęcie: archiwum SEP)

 

NEKROLOG

Zmarł Mieczysław Hudeczek (1951-2018)

 

Z wielkim bólem przyjęliśmy wiadomość, że 8.6.2018 r. zmarł po krótkiej i ciężkiej chorobie w wieku 66 lat śp. inż. Mieczysław Hudeczek, Ph.D. z Olbrachcic.

    Mieczysław Hudeczek urodził się w 1951 roku w Stonawie. Absolwent Wyższej Szkoły Górniczej w Ostrawie, Wydziału Maszynowego i Elektrycznego (Vysoká škola báňská v Ostravě, Fakulta strojní a elektrotechnická), gdzie uzyskał tytuł inżyniera-elektryka (Ing.) i Wydziału Maszynowego (Fakulta strojní), gdzie obronił doktorat (Ph.D.). Przez okres 13 lat był członkiem rady naukowej Wydziału Elektrotechniki i Informatyki (Fakulta elektrotechniky a informatiky) Wyższej Szkoły Górniczej – Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie (Vysoká škola báňská – Technická univerzita v Ostravě). Był przewodniczącym zarządu Morawsko-Śląskiego Związku Elektrotechnicznego (Moravskoslezský elektrotechnický svaz), zastępcą przewodniczącego Unii Elektryków w Pradze (Unie elektrikářů v Praze) i członkiem rady redakcyjnej czasopisma „Elektrotechnika v praxi“. Brał udział w spotkaniach naszego Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, współpracował z Oddziałem Bielsko-Bialskim Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Razem ze swoją żoną był właścicielem firmy HUDECZEK SERVICE sp. z o.o. i pracownikiem Studia Graficznego w Olbrachcicach. Jest autorem wielu artykułów fachowych z dziedziny elektryki. Swoją działalność naukową i fachową poświęcił silnikom elektrycznym, które wykorzystywane są w elektrowniach, przemyśle maszynowym, hutnictwie, kopalniach węgla kamiennego, kamieniołomach, przemyśle stoczniowym. Zajmował się przede wszystkim diagnostyką silników indukcyjnych. Jest autorem książki  „Zvyšování spolehlivosti asynchronních motorů včetně poháněných strojů“.

    Wyrazy głębokiego współczucia rodzinie zmarłego składają członkowie Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC.

 

 

Spotkanie członków i sympatyków SEP – 15.11.2018 r.

 

Spotkanie członków i sympatyków Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP) odbyło się we czwartek 15.11.2018 r. w nowej siedzibie Emtestu, na ulicy Hrabińskiej 1951/50c w Czeskim Cieszynie.

    Przewodniczący SEP, kol. Tadeusz Toman, poinformował o obchodach 65-lecia Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich, które przebiegały w środę 17.10.2018 r. od godz. 14:00 w Gliwicach. Uroczyste spotkanie odbyło się w auli Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej, natomiast spotkanie towarzyskie w stołówce studenckiej Politechniki Śląskiej. W 2019 roku będziemy obchodzić 100-lecie Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W uroczystościach jubileuszowych w Gliwicach weźmie udział delegacja naszego stowarzyszenia, natomiast na obchody centralne, które odbędą się w Warszawie prześlemy gratulacje pocztą. W dyskusji podczas spotkania wzięli udział kol. Tadeusz Parzyk, kol. Władysław Nieboba, kol. Edward Kajfosz, kol. Władysław Drong, kol. Franciszek Jasiok. Oceniono wysoki poziom wykładu z jakim przyjechał do Czeskiego Cieszyna w dniu 1.6.2018 r. Jerzy Hickiewicz, profesor Politechniki Opolskiej, dokumentalista elektrotechniki i historyk Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

    Podczas spotkania wykonano zdjęcie jego uczestników. Ustalono plan pracy na okres po końca 2018 roku i na pierwsze półrocze 2019 roku. W tym okresie odbędą się następujące imprezy: 13.12.2018 r. (czwartek), godz. 15:30, Czeski Cieszyn (Emtest) – spotkanie robocze, 14.2.2019 r. (czwartek), godz. 15.30 Czeski Cieszyn (Emtest) – zebranie członkowskie, 5.4.2019 r. (piątek) lub 12.4.2019 r. (piątek), godz. 16:00, Hawierzów-Sucha (Dom PZKO) – impreza jubileuszowa z okazji 20-lecia Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, 20.6.2019 r. (czwartek), godz. 15:30, Czeski Cieszyn (Emtest) – spotkanie członkowskie. TT

 

Obchody 65 lat Oddziału Gliwickiego

Stowarzyszenia Elektryków Polskich

 

Dnia 17.10.2018 r. Oddział Gliwicki Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) obchodził uroczystość 65-lecia. Uroczystość tę zaszczycili swą obecnością m. in. wiceprezes Zarządu Głównego SEP w Warszawie, Marek Grzywacz, prorektor Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Tomasz Trawiński, Starosta Powiatu Gliwickiego, Waldemar Dombek. Obecny był również prezes Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, Tadeusz Toman. Uroczystość przebiegała w auli Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej, a uroczysty posiłek był przygotowany w stołówce studenckiej Politechniki Śląskiej.

    Po przywitaniu gości prezes Oddziału Gliwickiego SEP, kol. Jan Kapinos, przedstawił historię Oddziału oraz jego stan personalny. Omówił dokonania poszczególnych jednostek organizacyjnych Oddziału i przedstawił plan pracy na przyszłość. W dalszej części uroczystości zasłużonym działaczom SEP przekazano medale honorowe. Kolejnym, najciekawszym punktem programu, były wykłady kol. Mariana Kampika pt. „Czas i jego pomiar“ i kol. Jana Popczyka pt. „Transformacja Energetyki – paradygmatyczny tryplet i mapa oraz trajektoria“. Wszyscy uczestnicy spotkania otrzymali publikację „65 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1953-2018)“, autorstwa Szymona Ciury, Romana Miksiewicza i Piotra Zientka.

    Omawiając temat czasu i jego pomiaru, kol. Marian Kampik przedstawił wybrane zagadnienia związane z genezą pojęcia czasu, próbami jego określenia, podejmowanymi przez filozofów i fizyków oraz tworzeniem narzędzi służących do jego pomiaru. Pojęcie czasu pojawiło się prawdopodobnie relatywnie późno, w okresie wczesnego neolitu. Wielu filozofów na przestrzeni dziejów próbowało odpowiedzieć na pytanie czym jest czas. Należeli do nich m.in. Heraklit, Demokryt, Platon, Arystoteles, Tomasz z Akwinu, Newton, Lebnitz, Kant. Według koncepcji Newtona absolutny, prawdziwy i matematyczny czas sam z siebie i z własnej natury, płynie równomiernie i bez względu na cokolwiek zewnętrznego“, natomiast według Leibnitza czas jest rodzajem relacji między ciałami. Prelegent przedstawił również problematykę pomiaru czasu, dążenie do zwiększenia jego dokładności.

    W drugim referacie kol. Jan Popczyk omówił temat transformacji współczesnej energetyki paliw kopalnych w monizm elektryczny, co oznacza szokową zmianę bilansów  energetycznych. Analiza fundamentalnych podstaw tych zmian pozwala sformułować paradygmaty rozwojowe nowej energetyki. Jest to tryplet, który ułatwia zaprojektowanie nowej architektury rynku energii elektrycznej oraz tworzy możliwość racjonalizacji trajektorii transformacyjnej – 2018-2050 za pomocą mechanizmów rynkowych. TT

 

Przeczytaliśmy w publikacji „65 lat Oddziału Gliwickiego

Stowarzyszenia Elektryków Polskich“, Gliwice 2018

 

W publikacji „65 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1953-2018)“, autorstwa Szymona Ciury, Romana Miksiewicza i Piotra Zientka, w rozdziale dotyczącym działalności Oddziału przeczytaliśmy: Oddział współpracuje z elektrykami z zagranicy. W latach 70. odbywały się spotkania z elektrykami Czechosłowacji i Turcji, w latach 90-tych z francuskim „Societe des Electiciens et des Electronicies“. Od blisko 20 lat Oddział współpracuje ze Stowarzyszeniem Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, którego siedziba znajduje się w Czeskim Cieszynie.

    W rozdziale pt. „Wybrane wydarzenia w Oddziale Gliwickim SEP w latach 2014-2018“ wymienione są m.in. spotkania organizowane przez Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej:

    27 listopada 2014 r. – Delegacja OGl SEP uczestniczyła w spotkaniu z Zarządem Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej. W spotkaniu wziął również udział prezes Oddziału Bielsko-Bialskiego SEP i przedstawiciel wyższej uczelni technicznej z Czech. Organizatorzy spotkania ze strony czeskiej przedstawili sprawozdanie z działalności merytorycznej i finansowej za lata 2013-2014. Uczestnicy spotkania dyskutowali m.in. nad programem działalności na 2015 rok i bolączkach dotykających środowisko elektryków polskich w Czechach.

    07 października 2016 r. – Wizyta członków Zarządu OGl SEP u przyjaciół ze Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej. Spotkanie odbyło się w Domu Polskim w Cierlicku-Kościelcu i było związane ze sprawozdaniem Stowarzyszenia ze swej działalności za ostatnie dwa lata. Prowadzone rozmowy dotyczące m.in. możliwości studiowania w Polsce młodzieży polskiej w Republice Czeskiej oraz wychowania młodego pokolenia elektryków uświetnił lokalny 4-osobowy zespół Nowina.

 

Czas i jego pomiar

 

Ciekawy wykład wygłosił podczas obchodów 65-lecia Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w dniu 17.10.2018 r. w Gliwicach prof. dr hab. inż. Marian Kampik. Przedstawił w przystępny sposób zagadnienia związane z genezą pojęcia czasu, próbami jego określenia, podejmowanymi przez filozofów i fizyków oraz rozwojem narzędzi służących do jego pomiaru.

    Czas jest parametrem występującym w wielu równaniach opisujących zjawiska natury, a jego jednostka – sekunda – jest jedną z siedmiu jednostek podstawowych układu SI. Sekunda jest obecnie najdokładniej realizowaną jednostką, a niestabilność chodu współczesnych zegarów atomowych sięga 1 sekundy na ponad miliard lat.

    Czas ma dwojakie znaczenie: może być rozumiany jako punkt na osi czasu (czas zegarowy, chwila, pora, data), lub też jako różnica między dwoma punktami na osi czasu (przedział, interwał, odstęp czasu). To rozróżnienie jest bardzo ważne: czasu zegarowego nie można dodawać, bo suma ta nie ma fizykalnego sensu, natomiast odstępy czasu można dodawać. Z tego powodu czas rozumiany jako przedział mierzony jest w tzw. skali interwałowej, do której należy również temperatura.

    Pojęcie czasu pojawiło się prawdopodobnie relatywnie późno, w okresie wczesnego neolitu. Z badań archeologicznych wynika, że okres ten najwcześniej, bo już na początku IX tysiąclecia przed Chrystusem, rozpoczął się na żyznych terenach Palestyny i Syrii. Koncepcję czasu i zarazem jego prymitywne pomiary wprowadzono wtedy ze względu na potrzebę określenia odpowiedniej pory zasiewu i innych prac związanych z rozpoczynającą się w tym okresie uprawą roli. Powyższa hipoteza jest potwierdzona wynikami badań, przeprowadzonych wśród ludów zbieracko-łowieckich, do których należy np. lud Hadża, żyjący obecnie na terenie Tanzanii. Lud ten nie używa pojęcia czasu. Nawet samookreślenie biologicznego wieku członka tej grupy etnicznej napotyka na duże trudności, chociaż w tym przypadku występuje również dodatkowy problem braku liczebników odpowiadającym wartościom liczbowym większym od czterech. Członek ludu Hadża chcąc umówić się na spotkanie określa jego termin np. fazą Księżyca. Innymi słowy zamiast czasu podawany jest stan określonego elementu przestrzeni.

    Wielu filozofów na przestrzeni dziejów próbowało odpowiedzieć na pytanie czym jest czas. Należeli do nich m.in. Anaksymander, Heraklit, Demokryt, Platon, Arystoteles, Augustyn z Hippony, Tomasz z Akwinu, Newton, Lebnitz, Kant, a nawet Schopenhauer. Dwie spośród koncepcji czasu zasługują na szczególną uwagę, ponieważ zostały opracowane niemal w tym samym czasie przez filozofów będących jednocześnie matematykami. Pierwszą z nich sformułował Izaak Newton w dziele „Philosophiae Naturalis Principia Mathematica“, wydanym w 1687 r. Według niej „absolutny, prawdziwy i matematyczny czas sam z siebie i z własnej natury, płynie równomiernie i bez względu na cokolwiek zewnętrznego“. W drugiej z nich sformułowanej przez Gottfrieda Leibnitza, czas jest rodzajem relacji między ciałami: „mam przestrzeń za coś względnego, podobnie jak czas, mianowicie za porządek współistnienia rzeczy, podczas gdy czas stanowi porządek ich następstwa“: Z zachowanej korespondencji między Huygensem a Leibnitzem wynika, że Huygens miał wątpliwości co do poprawności niektórych teorii sformułowanych przez Newtona. Mimo to autorytet Newtona sprawił, iż jego koncepcja czasu była akceptowana przez fizyków przez ponad 200 lat i do tej pory jest nauczana w szkołach podstawowych i średnich.

    Chociaż czas występuje w wielu równaniach mechaniki klasycznej, można dowieść, iż stosowanie tego parametru nie jest w tym dziale fizyki niezbędne. Z powodzeniem można go zastąpić pojęciem tzw. przestrzeni konfiguracyjnej, w której aktualny stan położenia, prędkości, czy pędu danego elementu układu w danej chwili czasowej jest reprezentowany przez punkt w przestrzeni. W przypadku fizyki relatywistycznej jest nieco inaczej. W 1905 r. Albert Einstein sformułował szczególną teorię względności. Zgodnie z tą teorią upływ czasu mierzony przez zegar zależy od prędkości z jaką porusza się on względem zegara nieruchomego. Wynika z niej wniosek: Dla zegara poruszającego się z prędkością światła czas przestaje płynąć. Zatem w przypadku fal elektromagnetycznych, poruszających się z prędkością światła – fotonów, upływ czasu nie istnieje. Kolejnym wnioskiem wypływającym z tej teorii, jest powiązanie czasu z przestrzenią: czas nie jest oddzielny i niezależny od niej, lecz jest z nią powiązany, tworząc czasoprzestrzeń. W 1916 r. Einstein opracował ogólną teorię względności. Według tej teorii istnieją tylko lokalne układy inercjalne, materia zakrzywia czasoprzestrzeń, grawitacja jest przejawem zakrzywienia czasoprzestrzeni, a rozkład materii i energii w czasoprzestrzeni wprost i jednoznacznie określa jego krzywiznę. Upływ czasu jest zdeterminowany grawitacją: im silniejsze jest pole grawitacyjne, tym czas płynie wolniej. Z ogólnej teorii względności wynika ważny wniosek: upływ czasu zależy od geometrii czasoprzestrzeni.

    Ponieważ nie istnieje naturalna i absolutna skala czasu, wszystkie rzeczywiste skale czasu wykorzystują okresowe z natury zjawiska astronomiczne lub okresowe zjawiska fizyczne. Nieokresowe zjawiska fizyczne (np. przepływ wody w zegarze wodnym, przesypywanie piasku w klepsydrze) nie pozwalają na budowę dokładnych zegarów. Jedynym znanym wyjątkiem jest chiński zegar wodny z XI wieku, który był dokładniejszy niż pierwszy europejski zegar z wychwytem wrzecionowym. Wyróżnia się trzy rodzaje zjawisk okresowych umożliwiających utworzenie skali czasu: swobodnie obracające się ciało (np. wirowanie Ziemi), ruch Keplera (np. obrót Ziemi wokół Słońca) i drgania harmoniczne (wahadło, rezonator kwarcowy, oscylacje pola elektromagnetycznego związane ze zmianą orbit elektronów w atomach). Drgania harmoniczne pozwalają na budowę bardzo dokładnych zegarów.

    Z prac historycznych wynika, że pierwszy zegar mechaniczny, wykorzystujący napęd obciążnikowy, zainstalowano w 1283 r. w klasztorze augustiańskim w angielskim Bedfordshire. Ówczesne zegary, umieszczane na wieżach kościołów, miały zazwyczaj tylko jedną godzinową wskazówkę. Około 1602 r. pojawiają się pierwsze wahadłowe zegary mechaniczne z wychwytem Galileusza. W 1657 r. Ch. Huygens udoskonala zegar z wahadłem Galileusza, dzięki czemu dobowa niestabilność zegarów wahadłowych zmniejsza się do około 10 s na dobę. Około 1675 r. Huygens opracowuje zegar z kółkiem balansowym i włosem sprężynującym, co otwiera drogę do konstrukcji zegarów przenośnych. Około 1715 r. angielski zegarmistrz i wynalazca, George Graham, wynalazł kotwicowy wychwyt spoczynkowy, dzięki czemu niestabilność dobowa chodu zegarów z takim wychwytem zmniejszyła się do około 1 s. Do dalszego rozwoju chronometrii przyczyniła się katastrofa morska, która wydarzyła się w 1707 r. w pobliżu wysp Scilly. O skały rozbiły się tam cztery okręty wracające z przegranej wojny o sukcesję hiszpańską. W katastrofie zginęło 1550 marynarzy. Jej powodem był błąd nawigacyjny, polegający na niewłaściwym wyznaczeniu długości geograficznej. W 1714 r. parlament Wielkiej Brytanii ustanowił nagrodę w wysokości 20 tysięcy funtów dla tego, kto opracuje metodę wyznaczania długości geograficznej z dokładnością 0,5 stopnia kątowego. Ustawa uchwalająca tę nagrodę jest pod nazwą Longitude Act. Jednym z rozwiązań było zbudowanie zegara o odpowiednio dużej stabilności chodu w trudnych warunkach żeglugi. Próby skonstruowania chronometru spełniającego te wymagania podjął się cieśla John Harrison (1693-1776). Zbudował on kilka zegarów o oznaczeniach H1, H2, H3, H4 oraz H5. Dwa ostatnie były wielkości współczesnego budzika. Chronometr H4 przetestowano podczas rejsu na Jamajkę. Po pięciu miesiącach podróży niestabilność jego chodu nie przekroczyła 2 minut. Niestety nagroda została w niepełnej wysokości wypłacona konstruktorowi dopiero na parę lat przed jego śmiercią i po osobistej interwencji króla. Pod koniec XIX wieku S. Riefer z Monachium opracował chronometr o zmniejszonym wpływie zmian temperatury otoczenia i ciśnienia atmosferycznego. Niestabilność dobowa chodu zegara Riefera była rzędu 0,1 s na dobę. Kolejne udoskonalenie wprowadził W. Shortt. Chronometr jego konstrukcji charakteryzował się niestabilnością rzędu 1 s na rok. Około 1930 r. opracowano zegary wykorzystujące generatory z rezonatorami kwarcowymi. Zdeklasowały one swoją stabilnością zegary mechaniczne, ale wkrótce zostały zastąpione mikrofalowymi zegarami atomowymi, które po dziś dzień są wykorzystywane w charakterze pierwotnych wzorców czasu i częstotliwości. W zegarach tych wykorzystuje się przejścia kwantowe między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu cezu 133Cs. Stabilność i dokładność zegarów cezowych umożliwiła w 1976 r. wprowadzenie nowej definicji sekundy: sekunda jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu 133Cs. Dążenie do zwiększenia dokładności zegarów cezowych doprowadziło do opracowania tzw. optycznie pompowanych fontann cezowych, w których atomy cezu za pomocą laserów zostają schłodzone do temperatury rzędu pojedynczych µK.

    W ostatnich dwu dekadach opracowano atomowe zegary optyczne, w których wykorzystuje się przejścia kwantowe pojedynczych jonów metali, np. strontu, o częstotliwości rzędu 1015 Hz. Względna niestabilność chodu tych zegarów sięga obecnie 10–18 s/s. Z tego powodu w niedalekiej przyszłości nastąpić może kolejne zdefiniowanie jednostki czasu.

    Pomimo trudności w zdefiniowaniu pojęcia czasu, a nawet wobec wątpliwości co do potrzeby korzystania z tego parametru w niektórych działach fizyki, możliwy jest jego pomiar z niedokładnością o wiele rzędów mniejszą od niedokładności pomiaru wszystkich podstawowych i pochodnych wielkości układu SI.

Zródło: „65 lat Oddziału Gliwickiego SEP“, Gliwice 2018

 

Z historii Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich

 

Oddział Gliwicki Stowarzyszenia Elektryków Polskich został powołany jesienią 1953 r. Jego powstanie było wynikiem długich starań gliwickiego środowiska elektryków oraz przychylności Oddziału Zagłębia Węglowego, z którego Oddział się wywodzi.

    W czerwcu 1953 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich weszło w 35. rok swojej działalności. Liczyło około 6000 członków (czterokrotnie więcej niż w 1939 r.), zgrupowanych w 22 Oddziałach. Na terenie obecnego Województwa Śląskiego działały wówczas dwa Oddziały: Zagłębia Węglowego oraz powstały w 1951 r. Oddział Częstochowski. Lata pięćdziesiąte ubiegłego wieku to jednoznacznie ważny okres w rozwoju polskiej energetyki. Tworzy się nowoczesna elektroenergetyka i następuje intensywna elektryfikacja kraju. Utworzono sześć okręgów energetycznych i Państwową Dyspozycję Mocy. Powstawały nowe elektrownie, np. Żerań, Siekierki, Jaworzno II, Skawina, Konin. W tym czasie są tworzone zręby krajowego systemu przesyłowego. Wymagało to ujednolicenia napięć znamionowych sieci. Stan powojenny to niepołączone sieci przesyłowe, pracujące na rożnych napięciach (150, 110, 100, 60, 40 i 30 kV). W nowym projekcie założono rozbudowę sieci 110 kV i w kolejnym kroku budowę linii o napięciu 220 kV. Linia 220 kV początkowo prowadziła ze Śląska do centrum kraju. W 1960 r. liczyła już 9200 km i stała się siecią zamkniętą.

    W przemianach elektroenergetyki niepoślednią rolę odgrywało środowisko gliwickich elektryków i energetyków. Gliwice już w latach 50. były prężnym ośrodkiem myśli inżynierskiej. Od 1945 r. działała Politechnika Śląska z Wydziałem Elektrycznym, powstawały instytuty naukowe i biura projektów. Powstał m.in. Zakład Badań i Pomiarów „Elektropomiar“. Ale najważniejsi, zarówno w przemianach elektroenergetyki, jak i działaniach prowadzących do powstania Oddziału, byli ludzie. W Gliwicach pracowali związani z elektroenergetyką i przemysłem elektrotechnicznym oraz SEP-em prof. Jan Obrąpalski, prof. Lucjan Nehrebecki, prof. Zygmunt Gogolewski, prof. Andrzej Kamiński, prof. Jerzy Siwiński, mgr. inż. Edward Hebenstreit i wielu innych.

    Z inicjatywą utworzenia nowego Oddziału SEP wystąpiły na początku lat 50. trzy gliwickie koła należące do Oddziału Zagłębia Węglowego: przy Zakładzie Sieci Elektrycznych (15 członków), przy ZBiP „Energopomiar“ (59 członków) i przy Elektromontażu i Elektroprojekcie (55 członków). Pozytywną opinię wyraził Oddział Zagłębia Węglowego SEP, poparcia udzielił również Oddział Miejski Naczelnej Organizacji Technicznej w Gliwicach. Zarząd Główny SEP na posiedzeniu w dniu 2.10.1953 r. wyraził zgodę na utworzenie Oddziału w Gliwicach. Ten dzień przyjmuje się za datę powstania Oddziału SEP w Gliwicach.

    W chwili powstania Oddział Gliwicki sąsiadował z Oddziałami Zagłębia Węglowego, Opolskim i Częstochowskim. Swoją działalnością miał obejmować teren od Tarnowskich Gór poprzez Bytom, Świętochłowice po Wodzisław Śląski i Racibórz. W rzeczywistości granice rozdzielające obszar działania Oddziałów Gliwickiego i Zagłębia Węglowego są dość płynne, ale nigdy nie doprowadziło to do większych sporów i nieporozumień.

    Istotnym wydarzeniem w działalności Oddziału było uzyskanie osobowości prawnej. Wypełniając wniosek Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Delegatów z 2004 r. Zarząd przeprowadził odpowiednie procedury prawne i Sąd Rejonowy w Gliwicach w dniu 9.9.2006 r. wpisał Oddział Gliwicki SEP do Krajowego Rejestru Sądowego. Zostało również podpisane odpowiednie porozumienie z Zarządem Głównym SEP, na mocy którego Oddział przejął na własność powstałą jego staraniem i przez niego użytkowaną część majątku SEP. Od 1.1.2007 r. Oddział Gliwicki SEP prowadzi samodzielną działalność gospodarczą. W dniu 16.12.2010 r. Zarząd Główny SEP przyjął uchwałę o nadaniu Oddziałowi Gliwickiemu SEP imienia prof. Stanisława Fryzego.

    W chwili powstania Oddział Gliwicki SEP liczył 192 osoby, w co wchodzili członkowie trzech kół inicjujących powstanie Oddziału oraz 63 członków SEP z terenu Gliwic nie zrzeszonych w kołach. W 1954 r. powstały kolejne cztery koła: przy Biprohucie, Biprochemie, Energoprojekcie i Politechnice Śląskiej. W 1955 r. Oddział liczył już 11 kół zakładowych skupiających łącznie 335 członków. Rozkwit Oddziału przypadł na lata 60. i 70. ubiegłego wieku. W 1969 r. Oddział liczył 1046 członków, w roku 1980 – 2133 członków. W latach 80. i 90. nastąpiło zmniejszenie zainteresowania działalnością stowarzyszeniową, starsi odchodzili na emeryturę, młodsi często rezygnowali z działalności, rozpadały się koła zakładowe. Na przełomie wieków Oddział Gliwicki SEP liczył 730 członków. Na dzień 31.12.2017 r. Oddział liczy 745 członków zrzeszonych w 21 kołach oraz 4 członków wspierających. Tradycyjnie już duże koła SEP działają w zakładach zatrudniających kilkuset inżynierów i techników elektryków. Najliczniejsze koła działają przy Politechnice Śląskiej, Energopomiarze, Tauron Dystrybucja SA. Liczne są również koła terenowe: Bytomskie, Gliwickie, Knurowskie, Rybnickie i Koło przy Zarządzie Oddziału.

Na podstawie publikacji „65 lat Oddziału Gliwickiego

Stowarzyszenia Elektryków Polskich“, opracowanie:
Kazimierz Gierlotka, Andrzej Grabowski, Jan Kapinos

 

Przepisy prawne i normalizacja – ochrona przed wyładowaniami piorunowymi

 

Urządzenia i instalacje elektryczne w Republice Czeskiej powinny spełniać wymagania czeskich norm technicznych szeregu 62305, dotyczące ochrony przed wyładowaniami piorunowymi. U starszych budynków z ochroną przed wyładowaniami piorunowymi zainstalowanymi przed 1998 rokiem można stosować starszą czeską normę techniczną ČSN 34 1390 z 1969 roku: Przepisy elektrotechniczne – przepisy dotyczące ochrony przed wyładowaniami piorunowymi (Elektrotechnické předpisy – Ochrana před bleskem), o ile spełnione są przepisy prawne. Obowiązującym w Republice Czeskiej przepisem prawnym jest ogłoszenie nr 268/2009 Dz.U., o warunkach technicznych obowiązujących dla budynków, art. 36 (vyhláška č. 268/2009 Sb. o technických požadavcích na stavby, § 36) – Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi muszą być budowane tam, gdzie wyładowanie piorunowe mogłyby spowodować: a) zagrożenie życia lub zdrowia osób, zwłaszcza w budynkach mieszkalnych, budynkach z pomieszczeniem do zgromadzania się, w budynkach handlowych, służby zdrowia i szkolnictwa, budynkach służących zakwaterowaniu lub pomieszczeniach dla większej liczby zwierząt hodowlanych, b) awarię z rozległymi następstwami na budynkach użyteczności publicznej  (elektrownie, gazownie, wieże ciśnień), c) wybuch, d) szkody na budynkach dziedzictwa kultury, e) przeniesienie pożaru na sąsiednie budynki uwzględnione w punktach a-d, g) zagrożenie budowli na wzgórzu lub wystającej nad otoczeniem (kominy, wieża, wieża widokowa, stacja nadawcza). Podkreślić należy, że normy techniczne nie są w Republice Czeskiej przepisem prawnym. Możliwe są odstępstwa, jednak normy określają niejako minimalne warunki bezpieczeństwa, jakie są wymagane. Natomiast przepisy prawne zamieszczone w dzienniku ustaw, należy bezwzględnie stosować.

ČSN EN 62305-1 ed.2 (34 1390) Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi – Część 1: Zasady ogólne, 09/2011 (Ochrana před bleskem – Část 1: Obecné principy)

ČSN EN 62305-2 ed.2 (34 1390) Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi – Część 2: Kierowanie ryzyka, 02/2013 (Ochrana před bleskem – Část 2: Řízení rizika)

ČSN EN 62305-3 ed.2 (34 1390) Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi – Część 3: Szkody materialne na budowach i zagrożenie życia, 01/2012 (Ochrana před bleskem – Část 3: Hmotné škody na stavbách a ohrožení života)

ČSN EN 62305-4 ed.2 (34 1390) Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi – Część 4: Systemy elektryczne i elektroniczne na budowach, 09/2011 (Ochrana před bleskem – Část 3: Elektrické a elektronické systémy na stavbách)

ČSN EN 61663-1 (34 1391) Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi – Linie telekomunikacyjne – Część 1: Instalacje światłowodowe, 08/2001 (Ochrana před bleskem – Telekomunikační vedení – Část 1: Instalace optickými kabely)

ČSN EN 61663-2 (34 1391) Ochrona przed wyładowaniami piorunowymi – Linie telekomunikacyjne – Część 2: Linie wykonane przewodami metalowymi, 03/2002 (Ochrana před bleskem – Telekomunikační vedení – Část 2: Vedení s kovovými vodiči)

ČSN EN 62561-1 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 1: Wymagania stawiane elementom połączeniowym, 12/2017 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 2: Požadavky na spojovací součásti)

ČSN EN 62561-2 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 2: Wymagania dotyczące przewodów i uziomów, 12/2018 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 2: Požadavky na vodiče a zemniče)

ČSN EN 62561-3 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 3: Wymagania dotyczące iskiernika separacyjnego, 04/2018 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 3: Požadavky na oddělovací jiskřiště)

ČSN EN 62561-4 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 4: Wymagania dotyczące podpory przewodów, 05/2018 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 4: Požadavky na podpěry vodičů)

ČSN EN 62561-5 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 5: Wymagania dotyczące szaf rewizyjnych rewizyjnych i wykonania uziomów, 05/2018 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 5: Požadavky na revizní skříně a provedení zemničů)

ČSN EN 62561-6 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 6: Wymagania dotyczące liczników uderzeń piorunów, 12/2018 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 5: Požadavky na čítače úderů blesků)

ČSN EN 62561-7 ed.2 (35 7605) Elementy systemu ochrony przed wyładowaniami piorunowymi LPSC – Część 7: Wymagania dotyczące mieszanek ulepszających uziom, 12/2018 (Součástí systému ochrany před bleskem LPSC – Část 7: Požadavky na směsi zlepšující uzemnění)

 

Normalizacja – instalacje elektryczne wysokiego napięcia

 

ČSN EN 61936-1 (33 3201) Instalacja elektryczna powyżej AC 1 kV – Część 1: Przepisy ogólne, 12/2011 (Elektrická instalace nad AC 1 kV – Část 1: Všeobecná pravidla)

ČSN EN 50522 (33 3201) Uziemianie instalacji elektrycznych powyżej AC 1 kV, 12/2011 (Uzemňování elektrických instalací nad AC 1 kV)

ČSN EN 61243-1 (35 9724) Prace pod napięciem – Próbnik napięcia – Część 1: Typu pojemnościowego dla wykorzystania przy napięciu przemiennym powyżej 1 kV, 01/2006 (Práce pod napětím – Zkoušečky napětí – Část 1: Kapacitního typu pro použití při střídavém napětí nad 1 kV)

ČSN EN 61243-2 (35 9724) Prace pod napięciem – Próbnik napięcia – Część 2: Typu oporowego dla wykorzystania przy napięciu przemiennym od 1 kV do 36 kV, 12/1999 (Práce pod napětím – Zkoušečky napětí – Část 2: Odporového typu pro použití při střídavém napětí od 1 kV do 36 kV)

ČSN EN 62271-1 ed.2 (35 4205) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 1: Postanowienia wspólne, 03/2018 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 1: Společná ustanovení pro spínací a řídicí zařízení střídavého proudu)

ČSN EN 62271-3 ed.2 (35 4226) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 3: Granica cyfrowa według IEC 61850, 12/2015 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 3: Digitální rozhraní podle IEC 61850)

ČSN EN 62271-4 (35 4206) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 4: Manipulacja z flourkiem siarki SF6 i jego wykorzystanie w wysokonapięciowych aparaturach rozdzielczych i sterowniczych, 05/2014 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 4: Manipulace s flouridem sírovým SF6 a jeho použití ve vysokonapěťových spínacích a řídicích zařízeních)

ČSN EN 62271-37-082 (35 4228) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 37-082: Metoda normalizowana pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego u wyłączników prądu przemiennego, 10/2014 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 37-082: Normalizovaný postup měření hladin akustického tlaku u vypínačů střídavého proudu)

ČSN EN 62271-100 ed.2 (35 4220) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 100: Wyłączniki prądu przemiennego, 12/2009 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 100: Vypínače střídavého proudu)

ČSN EN 62271-101 ed.2 (35 4222) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 101: Badania syntetyczne, 07/2013 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 101: Syntetické zkoušky)

ČSN EN 62271-102 (35 4210) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 102: Odłączniki i uziomy prądu przemiennego dla napięcia 1000 V, 01/2003 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 102: Odpojovače a uzemňovače střídavého proudu na napětí 1000 V)

ČSN EN 62271-103 (35 4211) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 103: Wyłączniki dla napięć znamionowych powyżej 1 kV do 52 kV włącznie, 03/2012 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 103: Spínače pro jmenovitá napětí nad 1 kV do 52 kV včetně)

ČSN EN 62271-104 ed.2 (35 4211) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 104: Wyłączniki dla napięcia znamionowego powyżej 52 kV, 11/2015 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 104: Spínače střídavého proudu pro jmenovitá napětí vyšší než 52 kV)

ČSN EN 62271-105 ed.2 (35 4230) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 105: Kombinacja wyłącznika z bezpiecznikami topikowymi dla prądu zmiennego o napięciu znamionowym powyżej 1 kV do 52 kV włącznie, 06/2013 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 105: Kombinace spínače s pojistkami na střídavý proud o jmenovitých napětích nad 1 KV do 52 kV včetně)

ČSN EN 62271-106 (35 4280) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 106: Styczniki, jednostki stycznikowe sterujące i rozrusznik motorów prądem przemiennym, 03/2012 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 106: Stykače, stykačové řídicí jednotky a spouštěče motorů střídavým proudem)

ČSN EN 62271-107 ed.2 (35 4215) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 107: Wyłączniki siłowe prądu przemiennego z bezpiecznikami topikowymi na napięcie znamionowe powyżej 1 kV do 52 kV włącznie, 01/2013 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 107: Výkonové spínače střídavého proudu s pojistkami pro jmenovitá napětí nad 1 kV do 52 kV včetně)

ČSN EN 62271-108 (35 4226) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 108: Wyłączniki prądu przemiennego z funkcją rozłączeniową dla napięcia znamionowego powyżej 72,5 kV, 08/2006 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 108: Vypínače střídavého proudu s odpojovací funkcí pro jmenovitá napětí 72,5 kV a vyšší)

ČSN EN 62271-109 ed.2 (35 4227) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 109: Równległe wyłączniki prądu przemiennego kondensatorów szeregowych, 12/2009 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 109: Paralelní spínače střídavého proudu sériových kondensátorů)

ČSN EN 62271-110 ed.4 (35 4224) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 107: Wyłączanie obciążenia indukcyjnego, 05/2018 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 110: Spínání induktivní zátěže)

ČSN EN 62271-112 (35 4212) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 112: Uziomy wysokiej szybkości do gaszenia łuku wtórnego w sieciach przesyłowych, 05/2014 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 112: Vysokorychlostní uzemňovače pro zhášení sekundárního oblouku v přenosových vedeních)

ČSN EN 62271-200 (35 7181) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 200: Metalowe obudowane rozdzielnice na prąd przemienny dla napięć znamionowych powyżej 1 kV do 52 kV włącznie, 06/2012 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 200: Kovově kryté rozváděče na střídavý proud pro jmenovitá napětí nad 1 kV do 52 kV včetně)

ČSN EN 62271-202 (35 3716) Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 202: Transformatory blokowe vn/nn, 09/2014 (Vysokonapěťová spínací a řídicí zařízení – Část 202: Blokové transformátory vn/nn)

ČSN EN 50341-1 ed.2 (33 3300) Elektroenergetyczne linie napowietrzne z napięciem powyżej AC 1 kV – Część 1: Wymagania ogólne – Wspólne specyfikacje, 11/2013 (Elektrická venkovní vedení s napětím nad AC 1 kV – Část 1: Obecné požadavky – Společné specifikace)

ČSN EN 50341-2-19 (33 3300) Elektronergetyczne linie napowietrzne z napięciem powyżej AC 1 kV – Część 2-19: Krajowe Warunki Normatywne NNA dla Republiki Czeskiej oparte na EN 50341-2:2012, 11/2017 (Elektrická venkovní vedení s napětím nad AC 1 kV – Část 2-19: Národní normativní aspekty NNA pro Českou republiku založené na EN 50341-2:2012)

ČSN EN 50341-2-22 (33 3300) Elektroenergetyczne linie napowietrzne z napięciem powyżej AC 1 kV – Część 2-22: Krajowe Warunki Normatywne NNA dla Polski oparte na EN 50341-2:2012, 10/2016 (Elektrická venkovní vedení s napětím nad AC 1 kV – Část 2-22: Národní normativní aspekty NNA pro Polsko založené na EN 50341-2:2012)

ČSN EN 50341-2 (33 3300) Elektroenergetyczne linie napowietrzne z napięciem powyżej AC 45 kV – Część 2: Wykaz normatywnych aspektów narodowych, 06/2002 (Elektrická venkovní vedení s napětím nad AC 45 kV – Část 2: Seznam národních normativních aspektů)

ČSN EN 50341-3 (33 3300) Elektroenergetyczne linie napowietrzne z napięciem powyżej AC 45 kV – Część 3: Zbiór normatywnych aspektów narodowych, 06/2002 (Elektrická venkovní vedení s napětím nad AC 45 kV – Část 3: Soubor národních normativních aspektů)

 

Normalizacja – transformatory siłowe

 

ČSN EN 60076-1 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 1: Ogólnie, 05/2012 (Výkonové transformátory – Část 1: Obecně)

ČSN EN 60076-2 ed.2 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 2: Ocieplenie transformatorów zanurzonych w cieczy, 12/2011 (Výkonové transformátory – Část 2: Oteplení transformátorů ponořených do kapaliny)

ČSN EN 60076-3 ed.2 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 3: Poziomy izolacji, próby wytrzymałości elektrycznej i zewnętrzne odstępy izolacyjne w powietrzu, 05/2014 (Výkonové transformátory – Část 3: Izolační hladiny, dielektrické zkoušky a vnější vzdušné vzdálenosti)

ČSN EN 60076-4 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 4: Przewodnik opisujący próby atmosferyczne i włączeniowe napięciem impulsywnym – transformatory siłowe i dławiki, 06/2003 (Výkonové transformátory – Část 4: Průvodce zkouškami atmosférickým a spínacím impulzním napětím – výkonové transformátory a tlumivky)

ČSN EN 60076-5 ed.2 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 5: Wytrzymałość zwarciowa, 01/2007 (Výkonové transformátory – Část 5: Zkratová odolnost)

ČSN EN 60076-6 (35 1001) Transformatory siłowe, Część 6: Dławiki, 02/2009 (Výkonové transformátory – Část 6: Tlumivky)

ČSN EN 60076-7 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 7: Wytyczne dotyczące obciążania siłowych transformatorów olejowych, 04/2007 (Výkonové transformátory – Část 7: Směrnice pro zatěžování olejových výkonových transformátorů)

ČSN EN 60076-8 (35 1008) Transformatory siłowe – wytyczne dotyczące zastosowania, 08/2000 (Výkonové transformátory – pokyny pro použití)

ČSN EN 60076-10 ed.2 (35 1089) Transformatory siłowe – Część 10: Wyznaczanie poziomów dźwięku, 06/2017 (Výkonové transformátory – Část 10: Stanovení hladin hluku)

ČSN EN 60076-11 (35 1001) Transformatory siłowe, Część 11: Transformatory suche, 03/2005 (Výkonové transformátory – Část 11: Suché transformátory)

ČSN EN 60076-12 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 12: Wytyczne dla obciążania suchych transformatorów siłowych, 02/2013 (Výkonové transformátory – Část 12: Směrnice pro zatěžování suchých výkonových transformátorů)

ČSN EN 60076-13 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 13: Transformatory z ochroną własną wypełnione cieczą, 05/2007 (Výkonové transformátory – Část 13: Transformátory s vlastním chráněním plněné kapalinou)

ČSN EN 60076-14 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 14: Transformatory siłowe zanurzone w cieczy wykorzystujące wysokocieplne materiały izolacyjne, 06/2014 (Výkonové transformátory – Část 14: Výkonové transformátory ponořené do kapaliny používající vysokoteplotní izolační materiály)

ČSN EN 60076-16 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 16: Transformatory dla zastosowania z turbinami wiatrowymi, 06/2012 (Výkonové transformátory – Část 16: Transformátory pro použití s větrnými turbínami)

ČSN EN 60076-18 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 18: Pomiary odpowiedzi frekwencyjnej, 04/2013 (Výkonové transformátory – Část 18: Měření kmitočtové odezvy)

ČSN EN 60076-19 (35 1001) Transformatory siłowe – Część 19: Zasady wyznaczania niepewności przy pomiarach strat w transformatorach siłowych i dławikach, 05/2016 (Výkonové transformátory – Část 19: Pravidla pro stanovení nejistot při měření ztrát na výkonových transformátorech a tlumivkách)

 

Pytania dotyczące wyłączników różnicowoprądowych RCD w budynku mieszkalnym

 

Czy norma PN-HD 60364-7-701:2010 nakazuje stosowanie wyłącznika różnicowoprądowego wydzielonego tylko na łazienkę? Czy po prostu łazienka ma być zabezpieczona wyłącznikiem obejmującym również inne odwody w budynku? Czy jakakolwiek norma nakazuje zastosowanie więcej niż jednego wyłącznika różnicowoprądowego w budynku mieszkalnym jednorodzinnym?

    Odpowiedź Edwarda Musioła, redaktora naczelnego miesięcznika „INPE – Informacje o normach i przepisach elektrycznych“. Ad 1) Wszelkie obwody w łazience – poza obwodami SELV, PELV i z separacją elektryczną – powinny być chronione jednym lub wieloma wyłącznikami różnicowoprądowymi wysokoczułymi (IDn do 30 mA). Taki wyłącznik może chronić również obwody poza łazienką, ale lepiej dbać o przejrzysty układ instalacji elektrycznej. Ad 2) W budynku mieszkalnym jednorodzinnym, z jednym wyłącznikiem RCD na całą instalację, lokatorom groziłby blekaut w razie zbędnego zadziałania RCD z błahej przyczyny. Żadna norma tego nie zakazuje, bo normalizacja zakłada rozsądek jej użytkowników i nie zajmuje się groźbą rozwiązań absurdalnych.

    PS: W Republice Czeskiej obowiązuje identyczny przepis. W normie ČSN 33 2000-7-701 ed.2 (9/2007), art. 701.415.1, czytamy: W pomieszczeniach, w których jest wanna kąpielowa lub natrysk, muszą być wszystkie obwody elektryczne wyposażone wyłącznikiem różnicowoprądowym (wyłącznikami różnicowoprądowymi) z rezydualnym prądem wyłączenia mniejszym niż 30 mA. Wyłącznik różnicowoprądowy nie wymaga się tylko dla następujących obwodów: a) u których jest jako postanowienie ochronne zastosowana ochrona z separacją elektryczną (elektrické oddělení), kiedy dla każdego odbiornika elektrycznego jest urządzony samodzielny obwód zasilania, b) u których jako postanowienie ochronne jest zastosowane SELV lub PELV. TT

 

Oprawy oświetleniowe w strefie 2 pomieszczeń kąpielowych

 

Mam pytanie odnośnie do normy PN-HD 60364-7-701:2010. W normie znajdują się takie sformułowania jak „dodaje się“ i „modyfikacja“. Jak rozumieć takie zwroty. Głównie interesuje mnie rozdział 701.55 – Odbiorniki energii elektrycznej. W normie PN-IEC 60364-7-701:1999 widniał zapis, że w strefie 2 można montować oprawy oświetleniowe o klasie ochronności II. W punkcie 701.55 normy PN-HD 60364-7-701:2010 jest sformułowanie „dodaje się“ i następnie opisane odbiorniki w strefie 0 i 1. Czy to znaczy, że dalej jest obowiązek, aby oprawy w strefie 2 były w II klasie ochronności, czy ten zapis uznaje się za nieważny? („INPE“, nr 226-227)

    Odpowiedź Edwarda Musioła, redaktora naczelnego miesięcznika „INPE – Informacje o normach i przepisach elektrycznych“: Wprowadzenie w normach – bez żadnego wyjaśnienia – dopisków Dodaje się (ang. To add) oraz Modyfikacja (ang. Modify) jest przejawem lekceważenia użytkowników norm, którzy finansują normalizację (…). Pozostaje ufać, że notka „dodaje się“ oznacza zapisy, których nie było w poprzednim wydaniu normy, a „modyfikacja“ dotyczy postanowień, które zostały tylko zmienione. Te notki do niczego nie są potrzebne, przeciwnie zagrażają nieporozumieniami. Od dawna jest znany logiczny sposób informowania użytkownika norm o zmianach. Publikuje się nową wersję pełnego tekstu normy, a na marginesie pionową kreską zaznacza się wszelkie zmiany w porównaniu z poprzednim wydaniem: modyfikacje tekstu, uzupełnienia tekstu i skreślenia. Aktualna norma PN-HD 60364-7-701:2010 była poprzedzona wydaniem PN-HD 60364-7-701:2007, a ta z kolei – wydaniem PN-IEC 60364-7-701:1999. Poprzedni to taki, który bezpośrednio poprzedza. W normie PN-IEC 60364-7-701:1999 w rozdziale 701.55 jest napisane: „W strefie 2 można instalować jedynie podgrzewacze wody oraz oprawy oświetleniowe II klasy ochronności“. A to zupełnie co innego niż sugeruje Czytelnik. Ponadto norma z roku 1999 nie poprzedza bezpośrednio aktualnej normy z roku 2010 i nie ona powinna być odniesieniem notek Dodaje się oraz Modyfikacja w normie z roku 2010.

   W stosunku do samych opraw oświetleniowych w strefie 2 pomieszczeń kąpielowych wymaganie jest jedno: ma to być oprawa o stopniu ochrony obudowy co najmniej IPX4, tzn. w wykonaniu co najmniej bryzgoszczelnym. Nie ma żadnych wymagań odnośnie klasy ochronności, tzn. każda z nich (I, II, III) jest dopuszczalna. Oczywiście obwód oświetleniowy 230 V zasilający oprawy w łazience powinien być chroniony wyłącznikiem różnicowoprądowym wysokoczułym (IDn do 30 mA), a przewody ułożone w ścianie powinny znajdować się na głębokości ograniczającej możliwość ich uszkodzenia, np. gwoździem lub wiertłem.

   W roku 2008, kiedy wchodziła w życie gruntowna nowelizacja postanowień arkusza 60364-7-701, ukazały się na ten temat obszerne komentarze normalizatorów niemieckich. Zainteresowanym polecić można zwłaszcza numer 12/2008 miesięcznika Elektropraktiker oraz numer 23-24/2008 dwutygodnika Elektro- und Gebäudetechniker.

    PS: Normalizacja czeska – obowiązuje czeska norma techniczna ČSN EN 33 2000-7-701:2012, ed.2, przedtem obowiązywała ČSN 33 2000-7-701:2000. Pionowa kreska na marginesie oznacza różnicę czeskiej normy od normy europejskiej. Norma czeska nie przejęła dosłownego tłumaczenia dokumentu europejskiego z języka angielskiego, tłumaczenie dopełniła dodaniem przepisów narodowych. TT

 

Jak działa silnik indukcyjny?

 

Silnikiem indukcyjnym nazywamy silnik elektryczny, w którym prąd w uzwojeniach części ruchomej, zwanej wirnikiem, powstaje w wyniku indukcji elektromagnetycznej. Magnes trwały lub elektromagnes zasilany prądem stałym, wprowadzony w ruch obrotowy wokół osi przechodzącej przez środek jego osi magnetycznej, wytwarza wirujące pole magnetyczne.

    Wirujące pole magnetyczne można również otrzymać za pomocą prądu trójfazowego płynącego w trzech uzwojeniach przesuniętych względem siebie o 120 O. Wytworzone w ten sposób wirujące pole magnetyczne stanowi zasadę działania trójfazowego silnika indukcyjnego. Jeśli do wnętrza stojana silnika indukcyjnego wprowadzimy klatkę z prętów miedzianych osadzonych na rdzeniu i osi, to klatka ta zacznie wirować zgodnie z kierunkiem wirowania pola magnetycznego. Linie sił wirującego pola magnetycznego będą bowiem przecinać pręty klatki i pojawią się w nich siły elektromagnetyczne o kierunku wyznaczonym regułą prawej dłoni. Ponieważ pręty są ze sobą połączone tworząc obwód zamknięty, o małym oporze, to przez pręty klatki popłyną duże prądy. Na ten prąd płynący w prętach klatki i znajdujący się w wirującym polu stojana działa siła dynamiczna – o kierunku wyznaczonym regułą lewej dłoni, i powstaje moment obrotowy powodujący wirowanie wirnika zgodnie z kierunkiem wirowania pola, ale o prędkości kątowej nieco mniejszej. Gdyby silnik obracał się z prędkością równą prędkości pola wirującego, to prąd w wirniku zanikłby. Tarcie jednak istnieje nawet przy biegu jałowym silnika i wirnik na skutek oporów tarcia zacznie się wolniej obracać. Stąd wniosek: wirnik musi się zawsze obracać wolniej od wirującego pola stojana, jego ruch nie odbywa się synchronicznie z pole wirującym i dlatego silnik taki zaliczamy do silników asynchronicznych.

    Stosunek różnicy prędkości kątowych pola wirującego i wirnika do prędkości kątowej pola nazywa się poślizgiem i wyraża się w procentach. Przy obciążeniu znamionowym poślizg wynosi ok. 7 %. W miarę zwiększania obciążenia silnika prędkość kątowa wirnika maleje (poślizg się zwiększa), a prąd pobierany z sieci przez silnik zwiększa się i jednocześnie zwiększa się moment obrotowy silnika. Największy prąd pobiera silnik przy nieruchomym wirniku, jednakże w takim stanie moment obrotowy nie jest największy. Gdy moment rozruchowy silnika jest mniejszy od momentu obciążającego, silnik nie może ruszyć, dopływający prąd jest kilkakrotnie większy od znamionowego i jeśli szybko nie zadziała zabezpieczenie, silnik może ulec uszkodzeniu.

    W niektórych przyrządach oraz silnikach elektrycznych o małych mocach wykorzystane zostało wirujące pole magnetyczne uzyskiwane z prądu dwufazowego. Stojan takiego silnika zasilany jest prądem jednofazowym, a drugą fazę uzyskuje się przez przesunięcie fazowe w uzwojeniu pomocniczym za pomocą np. kondensatora; silnik jednofazowy będzie się obracał po rozruchu nawet po wyłączeniu uzwojenia pomocniczego. Często są stosowane w uzwojeniu pomocniczym zamiast kondensatorów – cewki (dławiki). W takim przypadku uzwojenie pomocnicze zawsze się wyłącza po rozruchu.

    Stosowane są dwa typy trójfazowych silników indukcyjnych: silniki klatkowe (zwarte) i silniki pierścieniowe. Różnica między tymi typami polega jedynie na różnej budowie wirników. Stojany silników indukcyjnych budowane są z blach grubości 0,35… 0,5 mm, izolowanych względem siebie cienkim papierem lub warstwą lakieru izolacyjnego. Blachy z wyciętymi na uzwojenia żłobkami są ściągnięte śrubami izolowanymi od blach stojana. Montowany rdzeń stojana umieszcza się w stalowym kadłubie silnika zamkniętym tarczami łożyskowymi. W żłobkach stojana umieszcza się trójfazowe uzwojenie stojana. Sześć końców uzwojenia stojana doprowadzone jest do tabliczki zaciskowej, co umożliwia przełączenie uzwojeń z gwiazdy w trójkąt Dzięki temu ten sam silnik może być dostosowany do pracy w sieciach o dwóch napięciach znamionowych (400 V i 230 V). Rdzeń wirnika przewodzący strumień magnetyczny ma kształt walca i wykonany jest z odizolowanych od siebie blach stalowych osadzonych na osi wirnika. W żłobkach na zewnętrznej powierzchni rdzenia umieszcza się uzwojenie izolując je od rdzenia.

    W silnikach klatkowych uzwojenie wirnika ma kształt klatki. Uzwojenie miedziane wirnika silnika klatkowego składa się z szeregu prętów wsuniętych do żłobków. Na wystające z rdzenia części prętów nasadza się z obu stron pierścienie, które przylutowuje się lub przyspawa do prętów. Stosuje się również uzwojenia aluminiowe otrzymywane przez odlewanie.

    Silniki pierścieniowe mają w żłobkach rdzenia wirnika zamiast prętów klatki nawinięte uzwojenie trójfazowe. Trzy fazy tego uzwojenia są połączone tworząc gwiazdę, a trzy końce gwiazdy przyłączone są do pierścieni ślizgowych, odizolowanych od siebie i od wału wirnika, na którym są osadzone. Do pierścieni przylegają szczotki osadzone w trzymadłach szczotkowych. Szczotki połączone są przewodami z opornikiem służącym jako rozrusznik lub jako rozrusznik-regulator prędkości kątowej. Przez włączenie oporów w obwód uzwojeń wirnika następuje nie tak gwałtowny rozruch silnika. Pomimo, że prąd rozruchowy znacznie zmniejsza się, moment rozruchowy przy włączonych oporach jest znacznie większy od momentu rozruchowego, gdyby pierścienie były zwarte. Pozwala to na rozruch przy sprzężeniu z obciążoną maszyną napędzaną. Stosowanie regulatora pozwala na niewielką regulację prędkości kątowej. TT

 

Diagnostyka silników elektrycznych

 

Wyroby i systemy elektrotechniczne składają się zwykle z większej liczby elementów, przy czym uszkodzenie jednego elementu może wywołać uszkodzenie całej części albo nawet systemu. Dlatego poziom bezawaryjności elementów może w określony sposób warunkować osiągalną niezawodność potrzebnych zespołów technologicznych, które zabezpieczają wyroby.

    Struktura niezawodności modelów elementów nie jest niezmienna. Z pogłębiającą się wiedzą o procesach degradacyjnych w elementach musimy systemy nieustannie precyzować tak, aby teoretyczne obliczenia na modelach również u bardzo złożonych elementów stale zbliżały się do rzeczywistości.

    Konstruktor lub projektant nowego systemu potrzebuje na etapie rozwiązania zadania wiarygodne dane o bezawaryjności elementów, które zamierza wykorzystać. Informacje różnych producentów o natężeniu uszkodzeń takich samych lub technologicznie podobnych elementów i dane dotyczące eksploatacji systemów przez różne wydziały produkcyjne często różnią się znacznie nawet o kilka rzędów wielkości. Różnice wynikają przede wszystkim stąd, że wyniki były ustalane przy odmiennych warunkach, z różnymi kryteriami uszkodzeń i z niejednakową wiarygodnością. Informacje o bezawaryjności elementów są porównywalne, jeżeli bezawaryjność elementów jest określona przez następujące dane: natężenie uszkodzeń, kryteria uszkodzeń, warunki w których wartości natężenia uszkodzeń były określone, wielkość zbioru kontrolowanego podczas prób, granice wiarygodności. Bezawaryjność elementów jest określona przez ich wykonanie techniczne i technologiczne, wykorzystanie funkcyjne, środowisko robocze i system bieżącej konserwacji wydziału produkcyjnego, w którym element pracuje. Obciążenie elementów możemy rozdzielić do dwu grup: obciążenie wywołane przez wpływy wewnętrzne i obciążenie wywołane przez wpływy zewnętrzne. Obciążenia mogą występować samodzielnie lub mogą się w różny sposób kombinować. Obciążenia elementów przez środowisko robocze wywołują następujące wpływy: temperatura, wilgotność, proch i pył, obciążenia mechaniczne – wibracje i uderzenia, promieniowanie, przeciążanie, system konserwacji i opieka o element, przyrząd lub maszynę, dotrzymywanie instrukcji obsługi i konserwacji określonej maszyny przez pracodawcę.

    Silniki elektryczne są typowymi elementami, które ulegają zużyciu, dlatego ich natężenie uszkodzeń nie jest podczas przebiegu używania stałe, ale rośnie z czasem. Pomimo to, podczas obliczeń, możemy zastąpić zmienną wartość natężenia uszkodzeń wartością stałą, to znaczy średnią wartością natężenia uszkodzeń w danym interwale czasowym. Zawsze jednak trzeba określić, dla którego interwału czasowego wartość średniego natężenia uszkodzeń obowiązuje.

    Dla silników indukcyjnych mają zastosowanie następujące podstawowe mechanizmy powstania uszkodzeń: zużycie łożysk, niedoskonały system smarowania, starzenie cieplne materiałów izolacyjnych uzwojenia i klinów wpuszczanych, spójność czół zezwoju, asymetria pola elektromagnetycznego, miękka rama fundamentowa, naderwany betonowy fundament, niewspółosiowość napędowej i napędzanej części napędu, niewyważenie wirujących materiałów, przeciążanie silnika elektrycznego, zasilanie podwyższonym napięciem.

    Na niezawodność silnika elektrycznego podstawowy wpływ ma produkcja jego poszczególnych części, przede wszystkim produkcja maszynowa. Konieczne jest dotrzymywać określone tolerancje podczas obróbki. Dokładna obróbka ma wpływ na równomierne rozmieszczenie szczeliny powietrznej, a tym samym na symetrię pola elektromagnetycznego, które szczelina powietrzna przenosi. Kolejnym niemniej ważnym punktem niezawodności jest obwód magnetyczny silnika elektrycznego, który składa się z blachy prądnicowej. Produkcja blach magnetycznych jest skomplikowana i można ją jednoznacznie kontrolować z wykorzystaniem obowiązujących norm czeskich i europejskich. Tak samo cięcie i wykrajanie blach musi być dobrej jakości, ponieważ niedokładności również mogą mieć negatywny wpływ na pole elektromagnetyczne.

    Na produkcję poszczególnych elementów silnika elektrycznego odbiorca nie ma wpływu ani nie może jej podczas produkcji skontrolować. Tym samym jakość każdego wyprodukowanego silnika elektrycznego zależy wyłącznie od samego producenta. Odbiorca ma wpływ na niezawodność, czyli jakość, silnika elektrycznego, dopiero podczas odbioru silnika na stanowisku kontrolnym producenta, a następnie podczas eksploatacji w procesie roboczym, dla którego jest silnik przeznaczony.

Na podstawie publikacji „Zvyšování spolehlivosti asynchronních elektromotorů včetně poháněných strojů“ (Mieczysław Hudeczek, 2011), opracowanie i tłumaczenie:  T. T.

 

Spis treści

 

Jerzy Hickiewicz gościem SEP w RC – 1.6.2018 r.                                                                 1

Nekrolog – Mieczysław Hudeczek (1951-2018)                                                                        2

Spotkanie członków i sympatyków SEP – 15.11.2018 r.                                                          3

Obchody 65 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich                           3

Przeczytaliśmy w publikacji „65 lat Oddziału Gliwickiego SEP…“                                           4

Czas i jego pomiar                                                                                                                    5

Z historii Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich                                      7

Przepisy prawne i normalizacja – ochrona przed wyładowaniami piorunowymi                     9

Normalizacja – instalacje elektryczne wysokiego napięcia                                                      10

Normalizacja – transformatory siłowe                                                                                      12

Pytania dotyczące wyłączników różnicowoprądowych RCD w budynku mieszkalnym,         13

INPE nr 229

Oprawy oświetleniowe w strefie 2 pomieszczeń kąpielowych, INPE nr 226-7                        14

Jak działa silnik indukcyjny?                                                                                                      15

Diagnostyka silników elektrycznych                                                                                          16

Spis treści                                                                                                                                 18

Diagnostyka silników elektrycznych – rysunki                                                                          19

„65 lat Oddziału Gliwickiego SEP“ – publikacja                                                                        20

 

W publikacji opisującej podnoszenie niezawodności silników indukcyjnych („Zvyšování spolehlivosti asynchronních motorů včetně poháněných strojů“, Mieczysław Hudeczek, 2011), w rozdziale 11 są opisane pomiary pól temperaturowych agregatu badawczego (dwa silniki indukcyjne, z których jeden to silnik, a drugi hamulec silnikowy (generator). Dane na etykiecie oraz parametry obu silników elektrycznych powinny być takie same: moc znamionowa 15 kW, obroty znamionowe 2900 min-1, napięcie znamionowe 380 V, prąd znamionowy 29,5 A. Pomiary temperatur przebiegały w siedmiu etapach podczas trzech różnych działań agregatu. Do pomiaru temperatur i pola temperaturowego wykorzystano kamerę termowizyjną.

Rys. 1: Oznaczenie miejsc śledzenia temperatur

 

Rys. 2: Kamera termowizyjna FLUKE TI 45

 

Rys. 3: Pole temperaturowe obciążonego agregatu ze sztuczną mimośrodkowością szczeliny powietrznej

 

Rys. 4: Widok na pole temperaturowe napędowego i napędzanego silnika indukcyjnego

 

Publikacja jubileuszowa

 

Oddział Gliwicki Stowarzyszenia Elektryków Polskich wydał z okazji jubileuszu 65-lecia działalności publikację „65 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1953-2018)“, autorstwa Szymona Ciury, Romana Miksiewicza i Piotra Zientka. W opracowaniu zebrano i opisano główne obszary działalności Oddziału na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Zamieszczone zostały także referaty naukowo-techniczne członków Oddziału, które były przedstawione podczas uroczystości jubileuszowej. Słowo wstępne do publikacji napisał Jan Kapinos, prezes Oddziału Gliwickiego SEP.

 

Okładka publikacji „65 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1953-2018)“, Gliwice 2018

 

„Biuletyn Internetowy SEP“ – BIULETYN SEP numer 43, wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), zamknięcie numeru: 19.11.2018 r., adres wydawnictwa: 737 01 Český Těšín (Czeski Cieszyn), ul. Střelniční (Strzelnicza) 28/209, redaktor: inż. Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská (Trzyniec-Końska) 49, wydano w formie zeszytu dla członków SEP (gratis) i elektronicznie na www.coexistentia.cz/SEP/strona4.htm.