Filia Urzędu Szkolnego w Karwinie
do Zarządzania Szkolnictwem Mniejszości Narodowych w Czeskim Cieszynie (FUSK)
Do chyba
największego zagrożenia dla szkolnictwa polskiej mniejszości narodowej w RC
dochodzi w 1990 r., kiedy szkolnictwo to utraciło 5 etatów metodyków
pracujących w Okręgowym Instytucie Pedagogicznym w Ostrawie, i od 1. 4. 1991
r., kiedy doszło do likwidacji 3 etatów polskich inspektorów (wizytatorów)
szkolnych, w związku z delimitacją zarządzania szkolnictwem podstawowym z
powiatowych urzędów szkolnych na urzędy szkolne we Frydku-Mistku (USF-M) i w
Karwinie (USK).
Wynikiem kilkuletnich usilnych i
żmudnych starań przedstawicieli Towarzystwa Nauczycieli Polskich w RC, Zarządu Głównego Polskiego Związku
Kulturalno-Oświatowego w RC, Zarządu Głównego Macierzy Szkolnej w RC,
Wspólnoty-Coexistentii oraz posłów do Parlamentu RC, została w końcu powołana
Filia Urzędu Szkolnego w Karwinie do Zarządzania Szkolnictwem Mniejszości
Narodowych w Czeskim Cieszynie (FUSK). Jej kierownikiem został 1. 8. 1991 r. w
Konsulacie Generalnym RP w Ostrawie mianowany przez ministra Ministerstwa
Szkolnictwa, Młodzieży i Wychowania Fizycznego RC (MSMiWF RC), Petra Vopienkę,
pracownik naukowo-pedagogiczny Wyższej Szkoły Transportu i Łączności w Żylinie,
mgr inż. Bogusław Kaleta, CSc. Ten 7. 8. 1991 r. mianował swego zastępcę, mgr.
inż. Emila Macurę, który pracował w FUSK-u tylko do końca 1991 r., i to jeszcze
na niepełnym etacie. USK nie zgodził się na dalszą kontynuację etatu zastępcy
kierownika FUSK-u!
Dzięki pomocy ZG PZKO, siedzibą
FUSK-u stało się jedno małe pomieszczenie w Klubie PZKO przy ulicy Bożka 16 w
Cz. Cieszynie. Od 22. 10. 1991 r. została przyjęta do FUSK-u, jako pracownik
administracyjno-gospodarczy, pani Elżbieta Szturc (Kantor), która pracowała w
nim do połowy 1994 r. Po wywalczeniu skromnego wyposażenia (kilka stołów,
komputer, telefon, fax i kserokopiarka)
rozpoczęła się trudna i odpowiedzialna praca na rzecz szkolnictwa mniejszości
narodowych w RC, przede wszystkim polskiego. Na drzwiach FUSK-u widniał napis w
języku czeskim, polskim, słowackim i niemieckim.
Początkowo głównym zadaniem FUSK-u
było opracować:
a) przy współpracy USK podkłady
prawne, ekonomiczne i organizacyjne do powołania samodzielnego Urzędu Szkolnego
do Zarządzania Szkolnictwem Mniejszości Narodowych (z siedzibą) w Cz. Cieszynie
(USC),
b) przy współpracy USF-M i USK
podkłady prawne do przygotowywanej delimitacji przedszkoli oraz szkół
podstawowych z polskim i słowackim językiem nauczania z kompetencji USK i USF-M
na przyszły USC,
c) przy współpracy USF-M i USK
zasady współpracy tych urzędów z USC,
d) wszelkie dane potrzebne do
rozwiązywania problematyki szkolnictwa mniejszości narodowych (Polaków,
Słowaków, Romów, Niemców, Węgrów) dla potrzeb MSMiWF RC.
Przy rozwiązywaniu wymienionych
zadań należało ściśle współpracować z
Wydziałami nr 23 i 25 MSMiWF RC.
FUSK przygotował wszystkie podkłady
prawne, strukturę organizacyjną, statut, schemat blokowy oraz budżet USC, który
miał być powołany od 1. 1. 1992 r. Oba urzędy szkolne zbojkotowały
przygotowanie własnych podkładów prawnych do realizacji USC. Niestety, dzięki
zręcznej polityce obu urzędów szkolnych, MSMiWF RC, celowej absencji pracy
komisji szkolnej ds. szkolnictwa mniejszości narodowych przy MSMiWF RC oraz
dzięki niekonsekwentnej polityce niektórych przedstawicieli naszej mniejszości
narodowej, do powołania USC nie doszło ani później. Dlatego już tylko sam
kierownik Bogusław Kaleta, pracujący w FUSK-u
na niepełnym etacie do połowy 1993 r. (później już na pełnym, ale wynagradzanym
za niską klasę płacową), przygotowywał z panią Elżbietą Kantor kolejne
struktury organizacyjne, schematy blokowe i budżety alternatywnych (okrojonych
USC), struktury organizacyjne, schematy blokowe, statuty i budżety personalnie
poszerzonych lub ograniczonych FUSK-ów tak, by w tych wszystkich strukturach
organizacyjnych zostały uwzględnione wszystkie potrzeby szkolnictwa mniejszości
narodowych, których nie zapewniały dla niego oba urzędy szkolne, tj. przede
wszystkim dział metodyczny oraz dział wytwarzania podręczników i pomocy
szkolnych. FUSK użyczał swego pomieszczenia i wyposażenia TNP, przedszkolom i
szkołom oraz wywalczonym na niepełnych etatach USF-M metodykom, najpierw mgr
Marii Podzemnej, później od lutego i kwietnia 1994 r. mgr Wandzie Szarowskiej i
mgr Stanisławie Ryłce. Pomagał opracowywać budżety szkół i przedszkoli
mniejszości narodowych, przygotowywał i realizował konkursy na miejsca
dyrektorów szkół i przedszkoli, sprowadzał podręczniki szkolne, pomoce naukowe,
książki i czasopisma z Polski, organizował przy współpracy TNP spotkania
metodyczne nauczycieli, kursy komputerowe, różne kursy metodyczno-wakacyjne w
Polsce, współpracował z fundacjami (np. Goniewicza w Polsce), z MEN-em, z
kuratoriami przygranicznymi, Konsulatem Generalnym RP w Ostrawie, ze Wspólnotą
Polską, z firmą Pruszyński i S-ka, z Uniwersytetem Ostrawskim, z Ośrodkiem
Badań Pedagogicznych w Pradze, pomagał organizować egzaminy wstępne dla naszych
studentów ubiegających się o stypendia Rządu RP, zorganizował naukę języka
czeskiego i egzaminy dla naszych studentów kierunków pedagogicznych w Filii UŚ
w Cieszynie, wyprosił w MEN-ie i ze ZG Macierzy Szkolnej dostarczył do szkół
bardzo potrzebne kserokopiarki i organki elektroniczne. FUSK walczył z USF-M,
USK, MSMiWF RC i gminami o zachowanie, polskich szkół i przedszkoli oraz klas,
o większe normatywy finansowe na ucznia, o etaty metodyków dla szkół i
przedszkoli, walczył o powołanie dwu inspektorów szkolnych dla naszego
szkolnictwa, objaśniał w bogatej korespondencji naglące potrzeby naszego
szkolnictwa obu niechętnym dyrektorom urzędów szkolnych i urzędnikom
ministerialnym, którzy zmieniali się wraz ze zmianą aż trzech ministrów MSMiWF
RC. FUSK starał się również o dotacje na czasopisma szkolne „Jutrzenkę“ i „Ogniwo“, na wydawanie podstawowych
podręczników szkolnych, na wydanie podręcznika autorów W. Winklera, A. Suchanka
i B. Rygla pod tytułem „Śpiewamy i tańczymy“, podręcznika D. Kadłubca „Język
polski dla szkół średnich“ oraz W. Sikory „Autorzy Zaolzia“.
Kierownik FUSK-u, widząc nierealność
powołania USC oraz ogromną niechęć kompetentnych organów do udzielenia
potrzebnych kompetencji FUSK-owi i jego poszerzenia o metodyków etatowych,
opracował również i strukturę organizacyjną, statut, schemat blokowy oraz
budżet Centrum Pedagogicznego dla Szkolnictwa Mniejszości Narodowych. Od połowy
1994 roku w FUSK-u pracował już tylko sam kierownik, który został odwołany
przez ministra MSMiWF RC, Ivana Pilipa, z dniem likwidacji FUSK-u ─ 31.
12. 1994 r. Pocieszyć nas mogło przynajmniej to, że zostało powołane w od 1
stycznia 1995 roku Centrum Pedagogiczne dla Polskiego Szkolnictwa
Narodowościowego w Czeskim Cieszynie, które niestety nie ma żadnych kompetencji
do zarządzania polskim szkolnictwem na Zaolziu. Te sobie pozostawiły,
oczywiście, oba urzędy szkolne, które decydowały nadal o tym, czy w danej
gminie będzie polska szkoła lub polskie przedszkole.
Bliższych informacji o bogatej
działalności FUSK-u można zaczerpnąć z materiałów FUSK-u w archiwum USK, USF-M
i MSMiWF RC, o ile te nie zostały tam celowo zlikwidowane.
Luty
2001
Bogusław Kaleta