******************************************************************************************************************

Biuletyn Internetowy

Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

BIULETYN SEP – numer 52

Czeski Cieszyn

9 / 2023 r.

http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html

*****************************************************************************************************************

Patron Roku 2023 polskich elektryków – Profesor Tadeusz Malarski (1883-1952)

Urodził się w Dalewicach, powiat Miechów. Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał w Krakowie, okazywał zainteresowanie fizyką i matematyką. Studia podjął we lwowskiej Szkole Politechnicznej, tu studiował również matematykę i fizykę. Dyplom inżyniera uzyskał na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie w 1907 roku. Na Katedrze Fizyki Politechniki Lwowskiej pracował do 1927 roku. Wiele czasu poświęcił studiom termodynamiki, fizyki molekularnej oraz teorii fal elektromagnetycznych. Jednocześnie pracował w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie jako nauczyciel fizyki, mechaniki i podstaw elektromechaniki. W okresie 1918-1921 służył w Wojsku Polskim. W 1929 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy „O wpływach filtrowania na hydrosole“. W 1925 roku habilitował się z fizyki doświadczalnej na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej w temacie „O zasadzie nieosiągalności absolutnego zera“. W 1927 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego fizyki na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej, a w 1936 roku – na profesora zwyczajnego. W czasie okupacji kierował Katedrą Fizyki we Lwowskim Politechnicznym Instytucie, które zajmował do chwili wyjazdu do Gliwic z końcem października 1941 roku. W Gliwicach pracował jako profesor zwyczajny fizyki na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej. Po 1945 roku pracował również na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (Zdjęcie z miesięcznika „SPEKTRUM“).

Rewizyjny przyrząd pomiarowy PU 195

Przyrząd jest przeznaczony do szybkich pomiarów instalacji elektrycznej jednofazowej lub trzyfazowej od 190 V do 260 V oraz do badania ochrony różnicowoprądowej wszystkich typów. Służy do pomiarów: napięcia fazowego między przewodem fazowym i przewodem ochronnym UL-PE, napięcia fazowego między przewodem fazowym i przewodem środkowym UL-N, napięcie fazowego między przewodem środkowym i przewodem ochronnym UI-PE, pomiarów informacyjnych częstotliwości napięcia, pomiarów napięcia skojarzonego do 450 V, pomiarów impedancji ochronnej ZS i wewnętrznej impedancji sieci Z1 między dwoma przewodami fazowymi, pomiarów impedancji ochronnej pętli ochronnej ZS za ochroną różnicowoprądową bez jej wydzielenia, pomiarów ochrony różnicowoprądowej stopniowo wzrastającym prądem, pomiarów uwolnienia prądu ochrony różnicowoprądowej I_a i pomiarów napięcia dotykowego U_DOT w momencie uwolnienia, pomiarów oporu izolacyjnego RISO regulowanym napięciem od 50 V do 500 V, testu wtyczki, czyli poświadczenia prawidłowego połączenia przewodów we wtyczce. Producentem jest Metra Blansko s.r.o., Pražská 7, č. p. 2536, Česká republika (Zdjęcie z portalu internetowego producenta).

Zebrania Zarządu Głównego SEP w Warszawie

Miesięcznik „SPEKTRUM“ regularnie informuje o zebraniach Zarządu Głównego Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich. Informacja z obrad zebrania z 18.1.2023 r. w Warszawie ukazała się w numerze 3-4. W spotkaniu wzięli udział Sławomir Cieślik (prezes), Arkadiusz Jurszakiewicz, Marek Grzywacz, Radosław Gutowski, Andrzej Hachoł, Aleksandra Konklewska, Bolesław Pałac, Andrzej Werkowski, Krzysztof Woliński, Maria Zastawny. Obecni byli również Wiesław Michalski – przewodniczący Centralnej Komisji Wyróżnień Honorowych SEP, Maciej Bylica – przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej SEP i inni działacze. Omówiono wykonanie budżetu centralnego w 2022 roku oraz inne sprawozdania finansowe. Przyjęto również protokół z 40. Walnego Zjazdu Delegatów SEP.

Prezes wręczył list gratulacyjny z okazji jubileuszu 90-lecia działalności „Wiadomości Elektrotechnicznych“ na ręce redaktora naczelnego Krzysztofa Wilińskiego. Przedstawiono wniosek Centralnej Komisji Wyróżnień Honorowych SEP. Prezes zadeklarował podjęcie aktywnych działań, aby pozyskać sponsora na wydawanie newslettera „Tydzień w SEP“ i podjęto uchwałę w sprawie powołania redaktora naczelnego.

Przedstawiono również informację o zasadach etycznego postępowania członków SEP. Przypomniano stosowne zapisy statutu SEP oraz obowiązujące „Zasady etycznego postępowania członów SEP“. Obowiązujące regulacje są formułowane dość ogólnikowo i niewystarczająco je promujemy. Zaproponowano, aby „Zasady“ podnieść do rangi kodeksu.

Przypomniano również, że od początku wojny na Ukrainie SEP mocno zaangażował się w pomoc Ukrainie. Na początku była to głównie pomoc humanitarna, polegająca na przekazywaniu środków, obecnie pomagamy realizując konkretne potrzeby – zakup i dostawy agregatów prądotwórczych. Do tej pory SEP kupił lub pośredniczył w przekazywaniu trzynastu agregatów. W ostatnich dniach wpłynęła prośba od Rektora Politechniki Lwowskiej o zakup dużej jednostki (co najmniej 200 kVA) do zasilania kompleksu budynków Uczelni. Koszt agregatu wynosi 100-120 tys. złotych.

Spotkanie Noworoczne w Gliwicach – 30.1.2023 r.

Spotkanie Noworoczne Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) otworzył jego prezes, kol. Marcin Fice, krótkim podsumowaniem działalności oddziału w minionym roku. Następnie głos zabrali goście: starosta Powiatu Gliwickiego i prezesi sąsiednich oddziałów SEP. W swoich wystąpieniach złożyli życzenia noworoczne oraz wyrazili uznanie dla bieżącej działalności Oddziału Gliwickiego SEP. – W swoim krótkim wystąpieniu poinformowałem o działalności naszych elektryków i podziękowałem za współpracę w tłumaczeniu na język polski i w korekcie nowej czeskiej ustawy i rozporządzeń czeskiego rządu dotyczących bezpieczeństwa urządzeń elektrycznych i uprawnień elektryków kol. Szymonowi Ciurze – powiedział obecny na imprezie przewodniczący Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, kol. Tadeusz Toman. Dyplomy z rąk prezesa Oddziału Gliwickiego SEP odebrali również studenci, laureaci konkursu na najlepszą pracę dyplomową z elektryki. W części towarzyskiej kol. Szymon Ciura prezentował swój zbiór wierszy i wierszyków. Piętnaście egzemplarzy swego zbioru poezji przekazał na licytację zorganizowaną wśród uczestników spotkania. Licytacja się udała a zgromadzone środki finansowe zostaną przekazane na uatrakcyjnienie tegorocznych obchodów 70-lecia Oddziału Gliwickiego SEP. Kolejną atrakcją wieczoru był koncert Maji Rączka przy akompaniamencie Leszka Czarneckiego.

Zebranie zarządu i spotkanie członkowskie SEP – 9.2.2023 r.

Zebranie odbyło się w siedzibie firmy Emtest sp. z o. o. w Czeskim Cieszynie. W programie było między innymi omówienie planu pracy na rok bieżący. Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC zorganizuje uroczyste spotkanie na przełomie września i października. Na miejsce spotkania wybrano Nawsie i tamtejszy Dom PZKO. Przewodniczący SEP, kol. Tadeusz Toman, poinformował również o przebiegu Spotkania Noworocznego w Gliwicach.

Następne spotkanie odbędzie się w czwartek 16.3.2023 r., godz. 15:30. W programie będzie prelekcja na temat nowej ustawy 250/2021 Dz.U. i nowych rozporządzeń rządu 190/2022 Dz.U. i 194/2022 Dz.U.

Spotkanie koleżeńskie członków SEP – 16.3.2023 r.

W czwartek 16.3.2023 r. odbyło się w Czeskim Cieszynie spotkanie członków Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP). Organizacja branżowa skupiająca elektryków polskiej mniejszości narodowej działa oficjalnie od 1999 roku. Spotkania organizuje co 2-3 miesiące w siedzibie firmy Emtest sp. z o.o.

Podczas spotkania omówiono temat ustawy nr 250 z 2021 roku o bezpieczeństwie pracy w związku z eksploatacją wydzielonych urządzeń technicznych (zákon o bezpečnosti práce v souvislosti s provozem vyhrazených technických zařízení), rozporządzenia rządu nr 190 z 2022 roku o wydzielonych technicznych urządzeniach elektrycznych i warunkach zapewnienia ich bezpieczeństwa (nařízení vlády o vyhrazených technických elektrických zařízeních a o požadavcích na zajištění jejich bezpečnosti), rozporządzenia rządu nr 194 z 2022 roku o uwarunkowaniach uprawnień fachowych do wykonywania czynności przy urządzeniach elektrycznych i uprawnień fachowych osób w elektrotechnice (nařízení vlády o požadavcích na odbornou způsobilost k výkonu činnosti na elektrických zařízeních a na odbornou způsobilost v elektrotechnice). Ustawa i omawiane rozporządzenia rządu weszły w życie 1.7.2022 r. Zastępują one cały szereg dotąd obowiązujących przepisów prawnych, między innymi ustawę nr 174 z 1968 roku o państwowej inspekcji pracy, ogłoszenie nr 73 z 2010 roku o podzieleniu zastrzeżonych urządzeń elektrycznych do klas i grup i ogłoszenie nr 50 z 1978 roku o kwalifikacji w elektrotechnice. Są w niej wymienione definicje, takie jak rewizja, montaż, naprawa, konserwacja urządzeń technicznych, dokumentacja towarzysząca przekazywana producentem urządzenia i dokumentacja eksploatacyjna, którą powinien prowadzić użytkownik urządzenia elektrycznego. Dokumentacja musi być prowadzona w języku czeskim, obowiązek ten jest bardziej rygorystyczny niż dotychczas. Urządzenia techniczne podzielono według ryzyka do klas, grup i podgrup. Urządzenia z największym ryzykiem zdefiniowano jako urządzenia I. klasy. Bardziej szczegółowe przepisy rząd czeski określił w rozporządzeniach nr 190 i 194. Osoby uprawnione wykonywać czynności przy urządzeniach elektrycznych podzielił na osoby przyuczone (osoby bez wykształcenia elektrotechnicznego) oraz osoby kompetentne – elektrotechników, elektrotechników-kierowników i techników rewizyjnych. Uczestnicy spotkania otrzymali broszurę z tłumaczeniem ustawy i rozporządzeń na język polski.

SEP współpracuje z Oddziałem Gliwickim Stowarzyszenia Elektryków Polskich, delegaci regularnie uczestniczą w spotkaniach noworocznych w Gliwicach. Oprócz życzeń noworocznych informują na nich o działalności naszych elektryków. SEP jest wydawcą Biuletynu, dotąd wydano 51 numerów. Zamieszczane są w nich informacje z działalności SEP i artykuły fachowe. Artykuł o działalności SEP pt. „Działalność prelekcyjna i wydawnicza Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej” był przesłany do redakcji „Głosu” – gazety Polaków w Republice Czeskiej.

Podczas spotkania omawiano również przygotowanie do uroczystej imprezy towarzyskiej jaką organizuje SEP zwykle co dwa lata. Uroczyste spotkanie elektryków odbędzie się w bieżącym roku na przełomie września i października w Domu PZKO w Nawsiu. Natomiast następne spotkanie w biurze Emtestu odbędzie się w czwartek 11.5.2023 r.

Zebranie zarządu – 11.5.2023 r.

W czwartek 11.5.2023 r. odbyło się w Czeskim Cieszynie zebranie zarządu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP). Jedynym tematem obrad było przygotowanie do spotkania towarzyskiego jakie organizuje SEP zwykle co dwa-trzy lata. Ostatnie odbyło się przed pandemią w Hawierzowie-Suchej. Spotkanie, na które zaproszeni będą również goście z Polski, odbędzie się w piątek 20.10.2023 r. o godz. 15:00 w Domu PZKO w Nawsiu. Zaplanowano następujący program: zagajenie, przywitanie gości, sprawozdanie z działalności SEP, wystąpienia gości, dyskusja i spotkanie towarzyskie. Przed spotkaniem odbędzie się zebranie zarządu w czwartek 21.9.2023 r. w biurze w Czeskim Cieszynie.

Informacje z Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich

Informacje z Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich są zamieszczane w „Śląskich Wiadomościach Elektrycznych“, autorką jest dr inż. Anna Piwowar, sekretarz Oddziału Gliwickiego SEP.

„Osprzęt kablowy NN i SN – wiedza teoretyczna i praktyczna w zakresie montażu i pomiarów“ – to temat seminarium technicznego, które zorganizowało Koło SEP nr 9 przy TAURON Dystrybucja S.A. wspólnie ze Sekcją Energetyki SEP. Spotkanie odbyło się 28.3.2023 r. i przedstawione tam zostały praktyczne informacje na temat doboru i montażu osprzętu kablowego oraz zagadnienia z tematu diagnostyki.

Sekcja Energetyki Oddziału Gliwickiego SEP oraz Koło nr 9 zorganizowały w siedzibie Oddziału Gliwickiego SEP w dniu 13.4.2023 r. seminarium techniczne pt. „Komisje Kwalifikacyjne SEP w świetle Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska“. Przewodniczącym i autorem spotkania był Bogumił Dudek, przewodniczący Polskiego Komitetu Bezpieczeństwa w Elektryce SEP.

Knurowskie Koło Terenowe nr 48 Oddziału Gliwickiego SEP zorganizowało 15-16.4.2023 r. wycieczkę do Elektrowni Jądrowej w Temelinie. Podzieleni na 4 grupy rozpoczęliśmy zwiedzanie Elektrowni oraz, równolegle uczestniczyliśmy w interaktywnym pokazie. Niestety, reaktor oglądaliśmy tylko wirtualnie, ale pracującego generatora 1000 MW mogliśmy dotknąć. Wieczorem zwiedzaliśmy Budziejowice, gdzie przewidziany był nocleg.

Reprezentantki Oddziału Gliwickiego SEP, koleżanki C. Ludera oraz A. Piwowar uczestniczyły 12-13.5.2023 r. w VI Dyskusyjnym Forum Kobiet SEP organizowanym tym razem przez Radomski Oddział SEP. Mogliśmy wysłuchać kilku referatów technicznych, porozmawiać z koleżankami z branży oraz zwiedzić interesujące miejsca w Radomiu.

Projektowanie instalacji odgromowych zewnętrznych

Burza to nieokiełznany do dzisiaj żywioł przyrody, pomimo wielu badań i wynalazków nie można całkowicie wyeliminować skutków niszczącej siły pioruna. Na poziomie dzisiejszej wiedzy opracowane zostały przepisy dotyczące projektowania i wykonywania instalacji odgromowych, które według badań statystycznych zapewniają bardzo wysoki poziom ochrony odgromowej i zabezpieczają prawnie inwestorów i użytkowników obiektów w sprawach roszczeniowych dotyczących utraty zdrowia i życia istot żywych i szkód materialnych. Chodzi o następujące normy techniczne:

ČSN EN 62305-1/2011 / PN EN 62305-1/2011, Ochrona odgromowa, Część 1: Zasady ogólne (1),

ČSN EN 62305-2/2012 / PN EN 62305-2/2012, Ochrona odgromowa, Część 2: Zarządzanie ryzykiem (2),

ČSN EN 62305-3/2011 / PN EN 62305-3/2011, Ochrona odgromowa, Część 2: Uszkodzenia fizyczne obiektów i zagrożenie życia (3),

ČSN EN 62305-4/2011 / PN EN 62305-4/2011, Ochrona odgromowa, Część 4: Urządzenia elektryczne i elektroniczne w obiektach (4).

Metody obliczeniowe muszą być zgodne z obowiązującymi normami technicznymi. Wynika to z interpretacji prawnej, która stanowi, że ich umieszczenie w załączniku aktu prawnego powoduje skutek prawny, pomimo, że nie są aktami prawnymi. Inne metody obliczeniowe nie są uznawane za właściwe, co może skutkować obciążeniami w trybie prawnym.

Według obowiązującej normy technicznej (2) punktem wyjścia do przyjęcia parametrów w obliczeniach technicznych są obliczenia ryzyka. Metoda ta polega na zastosowaniu coraz wyższego środka redukcji (w tym klasy ochrony odgromowej) do momentu obliczenia ryzyka poniżej ryzyka tolerowanego. Klasa ochrony odgromowej determinuje stopień uzbrojenia w instalacji odgromowej.

Parametry wymiarowania stref ochronnych w metodzie oczkowej i toczonej kuli

dla poszczególnych klas LPS:

Klasa LPS	Wymiary oczka siatki zwodów	Promień toczonej kuli
I	5 m x 5 m	20 m
II	10 m x 10 m	30 m
III	15 m x 15 m	45 m
IV	20 m x 20 m	60 m

Metoda wymiarowania stref ochronnych toczonej kuli jest metodą uniwersalną do każdego przypadku, kiedy kula ta ma możliwość oparcia się na elementach odgromowych budynku i/lub ziemi. Metoda ta polega na toczeniu kuli o promieniu wyznaczonym odpowiednio dla danej klasy LPS, wokół i nad obiektem opierającej się o elementy instalacji odgromowej i/lub ziemię. Obszar pomiędzy przestrzenią utworzoną z superpozycji jednostkowych kul toczonej kuli a obiektem i/lub ziemią uznaje się za właściwie chroniony.

Metoda kąta ochronnego jest pochodną metody toczonej kuli. Polega ona na tworzeniu obszaru ochronnego wewnątrz stożka, którego wierzchołek jest w punkcie szczytowym urządzenia odgromowego. Norma techniczna (3) przedstawia uproszczony wykres zależności kąta ochronnego alfa, służącego do budowy tego stożka, w zależności od wysokości zwodu od płaszczyzny odniesienia. Płaszczyzna odniesienia oznacza poziom, względem którego modelujemy strefę ochronną.

Jeśli chronimy obiekty na dachu płaskim budynku, na którym są maszty odgromowe, płaszczyzną odniesienia jest poziom dachu. Jeśli maszty zlokalizowane na dachu płaskim budynku mają chronić obiekt na poziomie ziemi, to płaszczyzną odniesienia jest poziom ziemi. Metoda kąta ochronnego jest dedykowana dla obiektów prostych. Jej zakres stosowania ograniczony jest do wysokości zwodu od płaszczyzny odniesienia równej promieniowi toczonej kuli w danej klasie LPS. Metoda oczkowania stosowana jest tam, gdzie ochronie poddawane są powierzchnie płaskie. Przy obecnych obiektach budowlanych, gdzie na powierzchni dachów występuje wiele urządzeń i obiektów wyniesionych ponad dach, metoda ta jest metodą uzupełniającą do metod toczonej kuli i kąta ochronnego.

W przypadku metody toczonej kuli norma (3) podaje wymiarowania jej promienia dla poszczególnych klas LPS. W części dotyczącej metody kąta ochronnego zamieszczony jest orientacyjny wykres funkcji kąta ochronnego w zależności od wysokości zwodu od płaszczyzny odniesienia dla poszczególnych klas LPS. Informacje podane w tym zakresie są niepełnowartościowe i uniemożliwiają precyzyjne określenie kąta ochronnego. Trzeba poszukiwać innych źródeł.

Wymiarowanie strefy ochronnej metody kąta ochronnego dla obiektu wyniesionego ponad dach wymaga przyjęcia właściwej płaszczyzny odniesienia. W przypadku dachu ze zwodem obwodowym prowadzonym ponad rynną wzdłuż krawędzi dachu płaszczyzna odniesienia wyznaczona będzie przez poziom zwodu obwodowego. W przypadku, kiedy spadek dachu nie wymaga prowadzenia zwodu obwodowego (wtedy połać dachowa jest chroniona zwodem kalenicowym) obiekty wyniesione ponad dach w metodzie kąta ochronnego muszą mieć wymiarowane strefy ochronne od płaszczyzny odniesienia na poziomie terenu.

Uproszczone modelowanie stref ochronnych w układzie siatki masztów polega na obliczeniu metodą toczonej kuli lub alternatywną dopuszczoną do danego przypadku metodą kąta ochronnego jednostkowych stref ochronnych. Jednostkowe strefy ochronne tworzą walce o wysokości równej co najmniej wysokości najwyższego na rozpatrywanej powierzchni dachu obiektu chronionego. Połączone jednostkowe strefy ochronne wzajemnie nachodzące na siebie tak, aby zredukować między nimi powierzchnie niechronione, tworzą wspólny obszar ochronny.

W przypadku przepływu prądu piorunowego przez zwód odgromowy zlokalizowany w odległości poniżej wymaganego odstępu izolacyjnego od obiektu podlegającego ochronie może dojść do wzrostu natężenia pola elektrycznego i przeskoku iskrowego. Dlatego zachowanie niezbędnych odstępów separacyjnych może zapobiec wybuchowi pożaru. Metoda obliczania odstępu izolacyjnego polega na zliczaniu poszczególnych odcinków od elementu odgromowego chroniącego dany obiekt (strefę), poprzez węzły oczek instalacji odgromowej do najbliższego przewodu odprowadzającego do ziemi. Zliczane odcinki mnożone są przez współczynniki zależne od klasy LPS, materiału izolacyjnego pomiędzy zwodem a chronionym obiektem oraz ilością przewodów odprowadzających.

(Wykorzystano artykuł z miesięcznika „INPE, nr. 285“, mgr. inż. Tadeusza Masłowskiego)

Instalacja elektryczna w przestrzeniach z atmosferą wybuchową

W Republice Czeskiej obowiązują europejskie normy techniczne 60079 i 61241, z niektórymi dodatkami narodowymi. Normy techniczne uzupełniają przepisy prawne – ustawy, rozporządzenia rządu. Spełnienie norm technicznych jest wymagane u nowych instalacji. Dla starych, zainstalowanych według poprzednich przepisów, możliwe są odstępstwa, jednak wymagania norm stanowią minimalne warunki bezpieczeństwa.

Obowiązują następujące normy techniczne:

Norma techniczna	System	Tekst normy
ČSN EN 60079-0 ed.5 / 2018	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 0: Urządzenia, podstawowe wymagania
ČSN EN 60079-1 ed.2 / 2008	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 1: Zabezpieczenie urządzeń za pomocą osłony trwałej „d”
ČSN EN 60079-2 ed.2 / 2008	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 2: Zabezpieczenie urządzeń za pomocą osłon gazowych z nadciśnieniem „p”
ČSN EN 60079-5 / 2008	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 5: Zabezpieczenie urządzeń za pomocą osłony piaskowej „q”
ČSN EN 60079-6 ed.2 / 2016	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 6: Zabezpieczenie urządzeń za pomocą osłony olejowej „o”
ČSN EN 60079-7 ed.3 / 2017	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 7: Zabezpieczenie urządzeń za pomocą budowy wzmocnionej „e”
ČSN EN 60079-10-1 ed.2 / 2016	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 10-1: Klasyfikacja przestrzeni – Gazowe atmosfery wybuchowe
ČSN EN 60079-10-2 ed.2 / 2018	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 10-2: Klasyfikacja przestrzeni – Atmosfery wybuchowe z palnym pyłem
ČSN EN 60079-11 / 2007	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 11: Ochrona urządzeń iskrobezpiecznych „i”
ČSN EN 60079-14 ed.4 / 2014	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 14: Projektowanie, dobór i montaż instalacji elektrycznych
ČSN EN 60079-15 ed.3 / 2010	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 15: Zabezpieczenie urządzeń za pomocą osłony „n“
ČSN EN 60079-17 ed.4 / 2014	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 17: Rewizje i konserwacja prewencyjna instalacji elektrycznych
ČSN EN 60079-18 / 2005	33 2320	Urządzenia elektryczne przeznaczone do atmosfery wybuchowej gazowej – Część 18: Konstrukcja, sprawdzanie i znakowanie urządzeń elektrycznych za pomocą hermetyzacji „m”
ČSN EN 60079-19 ed.2 / 2011	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 19: Naprawa, remont i regeneracja urządzeń
ČSN EN 60079-25 / 2004	33 2320	Urządzenia elektryczne przeznaczone do atmosfery wybuchowej gazowej – Część 25: Systemy iskrobezpieczne
ČSN EN 60079-26 ed.2 / 2007	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 26: Urządzenia o poziomie zabezpieczenia urządzenia „EPL“ Ga
ČSN EN 60079-27 ed.2 / 2009	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 27: Koncepcja urządzeń iskrobezpiecznych systemu szynowego FISCO i niepalnego systemu szynowego FNICO
ČSN EN 60079-29-1 / 2008	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 29-1: Detektory gazu – Wymagania metrologiczne i funkcjonalne detektorów gazów palnych
ČSN EN 60079-29-2 / 2008	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 29-2: Detektory gazu – Wybór, instalacja, zastosowanie i konserwacja detektorów gazów palnych i tlenu
ČSN EN 60079-30-1 / 2007	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 30-1: Elektryczne rezystancyjne ogrzewanie przewodowe – Wymagania ogólne i badanie
ČSN EN 60079-30-2 / 2007	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 30-2: Elektryczne rezystancyjne ogrzewanie przewodowe – Wytyczne dotyczące projektowania, doboru i montażu instalacji i obsługi
ČSN EN 60079-31 / 2010	33 2320	Atmosfery wybuchowe – Część 31: Zabezpieczenie urządzeń przed zapłonem pyłu za pomocą obudowy „t“
ČSN EN 50394-1 / 2004	33 2321	Urządzenia elektryczne przeznaczone do środowiska z niebezpieczeństwem wybuchu – Grupa I – Systemy iskrobezpieczne – Część 1: Konstrukcja i badania
ČSN IEC 79-20 / 2001	33 2321	Urządzenia elektryczne przeznaczone do atmosfery wybuchowej gazowej – Część 20: Charakterystyki palnych gazów i par związane ze zastosowaniem urządzeń elektrycznych
ČSN EN 61241-0 / 2007	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 0: Podstawowe wymagania
ČSN EN 61241-1 / 2005	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 1: Zabezpieczenie urządzeń przed zapłonem pyłu za pomocą obudowy „tD“
ČSN EN 61241-2-1 / 1998	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 2: Metody badania – Oddział 1: Metody wyznaczania temperatur minimalnych zapalenia pyłu
ČSN EN 61241-2-2 / 1997	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 2: Metody badania – Oddział 2: Rezystancja elektryczna pyłu
ČSN EN 61241-2-3 / 1998	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 2: Metody badania – Oddział 3: Metoda wyznaczania minimalnej energii inicjacji zapalenia rozwirowującego pyłu
ČSN EN 61241-4 / 2007	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 4: Zabezpieczenie za pomocą obudowy „pD”
ČSN EN 61241-11 / 2007	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 11: Ochrona urządzeń iskrobezpiecznych „iD”
ČSN EN 61241-14 / 2005	33 2335	Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z palnym pyłem – Część 14: Dobór i montaż instalacji
ČSN 33 2340 ed.2 / 2010		Urządzenia elektryczne przeznaczone do przestrzeni z niebezpieczeństwem wybuchu lub pożaru materiałów wybuchowych
ČSN EN 1127-1 ed.2 / 2012	38 9622	Atmosfery wybuchowe – Konserwacja prewencyjna i zabezpieczenie urządzeń – Część 1: Koncepcja podstawowa i metodyka

Opracował Tadeusz Toman

Projektowanie instalacji elektrycznych

Najczęściej stosowanym środkiem ochrony od porażeń w instalacjach elektrycznych i oświetleniowych niskiego napięcia jest samoczynne wyłączenie zasilania. Obowiązuje norma ČSN 33 2000-4-41 ed.3. Samoczynne wyłączanie zasilania jest środkiem ochrony w którym: ochronę podstawową zapewnia podstawowa izolacja części czynnych, ewentualnie przegrody lub obudowy (załącznik A) oraz ochronę przy uszkodzeniu zapewnia połączenie wyrównawcze i samoczynne wyłączenie w przypadku uszkodzenia. Tam gdzie określono, przewidywane jest zastosowanie ochrony uzupełniającej z wykorzystaniem urządzenia ochronnego różnicowoprądowego (RCD) o znamionowym różnicowym prądzie nie przekraczającym 30 mA.

Ochrona podstawowa (ochrona przed dotykiem bezpośrednim) zapewnia ochronę w warunkach normalnych i jest stosowana odpowiednio jako część wybranej ochrony:

A1 – izolacja podstawowa części czynnych

Izolacja ma na celu uniemożliwienie dotknięcia części czynnych. Części czynne powinny być całkowicie pokryte izolacją, która może być usunięta tylko poprzez jej zniszczenie. W przypadku urządzeń, izolacja powinna spełniać wymagania odpowiednich norm dotyczących tych urządzeń elektrycznych.

A2 – przegrody lub obudowy

Przegrody lub obudowy mają na celu uniemożliwienie dotknięcia części czynnych.

Części czynne powinny znajdować się wewnątrz obudów lub za ogrodzeniami zapewniającymi co najmniej stopień ochrony IPXXB lub IP2X, z wyjątkiem sytuacji, gdy podczas wymiany części wstępują większe otwory, np. w przypadku niektórych opraw oświetleniowych lub bezpieczników albo gdy większe otwory są konieczne dla właściwego funkcjonowania urządzenia zgodnie z odpowiednimi wymaganiami dotyczącymi tego urządzenia: a) należy przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności w celu zapobieżenia przypadkowemu dotknięciu części czynnych przez ludzi i zwierzęta domowe, oraz b) należy uświadomić ludziom, że części czynne można dotknąć przez otwory i że nie należy dotykać ich w sposób zamierzony, oraz c) otwory powinny być tak małe, aby były zgodne z wymaganiami dotyczącymi właściwego funkcjonowania i wymiany części.

Należy zapewnić, by poziome górne powierzchnie przegród lub obudów, które są łatwo dostępne, miały co najmniej stopień ochrony IPXXD lub IP4X.

Przegrody lub obudowy powinny być trwale zamocowane, mieć dostateczną stabilność i trwałość, z uwzględnieniem miejscowych warunków środowiskowych.

Jeżeli konieczne jest usunięcie przegród lub otwarcie obudów, lub usunięcie części obudów, czynności te powinny być możliwe do wykonania tylko a) za pomocą klucza lub narzędzia, lub b) po wyłączeniu zasilania części czynnych chronionych przez te przegrody lub obudowy, przy czym ponowne włączenie zasilania powinno być możliwe dopiero po przywróceniu przegród lub po zamknięciu obudów, lub c) gdy istnieje przegroda wewnętrzna o stopniu ochrony nie mniejszym niż IPXXB lub IP2X, uniemożliwiająca dotknięcie części czynnych, usunięcie jej powinno być możliwe tylko za pomocą klucza lub narzędzia.

Jeżeli za przegrodą lub w obudowie są zainstalowane elementy urządzenia, które po wyłączeniu mogą utrzymywać niebezpieczne ładunki elektryczne (kondensatory itp.) są wymagane tablice ostrzegawcze.

W instalacjach elektrycznych należy stosować urządzenia ochronne różnicowoprądowe uzupełniające podstawową ochronę przeciwporażeniową i ochronę przed powstaniem pożaru, powodujące w warunkach uszkodzenia samoczynne wyłączenie zasilania.

Stosowanie urządzeń ochronnych różnicowoprądowych (RCD) o znamionowym prądzie różnicowym nieprzekraczającym 30 mA jest uznaną w układach AC ochroną uzupełniającą w przypadku uszkodzenia środków ochrony podstawowej lub środków ochrony przy uszkodzeniu lub przy braku ostrożności użytkowników.

Prace Komitetu Technicznego IEC/CEI TC78

Komitet Techniczny IEC/CEI TC78 został założony w 1975 roku. Udział w pracach różnicują status komitetu narodowego jako P-member (Participating member), jeśli udział przedstawicieli danego państwa jest aktywny w procesie normalizacyjnym lub O-member (Observer member), gdy udział polega jedynie na opiniowaniu dokumentów opracowanych przez aktywnych członków mających status P-member. Aktualnie status P-member IEC TC78 posiada 25 państw, a O-member 17 państw. Od 2018 roku trzema nowymi P-member zostali: Australia, Belgia i Holandia. W różnych zespołach i grupach roboczych IEC TC78 pracuje ponad 140 ekspertów.

Status P-member posiadają następujące państwa: Argentyna, Australia, Belgia, Brazylia, Kanada, Szwajcaria, Chiny, Czechy, Niemcy, Dania, Hiszpania, Finlandia, Francja, Wielka Brytania, Węgry, Włochy, Japonia, Malezja, Holandia, Norwegia, Federacja Rosyjska, Słowacja, USA, Afryka Południowa. Natomiast status O-member mają: Austria, Bułgaria, Białoruś, Egipt, Grecja, Irlandia, Izrael, Indie, Iran, Korea, Republika Nowej Zelandii, Polska, Portugalia, Rumunia, Serbia, Słowenia, Ukraina.

Ostatnia europejska konferencja prac pod napięciem ICOLIM 2020 w Turynie w czerwcu 2022 roku potwierdziła szerokie i ciągłe pogłębianie stosowania norm dotyczących sprzętu, narzędzi i wyposażenia osobistego.

Zakres działania komitetu IEC TC78 to przygotowania międzynarodowych norm dla narzędzi, sprzętu i urządzeń do wykorzystywania w technice pracy pod napięciem, w tym ich wymagań dotyczących użytkowania, eksploatacji i konserwacji. Praktycznie w każdym przypadku formułowane są sposoby prowadzenia badań elektrycznych i mechanicznych, a także specjalistycznych, o ile tego wymaga bezpieczeństwo ich użycia w warunkach innych zagrożeń (np. wysoka i niska temperatura). Komitet w swoich działaniach wyklucza specyficzne praktyki pracy stosowane w różnych energetykach i stosowane tam metody prac pod napięciem. Zajęciem Komitetu IEC78 jest także przygotowanie publikacji technicznych, związanych z użytkowaniem narzędzi, sprzętu i urządzeń na i w sąsiedztwie części pod napięciem instalacji i systemów elektrycznych i elektroenergetycznych.

Przewodniczącym jest Jim Phillips (USA), sekretarzem Sophie Chabin (Francja), asystentem sekretarza jest Olivier Cras (Francja).

Historia powoływania grup roboczych tego Komitetu na przestrzeni ponad 45 lat zmieniała się. Obecny układ Grup Roboczych jest następujący:

WG1 „Terminology and Symbols“ (Terminologia i symbole), rozwój określeń, definicji i symboli dotyczących norm opracowanych w ramach IEC TC78,

WG11 „Technical support“ (Wsparcie techniczne), opracowanie dokumentów dotyczących stosowania narzędzi i urządzeń,

WG12 „Tools and equipment“ (Narzędzie i wyposażenie), rozwój i utrzymanie norm dotyczących narzędzi i urządzeń do prac pod napięciem,

WG13 „Protective equipment“ (Sprzęt ochronny), rozwój i utrzymanie norm dotyczących środków ochrony dla pracowników,

WG14 „Diagnostic equipment“ (Sprzęt diagnostyczny), rozwój i utrzymanie norm dotyczących urządzeń niezbędnych do oceny stanu instalacji elektrycznych narzędzi i urządzeń,

WG15 „Arc flash protection“ (Ochrona przed skutkami łuku elektrycznego), rozwój i utrzymanie norm dotyczących ochrony pracowników, którzy mogą być narażeni na oddziaływanie łuku elektrycznego.

Z kolei europejski Komitet Normalizacyjny CENELEC zajmuje się przygotowaniem standardów CENELEC dla sprzętu roboczego, urządzeń i narzędzi, w tym sprzętu ochrony osobistej używanego do prac przy instalacjach elektrycznych, przy czym uwzględniane są realia europejskie. Przewodniczącym jest Tony Pierce (Wielka Brytania), a funkcje sekretarza i asystenta pełnią, podobnie jak w IEC TC78, Sophie Chabin (Francja) i Olivier Cras (Francja). Układ grup roboczych jest inny niż w IEC TC78: WG5 – rewizja EN 50321, WG6 – opracowanie aneksu ZZ, WG7 – rewizja EN 50465, WG8 – rewizja EN 50340, WG9 – rewizja EN 50528, WG10 – rewizja EN 50374, WG11 – rewizja EN 50286, WG12 – harmonizacja IEC EN 62819 z regulacją Unii Europejskiej dotyczącą środków ochrony osobistej. Dyrektywy / rozporządzenia obowiązujące w Unii Europejskiej, które mogą mieć zastosowanie do produktów TC78, to: środki ochrony osobistej – rozporządzenie 2016/425, maszyny – dyrektywa 2006/42/WE, niskie napięcie – dyrektywa 2014.

(Na podstawie „SPEKTRUM“ 3-4/2022)

Wypadki przy pracy – błędy w sztuce elektryków

Czasopismo „INPE – Informacje o normach i przepisach elektrycznych“ informuje również o wypadkach przy pracy, dotyczących urządzeń elektrycznych. Publikujemy niektóre artykuły, których autorem jest Edward Musiał z Gdańska, specjalista w tej dziedzinie.

Oparzenia elektrochemiczne ręki 2-letniej dziewczynki – Dziewczynka powracająca do domu wraz z rodzicami, stojąc przed zewnętrznym wejściem do domu na pierwszym od góry stopniu schodów wsunęła lewą rękę pomiędzy pionowy pręt stalowej balustrady a metalową rurę spustową wody deszczowej. Dziecko, porażone prądem elektrycznym, nie było w stanie samodzielnie uwolnić ręki i zostało odciągnięte od balustrady przez matkę. Pomiędzy balustradą a rurą spustową występowało napięcie o wartości zbliżonej do 220 V. Rażenie nastąpiło na wskroś palców, między ich powierzchnią dłoniową a powierzchnią grzbietową, a więc na szczególnie krótkiej drodze i to z udziałem wyjątkowo małej impedancji dziecięcego naskórka. Wartość prądu rażeniowego przypuszczalnie przekroczyła 1 A, co przy rażeniu napięciem 220 V zdarza się bardzo rzadko. Dziecko doznało głębokich oparzeń elektrotermicznych IV stopnia palca środkowego i palca serdecznego lewej ręki i mimo późnej godziny – po 21.00 zostało natychmiast hospitalizowane. Wskutek postępującej martwicy tkanek, po kilku tygodniach wspomniane palce zostały amputowane na granicy stawów śródpaliczkowych dalszych. Następstwa wypadku mogły być znacznie poważniejsze, skutku śmiertelnego nie wyłączając, gdyby dziecko jedną ręką dotykając rury spustowej, drugą ręką albo odsłoniętą nogą, np. gołym kolanem dotknęło balustrady.

W dwie godziny po wypadku na miejsce zdarzenia przybył monter pogotowia elektrycznego, który potwierdził przypuszczenia lokatorów, że napięcie na balustradzie pochodzi od podświetlanej reklamy Zakładu Przestrajania i Naprawy RTV-Video. Tuż przy stalowym słupku, do którego była umocowana reklama, przebiega uziemiona stalowa cynkowana rura spustowa, odprowadzająca deszczówkę z rynny zadaszenia przed budynkiem. Po przyciągnięciu tej rury aż do zetknięcia ze słupkiem – umocowaniem reklamy wystąpiło silne iskrzenie w miejscu styczności i reklama definitywnie zgasła. Przewód zasilający reklamę przecięto, a cztery dni później reklama została zdemontowana i zabezpieczona w siedzibie Sądu jako dowód rzeczowy. Reklama, przez miejscowych specjalistów uznana za solidnie wykonaną, czym chyba rozumieli wytrzymałość mechaniczną wsporników reklamy. Natomiast, jeżeli chodzi o szczegóły montażu elektrycznego, to wykonawca spartaczył wszystko, co można było uczynić wbrew postanowieniom norm i przepisów. Właściciela zakładu naprawczego najbardziej pogrąża wykonanie instalacji elektrycznej w samym warsztacie. Mianowicie ta instalacja jest zasilana z osobnego transformatora oddzielającego i jest to instalacja o układzie IT, czyli żadna część czynna nie jest uziemiona. Na razie nie ma w tym nic złego. Na dowód poprawnego stanu ochrony przeciwporażeniowej w tej instalacji, właściciel przedstawia szokujący protokół sprawdzenia skuteczności zerowania (w instalacji IT!!!). Jest to raczej dowód, że właściciel nie ma pojęcia, o czym mówi.

Śmiertelne porażenie prądem elektrycznym w sali operacyjnej – Blisko 80-letni Polak z USA, odwiedzający rodzinę w Polsce, postanowił przy tej okazji poddać się banalnemu zabiegowi operacyjnemu, za który w USA przyszło by mu zapłacić wielokrotnie więcej. Umówionego dnia zjawił się na Oddziale Chirurgii Ogólnej i oddał w ręce lekarki anestezjolożki oraz pielęgniarek, które miały go przygotować do zabiegu.

Zabieg miał być wykonywany z użyciem diatermii chirurgicznej, rodzaju skalpela elektrycznego, który nie tylko tnie tkankę, ale również koaguluje nacięcia. W międzyczasie anestezjolożka zorientowała się, że płytę stołu należałoby nieco podnieść i w tym celu włożyła do gniazda wtyczkowego wtyczkę przewodu zasilającego stół operacyjny o napędzie elektrohydraulicznym. Pacjent jęknął i gwałtownie uniósł się zrywając cierną opaskę mocującą jego prawą rękę do poręczy stołu. Anestezjolożka – jak zeznaje – natychmiast odruchowo wyciągnęła z gniazda wtyczkę, której w ogóle nie wypuściła z ręki, mimo iż początkowo nie zorientowała się, iż doszło do porażenia prądem elektrycznym. Pacjent już był monitorowany. Kardiomonitor wskazywał migotanie komór serca, wobec czego podjęto próby defibrylacji. Zabiegi reanimacyjne, trwające ok. 40 min., doprowadziły do przywrócenia akcji serca i śladowego niewydolnego oddechu. W takim stanie, z oddechem kontrolowanym respiratorem, pacjent został wywieziony z sali operacyjnej. Po czym trafił na OIOM, gdzie zmarł po 10 tygodniach nie odzyskawszy przytomności. Takie zdarzenie szpital odnotował jako śmierć nagłą późną, po czym wydał rodzinie w kraju rachunek za leczenie krewnego w renomowanym szpitalu klinicznym.

Już w początkowej fazie reanimacji stwierdzono migotanie komór serca, lekarze nabrali pewności, że pacjent został porażony prądem elektrycznym. Dopatrywali się związku przyczynowego między wypadkiem z dokonaną poprzedniego dnia po południu wymianą wszystkich ściennych gniazd wtyczkowych w sali operacyjnej. Doszło do ostrej wymiany zdań między lekarzami, właśnie przygotowanymi do zabiegu, a dyrektorem technicznym szpitala, który bezzasadnie obstawał przy swoich racjach. Zaraz po wypadku dyrektor techniczny miał dostęp do dowolnych urządzeń, podobnie jak elektrycy szpitalni i technicy Zakładu Techniki Medycznej. Autor artykułu mógł wszystko obejrzeć pół roku po wypadku. Dyrektor techniczny zapytany: czy i kto oraz w jaki sposób sprawdził poprawny stan techniczny nowo zainstalowanych gniazd wtyczkowych, wymownie milczał. Były jednak zdania, że nie wszystkie nowe gniazda zostały przyłączone identycznie, bez konfliktu biegunowości. Dyrektor techniczny nie zdawał sobie sprawy, że urządzenia elektryczne wymagają częstego sprawdzania stanu technicznego. Nie rozumiał problematyce diatermii chirurgicznej, przyczyny wypadku upatrywał wyłącznie na stole operacyjnym.

Co naprawdę przydarzyło się pacjentowi z Ameryki? Leżał on na stole operacyjnym na elektrodzie neutralnej diatermii o dużej powierzchni styczności, która w przypadku użytej diatermii Lancetron G-500 była bezpośrednio uziemiona (potencjał zero). Kiedy anestezjolożka włożyła wtyczkę przewodu zasilającego stół operacyjny do nowego gniazda ściennego, wtedy podała napięcie przewodu fazowego na części przewodzące dostępne stołu operacyjnego. Na jednej z takich części zaciskał rękę pacjent: to odruchowa reakcja na stres przedoperacyjny. Nie doszłoby do porażenia, gdyby szpital dysponował diatermiami z elektrodą neutralną o potencjale swobodnym. Niestety, 30 lat temu nie były one w powszechnym użytku.

Pożar parterowego baraku mieszkalnego – Chodzi o budynek, który spłonął doszczętnie w 1985 roku, osiem zamieszkałych do rodzin straciło dach nad głową oraz swoje mienie w całości lub w dużej części. Budynek powstał w 1953 roku i miał wymiary zewnętrzne 12,6 x 40 m. Nie zachowała się żadna dokumentacja techniczna budynku. Budynek miał strop oraz liczne ściany wykonane z materiałów łatwo zapalnych: płyt pilśniowych, drewnianych ram wypełnionych trocinami oraz pakułami i obitych matami słomianymi. Ściany zewnętrzne były obustronnie tynkowane, natomiast na suficie i na pilśniowych ścianach działowych instalacja elektryczna była ułożona bezpośrednio na palnym podłożu. Parę lat po pożarze Sąd Wojewódzki zapytywał o stopień prawdopodobieństwa tego, iż źródłem pożaru, z którego powodowie wywodzą roszczenia odszkodowawcze, było przeciążenie instalacji elektrycznej.

Instalacja elektryczna była przeciążona, bo lokatorzy użytkowali nie tylko kuchenki elektryczne, ale również akumulacyjne ogrzewacze wody, a nawet promiennikowe dogrzewacze prosiąt i kurcząt. Ponadto prawie każda rodzina miała swój telewizor. Często dochodziło do przepalenia głównych bezpieczników, do widocznego iskrzenia, a także do wyczucia ręką przegrzanych przewodów. Wizytujący od czasu do czasu budynek inspektorzy techniczni Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, niejednokrotnie z Przepisami Budowy Urządzeń Elektrycznych (PBUE) w ręku, nakłaniali lokatorów do przestrzegania PBUE, które ograniczają pobór mocy pojedynczego mieszkania do 4 kW. No i tutaj dotkliwie się potknęli, bo norma obowiązująca PN/E-104–1948, obowiązująca, kiedy stawiano budynek, dyktowała dwukrotnie mniejszy pobór mocy. Inaczej mówiąc, inspektorzy techniczni wprowadzili lokatorów w błąd, nakłaniali ich do przeciążenia instalacji elektrycznej. No i w ten prosty sposób Sąd otrzymał na tacy sprawców pożaru – inspektorów technicznych fałszywie interpretujących PBUE.

Węgierscy elektrycy w Rzeszowie

Jak podaje czasopismo „SPEKTRUM“ 5-6/2023 w dniu 28.5.2023 r. odbyło się w Rzeszowie robocze spotkanie Oddziału Rzeszowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich z Magyar Elektrotechnikal Egyesulet (MEE) z Nyireghazi. Po dwóch latach pandemii kontynuujemy wspaniałą tradycję współpracy z energetykami węgierskimi zapoczątkowaną jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku W czasie rozmów wspominaliśmy poprzednie lata współpracy, równocześnie deklarując chęć jej kontynuowania. Wspólnie ustaliliśmy coroczne spotkania w miesiącu maju w celu zacieśnienia współpracy. W czasie swojej wizyty węgierscy koledzy odwiedzili groby prezesów Jana Rusina oraz Józefa Kuźniara, od którego rozpoczęła się współpraca pomiędzy energetykami węgierskimi i Stowarzyszeniem Elektryków Polskich. Po spotkaniu w Rzeszowie oraz krótkim spacerze po rzeszowskim rynku udaliśmy się na wycieczkę do pobliskiego Łańcuta, gdzie zwiedziliśmy jedną z najpiękniejszych rezydencji arystokratycznych, czyli Zamek Lubomirskich i Potockich. Przedstawiciele delegacji węgierskiej zaprosili nas do złożenia wizyty w Nyireghaza w maju przyszłego roku.

Doktorat z historii elektrotechniki

W dniu 28.6.2022 r. odbyła się w Instytucie Historii Nauki Państwowej Akademii Nauk w Warszawie obrona pracy doktorskiej mgr. historii Piotra Rataja, członka pracowni historycznej SEP w Opolu pt. „Rozwój elektrotechniki we Lwowie do początku I wojny światowej“. Komisji doktorskiej przewodniczył prof. Zbigniew Tucholski, kierownik Pracowni Historii Techniki IHN PAN. W pracy doktorskiej spróbowano wyjaśnić fenomen szybkiego przyjmowania się elektrotechniki we Lwowie, stolicy zacofanej Galicji, z końcem XIX wieku. To tam bowiem powstała w latach 1880-1881 jedna z najstarszych stałych instalacji oświetleniowych, zaprojektowana i wykonana przez przedsiębiorstwo Polaka, Franciszka Rychnowskiego. Tam też w Szkole Politechnicznej, późniejszej Politechnice Lwowskiej, rozpoczęła działalność Katedra Elektrotechniki (1890 r.) oraz powstał pierwszy na terenie podzielonej zaborami Rzeczpospolitej tramwaj elektryczny (1894 r.). W pracy podkreślono ogromne znaczenie ścisłej współpracy sfer naukowych i dydaktycznych, samorządu miejskiego wdrażającego praktycznie elektrotechnikę w komunalnej przestrzeni i wreszcie towarzystwa technicznego, jako ośrodka łączącego teoretyków i praktyków. To Lwów był jedynym ośrodkiem na ziemiach polskich, gdzie taka synergia zaistniała przed 1914 rokiem, co pozwoliło wtedy ośrodkowi lwowskiemu przodować w rozwoju polskiej elektrotechniki.

Promotorem tej pracy był prof. Jerzy Hickiewicz, kierownik Pracowni Historycznej SEP. Praca została pozytywnie oceniona przez recenzentów. Komisja doktorska podjęła jednogłośny wniosek o nadanie stopnia doktora nauk historycznych Piotrowi Rajowi. („SPEKTRUM“ 1-2/2022)

Seminaria Historyczne Oddziału Zagłębia Węglowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich

Oddział Zagłębia Węglowego SEP w Katowicach organizuje corocznie Seminaria Historyczne, informacje przekazuje w „Śląskich Wiadomościach Elektrycznych“. W bieżącym roku Seminarium miało nieco inny charakter. Tym razem zamiast w Sali konferencyjnej, Seminarium odbyło się na Scenie Kameralnej Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Było to, jak napisano w zaproszeniu, „Spotkanie Historii z Teatrem“. W pierwszej części miało miejsce spotkanie ze Zbigniewem Niemyjskim, autorem książki pt. „105 lat Elektrowni św. Jerzego“. Inspiracją do spotkania z autorem książki historycznej był udział Niemyjskiego w grudniu 2022 roku w spotkaniu autorskim z prof. Tadeuszem Sławikiem i jego fascynująca opowieść o Jego najnowszej książce pt. „Furia i szlachetniejszy rozum. Próby o „Burzy“ Williama Szekspira“. Dodatkową okazją było, aby powtórzyć i utrwalić niezwykły spektakl o małżeństwie Korfantych, wspaniale zagranych w Bibliotece Śląskiej przez Anetę Szubert i Dariusza Niebudka. I dlatego w drugiej części wydarzenia odbyła się prapremiera spektaklu „Korfanty z Miłości do Śląska“, będącym poszerzoną wersją spektaklu z Biblioteki Śląskiej.

Nekrolog

Dnia 1.3.2023 r. zmarł w wieku 76 lat

śp. Edward Kajfosz,

zamieszkały w Kocobędzu, Kišinec 8. Działacz Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), 

Miejscowego Koła PZKO w Kocobędzu-Ligocie i innych stowarzyszeń obywatelskich.

Wyrazy głębokiego współczucia Rodzinie składają członkowie SEP.

Spis treści

Patron Roku 2023 polskich elektryków – Profesor Tadeusz Malarski (1883-1952) 1

Na okładce 2

Zebrania Zarządu Głównego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Warszawie 3

Spotkanie Noworoczne Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Gliwicach – 30.1.2023 r. 3

Zebranie zarządu i spotkanie członkowskie SEP – 9.2.2023 r. 4

Spotkanie koleżeńskie członków SEP – 16.3.2023 r. 4

Zebranie zarządu SEP – 11.5.2023 r. 5

Informacje z Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich 5

Projektowanie instalacji odgromowych zewnętrznych 6

Instalacja elektryczna w przestrzeniach z atmosferą wybuchową 8

Projektowanie instalacji elektrycznych 10

Prace Komitetu Technicznego IEC/CEI TC78 12

Wypadki przy pracy – błędy w sztuce elektryków 13

Węgierscy elektrycy w Rzeszowie 16

Doktorat z historii elektrotechniki 16

Seminaria historyczne Oddziału Zagłębia Węglowego SEP 17

Nekrolog 17

Spis treści 18

Zaproszenie na uroczyste spotkanie elektryków SEP 19

Przyrząd pomiarowy PU 185 20

„Biuletyn Internetowy SEP“ – BIULETYN SEP numer 52, wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), zamknięcie numeru: 9.9.2023 r., adres wydawnictwa: 737 01 Český Těšín (Czeski Cieszyn), ul. Střelniční (Strzelnicza) 28/209, redaktor: inż. Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská (Trzyniec-Końska) 49, wydano w formie zeszytu dla członków SEP (gratis) i elektronicznie na http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html