xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Biuletyn Internetowy

Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

BIULETYN SEP – numer 35

 

Czeski   Cieszyn

11 / 2 0 1 4

 

http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html

 

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

 

    Szanowni, Drodzy Czytelnicy!

    Przed Wami kolejny numer Biuletynu Internetowego SEP, który w formie zeszytu otrzymają wszyscy nasi członkowie. Zapraszam Was uprzejmie do lektury tego numeru. Jak zwykle, mam nadzieję, każdy z Was znajdzie tematy leżące w zakresie swoich zainteresowań.

    Z artykułów informacyjnych zwracam uwagę na informacje dotyczące działalności naszego Stowarzyszenia oraz informacje o działalności Oddziału Gliwickiego SEP.

    Zamieszczamy też artykuły naukowo techniczne. Tym razem dotyczące ochrony przed przepięciami urządzeń pomiarowych w energetyce, prostowników i oświetlenia placu budowy. Zamieszczamy też sylwetkę zasłużonego elektryka profesora Mieczysława Pożaryskiego oraz stanowisko, które dotyczy nowelizacji ogłoszenia numer 50 o kwalifikacji w elektrotechnice.

     W dniu 27. 11. 2013 r. odbędzie się w Czeskim Cieszynie Spotkanie Elektryków z udziałem zacnych gości z SEP Gliwice, na które już teraz wszystkich zapraszam.

inż. Tadeusz Toman,

przewodniczący Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej

 

Bogusław Raszka wójtem Wędryni

 

Członek naszego stowarzyszenia Bogusław Raszka był podczas pierwszego w tej kadencji zebrania Rady Gminy Wędrynia wybrany wójtem gminy. Gratulujemy!

 

Huta Trzyniec s. a. (Třinecké železárny a.s.) jest największym pracodawcą w naszym regionie. Zatrudnia wielu naszych elektryków.

 
Spotkanie elektryków (10.2.2014 r.)

 

W poniedziałek 10.2.2014 r. w ramach spotkania członków Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), które odbyło się w Czeskim Cieszynie, prelekcję wygłosił inż. Zygmunt Stopa. Miała ona charakter pogadanki a jej tematem była ochrona środowiska w energetyce. Prelegent na schemacie przedstawiającym elektrownię węglową, przedstawił jej poszczególne agregaty, przede wszystkim część kotłową. W procesie spalania węgla powstają odpady stałe, tzw. popioły lotne i odpady gazowe zawierające SO2, NOx, N2 i CO2. Zawartość substancji szkodliwych w spalinach jest obniżana przez różne technologie ich wychwytywania na urządzeniach odpylających i odsiarczających. Na urządzeniach tych są eksploatowane elektrofiltry, które muszą być dostosowane do zmiennych własności elektrycznych pyłów. Wykorzystuje się bardziej przyjazne dla środowiska kotły fluidalne. Problemem jest często osiągnięcie odpowiedniej sprawności urządzeń przy jednoczesnym dotrzymywaniu limitów zanieczyszczeń. W tym celu wprowadza się gospodarkę skojarzoną, czyli jednoczesną produkcję energii elektrycznej i ogrzewanie ciepłej wody. Wysokie koszty jednak powodują niechęć do jej wprowadzania. W ramach spotkania sekretarz SEP inż. Stanisław Feber przedstawił sprawozdanie z działalności stowarzyszenia.

 

Prelekcja na temat audytu energetycznego (25.4.2014 r.)

 

W piątek 25.4.2014 r. odbyło się w Czeskim Cieszynie, w siedzibie firmy Emtest s.r.o., Dvořáka 2, spotkanie elektryków. Wykład na temat „Audyt energetyczny – zadania, wyniki i wnioski“ wygłosił inż. Witold Stopa z firmy Emtest s.r.o. Audyt energetyczny polega na wymaganych przez ustawę badaniach i zaopiniowaniu energochłonności urządzeń i procesów w celu jej obniżenia. Wynikiem ma być obniżenie zużycia paliw, szczególnie węgla, w tym samym zmniejszenie ilości wprowadzanego do atmosfery dwutlenku węgla. Prelegent na podstawie własnych doświadczeń przedstawił zasady i wnioski z osobiście przeprowadzonych audytów. Szczegółowo omówił wyniki oceny stanu ogrzewania niektórych budynków przemysłowych, budynków użyteczności publicznej i domów rodzinnych. Obecnych zainteresował szczególnie obowiązek opracowania od roku 2013, w przypadku sprzedaży lub nabycia budynku, „Wykazu zapotrzebowań energetycznych budowy“ („Průkaz energetické náročnosti budov“) wraz z „etykietką energetyczną ścian obwodowych“ („energetický štítek obálky budovy“). Na podstawie wyników audytu można też złożyć wniosek o dofinansowanie ocieplania własnego domu w celu obniżenia kosztów jego ogrzewania.

 

Spotkanie członkowskie (20.6.2014 r.)

 

Spotkanie członkowskie Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP) odbyło się w siedzibie firmy Emtest s.r.o. w Czeskim Cieszynie. Wykaz działalności przedstawił przewodniczący SEP inż. Tadeusz Toman. Członkowie SEP omówili plan pracy na okres do końca bieżącego roku. Uzgodniono, że we wrześniu zorganizujemy spotkanie członkowskie z prelekcją na temat techniczny, a w listopadzie lub grudniu doroczne Spotkanie Elektryków, na które zaprosimy gości z Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Oddział Gliwicki. W drugiej części spotkania podjęto dyskusję na temat audytu energetycznego. Poinformowano też o przygotowywanym wydaniu Biuletynu Internetowego SEP, który zamieszczony będzie na stronach http://www.coexistentia.cz/SEP/strona4.htm, (nr 35), a w formie zeszytu przekazany członkom SEP i na zamówienie polskim instytucjom i archiwom.

 

Robocze spotkanie członkowskie (8.9.2014 r.)

 

Na poniedziałek 8.9.2014 r. zaplanowano robocze spotkanie członkowskie Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, które odbyło się w siedzibie firmy Emtest s.r.o, w Czeskim Cieszynie. W programie była ocena działalności stowarzyszenia w bieżącym roku i realizacja aktualnych zadań wynikających z przyjętego programu pracy. Przewodniczący stowarzyszenia inż. Tadeusz Toman poinformował, że z przyczyn obiektywnych, przede wszystkim ze względu na brak wolnego terminu, nie odbyła się planowana prelekcja. Członek zarządu Zygmunt Stopa wysunął projekt zorganizowania wycieczki do elektrowni w Bielsku-Białej – wstępny termin ustalono na piątek 14.11.2014 r. Natomiast główną imprezą bieżącego roku będzie Doroczne Spotkanie Elektryków, którego termin zaplanowano na czwartek 27.11.2014 r. Na spotkanie to zaprosimy współpracujących z nami gości z Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

 

Wystawa poświęcona Kolei Koszycko-Bogumińskiej

 

Nową ekspozycję p. t. „Koleje na Śląsku Cieszyńskim“ poświęconą Kolei Koszycko-Bogumińskiej można obejrzeć w Morawsko-Śląskim Muzeum Kolejowym mieszczącym się w budynku stacji Ostrawa-Śródmieście (Ostrava-střed). W tym roku obchodzimy 145. rocznicę uruchomienia nie istniejącej już linii kolejowej między Cieszynem i Suchą. Cała kolej z Bogumina do Koszyc o łącznej długości 368 km została dokończona w 1872 roku, a więc po 4 latach od rozpoczęcia budowy. Oprócz stałej wystawy można oglądnąć również nowe eksponaty – dawne maszyny i urządzenia stosowane na kolei, n. p starą centralę telefoniczną oraz jednostkę sterującą z epoki „przedkomputerowej“ sprzężoną z nastawnią zwrotnic. Wystawę można obejrzeć do 11.4.2015 r.

 

Powstanie nowe centrum edukacyjne

 

Jedną do dominant Karwiny-Darkowa jest budynek zabytkowego młyna, zwanego dziś Młynem Janečka. Niszczejący od czterdziestu lat obiekt postanowiło wyremontować Śląskie Centrum Edukacyjne. Już w przyszłym roku stary młyn powinien stać się siedzibą tej edukacyjnej placówki. Śląskie Centrum Edukacyjne będzie organizować tu szkolenia dla pracowników różnych firm, urzędów i instytucji, a także kursów dla ludzi poszukujących pracy.

 

Jubileusz Polskiego Gimnazjum

 

W sobotę 11.10.2014 r. przebiegały obchody jubileuszowe Polskiego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czeskim Cieszynie. Absolwenci, dawni i obecni nauczyciele i uczniowie obchodzili 105. rocznicę założenia Gimnazjum Realnego im. Juliusza Słowackiego w Orłowie-Obrokach i 65. rocznicę usamodzielnienia się polskiej placówki gimnazjum w Czeskim Cieszynie. Impreza wspomnieniowa odbyła się pod pomnikiem w miejscu, gdzie stał budynek szkoły na Obrokach. W 1962 roku trzeba było opuścić mury tej szkoły raczej z powoju decyzji ówczesnych władz, niż z powodu szkód górniczych. „Fenomen Obroków pomimo to przeprowadził się do Orłowy-Łazów, a później do Karwiny i pozostał wszystkim generacjom głęboko w sercach“ – powiedział MUDr. Bogusław Chwajoł, absolwent szkoły. W imprezie wzięła udział pani ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Pradze i inni zacni goście. Absolwentami szkoły jest polska inteligencja, w tym techniczna, kształcąca się później na wyższych uczelniach w Czechosłowacji (Republice Czeskiej) i w Polsce.

 

Ochrona przed przepięciami urządzeń pomiarowych w energetyce

 

Urządzenia do pomiaru energii elektrycznej mogą być podłączone do sieci elektroenergetycznej bezpośrednio, dotyczy to głównie urządzeń w sieci 230/400 V, półpośrednio – połączone przez przekładniki prądowe lub pośrednio – połączone przez przekładniki prądowe i napięciowe. W zależności od układu połączeń urządzenia te mogą być narażone na oddziaływanie części prądu piorunowego oraz wszelkiego rodzaju przepięcia występujących w sieciach elektroenergetycznych różnych napięć W rozbudowanych systemach pomiarowych należy zwrócić szczególną uwagę na ograniczanie przepięć dochodzących do przyłączy zasilania i urządzeń sygnałowych zbierających dane od poszczególnych urządzeń.

    W obiekcie budowlanym posiadającym urządzenie piorunochronne instalacja elektryczna i dołączone do niej urządzenia pomiaru energii elektrycznej mogą być narażone na bezpośrednie oddziaływanie części prądu piorunowego. Takie zagrożenie występuje podczas bezpośredniego wyładowania piorunowego w obiekt budowlany. W takim przypadku do przybliżonego oszacowania rozpływu prądów piorunowych można przyjąć, że połowa prądu piorunowego wpływa do systemu uziomowego obiektu, a pozostała część rozpływa się w instalacjach przewodzących dochodzących do tego obiektu, czyli instalacji wodnokanalizacyjnej, instalacji gazowej, instalacji elektrycznej w sieci TN-C i w liniach telekomunikacyjnych. W obiektach niewymagających instalacji piorunochronnej należy uwzględnić możliwość wystąpienia w instalacji elektrycznej dochodzącej do obiektu budowlanego przepięć o wartościach szczytowych uzależnionych od rodzaju sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia. Wyniki rejestracji prowadzonych w sieciach zasilających niskiego napięcia wykazały, że w większości przypadków przepięcia występujące w instalacji elektrycznej do 1000 V mają formę tłumionej sinusoidy lub przebiegi dwuwykładnicze. Na podstawie dostępnych danych można przyjąć, że w ciągu roku w instalacji elektrycznej w obiekcie budowlanym wystąpią przepięcia o następujących wartościach szczytowych: 300-500 V kilkadziesiąt przypadków, 500-1000 V kilkanaście przypadków, 1000-5000 V kilka przypadków, ponad 5000 V pojedyncze przypadki. W sieci elektroenergetycznej ułożonej w terenie podmiejskim lub wiejskim liczba przepięć w amplitudach przekraczających 1 kV będzie wielokrotnie większa. W ciągu roku może nawet wystąpić kilka przypadków przepięć o wartościach szczytowych przekraczających 5 kV. Podejmowane są również próby uporządkowania dostępnych wyników i wykreślenia krzywych umożliwiających wyznaczenie liczby przepięć o dowolnej amplitudzie, jakie mogą wystąpić w ciągu roku w instalacji elektrycznej.

    Urządzenia do pomiaru energii elektrycznej pracujące w stacjach transformatorowych narażone są na działanie napięć i prądów udarowych dochodzących z sieci 230/400 V oraz w sposób pośredni na udary występujące w liniach średnich napięć. W przypadku sieci elektroenergetycznej 230/400 V można w przybliżeniu stwierdzić, że zagrożenie jest nie mniejsze niż to, jakie występuje w obiekcie budowlanym. Dodatkowo do stacji dochodzą napięcia / prądy udarowe liniami wysokiego napięcia. W tym przypadku najgroźniejsze są bezpośrednie wyładowania piorunowe w przewody linii elektroenergetycznej. W przybliżeniu można stwierdzić, że impedancja kanału wyładowania jest duża i piorun uderzający w linię jest traktowany jako źródło prądowe podłączone do przewodu ułożonego nad powierzchnią ziemi. Trzeba również uwzględniać przeskoki iskrowe na izolatorach, które ograniczają wartość przepięcia atmosferycznego.

    Znacznie częściej, w porównaniu z przypadkiem bezpośredniego wyładowania piorunowego, w liniach elektroenergetycznych występują przepięcia atmosferyczne indukowane. Mają one najczęściej przebieg aperiodyczny lub oscylacyjny tłumiony. Podobnie jak w przypadku wyładowań bezpośrednich, tworzone są modele matematyczne kanał z prądem piorunowym – linie napowietrzne.

    Stany nieustalone w sieciach elektroenergetycznych powstające podczas nagłych zmian napięcia zasilającego są źródłem tzw. przepięć wewnętrznych. Wśród tych przepięć najczęściej występują a) przepięcia powstające podczas wyłączania i ponownego załączania nieobciążonych linii lub baterii kondensatorów, przerywaniu niewielkich prądów indukcyjnych, likwidacji zwarć przy pomocy szybkich układów automatyki, b) przepięcia wywołane nagłymi zmianami obciążenia, zjawiskami rezonansu, niezanikającymi zwarciami jedno- lub dwufazowymi z ziemią, c) przepięcia występujące podczas zwarć doziemnych w sieciach elektroenergetycznych, d) przepięcia powstające po zadziałaniu układów ochrony przepięciowej wywołane gwałtowną zmianą napięcia i towarzyszący temu przepływ prądów udarowych, e) bezpośredni styk przewodów sieci elektroenergetycznej o różnych napięciach. Część z przedstawionych typów przepięć wewnętrznych występuje w sieciach wysokich napięć. W takim przypadku zagrożenie urządzeń technicznych wynika z możliwości przenoszenia przepięć na stronę niskonapięciową transformatorów energetycznych.

    Urządzenia do pomiaru energii w stacjach elektroenergetycznych narażone są na działanie a) przepięć dochodzących z linii NN. Skala zagrożenia może być porównywalna lub większa niż w przypadku obiektów budowlanych zasilanych z linii napowietrznych, b) prądów piorunowych dochodzących z linii NN, c) napięć i prądów przenoszonych ze strony wysokiego napięcia. Dotyczy to głównie skoków potencjałów systemu uziomowego po zadziałaniu urządzeń ograniczających przepięcia dochodzące do transformatora z linii WN.

    Jednym z podstawowych wymagań elektrycznych jest zachowanie odpowiednich właściwości dielektrycznych przy działaniu różnorodnych napięć, jakie mogą wystąpić w naturalnych warunkach. Zakres badań odporności na działanie napięć lub prądów udarowych najczęściej określają normy dotyczące danego urządzenia lub grupy urządzeń. Ograniczając zakres rozważań tylko do ochrony przed napięciami i prądami udarowymi należy uwzględnić wymagania dotyczące poziomów odporności urządzeń elektrycznych i elektronicznych na działanie a) jednokierunkowych udarów powodowanych przez przepięcia łączeniowe i piorunowe o kształcie 1,2/50 – 8/20 mikrosekund, b) niepowtarzalnych przebiegów oscylacyjnych tłumionych powstających podczas procesów łączeniowych w liniach zasilających lub sterujących oraz wyładowań atmosferycznych, c) powtarzalnych szybkich elektrycznych zakłóceń impulsowych o kształcie 5/50 nanosekund. Szczegółowy opis procedury prowadzenia badań zawarto w normach dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Zadaniem tych norm jest ustalenie podstawowych wymagań dotyczących wartości umownych sygnałów zakłócających ich kształtów oraz metod symulacji udarów. Należy spełnić wymagania określające warunki pracy urządzeń w czasie badań oraz kryteria oceny poprawności pracy badanych urządzeń. Wyniki badań odporności powinien przedstawić producent w formie dopuszczalnych poziomów zakłóceń dla danych urządzeń oraz wykazu norm, zgodnie z którymi prowadził badania.

     Badania odporności udarowej liczników energii elektrycznej obejmowały początkowo pomiary napięciem udarowym o wartości szczytowej 6000 V oraz kształcie 1,2/50. Obecnie uwzględniając wymagania kompatybilności elektromagnetycznej urządzeń, poszerzono zakres badań odporności udarowej urządzeń do pomiaru energii elektrycznej. Wymagane jest przeprowadzenie pomiarów odporności na działanie: szybkich elektrycznych zakłóceń impulsowych 5/50 nanosekund, udarów 1,2/50 – 8/20 i przebiegów oscylacyjnych.

    Ograniczanie przepięć do poziomów leżących poniżej poziomów wytrzymałości udarowej zapewniają urządzenia ograniczające przepięcia instalowane w instalacji elektrycznej oraz systemach przesyłu sygnałów. W przypadku instalowania urządzeń do pomiaru energii w stacji elektroenergetycznej WN/NN lub w obiekcie z piorunochronem będą to ograniczenia przepięć typu I, które zapewniają ochronę przed wszelkiego rodzaju przepięciami oraz przed bezpośrednim oddziaływaniem części prądu piorunowego. W celu eliminacji prądów upływu zalecane jest stosowanie iskiernikowych urządzeń ograniczających przepięcia. W obiektach budowlanych, w których zainstalowano przepięcia typu I, należy sprawdzić poziomy ograniczania przepięć przez te urządzenia i ewentualnie uzupełnić system ograniczania przepięć w celu ograniczania przepięć do wymaganych poziomów. W przypadku braku zagrożeń stwarzanych przez oddziaływanie prądów piorunowych należy rozważyć ochronę tworzoną przez układy ograniczników typu II. W celu eliminacji prądów upływu mogą to być ograniczniki zawierające szeregowe połączenie iskiernika i warystora.

    W przypadku konieczności zapewnienia pewnego i niezawodnego działania urządzeń do pomiaru energii elektrycznej należy, dobierając urządzenia ograniczające przepięcia w instalacji elektrycznej uwzględnić następujące wymagania. W przypadku ochrony urządzeń zainstalowanych w stacjach elektroenergetycznych lub obiektach budowlanych z piorunochronem układy urządzeń ograniczających przepięcia powinny zapewnić ochronę przed działaniem prądu piorunowego o wartości szczytowej dochodzącej do 100 kA i kształcie 10/350 mikrosekund. Takie wymagania spełniają urządzenia ograniczające przepięcia typu I (klasy I). Urządzenia ograniczające przepięcia powinny wytrzymać przepływ prądów następczych o wartościach, jakie mogą wystąpić w sieci elektroenergetycznej WN/NN lub nie dopuścić do wystąpienia tych prądów. Powinny być niezawodne, proste w montażu i zajmować niewiele miejsca. W celu wyeliminowania spadku napięć na przewodach przyłączeniowych, urządzenia ograniczające przepięcia powinny mieć podwójne zaciski do montażu w tzw. układzie „V“. Układy urządzeń ograniczających przepięcia powinny ograniczać wartości prądów następczych do wartości poniżej poziomów zadziałania zabezpieczeń nadprądowych stosowanych w instalacji elektrycznej. W celu ograniczenia prądów upływu zalecane jest stosowanie iskiernikowych urządzeń ograniczających przepięcia. Napięciowe poziomy ochrony układów urządzeń do ograniczania przepięć powinny być niższe od poziomów wytrzymałości udarowej chronionych urządzeń. Charakteryzować się napięciem trwałej pracy na poziomie ok. 1,1 napięcia fazowego.  Współpracować z układami warystorów, jakie mogą być stosowane przez producentów urządzeń elektronicznych. Posiadać obudowane iskierniki (podczas działania gazy nie są wyprowadzane na zewnątrz ograniczników). W obiekcie budowlanym należy skoordynować dobór urządzeń ograniczających przepięcia z urządzeniami już zainstalowanymi w instalacji elektrycznej.

    W przypadku ochrony przyłączy sygnałowych należy dokładnie określić warunki znamionowe i poziomy odporności udarowej i dobrać odpowiednie urządzenia ograniczające przepięcia.

    Tabele, wyliczenia i rysunki dotyczące omawianej tematyki zamieszcza miesięcznik SEP „INPE“ nr 172-173 z stycznia-lutego 2014 r. w artykule Andrzeja W. Sowy z Politechniki Białostockiej.

 

Prostowniki

 

W wielu dziedzinach elektrotechniki nie można prądu stałego zastąpić prądem przemiennym. Prąd stały jest powszechnie stosowany w elektrochemii, w urządzeniach zasilających aparaturę elektromedyczną. W wielu przypadkach konieczne jest również stosowanie silników prądu stałego. Prąd stały można uzyskać bezpośrednio z prądnic prądu stałego, ogniw galwanicznych lub akumulatorów. Najczęściej jednak do miejsca odbioru dostarcza się prąd przemienny, który przetwarza się tam na prąd stały. Do przetwarzania prądu przemiennego na prąd stały służą prostowniki.

    Podstawową częścią prostownika jest element półprzewodnikowy. Prostowniki cechuje asymetryczna charakterystyka przewodnictwa prądu. Przy przepływie prądu w jednym kierunku mają one mały opór, przy przepływie prądu w kierunku przeciwnym opór prostownika jest bardzo duży. Działanie prostownika można więc porównać do zaworu pozwalającego prądowi, czyli strumieniowi elektronów, płynąć swobodnie w jednym kierunku, a zamykającego przepływ w kierunku przeciwnym.

    Przy prostowaniu prądu przemiennego otrzymujemy w zasadzie po wyprostowaniu prąd tętniący. Składowa zmienna oraz składowa stała prądu tętniącego zależą od zastosowanego układu połączeń. Większe tętnienia otrzymujemy w tzw. układach prostowania półokresowego (jednokierunkowego), mniejsze – w układach prostowania pełnookresowego (dwukierunkowego). Dalsze wygładzanie prądu uzyskuje się przez włączenie szeregowo w obwód prądu tętniącego cewki z rdzeniem stalowym, zwanej dławikiem.

   Prąd jednofazowy można wyprostować za pomocą układu półokresowego: dolna część sinusoidy jest odcięta przez prostownik i w obwodzie za prostownikiem płynie prąd tętniący, mający przerwy półokresowe. Prąd średni jest mały, gdyż wykorzystujemy tylko półokres prądu przemiennego.   Układy półokresowe stosuje się w prostownikach małej mocy.

    Dla wykorzystania obu połówek okresu stosuje się układ pełnookresowy. W obwodzie za prostownikami płynie prąd tętniący, lecz nie ma tu przerwy w przepływie prądu. Dzięki temu wartość średnia jest dwukrotnie większa, a tętnienie nie tak wyraźne. Często również stosowany jest układ mostkowy z czterech prostowników. Jest to układ zaprojektowany w 1895 r. przez polskiego uczonego R. Polaka. Przez włączenie dwu tyrystorów np.w dolnej części układu można uzyskać układ z regulacją prądu stałego.

    W prostownikach stosuje się również tyrystory do regulacji prądu stałego zasilającego np. silniki, wanny do elektrolizy itp.

    Prostowniki półprzewodnikowe dzielą się na prostowniki stykowe oraz na elementy półprzewodnikowe – diody krystaliczne. Prostowniki stykowe są znaną od dawna odmianą diod warstwowych. Działanie prostowników stykowych oparte jest na własnościach warstwy zaporowej powstającej na granicy styku między przewodnikiem – metalem o dużej ilości elektronów swobodnych i półprzewodnikiem o małej ilości tych elektronów. Jeśli do skrajnych warstw doprowadzimy tak napięcie, że przewodnik będzie miał napięcie ujemne, a półprzewodnik dodatnie, duża liczna elektronów swobodnych będzie przepływać do półprzewodnika i przez prostownik przepłynie prąd. Jeśli zmienimy biegunowość, to prąd praktycznie nie popłynie, gdyż w półprzewodniku znajduje się mała liczba elektronów swobodnych. Jednokierunkowa przewodność układu prostownik – półprzewodnik wykorzystywana jest do prostowania prądu przemiennego.

    Z prostowników stykowych najszersze zastosowanie w technice znalazły prostowniki miedziowe, prostowniki selenowe i prostowniki krzemowe. W prostownikach miedziowych przewodnikiem jest krążek miedziany, półprzewodnikiem tlenek miedziawy Cu2O otrzymywany przez nagrzanie krążka do wysokiej temperatury i szybkie ostudzenie go w wodzie. Napięcie do warstwy półprzewodnika doprowadza się za pośrednictwem płytki metalowej, najczęściej stosuje się płytkę ołowianą, gdyż plastyczność ołowiu zapewnia dobry styk. Poszczególne części prostownika nakłada się na izolowany trzpień i zaciska między mosiężnymi krążkami. Krążki te mają często większą średnicę i służą do odprowadzania energii cieplnej wytwarzającej się przy pracy prostownika. Do jednego członu prostownika doprowadza się napięcie 4, 6, … V. Przyłączenie większego napięcia może spowodować przebicie warstwy półprzewodnika i uszkodzenie członu prostownika. Przy napięciach większych łączy się w szereg odpowiednią liczbę członów. Przy większych prądach niż 0,04 A używamy prostownika o większej powierzchni płytek lub łączymy człony równolegle. Okres pracy prostowników miedziowych wynosi 12-15 lat.

    W prostownikach selenowych półprzewodnikiem jest selen, pierwiastek spotykany w złożach siarki, otrzymywany jako produkt uboczny przy produkcji kwasu siarkowego i przy oczyszczaniu miedzi metodą elektrolityczną. Selen topi się w temperaturze 220O C, odznacza się również zmiennym oporem elektrycznym, zależnym od natężenia oświetlenia. Na tej własności oparte jest zastosowanie selenu w komórkach fotoelektrycznych. W prostownikach selenowych na stalowy lub aluminiowy niklowany krążek nałożona jest cienka warstwa selenu. Warstwa selenu pokryta jest warstwą utworzoną przez naniesienie selenu dobrze przewodzącym stopem bizmutu, cynku i kadmu. Między tą warstwą a selenem powstaje warstwa zaporowa, do której przyciśnięty jest sprężysty mosiężny krążek. Płytki metalowe łączą człon z obwodem.

    Prostowniki krzemowe i prostowniki germanowe – to diody krystaliczne. W energetyce dla prostowania prądu przemiennego stosuje się diody warstwowe. Mają znacznie lepsze wskaźniki eksploatacyjne i zajmują mniej miejsca Mają zastosowanie do zasilania sygnalizacyjnych obwodów kolejowych, do ładowania akumulatorów, w radiotechnice, a w energetyce do zasilania magneśnic silników synchronicznych, wanien elektrolitycznych, urządzeń spawalniczych itp.

   Przed użyciem prostownika należy zawsze sprawdzić, czy obciążenie prądowe nie przekracza dopuszczalnego obciążenia. Jeśli obciążenie jest zbyt duże, należy użyć prostownika o większym dopuszczalnym obciążeniu lub połączyć równolegle dwa lub więcej elementów prostownikowych. Należy również sprawdzić, czy prostownik może być użyty przy danym napięciu. Znając wartość skuteczną napięcia wstecznego, możemy zorientować się po liczbie połączonych szeregowo członów, jakie najwyższe napięcie przemienne może być prostowane. Napięciem wstecznym nazywamy napięcie pojawiające się na zaciskach jednego członu prostownika w chwili, gdy prąd przez niego nie płynie, a prostownik działa jako zawór nie przepuszczający prądu. Napięcie wsteczne jest równe ilorazowi napięcia prądu prostowanego przez liczbę połączonych szeregowo członów prostownika. Napięcie wsteczne nie może być większe od dopuszczalnego napięcia wstecznego. Przy zbyt dużym napięciu wstecznym warstwa zaporowa ulega przebiciu i prostownik zostaje uszkodzony.

Opracował Tadeusz Toman

 

Oświetlenie placu budowy

 

Plac budowy jest szczególnym miejscem pracy. Wynika to z charakteru robót obejmujących budowę nowych obiektów, remonty, rozbudowy, rozbiórki budynków, roboty ziemne, prace inżynieryjne. Odbywają się one na zewnątrz, jak i w pomieszczeniach.

    Plac budowy, jako miejsce pracy, musi spełniać ogólne wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy i wymagania szczegółowe dotyczące okresu przed rozpoczęciem robót, w trakcie zagospodarowania terenu budowy i podczas wykonywania robót budowlanych. Należy do nich konieczność zapewnienia oświetlenia stanowisk pracy, pomieszczeń i dróg światłem dziennym i sztucznym elektrycznym dostosowanym do rodzaju wykonywanych prac i ich dokładności, jeżeli światło dzienne – naturalne jest niewystarczające do wykonania robót i oświetlenia awaryjnego na drogach ewakuacyjnych.

    Konieczne jest opracowanie projektu oświetlenia – dotyczy to także placu budowy. Instalacje elektryczne na potrzeby budowy, w tym oświetlenie, mają zwykle charakter tymczasowy i często stosowane są urządzenia przenośne i przewoźne. Stąd dość powszechnie jest stosowana praktyka oświetlenia placu budowy, gdzie o sposobie oświetlenia decyduje to, jakim sprzętem oświetleniowym dysponuje wykonawca robót, bez jakiegokolwiek projektu. Tymczasowy charakter instalacji na placu budowy nie usprawiedliwia lekceważenia wymagań w zakresie oświetlenia stawianych przez przepisy, które obiektem mogą być konkretne zagrożenia. W efekcie pozorne oszczędności prowadzą do realnych strat. Projekt oświetlenia placu budowy ma zawierać takie aspekty, jak komfort widzenia, wydolność wzrokową i bezpieczeństwo. W przypadku oświetlenia miejsc na placu budowy projektant powinien wykonać następujące czynności: a) przyjęcie wartości współczynnika utrzymania i określenie planu konserwacji oświetlenia, b) dobranie opraw oświetleniowych i ich rozmieszczenie, c) wykonanie obliczeń rozkładu natężenia oświetlenia i określenie na podstawie obliczeń, średnich wartości natężenia oświetlenia i wartości równomierności oświetlenia, określenie, na podstawie danych od producenta opraw oświetleniowych, wartości wskaźnika olśnienia przykrego, d) określenie, na podstawie danych od producenta źródeł światła, wartości ogólnego wskaźnika oddawania barw, e) wykonanie obliczeń pozwalających określić oddziaływanie światła przeszkadzającego na otoczenie.

   Podczas wykonywania robót budowlanych konieczne jest spełnienie wymogów w zakresie eliminacji efektu stroboskopowego i ograniczenia nadmiernej kierunkowości światła, powodującej długie cienie. Zalecane jest też spełnienie wymogów oświetleniowych dotyczących: rozkładu luminescencji, barwy postrzeganej i migotania oraz stosowania oświetlenia wydajnego energetycznie.

    Dla każdej budowy jest opracowany „Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia“. Zawiera on informacje m.in. o zakresie robót oraz kolejności realizacji poszczególnych obiektów, przewidywanych zagrożeniach występujących podczas realizacji robót budowlanych, ich skali, rodzaju oraz miejscu i czasie ich wystąpienia, zastosowanych środkach technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonania robót budowlanych w miejscach niebezpiecznych, w tym zapewniających bezpieczną i sprawną komunikację, umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek pożaru, awarii i innych zagrożeń, rozmieszczeniu i oznaczeniu granic obszarów wewnętrznych i zewnętrznych stref ochronnych, takich jak strefy magazynowania i składowania materiałów, wyrobów i substancji niebezpiecznych, strefy pracy sprzętu zmechanizowanego i pomocniczego, przyjętych rozwiązaniach układów komunikacyjnych.

    Rozmieszczając oprawy oświetleniowe należy: a) szczególną uwagę zwrócić na oświetlenie przejść i miejsc niebezpiecznych, takich jak wykopy, nie zagrodzone schody, szyby wind, podesty itp., b) tak sytuować słupy lub maszty oświetleniowe, aby nie kolidowały z ruchem pojazdów, poruszaniem się pracowników i wykonywaniem planowanych prac ziemnych, c) nie stawiać słupów w miejscach przebiegu instalacji podziemnych. Rozmieszczenie opraw powinno zapewnić oświetlenie umożliwiające odczytanie tablic i znaków ostrzegawczych oraz znaków sygnalizacji ruchu na terenie budowy. Nie należy zapominać na oświetlenie awaryjne, ewakuacyjne czy zapasowe. Dokumentacja projektowa powinna zawierać projekt oświetlenia awaryjnego.

 

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 169/2003, poz. 1650 z późniejszymi zmianami)

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6.2.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 47/2003, poz. 104)

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 23.6.2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. 120/2003 poz. 1126)

Nařízení vlády č. 591/2006 Sb. z 12.12.2006, o bližších požadavcích na bezpečnost a ochranu zdraví při práci na staveništích – Rozporządzenie rządu nr 591/2006 Dz. U. z 12.12.2006 r., o bliższych wymaganiach dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy na placach budowy 

 

Nie chcemy, aby amatorzy-laicy decydowali o elektrotechnice

 

Specjaliści w dziedzinie elektrotechniki (František Vodička, Jaroslav Miklík, Antonín Svoboda) sygnalizują, że Izba Gospodarcza Republiki Czeskiej (Hospodářská komora České republiky) zgodziła się, aby laicy-nieelektrycy po zdaniu określonego egzaminu mogli pracować na urządzeniach elektrycznych i decydować o zagadnieniach dotyczących elektryki. Projekt stosownej ustawy, który ma zastąpić dotąd obowiązujące ogłoszenie nr 50/1978 Dz.U., o kwalifikacji w elektrotechnice był już przekazany Ministerstwu Spraw Socjalnych Republiki Czeskiej. Zamieszczamy projekt kontrowersyjnej części ustawy w języku czeskim i tłumaczenie na język polski. Taka ustawa jest dla nas nie do przyjęcia.

Inż. Tadeusz Toman, przewodniczący SEP

 

Příloha č. 4 k vyhlášce č. X/2014 Sb.

Požadavky na odbornou způsobilost osob znalých pro samostatnou činnost v rozsahu profesní kvalifikace

 

(1) Osoby znalé pro samostatnou činnost v rozsahu profesní kvalifikace jsou osoby bez elektrotechnického vzdělání, které složily zkoušku z profesní elektrotechnické kvalifikace (dle zákona č. 179/2006 Sb.) pro dílčí elektrotechnickou oblast, a po zaškolení složily zkoušku v rozsahu stanoveném přílohou č. 1 této vyhlášky. Pro danou elektrotechnickou oblast specifikovanou v Osvědčení o profesní kvalifikaci se považují za osoby pro samostatnou činnost.

(2) Požadovaná délka praxe dle rozsahu osvědčení[1]: a profesní kvalifikace:

 

Rozsah osvědčení[2]:

Minimální délka praxe:

Profesní kvalifikace:

E2A, E3A

Nestanovena[3]

Profesní kvalifikace dle § 1, bodu (2) této vyhlášky

 

(3) Ověření znalostí formou zkoušky stanovené přílohou č. 1 této vyhlášky provede tříčlenná zkušební komise, jejímž předsedou bude osoba pro provádění revizí dle této vyhlášky.

(4) Osvědčení o odborné způsobilosti vystavuje zkušební komise. Vzor je uveden v příloze č. 11. Rozsah osvědčení musí být jasně vymezen, a to v rozsahu skutečně prováděné činnosti, jejíž rozsah nesmí přesahovat rozsah profesní kvalifikace ani složené zkoušky dle této vyhlášky.

 

[1]     Pro účely této vyhlášky se rozsah osvědčení stanovuje v souladu s rozsahem oprávnění dle přílohy č. 2, vyhlášky č. 73/2010 Sb.

[2]     Rozsah osvědčení je omezen dle rozsahu elektrotechnické profesní kvalifikace.

[3]     Osoba odpovědná za elektrické zařízení či jiná odpovědná osoba právnická, či fyzická podnikající osoba můžou v rozsahu své pravomoci stanovit interním předpisem specifické požadavky na délku praxe pro činnost na jednotlivých elektrických zařízeních.

 

Załącznik nr 4 do ogłoszenia X/2014 Sb.

Wymogi uzyskania kwalifikacji fachowej osób doświadczonych uprawnionych do samodzielnej działalności w zakresie kwalifikacji zawodowej

 

(1) Osoby doświadczone uprawnione do samodzielnej działalności w zakresie kwalifikacji fachowej są osobami bez wykształcenia elektrotechnicznego, które zdały egzamin z elektrotechnicznej kwalifikacji zawodowej (według ustawy nr 179/2006 Dz. U.) dla częściowej dziedziny elektryki, a po przeszkoleniu zdały egzamin w zakresie określonym w załączniku nr 1 tego ogłoszenia. Dla danej dziedziny elektrotechniki w Świadectwie o kwalifikacji zawodowej uważane są za osoby do samodzielnej działalności.

(2) Wymagana długość praktyki w zakresie świadectwa[1]: i kwalifikacji zawodowej:

 

Zakres świadectwa[2]:

Minimalna długość praktyki:

Kwalifikacja zawodowa:

E2A, E3A

Nieustalona[3]

Kwalifikacja zawodowa według § 1, punkt (2) tego ogłoszenia

 

(3) Sprawdzenie wiedzy w formie egzaminu określonego w załączniku nr 1 tego ogłoszenia przeprowadza trzyosobowa komisja egzaminacyjna, której przewodniczącym będzie osoba do wykonania rewizji według tego ogłoszenia.

(4) Świadectwo o kwalifikacji fachowej sporządza komisja egzaminacyjna. Wzór jest przedstawiony w załączniku nr 11. Zakres świadectwa musi być wyraźnie określony, i to w zakresie faktycznie wykonywanej działalności, której zakres nie może przekraczać zakresu kwalifikacji zawodowej ani zdanego egzaminu według tego ogłoszenia.

 

[1]     W celu tego ogłoszenia zakres świadectwa określa się według zakresu świadectwa w załączniku nr 2, ogłoszenie nr 73/2010 Dz. U.

[2]     Zakres świadectwa jest ograniczony według zakresu kwalifikacji fachowej.

[3]     Osoba odpowiedzialna za urządzenia elektryczne  czy inna odpowiedzialna osoba prawna, czy osoba fizyczna prowadząca przedsiębiorstwo mogą w zakresie swych uprawnień określić przepisem wewnętrznym specyficzne wymagania na długość praktyki do działalności na poszczególnych urządzeniach elektrycznych.

 

Prof. Mieczysław Pożaryski (1875-1945)

 

– pierwszy prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich, profesor i wielokrotny dziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej, redaktor naczelny „Przeglądu Elektrotechnicznego“, redaktor „Wiadomości Elektrotechnicznych“. W 2015 r. przypadnie 140 rocznica urodzin Mieczysława Pożaryskiego.

    Mieczysław Pożaryski urodził się 1.10.1875 r. w Warszawie, w rodzinie ziemiańskiej. Jego ojciec Władysław został zesłany na Sybir, będąc podejrzanym o udział w postaniu styczniowym. Ukończył sześć klas rządowej szkoły realnej w Poniewieżu, maturę zdał w rosyjskiej szkole realnej w Warszawie. W latach 1892-1897 studiował na wydziale mechanicznym Instytutu Technologicznego w Petersburgu, uzyskując dyplom inżyniera technologa. Kontynuował naukę, w latach 1897-1899, na Wydziale Elektrotechnicznym Wyższej Szkoły Technicznej w Darmstadt, w której w 1862 r. powstał pierwszy na świecie Wydział Elektryczny. Tam właśnie uzyskał dyplom inżyniera elektryka. Po ukończeniu studiów powrócił do Warszawy i rozpoczął pracę jako inżynier elektryk na Wydziale Mechanicznym, w Towarzystwie Akcyjnym Drogi Żelazne Warszawsko-Wiedeńskie. Od początku prowadził działalność pedagogiczną, był nauczycielem w prywatnej Szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda., wykładał elektrotechnikę i fizykę oraz prowadził pracownię elektrotechniczną. Wykładał także w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W 1900 r. rozpoczął pracę w rosyjskojęzycznym Warszawskim Instytucie Politechnicznym im. Cara Mikołaja II jako jeden z nielicznych Polaków-wykładowców. W związku z wybuchem I wojny światowej został w 1915 r. ewakuowany wraz z pracownikami Instytutu w głąb Rosji, później udało mu się wyjechać do Moskwy, gdzie pracował w fabryce elektrotechnicznej „Dynamo“ i wykładał w miejscowym gimnazjum polskim. Przebywał w Rosji do 1917 r.

    Mieczysław Pożaryski był jednym z animatorów i organizatorów środowiska elektryków polskich. W 1899 r. wstąpił do Delegacji Elektrotechnicznej, która działała w ramach Sekcji Techniczno-Przemysłowej Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Kiedy Delegacja Elektrotechniczna przekształciła się w Koło Elektrotechników, pozostał jego członkiem, pełnił w nim kilka funkcji. Był też członkiem pierwszego składu Centralnej Komisji Słownictwa Elektrotechnicznego. Działał również w Stowarzyszeniu Techników w Warszawie, w latach 1905-1907 pracował w zespole, który zajmował się wydawaniem podręcznika inżynierskiego „Technik“, od 1904 r. był członkiem komitetu redakcyjnego w „Przeglądzie Technicznym“. Brał udział w Kongresie Założycielskim FIDIC – Międzynarodowej Federacji Inżynierów Konsultantów w 1913 r. w Genewie. Następnie został skarbnikiem nowo powstałego Koła Inżynierów Doradców i Inżynierów Rzeczoznawców. W 1915 r. działał w podkomisji mechaniczno elektrotechnicznej Politechniki Warszawskiej. W 1917 r. był członkiem komitetu organizacyjnego Zjazdu Techników Polaków w Rosji.

    Po zakończeniu wojny w 1918 r. powrócił do Warszawy. Rozpoczął pracę na wydziale budowy Maszyn i Elektrotechniki w Politechnice Warszawskiej, która od 1915 r. stała się polską uczelnią. Początkowo był wykładowcą elektrotechniki. W 1919 r. został profesorem nadzwyczajnym, a następnie profesorem zwyczajnym elektrotechniki ogólnej, wykłady z elektrotechniki ogólnej poszerzył o radiotechnikę. Od 1921 r. był członkiem Rady Wydziału Elektrotechnicznego, kierował Katedrą i Zakładem Elektrotechniki Ogólnej, wielokrotnie był wybierany dziekanem Wydziału Elektrotechnicznego. Prowadził wykłady z elektrotechniki ogólnej, urządzeń elektrycznych, radiotechniki, maszyn elektrycznych i laboratorium elektrotechnicznego. Był lubiany wśród studentów, nazywany był przez nich „dziadkiem“. Prowadząc wykłady potrafił je przystosować do poziomu wiedzy słuchaczy. Wykształcił i wychował wielu elektryków i wielu profesorów.

    Był założycielem Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w 1919 r.(w 1929 r. przemianowane na Stowarzyszenie Elektryków Polskich) i jego pierwszym prezesem. Funkcję tę sprawował aż do roku 1928. Wchodził w skład komisji zaciągowej dla elektryków, wstępujących do wojska w czasie wojny z bolszewikami. Inicjował w SEP i współtworzył wiele fachowych prac, m. in. przewodniczył Komisji Norm Jakości, Komisji Piorunochronów i Komisji Teletechnicznej. W 1925 r. został wybrany na pierwszego polskiego Członka Honorowego SEP. Godność tę otrzymał za 25 lat pracy pedagogicznej.

    Profesor Pożaryski prowadził aktywną działalność wydawniczą. Od 1926 r. kierował wydawnictwem „Przeglądu Elektrotechnicznego“, w skład którego wchodziły czasopisma „Przegląd Radiotechniczny“, „Wiadomości Elektrotechniczne“ (od 1933 r.), „Sprawozdania i prace Polskiego Komitetu Energetycznego“. Zainicjował opracowanie „Podręcznika inżyniera elektryka“. Został powołany do komitetu organizacyjnego: Polskiego Komitetu Energetycznego (od 1923 r.) oraz Instytutu Radiotechnicznego (od 1928 r.). Był członkiem zarządu i sekretarzem (1928-1940 r.) towarzystwa „Studium Techniczne“ Wchodził w skład Tymczasowego Komitetu Doradztwa Naukowego, był członkiem Rady Teletechnicznej przy Ministrze Poczt i Telegrafów, Komisji Miar Elektrycznych przy Głównym Urzędzie Miar, przewodniczącym Sekcji Elektrotechnicznej przy Muzeum Przemysłu i Techniki. We wszystkich tych i innych organizacjach wygłaszał referaty, brał udział w dyskusjach na zjazdach i konferencjach. Chętnie udzielał porad fachowych osobom i instytucjom. Podpisał oświadczenie profesorów Politechniki Warszawskiej z dnia 20.12.1930 r. przeciw „niewiarygodnym wykroczeniom popełnionym w stosunku do więźniów brzeskich“.

    W 1933 r. otrzymał godność Członka Honorowego Związku Elektrotechnicznego Czechosłowackiego (ESČ) podczas V Walnego Zgromadzenia SEP w Warszawie, połączonego z XV Zjazdem Elektrotechnicznego Związku Czechosłowackiego.

    Za swoje osiągnięcia był w 1936 r. odznaczony m. in. Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

    W czasie II wojny światowej prof. Pożaryski oficjalnie pełnił funkcję administratora budynku Wydziału Elektrycznego, ale nadal uważano go za Dziekana. Miał do dyspozycji jednego woźnego. Podczas okupacji początkowo wykładał w Państwowej Szkole Elektrycznej II stopnia. Działał też w państwowej Wyższej Szkole Technicznej znajdującej się na terenie Politechniki Warszawskiej. W szkole tej w konspiracji kontynuowała działalność Politechnika Warszawska oraz Szkoła im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Prof. Pożaryski brał udział w akademickim tajnym nauczaniu i w latach 1942-1944 kierował Wydziałem Elektrycznym konspiracyjnej uczelni. W tym czasie zainicjował prace nad „Encyklopedią Elektrotechniki“, która ukazała się po wojnie. Po Powstaniu Warszawskim trafił do Grodziska Mazowieckiego, gdzie wykładał chemię i fizykę w szkole handlowej oraz na tajnych kompletach Gimnazjum Ogólnokształcącego.

    Po wyzwoleniu Warszawy prof. Pożaryski podjął trud uruchomienia na nowo Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. Pierwszy zjawił się na Wydziale. Listem z 2.3.1945 r. nominował na kierownika Katedry Wysokich Napięć Janusza Lecha Jakubowskiego. W dniu 12.4.1945 r. zwołał pierwszą po wojnie Radę Wydziału. Dnia 19.4.1945 r. brał jeszcze udział w egzaminie dyplomowym, a trzy dni później zmarł w Grodzisku Mazowieckim. Został tam pochowany, a po kilku latach ekshumowany i pochowany w Warszawie. Jego prochy spoczywają na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Opracował na podstawie „Śląskich Wiadomości Elektrycznych“, str. 24-28

Tadeusz Toman

 

Informacje z działalności Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich

 

Walny Zjazd Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Szczecinie – W dniach 6.-7.6.2014 r. odbył się w Szczecinie w auli Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego XXXVI Walny Zjazd Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) pod hasłem „Wspólne działanie – gwarancją rozwoju elektryki“. Obrady poprzedziło odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej Kazimierzowi Szpotańskiemu, pionierowi polskiego przemysłu elektrotechnicznego (jego sylwetkę zamieściliśmy w Biuletynie Internetowym SEP, nr 34). W Zjeździe wzięło udział 214 delegatów reprezentujących 50 Oddziałów Stowarzyszenia, 18 Członków Honorowych SEP oraz wielu zaproszonych gości. Podczas obrad plenarnych przedstawiono m. in. „Sprawozdanie Zarządu Głównego SEP z działalności Stowarzyszenia za kadencję 2010-2014“ i „Sprawozdanie Głównej Komisji Rewizyjnej“. Nowym prezesem SEP w kadencji 2014-2018 wybrany został Piotr Szymczak. Wybrano 15osobowy Zarząd Główny SEP, 8osobową Główną Komisję Rewizyjną, 7osobowy Główny Sąd Koleżeński i 9osobową Komisję Wyborczą. Spośród delegatów Oddziału Gliwickiego SEP w skład organów kierowniczych weszli Krzysztof Kolonko, Bogumił Dudek i Tadeusz Glinka. Zakończenie Zjazdu uświetniły dwa wydarzenia: Koncert Zjazdowy z okazji 95-lecia SEP i Roku im. Kazimierza Szpotańskiego w Filharmonii Szczecińskiej – suita z opery George Gershwina „Porgy and Bess“ oraz spotkanie koleżeńskie delegatów i przyjaciół Stowarzyszenia w hotelu Radison Blu.

 

Uchronić od zapomnienia – Nie ma dobrej skutecznej działalności bez stałego przypominania o dorobku naszych poprzedników. W myśl hasła „uchronić od zapomnienia“ w ciągu ostatnich lat wiele zrobiono. Szereg wartościowych wydawnictw historycznych, w tym opracowana przez Tomasza Kołakowskiego „Historia 95-lecia SEP“,. Czy też praca zbiorowa o Kazimierzu Szpotańskim przygotowana przez zespół z prof. Jerzym Hickiewiczem na czele, działania na rzecz upamiętnienia postaci prof. Alfonsa Hoffmana, owocna współpraca z Polskim Towarzystwem Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej i kultywowanie od 2007 roku zwyczaju wyboru patrona roku, nadawanie imion Oddziałom SEP, konkursom to tylko kilka przykładów wartościowej aktywności w tym obszarze. Szlachetnym gestem finansowym ze środków całego Stowarzyszenia było odnowienie nagrobka prof. Romana Dzieślewkiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

 

Rondo profesora Jana Obrąpalskiego – Rada Miasta Katowice nadała w dniu 1.12.2013 r. nazwę „Rondo profesora Jana Obrąpalskiego“ nowo wybudowanemu rondu u zbiegu ulic Armii Krajowej i Pijarskiej. Uhonorowano w ten sposób kolejnego zasłużonego dla Śląska elektryka. Wcześniej podobnego aktu nadania doczekały się ulice: Arkadiusza Puchały, Tadeusza Zarańskiego, Jana Mikusińskiego oraz Rondo Nikoli Tesli. Jan Obrąpalski urodził się 13.7.1881 r. w Warszawie, studiował na Wydziale Mechanicznym Instytutu Technologicznego w Petersburgu, przez 2 lata studiował elektrotechnikę i termodynamikę na Politechnice w Berlinie. Pracę zawodową rozpoczął w 1908 r. w oddziale firmy Siemens w Sosnowcu, później pracował w Towarzystwie Górniczym Saturn w Czeladzi, gdzie przeszedł wszystkie szczeble dozoru aż do członka dyrekcji Towarzystwa. W 1911 r. doprowadził do założenia w Sosnowcu Koła Elektrotechników, w 1934 r. został prezesem SEP Oddziału Zagłębia Węglowego w Katowicach. Brał czynny udział w pracach Polskiego Komitetu Energetycznego i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Działalność dydaktyczną rozpoczął w 1924 r. na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Prowadził wykłady z elektrotechniki górniczo-hutniczej i napędów. W 1928 r. został docentem, w 1929 r. uzyskał habilitację na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Brał udział, jako przedstawiciel Polski, w Światowych Konferencjach Energetycznych w Paryżu, Londynie i Waszyngtonie. W latach 1936-1939 wykładał w Wyższej Szkole Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach. W czasie II wojny światowej ukrywał się w Warszawie, gdzie zorganizował 12osobowy zespół, który opracował Program Elektryfikacji Polski. W 1945 r. powrócił na Śląsk, do dawnego Stowarzyszenia, które nosiło nazwę Śląskie Biuro Dozoru Kotłów. Brał udział w działalności SEP oraz został powołany na przewodniczącego Centralnej Komisji Normalizacji Elektrotechnicznej. W 1946 r. został profesorem na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej, gdzie utworzył pierwszą w Polsce Katedrę Energetyki, w 1948 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1956 r. profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Elektryfikacji Zakładów Przemysłowych. W latach 1957-1958 był członkiem prezydium Komitetu Elektryfikacji Polski PAN, a także członkiem Państwowej Rady Energetycznej. Pracując w przemyśle i na politechnikach wykształcił wielu wybitnych inżynierów. Jego dorobek publikacyjny obejmuje ponad 30 artykułów oraz 8 książek. Zmarł 14.12.1958 r. w Wiśle i pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

 

Skwer profesora Wilibalda Winklera – Rada Miasta Katowice na sesji w dniu 5.2.2014 r. nadała placowi położonemu w Katowicach u zbiegu ulic Słupskiej oraz Koszalińskiej, w dzielnicy Ligota, nazwę „Skwer profesora Wilibalda Winklera“.  Wilibald Winkler urodził się 25.12.1933 r. w Zabrzu-Makoszowach. Technikum elektryczne ukończył w Zabrzu. W okresie 1952-1966 r. pracował w Elektrowni Miechowice. Studia zaoczne na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej rozpoczął w 1958 r., uzyskując w 1963 r. tytuł inżyniera elektryka, studia magisterskie ukończył w 1966 r. W 1969 r. obronił rozprawę doktorską „Przenoszenie sygnału napięciowego przez pojemnościowe przekładniki napięciowe w warunkach zwarciowych linii najwyższych napięć“. W 1969 r. objął stanowisko adiunkta w Katedrze Sieci i Układów Elektroenergetycznych, która w 1971 r. została przekształcona w Instytut Elektroenergetyki i Sterowania Układów. W 1972 r. przebywał na stażu naukowym w firmie Brown Boveri § Cie w Szwajcarii. W 1973 r. na Politechnice Śląskiej uzyskał tytuł doktora habilitowanego, w 1981 r. tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1993 r. profesora zwyczajnego. Jego zainteresowania skupiały się na wprowadzeniu komputerów do sterowania i zabezpieczeń stacji elektroenergetycznych. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 150 artykułów opublikowanych w dużej części za granicą. W okresie pracy w Politechnice Śląskiej pełnił funkcję kierownika Zakładu Automatyzacji i Eksploatacji Systemów Elektroenergetycznych oraz Dyrektora Instytutu Elektroenergetyki i Sterowania Układów. W latach 1990-1996 był rektorem Politechniki Śląskiej. W latach 1997-2000 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej gdzie zajmował się integracją europejską. W latach 2000-2001 piastował funkcję wojewody śląskiego. W 2001  r. profesor Winkler powrócił do pracy naukowo dydaktycznej na Politechnice Śląskiej. Przez całe życie był miłośnikiem Śląska i wiernie jemu służył. Zmarł w 2010 r.

 

Posiedzenie Zarządu Oddziału Gliwickiego SEP – Posiedzenie Zarządu Oddziału Gliwickiego SEP z okazji Międzynarodowego Dnia Elektryki odbyło się 9.6.2014 r. na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Na posiedzeniu tym prof. Popczyk przedstawił sylwetkę oraz dorobek naukowy i osiągnięcia zawodowe prof. dr. inż. Franciszka Szymika z Politechniki Śląskiej w 100. rocznicę Jego urodzin oraz 35. rocznicę Jego śmierci. Głos zabierali byli studenci i wychowankowie prof. Szymika oraz członkowie Jego rodziny, obecni na sali. Prof. Szymik był specjalistą w zakresie budowy linii napowietrznych i kablowych.

 

 

 

Zdjęcie nr 1 – profesor Jan Obrąpalski (1881-1958)

Zdjęcie nr 2 – Rondo profesora Jana Obrąpalskiego w Katowicach

Zdjęcie nr 3 – Profesor dr hab. inż. Wilibald Winkler (1933-2010)

Zdjęcie nr 4 – Skwer Wilibalda Winklera w Katowicach

 

 

 

Uczestnicy XXXVI Walnego Zjazdu Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich,

który odbył się 5-8. 6. 2014 r. w Szczecinie

 

Spis treści

 

Szanowni, Drodzy Czytelnicy! (inż. Tadeusz Toman, przewodniczący Stowarzyszenia             3

Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej)

Spotkanie elektryków (10.2.1014 r.)                                                                                         3

Prelekcja na temat audytu energetycznego (25.4.1014 r.)                                                           3

Spotkanie członkowskie (20.6.1014 r.)                                                                                      4

Robocze spotkanie członkowskie (8.9.1014 r.)                                                                           4

Wystawa poświęcona Kolei Koszycko-Bogumińskiej                                                                 4

Powstanie nowe centrum edukacyjne                                                                                       5

Jubileusz Polskiego Gimnazjum                                                                                                 5

Ochrona przed przepięciami urządzeń pomiarowych w energetyce                                             5

Prostowniki (opracował Tadeusz Toman)                                                                               8

Oświetlenie placu budowy                                                                                                       10

Nie chcemy, aby amatorzy-laicy decydowali o elektrotechnice (Inż. Tadeusz Toman,                 12

przewodniczący SEP)

Prof. Mieczysław Pożyryski 1875-1945 (na podstawie „Śląskich Wiadomości                         14

Elektrotechnicznych“, str. 24-28, opracował Tadeusz Toman)

Informacje z działalności Oddziału Gliwickiego SEP, Walny Zjazd Delegatów SEP                      16

Uchronić od zapomnienia                                                                                                         16

Rondo profesora Jana Obrąpalskiego                                                                                        17

Skwer profesora Wilibalda Winjklera                                                                                        17

Posiedzenie Zarządu Oddziału Gliwickiego SEP                                                                        18

 

Okładka

 

Huta Trzyniec s. a. (Třinecké železárny a.s.) jest największym pracodawcą                             1

w naszym regionie. Zatrudnia wielu naszych elektryków

Bogusław Raszka wójtem Wędryni                                                                                          2

Profesor Jan Obrąpalski 1881-1958, profesor dr hab. Wilibald Winkler 1933-2010                       19

rondo profesora Jana Obrąpalskiego, skwer Wilibalda Winklera w Katowicach

Uczestnicy XXXVI Walnego Zjazdu Delegatów SEP, który odbył się 5-8.6.2010 r.                     20

w Szczecinie

 

„Biuletyn Internetowy SEP“ – BIULETYN SEP numer 35, wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), zamknięcie numeru: 10.11.2014 r., adres wydawnictwa: 737 01 Český Těšín / Czeski Cieszyn, ul. Střelniční / Strzelnicza 28/209, e-mail: sepelektro@seznam.cz,  redaktor: inż.Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská / Trzyniec-Końska 49, wydano na www.coexistentia.cz/SEP/strona4.htm w formie zeszytu gratis dla członków SEP.